6 сынып. Өсімдіктер дүниесі.

Тақырыбы: Өсімдіктер дүниесі

Мақсаты: Білім алушыларға өсімдіктердің жіктелу ерекшеліктерін, олардың ортақ белгілерін түсіндіріп, оқыту

Міндеті:Өсімдіктердің жынысты және жыныссыз көбею ерекшеліктерімен таныстыру, өсімдіктердің жүйелену жолдарымен таныстыру.

Дамытушылығы: Білім алышылардың өсімдіктер дүниесі туралы білімдерін одан әрі дамыту

Білімділігі: Білім алушыларға туыс, тұқымдас, қатар, клас ұғымдарын түсіндіру

Тәрбиелігі: Білім алушыларды табиғатты сүюге, қорғай, аялай білуге баулу. Оларды ұжымшылдыққа, топтастыруға үйрету.

Сабақ типі: қайталау сабағы, аралас сабақ

Құрал – жабдықтар: электронды көрсетілімдер, өсімдіктердің көбею жолдары көрсетілген суреттер.

І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу. Түгендеу

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: І бөлімді тексеру:

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1. Өсімдіктер дүниесіне жалпы сипаттама

Жалпы өсімдіктер төменгі сатыдағы және жоғарғы сатыдағы өсімдіктер деп үлкен екі топқа бөлінеді. Төменгі сатыдағы өсімдіктерге тек балдырлар ғана жатады. Бұрын төменгі сатыдағы өсімдіктерге топтастырылған қыналар тіршілік ерекшеліктерне байланысты саңырауқұлақтар дүниесінің қыналар бөлімі болып жеке қарастырылуда. Ал балдырлар қарапайым құрылысты біржасушалы және күрделі құбылысты көпжасушалы болып келеді. Алайда олардың сабағы да, жапырақтары да болмайды. Бұлардың спора түзетін спорнгийі және жыныс жасушалары бір жасушадан пайда болады. Мүктер, қырықбуындар, плаундар, қырықжапырақтар спора арқылы, жынысты, жыныссыз жолмен көбейетін жоғары сатыдағы өсімдіктер. Олардың тамыры, сабағы, жапырағы бар. Жыныстық мүшелері – көпжасушалы. Ал жоғары сатыдағы өсімдіктерге жататын ашық және жабық тұқымды өсімдіктер тұқым арқылы көбейеді. енді біз төменгі және жоғары сатыдағы өсімдіктердің дүние тармағын қарастырамыз

Әсер етуші факторлар

IV. Бекіту. Білім алушылармен өсімдіктер дүниесі туралы сұхбат-дәріс өткізу

V. Сабақ қорытындысы: Өсімдіктер дүниесі қалай бөлінеді?

VІ. Бағалау

VІІ. Үй тапсырмасы: ІІ бөлімнің кіріспесін оқып, өсімдіктер туралы білімінді қорытындыла.

Күні

Тақырыбы: Біржасушалы балдырлар

Мақсаты: Білім алушыларға тірі ағзалар дүниесіндегі орын алатын төменгі сатыдағы жасушалар тобына жататын біржасушалы балдырлар туралы мәлімет беру.

Міндеті: Таллом, хламинодомонада, хлорелла терминдеріне толық анықтама беріп, олардың маңызын түсіндіру

Дамытушылығы: Білім алушылардың төменгі сатыдағы өсімдіктер ішіндегі біржасушалы балдырлар туралы білетін білімдерін одан әрі толықтырып, дамыту.

Білімділігі: Білім алушылардың біржасушалы балдырлардың көбею ерекшеліктері, құрылысы, маңызы туралы білімдерін толықтыру

Тәрбиелігі: Білім алушыларды табиғатты сүюге, отандық өсімдіктерге қызығушылығын арттыруға, ұжымшыл болуға баулу.

Сабақ типі: жаңа сабақ

Құрал – жабдықтар: Біржасушалы балдырлар суреттері, электрокөрсетілімдер, флипчарттар

І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу

ІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

йелі жіктеу

1. Балдырлар туралы жалпы мәлімет

2. Жасыл балдырлар

3. Хлорелла мен хламидомонада балдырлары

1. Балдырлар теңіз, көл, өзендер және тоқтау суларда, топырақта тіршілік етеді. Олардың біржасушалы, шоғырлы, көпжасушалы түрлері болады. Көпжасушалы өкілдерінің денесін таллом деп атайды. Таллом – денесінде ұлпалар болмайтын және мүшелерге бөлінбейтін өсімді бөлік. Жасшалары бір ядролы. Цитоплазмасында органоидтары мен вакуольдері болады. Балдыр жасушасындағы хлоропластарды-хромотофор деп атайды. Балдырлар талшықты не талшықсыз жеке жасушалар және шоғырлар күйінде кездеседі. Олар өсімді, жынысты, жыныссыз көбейеді

Өсімді

Жынысты

Жыныссыз

Балдырлар жасушалары екіге бөлінеді. Жіп тәрізді балдырлар талломы бірнеше

өлшекке бөлінеді.

Аталық және аналық жыныс жасушалары қосылып зигота түзеді. Бір талломда түзілген гаметалар не әр түрлі талломның бойында п.б гаметалар қосылады

Талломдағы арнайы қалтадан біржасушалы талшығы бар зооспоралар түзіледі. Кейде талшығы болмайды. Зооспоралар тө

емікке бекініп өніп, балдырға айналады.

Балдырлар түсіне қарай

Жасыл Қоңыр Қызыл

2. Біржасушалы жасыл балдырлар бұдан шамамен 1,5 млрд жыл бұрын п.б. Бір өкілі – хламидомонада. Ол тоқтау суларда мекен етеді. Хломидомонаданың жасуша қабықшасы жасунықтан тұрады. Жақсы жетілген екі талшығы, алдыңғы жағында жиырылғыш вакуоль және қызыл көзшесі болады. Жынысты және жыныссыз жолмен көбейеді. жыныссыз көбейгенде жасушасы 2-ге,4-ке, 16-ға 32-ге бөлінеді.

Хлорелла да біржасушалы балдырға жатады. Оның хломидомонададан айырмашылығы оның тез қозғалатын екі талшығы және көзшесі болмайды. Екі балдырлармен де суда жүзетін балықтар қоректенеді.

Хлорококк – топырақта, ағаштың діңінде өседі.

Әсер етуші факторлар

IІІ. Бекіту.Алгология – ботаниканың балдырларды зерттейтін бөлімі. Хлорелл ғарышқа ұшырылған алғашқы өсімдік.

ІV. Сабақ қорытындысы: Балдырлар көбіне суда, ылғалды топырақта, таста және ағаш дініңде тіршілік ететін төменгі сатыдағы өсімдіктер. Балдырлар хлорофиллден және пигменттерден құралады.

V. Бағалау

VІ. Үй тапсырмасы

Күні

Тақырыбы: Теңіз балдырлары

Мақсаты: Білім алушыларды біржасушалы және көпжасушалы балдарлар туралы алған білімдеріне қоса, теңізде мекен ететін басқа балдырлармен таныстыру.

Міндеті: Қоңыр және қызыл балдырламен таныстырып, олардың ерекшеліктерін көрсету.

Дамытушылығы: Білім алушылардың балдырлар туралы білмдерін одан әрі дамытып, толықтыру.

Білімділігі: Балдырлардың табиғаттағы және шаруашылықтағы маңызын түсіндіріп, оларды қорғау шараларына үйрету

Тәрбиелігі: білім алушыларды табиғатты қорғауға, табиғатты сүйіп, бағалауға баулу.

Сабақ типі: аралас сабақ

Құрал – жабдықтар: флипчарт, теңіз балдырларының суреттері.

І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: 1. Спирогира балдыры туралы не айта аласын?

2. Улотрикс балдырының ерекшелігі неде?

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1. Қоңыр балдырлар

2. Қызыл балдырлар

3. Балдыр-лардың маңызы. Оларды қорғау

Қоңыр балдырлардың барлығы да көпжасушалы, 1500 түрі бар. Олардың жасуша қабықшасының сырты созылыңқы сілемейлі қабықшамен қапталған. Бір ядролы. Хромотофорларында хлорофилл және қоңыр бояулары болады. жасушаның қор заты- полисахаридтер.

Қоңыр балдырларға ламинария, саргассум т.б. Ламинария теңіз жағалауындағы 5-10 км аймақты қамтып, 20-30 м тереңдікте өседі. Ұзындығы 50 см дейін жоғары созылған бөлімі болады. одан ұзындығы 3-4 м жалпақ таспа сияқты өсінділері жетіледі. Жынысты көбейеді.

Саргассум балдыр денесінде жидекке ұқсас домалақ өсінділер болады.

Теңіздің терең түбінде (270 м) қызыл балдырлар тіршілік етеді. Талломы – таспа, тақташа, жіп тәрізді болады. Жасушасының қор заты – май және қантты зат.

Қызыл балдырдың көбеюі

Өсімді жыыысты жыныссыз

Өсімді көбейгенде бөлініп қалған бөліктерінен жаңа дарақ түзілмей, жетіліп, бөлініп, өседі.

Жыныссыз көбейгенде түзілетін спораның талшығы болмайды. Судың ағынымен қозғалады.

Біржасушалы аталық жыныстық мүшесі тармақтарының ұшында не денесінің үстінде жетіледі. Онда көп аталық жыныс жасушалары түзіледі. Аналық жыныс мүшесі – тармақ ұшындағы жасушадан пайда болады. Жұмыртқа жасушасы ұрықтанғаннан соң күрделі өзгерістерге ұшырап, жыныссыз ұрпағына айналады.

1 г топырақта 50000 балдыр болады. Қытай мен Жапонияда порфира балдырын арнайы табиғи жағдайға жақын ортада өсіріп, көкөніс есебінде тамаққа пайдаланады. Ламинария балдырын теңіз орамжапырағы деген атпен адамның қалқанша безінің жұмысын жақсарту, жемсау ауруынан сақтандыру үшін тамаққа қосады.

Теңіз балдырларынан йод, спирт, сірек қышқылы, жасунық, агар-агар алынады.

Кладофора жасыл балдырынан қазағ алады.

Әсер етуші факторлар

IV. Бекіту: Қандай балдырлар бар? Олар қалай көбейеді? олардың ерекшеліктері

V. Сабақ қорытындысы: теңіз суында қоңыр және қызыл балдырлар тіршілік етеді. Табиғатта қоңыр балдырлардың 1500 түрі бар. Бұлар – яролы төменгі сатыдағы өсімдіктер. Қоңыр балдырлар теңіздің 180-200 м тереңдігінде өседі. Қызыл балдырлардың 4000 жуық түрі белгілі. Ұзындығы 2 м шамасында болады. бұлар өсімді, жыныссыз және жынысты жолмен көбейеді.

VІ. Бағалау

VІІ. Үй тапсырмасы:

Күні:

Тақырыбы: Мүктәріздес өсімдіктер бөлімі

Мақсаты: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру.

Міндеттері

Дамытушылығы: білім алушылардың ерікті түрде тұрақты зейін қоюын дамыту. Салыстыру және қорыту біліктілігін дамыту.

Білімділігі: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру. Мүктәріздес өсімдіктердің көбею, даму, өсу ерекшеліктерін түсіндіру.

Тәрбиелілігі: білім алушылардың диалектикалық-материалистік көзқарастарын қалыптастыру. Өз бетінше ойлануға тәрбиелеу. Санитарлық – гигиеналық дағдыларын, салауатты өмір сүру әдеттерін тәрбиелеу.

Құрал-жабдықтар: Мүктәріздес өсімдіктер суреттері, флипчарт, электронды көрсетілімдер.

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдістемелік шешім: сұхбат, әңгіме-сұхбат, кестелер суреттер көрсету, тақтамен жұмыс

І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу, журнал толтыру. Сабақ жоспарымен таныстыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.    Жоғары сатыдағы өсімдіктер туралы не білесің?

2.    Жоғары сатыдағы өсімдіктер ерекшеліктері

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1. Мүктәріздес өсімдіктер ерекшелігі

2. Көкек мүгі

Дүние жүзінде 22 – 27 мыңға дейін түрлері бар.

Бриология – мүктерді зерттейтін ғылым.

Мүктәріздестер – аласа, көпжылдық, сирек жағдайда біржылдық өсімдіктер. 1 мм – 70 см дейін.

Құрылысы

Ризоид сабағы жапырағы

Ризоид – бірнеше жасушалардан тұратын жіңішке жіп тәрізді сыртқы қабығының өсіндісі

Сабағы - сыртын бірнеше қатар жасушалардан тұратын қабықша жауып тұрады.

Көкек мүгі – екіүйлі өсімдік. Аталық- көпжылдық, аналық – біржылдық. Биіктігі – 40 см. Сабағы бұтақтанбайды. Сабағында тірек ұлпасы болады. Фотосинтез жүреді.

Көбеюі

Жынысты жыныссыз

Жынысты – аталық өсімдік ең ұшында аталық жыныс жасуша. Аналық ең ұшында аналық жасуша. Аналық + аталық – ұрықтанады – жұмыртқажасуша – қауашақ – спора.

Жыныссыз – споралар шашылып, өніп, өскін пайда болады.

Әсер етуші факторлар

ІV. Бекіту: 1. Ризоидтың тамырдан айырмашылығы

2. Мүктәрізділердің жынысты және жыныссыз көбеюін талдау.

V. Қорытынды: Мүктәріздестер қоңыржай белдемде кең таралған. Мүктердің көпшілігі сабақты және жапырақты болып келеді. Тамыр қызметін ризоид атқарады. Мүктер өсімді, жыныссыз, жынысты жолмен тек суда ғана көбейеді. Мүктәріздестердің аса кең тараған өкілі. Көкек мүгі және шымтезек мүгі. Көкек мүгі спора арқылы, өсімді, жыныссыз жолмен көбейетін екі үйлі жасыл өсімдік.

VІ. Үй тапсырмасы:

Күні:

Тақырыбы: Шымтезек мүгі.

Мақсаты: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру. Шымтезек мүгінің ерекшеліктерін түсіндіру.

Міндеттері

Дамытушылығы: білім алушылардың анализ, синтез, салыстыру, қорытындылау, нақтылау, жіктеу қабілеттерін дамыту.

Білімділігі: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру. Мүктәріздес өсімдіктердің көбею, даму, өсу ерекшеліктерін түсіндіру. Шымтезек мүгінің құрылысы мен көбеюі туралы ой қозғау.

Тәрбиелілігі: жинақылық пен көңіл аударуға үйрету. Салауатты өмір сүру салтын ұстануға тәрбиелеу. өздігінше ойлануға баулу.

Құрал-жабдықтар: Мүктәріздес өсімдіктер суреттері, флипчарт, электронды көрсетілімдер.

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдістемелік шешім: сұхбат, әңгіме-сұхбат, кестелер суреттер көрсету, тақтамен жұмыс

І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу, журнал толтыру. Білім алушылардың көңіл күйін сұрау. Сабақ жоспарымен таныстыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.    Мүктерді зерттейтін ғылым. Мүктер қалай қоректенеді?

2.    Ризоид деген не?

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1.Шымтезек мүгінің құрылысы

2. Маңызы

Шымтезек мүгінің сабағы жиі бұтақталған көпжылдық өсімдік. Басқа мүктәріздес өсімдіктерден айырмашылығы – ризоиды болмайды. Сабақ арқылы сіңіреді.

Жапырақ жасушалары

Ұзын, жіңішке, хлорофилл ішінде цитоплаз

дәндері бар жасыл -масы жоқ өлі

түсті тірі жасушалар жасушалар

фотосинтез жүреді су қоры жиналады

Көбеюі

Жынысты жыныссыз

Шымтезек мүгі – ылғалы мол жерлерде өседі. 1. Топырақтың батпақтануын тездетеді.

2. Топырақ түзеді

3. Балапан шығаратын құстардың қорегі, тығылатын орны.

4. Шымтезек өндіреді

5. Су – тұщы су қоры.

Әсер етуші факторлар

ІV. Бекіту: 5 зертханалық жұмыс. Көкек мүгінің (жасыл мүк) құрылысы.

V. Қорытынды: Шымтезек мүгінің 350-ден астам түрі бар. Ол – бірүйлі өсімдік. өте ылғал жерлерде тамырсыз және ризоидсыз, тікелей суды сабағы және жапырағы арқылы сіңіреді. Шымтезек мүгі суды өз салмағынан 20-25 есе көп сіңіре алады. Құрғақшылық кезінде, су болмағандықтан, өлі жасушалардың іші ауаға толады да мүктің түсі ағарып кетеді. Сондықтан ақ мүк деп те атайды. Шымтезек мүгінің сабағы түпкі бөлігінен қурайды. Сөйтіп, шымтезек түзеді. Шымтезек мүгі латынша сфагнум деп аталады.

Краткое описание документа:

Тақырыбы: Өсімдіктер дүниесі

Мақсаты: Білім алушыларға өсімдіктердің жіктелу ерекшеліктерін, олардың ортақ белгілерін түсіндіріп, оқыту

Міндеті:Өсімдіктердің жынысты және жыныссыз көбею ерекшеліктерімен таныстыру, өсімдіктердің жүйелену жолдарымен таныстыру.

Дамытушылығы: Білім алышылардың өсімдіктер дүниесі туралы білімдерін одан әрі дамыту

Білімділігі: Білім алушыларға туыс, тұқымдас, қатар, клас ұғымдарын түсіндіру

Тәрбиелігі: Білім алушыларды табиғатты сүюге, қорғай, аялай білуге баулу. Оларды ұжымшылдыққа, топтастыруға үйрету.

Сабақ типі: қайталау сабағы, аралас сабақ

Құрал – жабдықтар: электронды көрсетілімдер, өсімдіктердің көбею жолдары көрсетілген суреттер.

І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу. Түгендеу

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: І бөлімді тексеру:

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1. Өсімдіктер дүниесіне жалпы сипаттама

Жалпы өсімдіктер төменгі сатыдағы және жоғарғы сатыдағы өсімдіктер деп үлкен екі топқа бөлінеді. Төменгі сатыдағы өсімдіктерге тек балдырлар ғана жатады. Бұрын төменгі сатыдағы өсімдіктерге топтастырылған қыналар тіршілік ерекшеліктерне байланысты саңырауқұлақтар дүниесінің қыналар бөлімі болып жеке қарастырылуда. Ал балдырлар қарапайым құрылысты біржасушалы және күрделі құбылысты көпжасушалы болып келеді. Алайда олардың сабағы да, жапырақтары да болмайды. Бұлардың спора түзетін спорнгийі және жыныс жасушалары бір жасушадан пайда болады. Мүктер, қырықбуындар, плаундар, қырықжапырақтар спора арқылы, жынысты, жыныссыз жолмен көбейетін жоғары сатыдағы өсімдіктер. Олардың тамыры, сабағы, жапырағы бар. Жыныстық мүшелері – көпжасушалы. Ал жоғары сатыдағы өсімдіктерге жататын ашық және жабық тұқымды өсімдіктер тұқым арқылы көбейеді. енді біз төменгі және жоғары сатыдағы өсімдіктердің дүние тармағын қарастырамыз

Әсер етуші факторлар

IV. Бекіту. Білім алушылармен өсімдіктер дүниесі туралы сұхбат-дәріс өткізу

V. Сабақ қорытындысы: Өсімдіктер дүниесі қалай бөлінеді?

VІ. Бағалау

VІІ. Үй тапсырмасы: ІІ бөлімнің кіріспесін оқып, өсімдіктер туралы білімінді қорытындыла.

Күні

Тақырыбы: Біржасушалы балдырлар

Мақсаты: Білім алушыларға тірі ағзалар дүниесіндегі орын алатын төменгі сатыдағы жасушалар тобына жататын біржасушалы балдырлар туралы мәлімет беру.

Міндеті: Таллом, хламинодомонада, хлорелла терминдеріне толық анықтама беріп, олардың маңызын түсіндіру

Дамытушылығы: Білім алушылардың төменгі сатыдағы өсімдіктер ішіндегі біржасушалы балдырлар туралы білетін білімдерін одан әрі толықтырып, дамыту.

Білімділігі: Білім алушылардың біржасушалы балдырлардың көбею ерекшеліктері, құрылысы, маңызы туралы білімдерін толықтыру

Тәрбиелігі: Білім алушыларды табиғатты сүюге, отандық өсімдіктерге қызығушылығын арттыруға, ұжымшыл болуға баулу.

Сабақ типі: жаңа сабақ

Құрал – жабдықтар: Біржасушалы балдырлар суреттері, электрокөрсетілімдер, флипчарттар

І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу

ІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

йелі жіктеу

1. Балдырлар туралы жалпы мәлімет

2. Жасыл балдырлар

3. Хлорелла мен хламидомонада балдырлары

1. Балдырлар теңіз, көл, өзендер және тоқтау суларда, топырақта тіршілік етеді. Олардың біржасушалы, шоғырлы, көпжасушалы түрлері болады. Көпжасушалы өкілдерінің денесін таллом деп атайды. Таллом – денесінде ұлпалар болмайтын және мүшелерге бөлінбейтін өсімді бөлік. Жасшалары бір ядролы. Цитоплазмасында органоидтары мен вакуольдері болады. Балдыр жасушасындағы хлоропластарды-хромотофор деп атайды. Балдырлар талшықты не талшықсыз жеке жасушалар және шоғырлар күйінде кездеседі. Олар өсімді, жынысты, жыныссыз көбейеді

Өсімді

Жынысты

Жыныссыз

Балдырлар жасушалары екіге бөлінеді. Жіп тәрізді балдырлар талломы бірнеше

өлшекке бөлінеді.

Аталық және аналық жыныс жасушалары қосылып зигота түзеді. Бір талломда түзілген гаметалар не әр түрлі талломның бойында п.б гаметалар қосылады

Талломдағы арнайы қалтадан біржасушалы талшығы бар зооспоралар түзіледі. Кейде талшығы болмайды. Зооспоралар тө

емікке бекініп өніп, балдырға айналады.

Балдырлар түсіне қарай

Жасыл Қоңыр Қызыл

2. Біржасушалы жасыл балдырлар бұдан шамамен 1,5 млрд жыл бұрын п.б. Бір өкілі – хламидомонада. Ол тоқтау суларда мекен етеді. Хломидомонаданың жасуша қабықшасы жасунықтан тұрады. Жақсы жетілген екі талшығы, алдыңғы жағында жиырылғыш вакуоль және қызыл көзшесі болады. Жынысты және жыныссыз жолмен көбейеді. жыныссыз көбейгенде жасушасы 2-ге,4-ке, 16-ға 32-ге бөлінеді.

Хлорелла да біржасушалы балдырға жатады. Оның хломидомонададан айырмашылығы оның тез қозғалатын екі талшығы және көзшесі болмайды. Екі балдырлармен де суда жүзетін балықтар қоректенеді.

Хлорококк – топырақта, ағаштың діңінде өседі.

Әсер етуші факторлар

IІІ. Бекіту.Алгология – ботаниканың балдырларды зерттейтін бөлімі. Хлорелл ғарышқа ұшырылған алғашқы өсімдік.

ІV. Сабақ қорытындысы: Балдырлар көбіне суда, ылғалды топырақта, таста және ағаш дініңде тіршілік ететін төменгі сатыдағы өсімдіктер. Балдырлар хлорофиллден және пигменттерден құралады.

V. Бағалау

VІ. Үй тапсырмасы

Күні

Тақырыбы: Теңіз балдырлары

Мақсаты: Білім алушыларды біржасушалы және көпжасушалы балдарлар туралы алған білімдеріне қоса, теңізде мекен ететін басқа балдырлармен таныстыру.

Міндеті: Қоңыр және қызыл балдырламен таныстырып, олардың ерекшеліктерін көрсету.

Дамытушылығы: Білім алушылардың балдырлар туралы білмдерін одан әрі дамытып, толықтыру.

Білімділігі: Балдырлардың табиғаттағы және шаруашылықтағы маңызын түсіндіріп, оларды қорғау шараларына үйрету

Тәрбиелігі: білім алушыларды табиғатты қорғауға, табиғатты сүйіп, бағалауға баулу.

Сабақ типі: аралас сабақ

Құрал – жабдықтар: флипчарт, теңіз балдырларының суреттері.

І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: 1. Спирогира балдыры туралы не айта аласын?

2. Улотрикс балдырының ерекшелігі неде?

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1. Қоңыр балдырлар

2. Қызыл балдырлар

3. Балдыр-лардың маңызы. Оларды қорғау

Қоңыр балдырлардың барлығы да көпжасушалы, 1500 түрі бар. Олардың жасуша қабықшасының сырты созылыңқы сілемейлі қабықшамен қапталған. Бір ядролы. Хромотофорларында хлорофилл және қоңыр бояулары болады. жасушаның қор заты- полисахаридтер.

Қоңыр балдырларға ламинария, саргассум т.б. Ламинария теңіз жағалауындағы 5-10 км аймақты қамтып, 20-30 м тереңдікте өседі. Ұзындығы 50 см дейін жоғары созылған бөлімі болады. одан ұзындығы 3-4 м жалпақ таспа сияқты өсінділері жетіледі. Жынысты көбейеді.

Саргассум балдыр денесінде жидекке ұқсас домалақ өсінділер болады.

Теңіздің терең түбінде (270 м) қызыл балдырлар тіршілік етеді. Талломы – таспа, тақташа, жіп тәрізді болады. Жасушасының қор заты – май және қантты зат.

Қызыл балдырдың көбеюі

Өсімді жыыысты жыныссыз

Өсімді көбейгенде бөлініп қалған бөліктерінен жаңа дарақ түзілмей, жетіліп, бөлініп, өседі.

Жыныссыз көбейгенде түзілетін спораның талшығы болмайды. Судың ағынымен қозғалады.

Біржасушалы аталық жыныстық мүшесі тармақтарының ұшында не денесінің үстінде жетіледі. Онда көп аталық жыныс жасушалары түзіледі. Аналық жыныс мүшесі – тармақ ұшындағы жасушадан пайда болады. Жұмыртқа жасушасы ұрықтанғаннан соң күрделі өзгерістерге ұшырап, жыныссыз ұрпағына айналады.

1 г топырақта 50000 балдыр болады. Қытай мен Жапонияда порфира балдырын арнайы табиғи жағдайға жақын ортада өсіріп, көкөніс есебінде тамаққа пайдаланады. Ламинария балдырын теңіз орамжапырағы деген атпен адамның қалқанша безінің жұмысын жақсарту, жемсау ауруынан сақтандыру үшін тамаққа қосады.

Теңіз балдырларынан йод, спирт, сірек қышқылы, жасунық, агар-агар алынады.

Кладофора жасыл балдырынан қазағ алады.

Әсер етуші факторлар

IV. Бекіту: Қандай балдырлар бар? Олар қалай көбейеді? олардың ерекшеліктері

V. Сабақ қорытындысы: теңіз суында қоңыр және қызыл балдырлар тіршілік етеді. Табиғатта қоңыр балдырлардың 1500 түрі бар. Бұлар – яролы төменгі сатыдағы өсімдіктер. Қоңыр балдырлар теңіздің 180-200 м тереңдігінде өседі. Қызыл балдырлардың 4000 жуық түрі белгілі. Ұзындығы 2 м шамасында болады. бұлар өсімді, жыныссыз және жынысты жолмен көбейеді.

VІ. Бағалау

VІІ. Үй тапсырмасы:

Күні:

Тақырыбы: Мүктәріздес өсімдіктер бөлімі

Мақсаты: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру.

Міндеттері

Дамытушылығы: білім алушылардың ерікті түрде тұрақты зейін қоюын дамыту. Салыстыру және қорыту біліктілігін дамыту.

Білімділігі: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру. Мүктәріздес өсімдіктердің көбею, даму, өсу ерекшеліктерін түсіндіру.

Тәрбиелілігі: білім алушылардың диалектикалық-материалистік көзқарастарын қалыптастыру. Өз бетінше ойлануға тәрбиелеу. Санитарлық – гигиеналық дағдыларын, салауатты өмір сүру әдеттерін тәрбиелеу.

Құрал-жабдықтар: Мүктәріздес өсімдіктер суреттері, флипчарт, электронды көрсетілімдер.

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдістемелік шешім: сұхбат, әңгіме-сұхбат, кестелер суреттер көрсету, тақтамен жұмыс

І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу, журнал толтыру. Сабақ жоспарымен таныстыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Жоғары сатыдағы өсімдіктер туралы не білесің?
2. Жоғары сатыдағы өсімдіктер ерекшеліктері

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1. Мүктәріздес өсімдіктер ерекшелігі

2. Көкек мүгі

Дүние жүзінде 22 – 27 мыңға дейін түрлері бар.

Бриология – мүктерді зерттейтін ғылым.

Мүктәріздестер – аласа, көпжылдық, сирек жағдайда біржылдық өсімдіктер. 1 мм – 70 см дейін.

Құрылысы

Ризоид сабағы жапырағы

Ризоид – бірнеше жасушалардан тұратын жіңішке жіп тәрізді сыртқы қабығының өсіндісі

Сабағы - сыртын бірнеше қатар жасушалардан тұратын қабықша жауып тұрады.

Көкек мүгі – екіүйлі өсімдік. Аталық- көпжылдық, аналық – біржылдық. Биіктігі – 40 см. Сабағы бұтақтанбайды. Сабағында тірек ұлпасы болады. Фотосинтез жүреді.

Көбеюі

Жынысты жыныссыз

Жынысты – аталық өсімдік ең ұшында аталық жыныс жасуша. Аналық ең ұшында аналық жасуша. Аналық + аталық – ұрықтанады – жұмыртқажасуша – қауашақ – спора.

Жыныссыз – споралар шашылып, өніп, өскін пайда болады.

Әсер етуші факторлар

ІV. Бекіту: 1. Ризоидтың тамырдан айырмашылығы

2. Мүктәрізділердің жынысты және жыныссыз көбеюін талдау.

V. Қорытынды: Мүктәріздестер қоңыржай белдемде кең таралған. Мүктердің көпшілігі сабақты және жапырақты болып келеді. Тамыр қызметін ризоид атқарады. Мүктер өсімді, жыныссыз, жынысты жолмен тек суда ғана көбейеді. Мүктәріздестердің аса кең тараған өкілі. Көкек мүгі және шымтезек мүгі. Көкек мүгі спора арқылы, өсімді, жыныссыз жолмен көбейетін екі үйлі жасыл өсімдік.

VІ. Үй тапсырмасы:

Күні:

Тақырыбы: Шымтезек мүгі.

Мақсаты: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру. Шымтезек мүгінің ерекшеліктерін түсіндіру.

Міндеттері

Дамытушылығы: білім алушылардың анализ, синтез, салыстыру, қорытындылау, нақтылау, жіктеу қабілеттерін дамыту.

Білімділігі: Мүктәріздес өсімдіктердің тірі табиғаттағы маңызы туралы жаңа түсініктерді қалыптастыру. Мүктәріздес өсімдіктердің көбею, даму, өсу ерекшеліктерін түсіндіру. Шымтезек мүгінің құрылысы мен көбеюі туралы ой қозғау.

Тәрбиелілігі: жинақылық пен көңіл аударуға үйрету. Салауатты өмір сүру салтын ұстануға тәрбиелеу. өздігінше ойлануға баулу.

Құрал-жабдықтар: Мүктәріздес өсімдіктер суреттері, флипчарт, электронды көрсетілімдер.

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдістемелік шешім: сұхбат, әңгіме-сұхбат, кестелер суреттер көрсету, тақтамен жұмыс

І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу, журнал толтыру. Білім алушылардың көңіл күйін сұрау. Сабақ жоспарымен таныстыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Мүктерді зерттейтін ғылым. Мүктер қалай қоректенеді?
2. Ризоид деген не?

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Жүйелі жіктеу

1.Шымтезек мүгінің құрылысы

2. Маңызы

Шымтезек мүгінің сабағы жиі бұтақталған көпжылдық өсімдік. Басқа мүктәріздес өсімдіктерден айырмашылығы – ризоиды болмайды. Сабақ арқылы сіңіреді.

Жапырақ жасушалары

Ұзын, жіңішке, хлорофилл ішінде цитоплаз

дәндері бар жасыл -масы жоқ өлі

түсті тірі жасушалар жасушалар

фотосинтез жүреді су қоры жиналады

Көбеюі

Жынысты жыныссыз

Шымтезек мүгі – ылғалы мол жерлерде өседі. 1. Топырақтың батпақтануын тездетеді.

2. Топырақ түзеді

3. Балапан шығаратын құстардың қорегі, тығылатын орны.

4. Шымтезек өндіреді

5. Су – тұщы су қоры.

Әсер етуші факторлар

ІV. Бекіту: 5 зертханалық жұмыс. Көкек мүгінің (жасыл мүк) құрылысы.

V. Қорытынды: Шымтезек мүгінің 350-ден астам түрі бар. Ол – бірүйлі өсімдік. өте ылғал жерлерде тамырсыз және ризоидсыз, тікелей суды сабағы және жапырағы арқылы сіңіреді. Шымтезек мүгі суды өз салмағынан 20-25 есе көп сіңіре алады. Құрғақшылық кезінде, су болмағандықтан, өлі жасушалардың іші ауаға толады да мүктің түсі ағарып кетеді. Сондықтан ақ мүк деп те атайды. Шымтезек мүгінің сабағы түпкі бөлігінен қурайды. Сөйтіп, шымтезек түзеді. Шымтезек мүгі латынша сфагнум деп аталады.