10 сынып биология вирустық аурулар және олардың алдын алу

Бекітемін:                                                    Оқу ісінің меңгерушісі: Ж.Тұрған

Пән: Биология                                                     Мектеп: № 201 Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:                            Мұғалімнің аты-жөні: Пазылбекова Перизат Күні:  26.11.2016                                                   Қатысқандар саны: 14 Сынып:    10 «В»                                                  Қатыспағандар саны: 0
Сабақ тақырыбы	Вирустық аурулар  және олардың алдын алу
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)	Вирусология   ғылымының   ашылу  тарихын, вирустар арқылы таралатын кейбір  аурулардың   түрлерін  және  олардан  сақтану  мен    алдын алу шаралары туралы түсінік беру
Сабақ мақсаттары	Барлық оқушылар:  Вирустар арқылы таралатын кейбір аурулардың түрлерін және олардан туындайтын аурулардың қауіптілігін біледі. Көптеген оқушылар:  Жануарлар мен өсімдіктерде болатын вирустық аурулардың түрлерін ажырата алады. Кейбір оқушылар: Қазіргі уақытта  вирустық аурулардың емінің жоқтығын,   адам денсаулығына әсерін,  жұғу  жолдарын  және  сақтану шараларын айқындайды.
Бағалау критерийлері	- Вирустар арқылы таралатын кейбір аурулардың түрлерін және олардан туындайтын  аурулардың қаншалықты  қауіптілігін  айтады. - Жануарлар мен өсімдіктерде болатын вирустық аурулардың түрлерін ажыратады. - Қазіргі уақытта вирустық аурулардың емінің жоқтығын,  адам денсаулығына әсерін,  жұғу жолдарын және сақтану  шараларын  біледі.
Тілдік мақсаттар	Негізгі сөздер мен тіркестер; ЖИТС, тұмау, полиомиелит, шешек, аусыл, құтыру, интерферон, иммуномодуляторлар, вирион, вакцина, гемофилия.
Құндылықтарды дарыту	Салауатты өмір салтын ұстануға, (жеке бас гигиенасын сақтауға, вирустық  жұқпалы  аурулардан   сақтану жолдарына ) тәрбиелеу
АКТ қолдану дағдылары	Бейнебаян, слайд арқылы суреттер көрсетілді.
Бастапқы білім	Тіршіліктің  жасушалық  емес  формалары. Вирустар  және   фактар.
Сабақтың барысы
Сабақтың    жоспар -ланған    кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс -әрекет
Сабақтың  басы 2 мин 3 мин	Психологиялық дайындық Оқушыларды шеңберге тұрғызып, топқа  бөліну.         «ЖИТС»,     «Тұмау»,    «Полиомиелит» бойынша топтарға  бөліну үшін төмендегі сөздерді таңдау арқылы бөлінеді. 1933жылы, тез таралатын індет, 1918-1920 жылдары, Нью-йорк, қан, лимфа, АҚШ, 20 млн, жүйке жасушаларын, жасөспірім балалар, 1983 жылы, 1961 жылы, жыныстық, 500 млн. «Түркі сұрақтар» арқылы үй тапсырмасын сұрау 1.      Микробиология ғылымының дамуына қандай ғалымдар еңбек сіңірді? (Д.И.Ивановский, У.Стенлидің) 2.      Д.И.Ивановский мег Ф.Туорт еңбектерінің құндылығы неде? 3.      Адам өмірінде ашытқыш бактериялар мен шіріткіш бактериялардың қандай маңызы бар? 4.      Фактың көбею сатысының ұзақтығы? (30-90 минутқа дейін) 5.      Вирустар туралы не білесіңдер? Олар басқа жасушаларда қалай дамиды? Бүгінгі сабақтан не білетінің, не білігісі келетінің және не білгеннің анықтау кестесі (инсерт) Білемін Білгім келеді Білдім Вирустардың жасушасыз тіршілік иелері екенің білемін Адам ағзасына вирустық аурулардың жұғу жолдарын білгім келеді Вирустардың тіршілік әрекетімен ағзадағы даму кезеңдерін білдім
Сабақтың ортасы 6 мин 10 мин 5 мин 5 мин 5 мин	Вирустық аурулардың түрлерімен танысу. Бейнебаян көрсету. Вирустық ағзалардың түрлері мен жұғу жолдары. Do not produce energy They don`t eat                                               Do not breathe They don`t see                                                       Vaccines Give off wastes                                             Able to reproduce They don`t move    Do not grow and develop   Very small size 2. Мәтінмен жұмыс.Оқушылар оқулықтағы мәтінмен танысып  топта  жұмыс жасайды. 1 топ Сұрақ. Адамның иммундық тапшылық вирусын сипаттау.         Тапсырмалар    Орындалуы Адамның иммундық тапшылық вирусының  ішкі құрылысын сипаттап жазу Тіршілік әрекеті мен аурудың алғашқы белгілерін жазу Берілген вирустық аурулардың алдын алу шараларын (медициналық тұрғыдан)  жазу  Критерий:            1)      Адамның иммундық тапшылық вирусының  ішкі құрылысын сипаттауы  (1ұпай) 2)      Тіршілік әрекеті мен аурудың алғашқы белгілерін жазуы  (1ұпай) 3)      Берілген вирустық аурулардың алдын алу шараларын (медициналық тұрғыдан)  жазуы  (1ұпай) 2 топ Сұрақ. Қазақстанда кең тараған індет. Тапсырмалар  Орындалуы Полиомиелит ауруының эпидемиологиясын сипаттап жазу  Клиникалық  белгілерін жазу Аурудың қоздырғыштарын жазу Критерий:            4)      Полиомиелит ауруының эпидемиологиясын сипаттауы  (1ұпай) 5)      Клиникалық  белгілерін жазуы  (1ұпай) 6)      Аурудың қоздырғыштарын медициналық тілмен атауы (1ұпай) 3 топ Сұрақ. Жануарлар мен өсімдіктерде болатын вирустық аурулар. Тапсырмалар  Орындалуы Өсімдіктерде кездесетін вирустық аурулардың пайда себептерін  жазу  Вирустардың өсімдік жасушаларында таралуын жазу Үй жануарларында кездесетін вирустық ауруларды жазу Критерий:            1)      Өсімдіктерде кездесетін вирустық аурулардың пайда себептерін  жазуы  (1ұпай) 2)      Вирустардың өсімдік жасушаларында таралуын жазуы (1ұпай) 3)      Үй жануарларында кездесетін вирустық ауруларды жазуы (1ұпай) Жұптық жұмыс. 1 тапсырма. Кестені толықтыр. Жұқпаның атауы Жұқтыру жолдары Сақтану шаралары ЖИТС Тұмау Полиомиелит Шешек Дайын жауап арқылы жұптық тексеру.           2 тапсырма. Төменде көрсетілген аурулардың қайсысымен адам өмірінде бір рет қана ауырады. 1.Аскаридоз                              8.Желшешек 2.Бронхит                                  9.Тұмау 3.Дифтерит                               10.Лейшманиоз 4.Парадантоз                            11.Тырысқақ 5.Спид                                       12.Холера 6.Туберкулез                             13.Сары 7.Қышыма Адам ағзасына зақымдайтын аурулар қандай жалпы белгілермен анықталатынын түсіндір А)бір рет  5,6 Б)бірнеше рет 1,2,3,4,7,8,9,10,11,12,13 Жұптық тексеру   Жеке тапсырмалар.  1 тапсырма.    Сандар сыры. Сәйкестендіру. (Тақырыпты пайдалана отырып, берілген сандарды cәйкестендіру) 1961 жылы тұмаудың  нағыз қоздырғышы табылды 1933 жылы полиомиелит Қазақстанда кең тараған 1916 жылы Адамның иммундық тапшылық вирусы ашылды 1981жылы Нью-йоркте полиомиелиттен 2 мыңдай адам қайтыс болған 1983 жылы алғаш  рет АИВ АҚШ – та бөлініп алынды 9-11 жылға диаметрі, шар тәрізді бөлшектер. 100-120 нм ЖИТС – тің даму мерзімі 20 млн-дай тұмаудан қайтыс болған. Дұрыс жауаптары арқылы бірін – бірі тексеру (әр дұрыс жауапқа 1 ұпай) 1933 жылы – Тұмаудың  нағыз қоздырғышы табылды. 1961 жылы – Полиомиелит Қазақстанда кең тараған. 1916 жылы – Нью-йоркте полиомиелиттен 2 мыңдай адам қайтыс болған. 1983 жылы – Адамның иммундық тапшылық вирусы ашылды. 1981 жылы – Алғаш рет АИВ АҚШ – та бөлініп алынды. 100-120 нм – Диаметрі, шар тәрізді бөлшектер. 9-11 жылға – ЖИТС – тің даму мерзімі 20 млн-дайы –Тұмаудан қайтыс болған. 2 тапсырма. Термин  сөздерді  үш  тілде  сәйкестендіру. (әр дұрыс жауапқа 1 ұпай)   1.Вирус                                  2.Вирион 3.Шешек                                                                             4.Лимфа 5.Вакцина   6.Жүйке жасушалары   7.Іңдет   8.Ауру 9.Таралу 10.Қауіпті 3 тапсырма. Өрмекшінің торы арқылы сабақты қорытындылау. Яғни вирусты  аурулардың алдын алу шараларын өрнектеу. 1.Бір рет пайдаланатын шприцтерді қолдану 2.Медициналық құралдарды мұқият стерильдеу 3.Вакцина салдыру 4.Иммуномодуляторлар пайдалану 5.Интерферон  препараттарын қолдану 6.Салаутты өмір салтын қалыптастыру 7.Имандылық тәрбиесін жолға қою
Сабақтың соңы 4 мин	Қорытындылау. Кері байланыс  Рефлексиялық кезең Ия Жоқ Сабаққа белсенді қатыстым Себебі: Себебі: Сабақ ұнады Себебі: Себебі: Сабақ ұнамады Себебі: Себебі: Сабақтан көптеген қызықты мәлімет алдым Себебі: Себебі: Үйге тапсырма: А,В,С сұрақтарына жауап жазу. Жаңа терминдермен жұмыс. Мәтін бойынша тест сұрақтарын құрау. Қазіргі кезде кең тараған вирустық ауруларды зерттеу.

Қосымша тапсырмалар:

Деңгейлік тапсырма
Мақсаты: Вирустар арқылы таралатын кейбір аурулардың түрлерін  білуі, олардан туындайтын аурулардың қауіптілігін, жұғу  жолдары мен алдын алу шараларын ажырата алуы.

 Ойлау дағдыларының деңгейі: білу және түсіну, қолдану

Бағалау критерийі: білім алушы
Вирустық аурулардың атын  атау;
Жұғу көздерін білу;
Вирустық аурулардың ағза үшін қауіптілігін   дәлелдеу.         

1-тапсырма
Адамның иммундық тапшылық вирусы қандай ауру тудырады?

____________________________________________
Дискриптор: Білім алушы
Пайда болған вирустық ауруды атайды; 0/1 ұпай
2-тапсырма

Өсімдіктерде болатын вирустық ауруларды ата?
___________________________________________
Дискриптор: Білім алушы

     Темекі теңбілі, асбұршақ  және басқа дақылдардың ауруын атайды; 1/2ұпай
3-тапсырма

Бұл аурудың қоздырғыштары жүйке жасушаларына еніп, адам қозғалысын басқаратын жүйкелерді бұзып жансыздардырады. Қай індетке тәң белгілер?

___________________________________________

Дискриптор: Білім алушы

  Полиомиелит  1/3 ұпай

Дайын жауап арқылы жұптық тексеру.

Жұқпаның атауы	Жұқтыру жолдары	Сақтану шаралары
ЖИТС	Жыныстық  қарам – қатынас, анасынан баласына жүктілік және босану кезінде , емшек емізгенде, қан құйғанда, вена арқылы укол салғанда жұғады.	Бір рет пайдаланатын шприцтерді қолдану, медициналық құралдарды мұқият стерильдеу, вакцина салдыру, иммуномодуляторлар пайдалану
Тұмау	Ауру адам түшкіргенде, жөтелгенде ауа арқылы таралып, ортақ ыдыстар мен қол орамалдарын қолданғанда жұғады	Тұмауға қарсы вакцина егіледі. Дұрыс тамақтану, жеке бас гигиенасын сақтау
Полиомиелит	Ауыз арқылы, жеміс- жидектер,  ластанған тамақ, кір қолдар, су арқылы сонымен қатар  тыныс жолдары арқылы жұғады	СЭС-ке жедел хабар беру, ошақта дезинфекция жүргізу, қарым-қатынастағы балаларға (балалар мекемелеріндегі) 20 күнге карантин тағайындап, бақылау ұйымдастыру;
Шешек	Инфекцияның көзі – тек адамдар болып табылады. Ауру ауа – тамшылы жолымен беріледі, жылдың суық мезгілдерінде жоғарлайды.	Науқасты соңғы жаңа бөртпе элементтері  пайда болғанға дейін, 5 күнге дейін үйде жеке ұстау керек.

Дайын жауап арқылы жұптық тексеру.

Жұқпаның атауы	Жұқтыру жолдары	Сақтану шаралары
ЖИТС	Жыныстық  қарам – қатынас, анасынан баласына жүктілік және босану кезінде , емшек емізгенде, қан құйғанда, вена арқылы укол салғанда жұғады.	Бір рет пайдаланатын шприцтерді қолдану, медициналық құралдарды мұқият стерильдеу, вакцина салдыру, иммуномодуляторлар пайдалану
Тұмау	Ауру адам түшкіргенде, жөтелгенде ауа арқылы таралып, ортақ ыдыстар мен қол орамалдарын қолданғанда жұғады	Тұмауға қарсы вакцина егіледі. Дұрыс тамақтану, жеке бас гигиенасын сақтау
Полиомиелит	Ауыз арқылы, жеміс- жидектер,  ластанған тамақ, кір қолдар, су арқылы сонымен қатар  тыныс жолдары арқылы жұғады	СЭС-ке жедел хабар беру, ошақта дезинфекция жүргізу, қарым-қатынастағы балаларға (балалар мекемелеріндегі) 20 күнге карантин тағайындап, бақылау ұйымдастыру;
Шешек	Инфекцияның көзі – тек адамдар болып табылады. Ауру ауа – тамшылы жолымен беріледі, жылдың суық мезгілдерінде жоғарлайды.	Науқасты соңғы жаңа бөртпе элементтері  пайда болғанға дейін, 5 күнге дейін үйде жеке ұстау керек.