Сабақ жоспарлары Дидактикалық материалдар

Кестемен жұмыс (Өтілген материалдар бойанша тақтаға кесте ілінеді және оқушылыр алдарына берілген кестеге белгілейді.)

Органоидтар

Амебада

Жасыл эвгленада

Кірпікшелі кебісшеде

Жасуша жарғақшасы

+

+

+

Ядро

+

+

+

Цитоллазма

+

+

+

Кірпікшелері

-

+

-

Ас қорыту вакуолі

+

-

+

Талшықтары

-

+

-

Жиырылғыш вакуолі

+

+

+

Жалған аяқтары

+

-

-

Хлоропластары

-

+

-

Жарық сезгіш көздері

-

+

-

Ішекқуыстыларға жататын жеке кластар өкілдерінің дене құрылысы мен тіршілік әрекеттерінің салыстырмалы кестесі

Белгілері

Гидра

Медуза

Актиния

Дене симметриясы

Радиалды-сәулелі

Радиалды-сәулелі

Радиалды-сәулелі

Дене пішіні және оның құрылысы

Цилиндр, бөшке тәрізді. Денесі екі қабатты қапшыққа ұқсас, аузы, ішекқуысы, табаны, қармалауыштары болады

Қолшатыр тәрізді жиегінде төмен қарай салбыраған қармалауыштары бар екі қабатты қапшық, аузы, ішекқуысы бар

Цилиндр, бөшке тәрізді. Екіқабатты Қапшық пішінді, аузы, ішекқуысы, табаны, қармалауыштары бар

Мекен ортасы

Тоқтау немесе баяу ағатын тұщы су

Мұхиттар мен теңіздердің тұзды суы

Мұхиттар мен теңіздердің тұзды суы

Қозғалуы

Төңкеріліп адымдап қозғалады

Реактивті түрде қозғалады

Табанымен жыжып қозғалады

Қорегі және оны ұстау тәсілдері

Жыртқыш

Жыртқыш

Жыртқыш

Ұсақ шаяндар, жәндіктердің дернәсілдері

Ұсақ теңіз жануарлары

Ұсақ теңіз жануарлары,балық шабақтары

Сабақты пысықтау сұрақтары. Сөзжұмбақ «Гидра»

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1. Гидраның дене пішіні сақталатын орта (су)

2. Гидраның қорғануға қорегін аулауға қолданатын жасушалардың аты. (атпа)

3. Ең алғашқы көп жасушалы ағза. (гидра)

4. Гидра денесінің затқа бекінетін жағаның атауы. (табан)

5. Гидраны алғаш туысқа жатқызған ғалым. (Линней)

6. Ішекқуыстылардың пішіні қолшатырға ұқсайтын өкілі. (медуза)

7. Ішекқуыстылардың теңіздерде атолл түзетін түрі. (маржан)

8. Маржан полиптерінің ішінде жеке тіршілік ететін өкілі. (актиния)

9. Гидраны ең алғаш тауып сипаттаған ғалым. (Трамбле)

Жалпақ құрттардың кеңінен таралған кластарының салыстырмалы кестесі

Белгілері

Кірпікшелі құрттар класы

Сорғыш құрттар класы

Таспа құрттар

1

Тіршілік ортасы

Суда еркін

қозғалады

Эндопаразиттер

Эндопаразиттер

2

Дене пішіні

Жапырақ тәрізді жалпақ

Жапырақ тәрізді жалпақ

Ұзынша әрі бунақтарға бөлінген

3

Бекіну құралы

Сорғыштары болмайды.

Аузы және құрсақ сорғыштары болады

Сорғыштары және ілмешектері болады

4

Тері жабыны

Сірқабығы болмайды, терісі кірпікшелі эпителиймен қапталған.

Сір қабығы қалың, кірпікшелері болмайды.

Сірқабығы қалың, кірпікшелері болмайдв

5

Ас қорыту жүйесі

Ішегі болады.

Ішегі болады

Ішегі болмайды.

6

Сезім мүшелері

Ересектерінде болады.

Көпшілігінде болмайды

Көпшілігінде болмайды

7

Дамуы

Қарапайым

Күрделі

Күрделі

8

Кейіннен таралған түрлері

Ақ сұлама

Бауырсорғыш, мысық сорғыш, қан сорғыш т.б.

Сиыр цепені, шошқа цепені, жалпақ таспа құрт, эхинокок т.б.

2)Өткен материалды қайталау

а) Перфокартамен жұмыс

Типтің атауы

Ақ сұлама

Медуза

Бодо

Актиния

Сиыр таспақұрт

Талшықтылар

Ішекқуыстылар

Саркодина

Жалпақ құрттар

ә) Пелликула дегеніміз не?

б) Қазақстандағы жануарларды зерттеуге үлес қосқан ғалымдардың еңбектері?

Буылтық құрттардың кеңінен таралған кластарының салыстырмалы кестесі.

Сабақты пысықтау сұрақтары. Сөзжұмбақ: «Сегізаяқ»

1.Айқұлақ ұлулардың қай класының өкілі (Қосжанақталу)

2.Жүйке жүйесі тұрады (Жүйке түйіні)

3.Тағам ретінде пайдаланылатын ұлу түрі (Гребешок)

4.Тіс орнына (Үккі)

5.Ұлудың тынысалу мүшесі (Желбезек)

6.Жұмыртұада тікелей жас ұлу өрбиді, бұл қандай даму (Тура даму)

7.Теңізде тіршілік ететін қосжанаұтаулы ұлудың өкілі (Мидия)

8. Ұлудың алдыңғы бөліктеріндегі аяқтары (Қармалауыш)

Буынаяқтылар типіне жататын жануарлардың негізгі кластары және олардың кеңінен таралған түрлерінің құрылыс ерекшеліктері

Белгілері

Негізгі кластары мен түрлері

Шаянтектестер

Өрмекшітәріздестер

Бунақденелілер

1

Дене бөлімдері

Бас көкірек,құрсақ

Баскөкірек,құрсақ

Бас,көкірек,құрсақ

2

Дене жабыны

Қатты хитинді ,ол буынаяқтыларда сыртқы қаңқа қызметін атқарады,бірнеше рет түлейді.

3

Бұлшық еті

Көлденең жолақты бұлшық ет ұлпасынан тұрады

4

Мұртшаларының саны

2 жұп

болмайды

1ж ұп

5

Аяқтарының саны

Көбіне 5 жұп

4 жұп

3 жұп

6

Ауыз апаратының ерекшелігі

Кеміруші

Сорғыш,шаншып-сорғыш

Кеміруші,шаршып-сорғыш,сорғыш

7

Ас қорыту жүйесі

Бәрінде де;аузы,жұтқыншақ,өңеш,қарын,ішектер,аналь тесігі,бауыр

(жәндіктерде күрделі бездер)

8

Тыныс алу мүшелері

Желбезектер

өкпе,кеңірдек түтікшелері

Кеңірдек түтікшелері

9

Қан айналым жүйесі

Ашық,жүрегі бес бұрышты

Ашық,жүрегі түтікшеге ұқсас

Ашық,жүрегі түтікке ұқсас

10

Жүйке жүйесі

Бәрінде де:жүйке түйіндерінен тұрады.(жұтқыншақ маңы жүйке сақинасы және құрсақ жүйке тізбегі)

Ірі көкірек жүйке түйіндері болады

11

Зәр шығару жүйесі

2 жасыл бездері

Зәр шығару түтікшелері,бүйрек

Зәр шығару түтікшелері,майлы дене

12

Жыныс жүйесі

Бәрі де дара жынысты,іштей ұрықтанады.

13

Көбеюі мен дамуы

Ұрпақтары аналығының құрсақ аяқтарында дамып жетіледі.

Аналықтары жұмыртқаларын піллә ішіне салады.

Жұмыртқа-дернгәсіл-ересек(имаго).Жұмыртқа-дернәсіл-қуыршақ-ересек (имаго)

Теңіз жұлдыздар класы

Теңіз кірпілер класы

Теңіз лилиялшар класы

Жыланқұйрықтылар класы

Голотуриялар

класы

Еркін

тіршілік етеді

Еркін тіршілік етеді.

Тіршілік циклдарында бекініп тіршілік ететін формалары бар

Еркін тіршілік етеді

Еркін тіршілік етеді

Пішіні жұлдыз тәрізді

Пішіні шар тәрізді

Пішіні жұлдыз тәрізді

Пішіні жұлдыз тәрізді

Пішіні қиярға ұқсас

Диск пен сәулелілері арасында айқын шекара жоқ

Сәулелері жоқ

Сәулелері жоқ

Диск пен өте ұзын сәулелері арасында айқын шекара байқалады.

Денелері сәулелерге бөлінбеген

Ізбесті

Тақталары,

тікендері

бар

Көптеген тақталары бар

Тікендері жоқ

Ізбесті тақталары мен тікендері бар

Тікендері жоқ

Перфокартамен жұмыс.

Типтің атауы

Ақ сұлама

Зымырақ

Гидра

Обелия

Нерейда

Мысық

сорғыш

Ішек

сорғы

Ішек қуыстылар

Жалпақ құрттар

Жұмыр құрттар

Буылтық құрттар

2.Сөзжұмбақ шешу.

а)Жануарлардың сыртқы, ішкі құрылысын, алуан түрлілігін зерттейтін ғылым саласы?

ә)Кенелерді зерттейтін ғылым саласы?

б)Өрмекшітектестерді зерттейтін ғылым саласы?

в)Жәндіктерді зерттейтін ғылым саласы?

г)Ұлуларды зерттейтін ғылым саласы?

д)Шаянтектестерді зерттейтін ғылым саласы?

Сабақты пысықтау сұрақтары:

а) Кестемен жұмыс. (Оқушылар төменде берілген балықтар мен сүйекті балықтарға тән белгілердің тұсындағы сандарды қою арқылы кестені толтырады.

Шеміршекті балықтар

Сүйекті балықтар

1. Қортпа, шоқыр, пілмай, латимерия, бахтах.

2.Жұпбалық, тұтасбас, акула

3. Тоқ ішегі жуан әрі оның ішінде оралмалы қатпарлары бар.

4. Терісі ірі қабыршақтармен қапталған.

5. Терісі плакоидты қабыршақтармен қапталған.

6. Желбезегінің сыртында сүйекті қақпағы бар.

7. Желбезек саңылаулары тікелей сыртқа шығарылады.

8. тоқ ішегі мен аш ішегінің шекарасында ұсақ тұйық өскіндері бар.

9. Тұмсығы алға созылыңқы.

10. Торсылдағы болады.

11. Торсылдағы болмайды.

12. Клоакасы бар.

13. Аналь тесігі бар.

14. Іштей ұрықтанады.

15. Сырттай ұрықтанады.

16. Уылдырығының саны көп.

17. Уылдырығының саны аз.

Сабақты пысықтау сұрақтары:

а) Топтастыру стратегиясы. әр бөлім бойынша оқушылар өз ойларын айтады.

Сабақты қорытындылау.

ә) Оқушылар шығармашылығы

б) Сөзжұмбақ. «Құсбегі»

1. Жануар атымен аталатын құс. (түйеқұс)

2, 6, 7. Жыртқыш құс. (тұрымтай, күшіген, бүркіт)

3. Үйректің түрі (қасқалдақ)

4. Айдарлы, ұясы жағымсыз иіс шығаратын құс (бәбісек)

5. Даусы баршығы таныс, көзге сирек шалынатын еті дәмді құс. (бөдене)