Сценарий урока по биологии на тему "Среда обитания. Экологические факторы. Экосистемы" (6 класс)

Асяроддзе пражывання. Экалагічныя

фактары. Экасістэмы (6 клас, біялогія)

Мэты ўрока:

 фармаванне уяўлення пра экалогію, асяроддзе пражывання арганізмаў і яго фактарах, фарміраванне паняцця “экасістэма”, “кругаварот рэчываў”, вывучэнне ўплыву экалагічных фактараў на жывыя арганізмы;

садзейнічаць развіццю разумовых здольнасцей, уменні сінтэзаваць і аналізаваць атрыманыя веды, развіваць навыкі разважання і памяці; развіваць уменні і навыкі работы ў групе;

садзейнічаць выхаванню экалагічнай культуры.

Навучальна-метадычнае забеспячэнне: падручнік, рабочы сшытак, малюнкі розных жывых арганізмаў, табліцы “Экасістэмы”, “Кругаварот рэчываў”, відэа па тэме.

Ход урока

I.                  Арганізацыйны момант.

Прывітанне. Праверка адсутных, знешняга стану памяшкання, працоўных месцаў, наяўнасці дзяжурных. Арганізацыя ўвагі навучэнцаў.

II. Мэта ўрока. 

Тлумачэнне мэты ўрока, яго месцы ў вывучаемай тэме. Акцэнтаванне ўвагі на асноўных тэрмінах і паняццях, звязаных з вывучаемай тэмай: асяроддзе пражывання, фактары асяроддзя, экалогія, экасістэма, кругаварот рэчываў.

III. Вывучэнне новага матэрыялу.

1. Уступ.    Чытанне ўрыўка з аповесці Кіра Булычева "Вандраванне Алісы":

- Першапачаткова планета была без разумнага жыцця, але з атмасферай, вадой, расліннасцю і жывёламі. Шмат гадоў назад па зямным летазлічэнні на ёй разбіўся аўтаматычны касмічны карабель з універсальнымі службовымі робатамі, якія перажылі крушэнне і здолелі абжыцца на планеце, будуючы там сваю інфраструктуру, якая галоўным чынам звялася да таго, што робаты будавалі завод, на якім вырабляліся іншыя робаты, а тыя, у сваю чаргу, таксама будавалі аналагічныя заводы.

У канчатковым выніку атмасфера і карысныя выкапні на планеце былі "знішчаны": кісларод спалены ў топках, а з выкапняў робаты зрабілі мноства робатаў. Ваду робаты часткова знішчылі на астуджэнне механізмаў і рухавікоў, часткова ліквідавалі адмыслова, каб не ржавець.

У выніку іх дзейнасці Шелезяка стала ўяўляць сабою роўны шэры шар: без гор, паветра і акіянаў, з пакрытым пылам паверхняй.

2.      Навучэнцы адказваюць на пытанне: "Падумайце, чым адрозніваюцца ўмовы асяроддзя пражывання робатаў на планеце Шелезяка ад тых умоў, у якіх жывём мы з вамі на нашай унікальнай планеце?"

3.      Работа ў парах. Настаўнік называе асяроддзі пражывання жывых арганізмаў (састаўляе на дошцы схему "Асяроддзі жыцця").

Асяроддзі жыцця

Воднае      Наземна-паветранае           Глебавае        Іншы арганізм

Перад навучэнцамі ляжаць карткі з назвамі жывых арганізмаў. Ім неабходна падумаць, чаму гэтыя арганізмы апынуліся ў адной групе.

Прыклад:

-        БУСЕЛ, ТЫГР, СТРАКАЗА, ЗМЯЯ       жывуць на зямлі (акружае паветра);

-        КІТ, КАРАСЬ, П'ЯЎКА, ВОДАРАСЦІ       жывуць у вадзе (акружае вада);

-        КРОТ, КАРАНІ РАСЛІН, ЛІЧЫНКА ЖУКА, ДАЖДЖАВЫ ЧАРВЯК        жывуць у глебе (акружае глеба);

-        ВІРУСЫ, БАКТЭРЫІ-ПАРАЗІТЫ, ЧАРВЯКІ       жывуць унутры іншага арганізма.

Асяроддзе пражывання ці навакольнае асяроддзе – гэта ўсё, што акружае жывыя арганізмы

Паняцце "фактары асяроддзя" – асобныя кампаненты асяроддзя, якія ўздзейнічаюць на арганізм.

- Жыццё ў кожным асяроддзі мае свае асаблівасці, найважныя фактары ці кампаненты асяроддзя. Іх можна падзяліць на тры групы (Рбота з падручнікам мал.90. Аналіз схемы, а пасля парапісванне ў сшытак з удакладненнямі).

Асяроддзе пражывання арганізмаў

 

Фактары                                  Фактары                         Дзейнасць чалавека

нежывой прыроды              жывой прыроды                ці антрапагенныя

ці абіятычныя                        ці біятычныя

 

Вільготнасць                      Уздзеянне жывых           Уздзеянне чалавека

Глеба                                       арганізмаў                   на жывыя арганізмы

Святло                                 адзін на аднаго

Тэмпература

Паветра

Найважнейшыя фактары нежывой прыроды для любога жывога арганізма - гэта святло, цяпло і вільгаць. З дзяцінства нам знаёма: "Сонца, паветра і вада - нашы лепшыя сябры!" Да гэтай групы таксама адносіцца кісларод (для жывёльнага свету) і вуглякіслы газ (для раслін).

У адным і тым жа асяроддзі пражывання адначасова жыве мноства арганізмаў. Напрыклад, у лесе жывуць мядзведзі, лісы, зайцы, разнастайныя птушкі, насякомыя, расліны і іншыя арганізмы. Нягледзячы на тое што яны жывуць у адных і тых жа ўмовах, для жыцця ім патрэбныя розныя фактары. Так, птушкі для жыўлення ўжывае насенне раслін, плады ці насякомых; ліса жывіцца мышамі, зайцамі; воўк палюе на іншых буйнейшых жывёл. Такім чынам, у прыродзе жывыя арганізмы знаходзяцца ў складаных узаемаадносінах з разнастайнымі фактарамі прыроды.

4.      Гэтыя ўзаемаадносіны праяўляюцца праз тое, што ляжыць у мяне скрынцы. Работа з класам. Гульня. Настаўнік прапануе навучэнцам адгадаць, што ляжыць у яго ў скрынцы:

- Тут знаходзіцца аб'ект, які лепш за ўсё перадае сутнасць адносін арганізмаў адзін з адным і з навакольным асяроддзем. Гэта ланцуг - знак узаемасувязі, адзінствы. Калі прыбраць адно звяно, парушыцца цэласнасць усяго ланцужка. Чалавеку, які таксама з'яўляецца звяном гэтага ланцуга прыроды, заўсёды трэба памятаць пра гэта. Існуе навука, якая вывучае ўзаемаадносіны жывых арганізмаў адзін з адным і з навакольным асяроддзем. Яна называецца экалогіяй. (У скрынцы ланцуг)

Дзеці запісваюць у сшытак азначэнне.

Экалогія – навука, што вывучае сувязі жывых арганізмаў з асяроддзем пражывання, а таксама згураванні жывых арганізмаў.

Згуртаванні жывых арганізмаў, якія знаходзяцца на пэўнай тэрыторыі (біяцэноз), разам з іх асяроддзем пражывання складаюць экасістэму.

Для існавання любой экасістэмы патрабуецца:

1)    прыток энергіі;

2)    кругаварот рэчываў.

5. Фізкультмінутка. (Вызначыць за акном, згуртаванні якіх арганізмаў прадстаўлены)

Знаёмяцца з мадэллю экасістэмы – акварыўм. (Дзеці чытаюць інфармацыю у падручніку на с.112 “Акварыўм – мадэль экасістэмы”).

Вывад: у склад экасістэмы ўваходзяць вытворцы ці прадуцэнты (расліны), спажыўцы ці кансументы (жывёлы), разбуральнікі ці рэдуцэнты (бактэрыі).

Расліны                  жывёлы              бактэрыі

Вытворцы           спажыўцы           разбуральнікі

ці Прадуцэнты    ці кансументы    ці рэдуцэнты

6. Настаўнік тлумачыць кругаварот рэчываў у экасістэме.

Апора на мал.92 падручніка на с.114.

IV.    Замацаванне вывучанага матэрыялу (Прагляд відэафільма).

Вусны франтальны адказ на пытанні пасля параграфа 19 на с.115.

V. Падвядзенне вынікаў урока.

Зачытаць інфармацыю пад клічнымі знакамі на с.115.

VI. Рэфлексія.

         Навучэнцам прапануецца ацаніць сваю работу на ўроку па 10-бальнай шкале:

1.      Атрымаў трывалыя веды, засвоіўшы ўвесь матэрыял, - 9-10 балаў.

2.      Засвоіў навучальны матэрыял часткова - 7-8 балаў.

3.      Мала што зразумеў, неабходна яшчэ папрацаваць - 4-6 балаў.

VII. Дамашняе заданне.

§ 19, адказаць на пытанні пасля параграфа 1-7 на старонцы 115.