Сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегиялары

СТО- сын тұрғысынан ойлау технологиясы.

-         Сын ойлауды дамыту дегеніміз не?

-         Бұл оқушының жан- жақты ойлауын, оқу- жазуын арттыру.

-         Баланың қызығушылығын арттыру. Сабақты тиімді пайдалану. Сөздік қорларын молайту. Ізденушілігін дамыту.т.с.с.

Сын тұрғысынан ойлау- Оқу мен жазу арнайы сыни ойлауды дамыту.

Сыни ойлау- жоғарғы дәрежедегі ойлау мәтіндерді шапшаң ойлауға, ептілікпен дәлелдер келтіруге үйрету.

СТО- шыңдалған ойлар ойлау, салыстыру, зерттеу, жүйелік.

Түсініктерді сынау емес, ақпараттық сыни тұрғыда қабылдау.

СТО- бұл өзіндік және жеке ойлау. Оқушылар аз ойласа да, тиянақты , ұтымды ойлауға баланың терең ойлау қабілетін арттырады.

1.      «Ой қозғау»  стратегиясы.

Стратегияның атауы аталмайды.

2.      Салыстыру. Венн диаграммасы.

                 Аққұс                                               Қарақұс

 

3.                                                                                                                                                                                                                                                                    

«Ұқсастық пен даралық»

                                        1                                2

                                                                                                  төрт мезгіл, төрт түлік мал                                                             

                                                3                            4                                  

Оқушыға жақсы көретін 4 нәрсесін жазып, солардың ортақ қасиетін жазу.

4.                                                                              Бес жол өлең

Ырғақты талап етпейді, бес жолдан тұру керек.

1 жол зат есім

2 жол сол заттың қасиетін, сипатын ашатын сын есім

3. сол заттың іс-әрекетін білдіретін етістік

4. Төрт сөзден тұратын сезіміңізді білдіретін 1 сөйлем.

5. Зат есімнің синонимі

 Бес жол өлең аз сөзбен көп мағына беру.

1. Тағам

2. Дәмді, сұйық

3. Пісірді, түсірді, жеді.

4. Нанды тәтті дайындаған адам

5. Тамақ

5. « Топтастыру» стратегиясы

Әбунасыр Әл- Фараби кім?

                              ұлы ойшыл еңбектері бар

 

                                                                          зерттеуші

               өнерлі

                                                                                      ғалым

кемеңгер

          ғұлама                                                       мұраға бай                  

                  философ        оқымысты       Аристотельдің досы

Топтастыру- керек ойды тереңірек білуге мүмкіндік жасайды, ойды жинақтайды, қызығушылықты оятады.

6. «Өзім үшін жазу» стратегиясы. Оқи отырып жазу.

Ана тілі, дүниетануда, қазақ тілі ережелерді жазу.

Түсініксіз сөздер

Не үшін қажет? Дәптермен жұмысты бағалау

Мәтінді оқи отырып, өзі үшін жазу. Болған соң міндетті түрде оқытып, тексеру.

7.  «Екі жақты күнделік» стратегиясы

Бұл  әдіс оқулықпен жұмыс істеуге тиімді. Әсіресе мәтінмен жұмыс істеуге арналған.Бұл істе пікірін айтып талдау, мәтінге сын көзбен қарау, қорытынды жасау, басқалардың пікірін тыңдау.

Біз не істедік? Мәтіннен абзац таңдау, оны жазу, берілген тапсырманы орындау.

8. «Инсерт- түртіп алу» стратегиясы. INSERT

Білемін	Қайшы	Жаңалық	Түсінбейтін
V	−	+	?

1. Жаңа тақырып айтылды.

2. Сұрақ не білетіндері туралы ой қозғалды.

3. Білетін ойларын сұрадым.

4. Жаздық, талдадық, мәтінді оқуға кірістік.

5. Талдап, пікірлестік, бір- біріміздің ойымызды тыңдадық.

Бұл оқушы тақырып бойынша жұмыс жасайды.

9.  «Галереяны шарлау» стратегиясы

Бұл әдіс оқулықпен жұмыс

Екі жақты күнделік

Пікірін айтып талқылау

Мәтінге сын көзбен қарау

Қорытынды жасау

Басқалардың пікірін тыңдау

Мәтіннен абзац таңдау, оны жазу

Берілген тапсырманы орындау

(ана т, дүниет, матем)

10. «Семантикалық карта» стратегиясы

Бұл білімді жандандыруға, дамытуға арналған талдау. Оқушылардың оқып жатқан тақырыбына байланысты, оқушылардың білім деңгейін салыстыруға мүмкіндік беретін стратегия.

Сөз таптары	Зат есім	Сын есім	Сан есім	Етістік
1. Кітап 2. оқыды 3. қызықты 4. төрт 5. әдемі	+ − − −	− − + +	− − − −	− + − −

Ел аттары	Қайда орналасқан	Халқы   Орыс     Қазақ	Ұлты	Өсімдігі
Қазақстан				Жусан
Дыбыстар

Оқушыға толтырту

Мен қандаймын	Кейде	Ешқашан	Еңбекқор
Үйде Мектепте Театрда қонақта	+ − +	− + −	− − −
Әдепті	Әрқашан	Кейде	Ешқашан

Бағалау.

11.  «Әңгіме кестесі» стратегиясы

Ертегінің аты	Басты кейіпкері	Оқиғаның болған жері
Бауырсақ	бауырсақ	орманда
Түлкі мен ешкі	түлкі	құдықта
Егінші мен қасқыр	егінші	егістік

Қауіпті кейіпкер	Аңқау кейіпкер	Тапқыр, ақылды кейіпкер
Қасқыр	Қоян
Түлкі	аю	Түлкі
Түлкі	Қасқыр	Түлкі
Қасқыр	Ешкі	Түлкі

Бірнеше ертегіні өткеннен кейін, оқушының оны қаншалықты меңгергенін білу үшін жүргізіледі. Осы арқылы тақырып ашылады.

Не істедік? Кесте жасадық, кестеге ертегінің атын жаздық.

Ертегінің аты	Түлкі мен ешкі
Басты кейіпкер

12. Ойлан, жұптас, пікірлес.

Тышқан кеміргіш, зиянды, сүйкімсіз, құйрығы ұзын, епті, сезгіштік қабілеті жоғары, ауру тудырғыш, жыл мезгілінің басы, ұрлық жасаған адамды ұстау мақсатында отқа салып өртесе, ұрлықшы құрысады.

13. «ЖигСо-1» стратегиясы

ЖигСо- ағылшын тілінен аударғанда кесілген қиынды және пазел жұмбақ сөздерімен қисындырылған АҚШ, Ұлыбритания және басқа да елдерде ЖигСо ойыны балалар мен ересектер арасында көп танымал. Американдық ғалымдар Арнсон, Стефн, Блей бұл стратегияда ЖигСо ойынындағыдай топтыұ әрбір мүшесі ерекше рөл атқаратындықтан, бұл атауды білім беруде қолданды. Бұнда да ЖигСо ойынындағыдай оның әрбір жеке бөліктері жинақталмайынша топтық жұмыстың нәтижесін ала алмаймыз.

ҮТІК

Білемін	Үйренгім келеді	Үйренгенім  БҮҮ
Киімдегі қыртысты жазады, тоқпен жұмыс жасайды, адамға пайдалы су шашатын үтік, темір, пластмасса түрлері бар, бумен өтектеген қауіпті.	Ішкі құрылысы, таза ұстау, жөндеуді үйрену, шығу тарихы тетігі бар.	Болат, алюминий, алюминий тетігі бар қоспалы болат немесе эмальмен сырланған табан, металокерамика немесе анадилиум табанды. Алынбалы фильтрлері бар, арнайы қоспа қосу, тазалап суды төгу, қауіпсіз тоқ көзінен ажырату.

14. Білемін, Үйренгім келеді, Үйренгенім.  БҮҮ.

15. «Болжау» стратегиясы

Болжау кестесі.

Достық өлкесінің заңы. М.Шаханов.

Аңыз. 1. Сурет                  2. Абзац оқу                               3. Немен аяқталды?

16. «Көрнекілік» стратегиясы

Сары

1. Жануар, құс 2. Тағам 3. Шығарма 4. Ән, өлең 5. Жер- су атауы

Саршұнақ, сарышымшық, сарышаян Сарымай, сарымсақ, сарыуыз, сары алма Сарқабандағы болған оқиға Сарыарқа, Саржайлау Сарыағаш, Сарыөзек, Сарытоғай

17. «Ойлану баспалдағы» стратегиясы

Оқушы

Оқушы сабаққа дайындықсыз келген.

Оқушы        Кім?

                    Не істеді?

                    Қандай болуы керек?

                    Нені білуі керек?

Оқушы білімді, тәрбиелі, жан- жақты болуы керек.

18. «Бұрыш» стратегиясы

Иә                                Жоқ                          Бейтарап, екі жақты пікірде

1) тест пайдалы          2) пайдасыз             3) екі жақты   3 топқа бөлінеді.

Жетістігі: Қарсы пікір айтады, өзгені тыңдау дағдысы қалыптасады, көзқарасын дәлелдей білу. Сөздік қоры дамиды, өз пікірін дәлелдеп, ұжыммен жұмыс жасау қабілеті дамиды. Ойын жүйені жеткізу, басқаның пікірін сараптауды меңгереді.

19. «Бір айналым сөйлесу» стратегиясы

Көктем туралы өзгені қайталамай бір- бір сөйлемнен айту. Берілген тақырып бойынша бір мәтін шығады.

20. «Кубизм» стратегиясы

Кубизм тақырыпты жан-жақты қамтуға мүмкіндік туғызатын оқыту стратегиясы. Бұл стратегия бойынша ойлау мен жазуға көмектесу үшін кубикті және оның жан- жағындағы сөздерді қолданады. Көлемі 15-20 см болуы керек. 6 жағына мынадай нұсқаулар жазылады.

1. Сурет (ойыңызша тақырыпқа жақынырақ келіп, түсінігіңізді суреттеңіз: түсі, формасы, көлемі)

2. Салыстырыңыз (неге ұқсас, басқалардан қандай айырмашылығы бар)

3. Байланыстырыңыз (ойыңызға нені түсіреді, ұқсас заттар бар ма? Әлде өзгеше заттар бар ма?) Ойыңызбен шолып өтіңіз, осы мәселеге байланысты қандай мәселе бар?

4. Саралаңыз (зерттеңіз) қалай жасалғандығын айтыңыз.

5. Қолданыңыз . онымен не істеуге болатындығын айтыңыз және қалай қолданылатынын айтыңыз.

6. Талқылаңыз немесе қарсыласыңыз. Өз ойыңызда тұрыңыз. Өзіңіздің дәлеліңізді немесе жаңадан туған бір пікірді айтыңыз.

Оқушы кубиктің  жағындағы сөзге жауап беруі керек. Ойды ортаға салған кезде оған жазылған бір ереже жаз. Бір ғана мақсат аса ұтымды талқылау, ой алмасу.

21. «Дөңгелек үстел» стратегиясы

Тақырып. Оқу аудиториясы.

                  Көзілдірік.

                  Көршінің қызы.

Мақсат. Барлық сынып оқушыларын түгел қатыстыру. Берілген тақырыптар не суреттер, не біртоға тасталған мәселе бойынша топ оқушылары сағат тілімен өз пікірін білдіреді, сосын өз көршісіне жалғастырады.

Пікірін білдіреді.

Мәтін негізінде жазылады.

Бағалауға болады. Сауаттылығы.

22. «Кезекпен қайталау»

Кезекпен қайталауда сынып ішінде әр түрлі сурет ілінген. Әрбір топ сурет бойынша

1. 6-дан 8-ге дейінгі шамада сұрақтар параққа басылып, бөлменің жан-жағына ілініп қойылады.

2. 3 немесе 4 оқушыдан құралған топтарға сұрақ беріледі. Олар сұрағы бар парақтарға барып, сол сұрақты талқылайды және парақтарға жауаптарын жазады.

3. Мұғалім белгі берген кезде топ жаңа параққа ауысады. Сұрақты және жазылған жауапты оқиды. Сол параққа өздерінің пікірін қосады.

4. Мұғалім топқа әр жылжуға белгі береді. Топтар өздерінің орындарына қайтіп оралғанша, осы іс-әрекеттер қайталана береді.

23.  Үш қадамнан тұратын сұхбат

А. Сұрақ дайындайды

В. Сұраққа жауап береді

С. Үнтаспаға жазушы

Махаббат деген не? Махаббат-ұлы сезім.

Ананың балаға деген махаббаты

Отанға деген махаббат

Екі адамның сезімі

Туған жерге деген махаббат

Отбасына деген махаббат

Махаббат партадан басталады деген рас па? Бұл махаббат тұрақты. Сұраққа С жауап беруі керек. Тиімділігі.

24. «ЖигСо-2» стратегиясы

Мәтінмен жұмыс.

Зерттеу.

1. Бірлесіп жұмыс жасайтын топтар құрылады.

2. Санмен топ мүшелері белгіленеді 1, 2, 3, 4.

3.  Әрбір сандар жеке топқа жинақталады. Олар эксперттер(білгірлер) тобы.

(1:1)   (2:2)   (3:3)

4. Әрбір топқа бөлек тақырып бойынша тапсырмалар берілді. Талқылауға сұрақтар тасталды. Білгірлер тобындағы мүшелер алған ақпараттарын негізгі жұмыс тобына барып, қалған топ мүшелерімен бөліседі. Соңынан алынған ақпараттар қорытындыланады.

25. «Ортадағы қаламсап» стратегиясы

Қиын бала қайдан пайда болады?

Ортадағы қаламсапта, топқа бөліп қаламсап алып, сол адам сұраққа жауап береді. Оқушылар аудиторияда, көпшілік алдында сөйлеу мәдениетін үйренеді.

26. «Кең ауқымды лекция» стратегиясы

Бекет ата.

Суретші, әулие, пір Бекет, емші, сыйынамыз, Ақмешітте туған, ерекше адам, адай, жер асты мешіт, сәулетші.

Тақырып: Ұлыстың ұраны- Бекет ата.

Маңғыстау жерінде Бейнеуде туған.

Үстірттегі таудан қашап жасалынған.

1. Оғланды  қыс        2. Бейнеу көктем            3. Жеміс күз            4. Арал жаға  жаз

Дизайн- Иә,  Бекет.

Интерактивті қарым-қатынас.

27. «Соңғы сөзді маған қалдыр» стратегиясы

1. Мәтінмен таныстық

2. Абзац оқу. Өздеріне ұнаған абзацты дәптерге жазу, ортаға оқу.

3. сол абзацқа пікір айтып, талқылау.

4. Өзі соңғы абзацты оқушы, тыңдаушы сөзді айтып, қорытындылау.

Ата- аналар жиналысында, сынып сағатында қолдануға болады.

Жазу семинары

 

                                   Дыбыс үндестігі       көркем жазу

       Мазмұнын тереңдету                                               жазу каллиграфиясы

          буын үндестігі                                                                  Буындап жазу

          дыбыс үндестігі                                                               сауаттылық

                                                      іс

                                            қағаздары    стиль               шығарма, диктант,

                                                                                             мазмұндама

Жазу- өз айтарын қағаз бетіне сауатты жаза білу. Жазу- тарихи ата-бабаларымыздың құндылығы.

Жазудың артықшылығы	Жазудың кемшілігі
Есте сақтау қабілеті дамиды, жады қалыптасады, ұқыптылыққа үйренеді, сауаттылығы артады, танымдық қабілеті артады, байланыс құралы. SMS Еркін жазады, шығармашылық қабілеті дамиды, жүйелі.	Жазу каллиграфиясына қарай кім екенін айырады. Уақыты қағазбастылық, іштей айту, сырласу қатынасы артады.

Жазу барысы қалай жүзеге асады?

Тақырып таңдап 1) дайындалу.

А) ақпараттар жинау

Ә) ой жинақтау

Б) тақырыпқа қажетті идеяларды іріктеу және жазу жолдарын жоспарлау.

2. Нобайлау.

Идеяларды қағаз бетіне түсіру әрекеті, алдын-ала және эксперименттік жазу.

3. Қайта қарау.

Жазуды дұрыс қалыпқа келтіру. Ол 2 деңгейде орындалады.

1) не айтуға тиістісіз, соны білу

2) қалай жақсы айтуға болатынын шешу.

4. Редакциялау.

Бұл жұмыстың жариялану алдындағы соңғы деңгейі.

Жазу үшін не қажет?

1) Мүмкіндік

2) Қызықты тақырып

3) Үлгілер

4) Қайта қарап тексеру әдеті, жүмыстың нәтижесі, аудитория.

5) Достық қолдау керек.

28. «Елес жетелеу» стратегиясы

Грегри «Мазаламауыңызды сұраймыз!» деген белгі қойып, есіктің сыртынан ілу.

Жолдасымның саулығы мазалауда.

1. Ұйқысы тыныш болса екен

2. Денсаулығы жақсы болса екен

3. Жақсы көңіл-күйде болса екен

Қазақстандағы оқу жайы

Кімдер жазуы мүмкін?	Кімдерге жазады?	Қандай түрде, формада?	Қандай тақырып?
Ғалымдар Жазушылар Ұстаздар Студенттер Басшылар Лауазымды тұлғалар Ата-аналар Тілшілер Министрлер	Оқырманға Халыққа Министрлікке білім бөліміне мұғалімдерге  студент    ата-анаға ғалымдарға   авторларға	Мақала Өтініш Арыз Өлең жолдайды Арнау Эссе Үндеу Хабарлама	Оқулық сапасы Мектеп формасы Білім сапасы Әлеуметтік жағдайы Ата-ана байланыс Қаражат

29. «РАФТ» стратегиясы

Роль                 Аудитория                 Формасы               Тақырып

Ұстаз                ата-аналарға              баяндама

Ортақ тақырып таңдаймыз. Әртүрлі рөл, жазатын форма, аудитория сөйлейтін, тақырып таңдау.  Тиімділігін 40 стратегия өз ойын сол тақырыпқа, шығармашылыққа баулу.

30. «Қабырғаға қарап оқу» стратегиясы

Жұмысты қайта қарап, редакциялауға тиімді.

31. «Автор орындығы» стратегиясы

Орындыққа отырып, сол рөлге, аудиторияда формасы арқылы тақырып алып қорғау.

32. «Бір-бірімен бөліскен әңгіме»

(таптология, сөз қайталауы болмау керек)

Топқа 1 сурет беріп, сағат тілімен 2 сөйлемнен, 2 рет айналдырып әңгіме етіп жазу.

Баланың іс- әрекетіне кім жауапты?

Ата-ана

Ұстаз

Ортасы

Әкімшілік

Өзі

Қоғам

Баланың әс- әрекетіне ата- ана жауапты. Өйткені он баланы өмірге әкелер сәттен бастап ата- ана өздеріне үлкен міндет, жауапкершілік, парыз жүктейді. Өмірге икемдейтін, бағыт- бағдар беретін, тәрбиені тал бесіктен бастайтын ата- ана. Жас тал қалай қисайып өссе, бала да сол сияқты тәрбиенің дұрыс- бұрыстығына қарай өседі.

33. «Дәлелденген эссе» стратегиясы

Сұраққа жауапты балаларға еркін өз ойларын жазып, дәлелдейді.

1) сурет бойынша өлең құрастыру топ болып

2) сол өлеңге келесі топ сурет салу.

34. «Суретпен жұмыс» стратегиясы

RWCT

35. «Кітап оқу» стратегиясы

Бірнеше кітаптан бір мәтінді таңдап мазмұнын ашады.

36. «Сауаттылықты ашатын хаттар» стратегиясы

37. «Кейіпкерге хат» стратегиясы

Мәтінді оқып, тақырыпты кейіпкерлерге сай жазу.

38. «Авторға сұрақ қою» стратегиясы

Авторға қойылатын сұраққа оқушы жауап береді.

39.  «Бағалау портфелі» стратегиясы

«Бағалау портфелі» стратегиясы- бұл әбден шындалған жұмыс үлгілерінің нұсқасы. Бұл барлық қатысушылар үшін жақсы қызмет, басқа баға нысандарына қарағанда, бұл өте көп еңбектенуді қажет етеді. Бағалау портфелі мұғалімнің бағалау кезеңінің басындағы анықтамасынан басталады. Мұғалім курстың мазмұндық мақсатын (курсқа берілетін білім мен қабілет жиынтығы) және іс- әрекет мақсатын (жалпы үйрену шеберліктері (дағдылары, мәселен сілтеме жасай білу өнері, жаза білу қабілеті, топта ұтымды жұмыс жасай білу қабілеті) тізіп жазып шығуы керек.

40.  «Әдеби үйірмелері (топтық тергеу)»- сыныптағы оқушылардың барлығы және шағын топ құрамында қатысқандықтан коменда жауапкершілігіне үйретеді, сонымен қатар материалды жан- жақты ойлау тұрғысынан қарастыруға мүмкіндік береді. Сондай- ақ материал көлемінде қалып қоймай, кеңірек ізденіс жасауға және қол жеткізуге болатын ресурстарды пайдалану дағдысын дамытады.

Мұғалім зерттеу үшін дәлелденген және қызықты мәтін таңдайды.  Мұғалім сыныпты 6 адамнан топтарға бөліп, мәтінмен таныстырады. Мұғалім құралдардың бастапқы топтамаларымен таныстырады және рөлдерде жұмыс жасау барысында, осы құралдарды қалай пайдалану керектігін түсіндіреді.

Баяндап беруші- оның міндеті өз көзқарасы тұрғысынан осы оқиғаның мазмұнын дайындау.

Зерттеуші- оның міндеті басты кейіпкердің мінезін немесе басты оқиғаны жан- жақты меңгеру және сипаттау.

Сұрақтар құрастырушы- негізгі оқиғаларды қамтитын немесе әңгіменің жалпы мазмұны бойынша сұрақтар дайындайды.

Сілтемелер табушы- оның міндеті әңгіменің тақырыбын/ руханилығын ашатын немесе құптайтын кез- келген сілтемелерді- белгілі және аздап белгілі афоризмдер және мәтелдер табу.

Бейнелеуші- суретші- оның міндеті әңгімедегі кейіпкерге немесе оқиғаға ауызша суреттеу.

Дәнекер- оның міндеті негізгі идеяларды немесе оқиғаларды бүгінгі өмірмен байланыстыру.

Сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегиялары