Суицидтік мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал ететін факторларды алдын алу

• 1 слайд

  
  
  
  Қош келдіңіздер
  құрметті тамыз конференциясына қатысушылар!
  

• 2 слайд

  ҚР БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ҚР ОҚО БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
  
  ТАМЫЗ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ОҚУЫ
  
  
  

• 3 слайд

  ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
  
  Ақпан батыр атындағы
  №10 жалпы орта мектебінің
  педагог-психологы Жузбаева
  Айша Сайпидиновна
  Тақырыбы: «Суицидтік мінез-құлықты
  қалыптастыруға ықпал ететін
  факторлардың алдын алу»
  Шымкент қаласы
  

• 4 слайд

  
  Мақсаты: оқушылар арасындағы суицидті мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал ететін факторлардың алдын алу, психологиялық қолдау көрсету
  
  Міндеттері:
  жасөспірімдердің өзіне-өзі қол жұмсау ойлардың пайда болу себептерін анықтау
  әр қатысушының өз рөлі мен міндеттерін сезіну
  сәттілік, бақыт, мейірімділік және жетістік күйлерін көтеру
  
  
  

• 5 слайд

  Өмір-өмір болмайды түңілуге
  Өкінбе, өкпелеме бүгініңе,
  Мәңгі саған жазбаған сүрінуге,
  Қақың бар, қайта тұрып жүгіруге,-
  
  деп М. Мақатаев жырлағандай, өзіңізді
  рухтандыра алға қадам басу – келеңсіз
  жағдайлардан шығудың бірден –бір
  жолы.
  
  

• 6 слайд

  «Мемлекетіміздің ең қымбат қазынасы АДАМ
  және оның өмірі»
  

• 7 слайд

  Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев халыққа жолдауында қазақстан-
  дықтардың өмір жасын ұзарту үшін қолдан келген шараның барлығын жасау қажет екендігін айтты. Ал статистикаға үңілетін болсақ, қазақстандықтардың орташа өмір жасын келте етіп көрсетіп отырған негізінен суицид оқиғалары екеніне көз жеткіземіз. 
  

• 8 слайд

  «Суицид» 
  
  
  
  
  латын тілінен алынған
  «қасақана өзін-өзі өлтіру» деген мағынаны білдіретін сөз. Өкінішке орай, бұл термин қазір көп қолданатын сөзімізге айналды. 
  

• 9 слайд

  Суицидті мінез-құлыққа барудың негізгі себебтері: 
  
  Әлеуметтік психологиялық тұрғыдағы себептер:
  ортамен қарым қатынастың бұзылуы;
  психологиялық климаттың балаға жағымсыз әсер етуі;
  отбасындағы басқару стилі;
  үлкендер тарапынан күш көрсетілуі;
  ата-анасы тарапынан балаға тиісті көңіл бөлінбеуі және мейірімсіздік, қаталдық көрсету;
  балаларға қол жұмсауы;
  ата- анасының айырылысуы;
  құрбы құрдастары, көше мен ауланың жағымсыз әсерлері мен қысымдары, т.б. 
  
  

• 10 слайд

  Педагогикалық психологиялық тұрғыдағы себептер:
  балалардың проблемалары жағдайларда өз өздерін басқара алмауы;
  қиын жағдайлардан шығуда өзін дұрыс бағыттай алмауы;
  кері әсерлерге қарсы тұра алмауы, өзіндік ішкі қорғаныс бағытының, алға жетелейтін мақсаттың жоқтығы, эмоциялық күйлердің тұрақсыздығы, фрустрацияға, стресске бейімділігі;
  ҰБТ жағдайларында, әсіресе теріс не төмен нәтижеге ие болғанда өздерін ұстай алмауы, т.б. 
  
  Экономикалық психологиялық тұрғыдағы себептер:
  балалардың құрбы- құрдастары қатарынан қаржы қаражат, киім киісі, ақша жарату, материалдық тұрмыстық жағдайы жағынан жетіспеушілік көруі, т.б. 
  
  
  
  

• 11 слайд

  Жоғарғы суицидтік тәуекел зонасында жүрген адамдардың қатарына: 
  депрессиядағы жасөспірімдер; 
  ішімдік және наша қолданатын жасөспірімдер; 
  суицидтік ұмтылысқа барған жасөспірімдер немесе отбасы адамдарыныңішінде өз өзіне қалай қол салғанына куә болған жасөспірім; 
  дарынды жасөспірімдер; 
  мектепте оқу үлгерімі төмен жасөспірімдер; 
  аяғы ауыр қыздар; 
  зорлық зомбылықтың құрбаны болған жасөспірімдер; 
  религиялық сектаның, қалыптан тыс ықпалына түскен жасөспірімдер 
  
  
  

• 12 слайд

  Суицид белгілері: 
  
  
  Сыртқы түрі мен мінезінде:
    Сағынып, мұңайып жүргендей түр 
  Баяу қимылдау 
  Монотонды дауыс (естілерестілместей) 
  Сөйлеудің баяулауы 
  Қысқа жауаптар 
  Жауап бермеу 
  Сөйлеудің жылдамдауы 
  Екпіндеп сөйлеу 
  Шектен тыс ұқыптылық
  Іс әрекетсіздік 
  Қимыл қозғалыстың артуы 
  Ұйқысы келіп жүргендей 
  
  
  
  
  
  
  

• 13 слайд

  Эмоциялық жағынан бұзылуы: 
  
  Зерігу 
  Ашушандық 
  Кекшілдік 
  Қоршаған ортаға өшпенді қарым қатынас 
  Өзінің сезіміне сенімсіздік 
  Мақсатсыз үрейлену, қорқыныш 
  Қуанышты сәттерге қуана алмау 
  Секемшілдік 
  Ешнәрсеге мән бермеушілік 
  Қайғылы түр 
  
  
  
  
  
  
  Психикалық аурулар:
   
  
  Депрессия 
  
  Себебсіз қорқынышты байқататын невроздық 
  
  Шизофрения 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

• 14 слайд

  Өз өмірін бағалау: 
  Өткен өміріне пессимистік баға беру ;
  өткеннің жағымсыз сәттерін көп еске алу ;
  жаңа жағдайларға құлықсыз, төмен баға беру; 
  болашақ туралы жоспарларының болмауы 
  
  Вегативтік ауытқулар: 
  Көздің жасаулары; 
  көзқарашығының үлкеюі ;
  ауыздың құрғау; 
  тахикардия; 
  кан қысымының көтерілуі; 
  ауаның жетіспеуі, тұншығатындай күйде болу; 
  тамақта бір нәрсе тұрғандай болуы ;
  бас ауруы ;
  ұйқысыздық немесе ұйқышылдық;
  кеуде тұсының ауруы, дене бөлшектерінің ауруы ;
  іш қату; 
  салмағының төмендеуі немесе артуы; 
  тәбетінің азаюы, дәм сезуінің төмендеуі; 
  менструалдық циклдің бұзылуы. 
  Тәулік барысындағы динамикалық жағдайы: 
  Кешке қарай көңіл күйінің көтерілуі;
  кешке қарай көңіл күйінің төмендеуі; 
  қоршаған ортамен араласуы;
  ортамен араласудан қашқақтауы ;
  көмекті қажетсініп ортамен қарым қатынас жасауға ұмтылыс, қолдау күту 
  
  

• 15 слайд

  Суицид турлері
  Нағыз суицид:
  Демонстративті суицид:
  Жасырын суицид:
  Әр кезде дарға асылумен негізделеді. Жоспарланған, шешім қабылдап қойған іс-әрекет
  
  
  Демонстративті суицидті қылықтын көрінуі көбіне тамыр кесу, улы емес дәрімен улану, өзіне көңіл бөлдіру
  
  Аффективті суицидтік қылықтын көрінуі жиі дарға асылу, токсинді және қатты әсері бар дәрі дәрмекпен улану 
  
  

• 16 слайд

  Суицидтік әрекетті болдырмау
  психологиялық қозу күшін бәсеңдету
  суицидтік әрекетке итермелеген себепке психологиялық байлану дәрежесін азайту
  әрекетті алмастыру механизмдерін қалыптастыру
  өмір мен өлім туралы нақты, шынайы қатынас қалыптастыру
  

• 17 слайд

  
           Стрессті бағындыра білудің әлеуметтік білік және дағдыларына үйрету. Жасөспірімдерге отбасы, мектеп, достары және т.с.с. қатыстыра отырып, әлеуметтік қолдау көрсету. Мәселелерді шешуге көмектесетін әлеуметтік-психологиялық тренингтер, өзін бағалауын көтеретін, өз тұлғасына шынайы қатынас, эмпатияны дамытатын топтық психокоррекциялық сабақтар ұйымдастыруға болады. Сонымен қатар өзін ұстай білу дағдыларын дамытуға арналған тренингтерге негізделген табысқа жету мотивациясын жетілдіретін психологиялық коррекция шаралары да нәтиже беруге тиіс.
  
  
  Түзету
  

• 18 слайд

   Көмектесу үшін не істеуге болады?
  Суицидтен құтқару тек достарының қамқоры мен қатысуынан ғана тұрмайды, сонымен бірге төнген қауіптің белгілерін тез арада аңғара білуге де байланысты. Сіздің сол қауіп туралы біліміңіз, ақпаратты меңгеруге деген ұмтылысыңыз біреудің өмірін құтқарып қалуы мүмкін.
  Болатын қауіптің белгілерін іздеңіз: өзіне-өзі қол салуға әрекеттенген суицидтік қорқытулар, депрессиялар, жүріс-тұрысындағы немесе мінез-құлқындағы айырықша өзгерістер, сонымен қатар ақырғы тілек-талаптарын білдіруге әзірлену. Шарасыздық пен үміті үзілгендіктің көрініс беруін бірден байқап, жалғыздыққа ұшырап, оқшауланып қалған адам емес пе екенін анықтау керек.
  Өзіне-өзі қол жұмсау сияқты маңызды мәселені жан-жақты қарастырып, шеше алатын жауап табу қиын. Бірақ егер сіз өмірден түңілген адамды түсіне біліп, оның жанын ұғына білуге тырыссаңыз, үлкен қадам жасағаныңыз. Әрі қарайғы жағдай сіздің өзара қарым-қатынасыңыздың сапасына байланысты болады. Оны тек сөзбен ғана емес, сонымен бірге вербальді емес эмпатиямен де білдіруге болады; мұндай жағдайда ақыл үйрету емес, қолдау көрсете білу тиімдірек болады.  
  
  
  

• 19 слайд

  Суицидке баратын адамдар әсіресе қатты оқшаулану сезіміне берілгіш болады. Соған байланысты олар сіздің ақыл-кеңестеріңізді қабылдауға құлықтары болмайды. Олар көбінесе өздерінің жан жарасын, уайымдарын талқылауды қажет етеді, яғни «Менде өмір сүруге тұрарлықтай ештеңе жоқ» деген сияқты сөздерімен жеткізеді. Егер адам депрессияға ұшыраған болса, онда онымен әңгімелескеннен гөрі оған өзі туралы көбірек айтқызған дұрыс болады. Сіз ол адамның жан жарасын білдіретін сөздерін, мейлі ол уайым, қайғы, кінә, қорқыныш немесе ашу-ыза болсын, тыңдай білсеңіз, оған баға жетпес көмек бергеніңіз. Тіпті кейде жай ғана үндемей онымен бірге отырсаңыз да, бұл сіздің оған деген қамқорлық қатынасыңыздың, оның тағдырына немқұрайлы қарамайтыныңыздың дәлелі бола алады.
  Суицидке бет алған адамға: «Ойлан, сенің өлімің жақындарыңа қандай қайғы әкеледі», - деп айтқанша, оның ойына мүмкін әлі келе қоймаған басқа шешім туралы  ойлануды сұраңыз.
  Суицидтің алдын алудың маңызды міндеттерінің бірі көмек беру үшін психикалық дискомфорттың бастауын анықтау болып табылады. Бұл қиын болуы мүмкін, өйткені суицидтің «азық алатын ортасы» құпиялылық екені белгілі. Өзін-өзі өлтіруге оқталған адамды өзінің проблемасын өзі електен өткізіп және оны қиындатып тұрған не екенін нақтырақ анықтауына итермелеу керек.
  
  

• 20 слайд

  Өзін-өзі құртуға бейім депрессивті адамдармен жұмыс ауқымды және жауапты болып табылады. Психотерапевтер олар не айтатынына және не сезетініне назарды жұмылдыру өте құнды болып келетіні туралы тұжырымға баяғыда келген. Мазалайтын жасырын ойлар сыртқа шыққанда басқа түскен бәле сондай қорқынышты емес, тіпті шешуге тұрарлықтай болып көрінуі әбден мүмкін. Қандай да бір үміттену де пайда болады.
  Кризистік жағдай шешілгенге шейін немесе көмек келгенге дейін оның жанында барынша ұзақ қалуға тырысыңыз немесе біреуге тапсырыңыз. Мүмкін жедел жәрдем стансасына қоңырау шалу керек болар немесе емханаға хабарласу керек. Есіңізде болсын, қолдау көрсету сізге белгілі бір жауапкершілік артады.
  Суицидке баратын адамдардың көру аймағы тарылған, түнек басқан санада болады. Олардың санасы көтеруі қиын проблемаларды шешу жолдарын толық игеруге мүмкіндік бермейді. Олар алдымен қолдау табуды өтінеді. Достары, әрине, жақсы ниетпен көмекке ұмтылуы мүмкін, бірақ олардың білік пен тәжірибесі жетіңкіремейді, одан басқа олар тым әсерлі эмоционалдылыққа бейім болып келеді.
  
  

• 21 слайд

  Суицидтік қауіп кезінде психиатрлар немесе клиникалық психологтардың көмегіне жүгінбей кетуге болмайды.  Бұл мамандар өздерінің білімі, білігі және психотерапиялық ықпалы арқасында адамның құпиялы сезімдерін, қажеттіліктерін және күтілетін тілектерін түсіне білетін керемет қабілеттерге ие. Кейде суицидке бейім адамдарға көмектің жалғыз таңдамалы жолы ретінде егер жағдай тым қиын болса психиатриялық ауруханаға емделуге жатқызу болып табылады. Кешіктіру қауіпті болуы мүмкін; ауруханаға жатқызу ауру адамға да, оның отбасына да жеңілдік беруі мүмкін.
  Егер қауіп-қатер айналып өтіп кеткен жағдайдың өзінде мамандар болсын немесе отбасы болсын босаңсуға болмайды. Одан да қауіптісі алда болуы мүмкін. Ауру адамның психикалық белсенділігінің жоғарлауын жағдайының жақсарғаны деп ойлап қалуға да болады. Бірақ кейде депрессивті адамдар өзіне-өзі қол салу қарсаңында іс-әрекетке басымен кіріп кетеді. Олар ренжіткен адамдарының барлығынан кешірім сұрайды. Осыны көріп, сіз арқаңызды кеңге саласыз және қырағылықты бәсеңдетіп алуыңыз мүмкін. Бірақ бұл қылықтар барлығының алдындағы қарыздары мен міндеттерінен құтылып, содан кейін өзіне қол жұмсау керек деген шешімге келуінің хабаршысы болуы мүмкін. Шындығында, суицидке барушылардың тең жартысы психологиялық кризистің басталғанынан үш айдан кем емес уақыттан кейін өзіне-өзі қол салады.
  
  

• 22 слайд

  Факторы, препятствующие возникновению
  суицидального поведения у подростков:
  эмоциональная привязанность к значимым родным и близким;
  выраженное чувство долга, обязательность;
  концентрация внимания на состоянии собственного здоровья, боязнь причинения себе физического ущерба;
  учет общественного мнения и избегание осуждения со стороны окружающих, представления о позорности самоубийства и неприятие (осуждение) суицидальных моделей поведения;
  убеждения о неиспользованных жизненных возможностях;
  наличие жизненных, творческих, семейных и других планов, замыслов;
  наличие духовных, нравственных и эстетических критериев в мышлении;
  психологическая гибкость и адаптированность, умение компенсировать негативные личные переживания, использовать методы снятия психической напряженности.
  наличие актуальных жизненных ценностей, целей;
  проявление интереса к жизни;
  привязанность к родственникам, близким людям, степень значимости отношений с ними;
  уровень религиозности и боязнь греха самоубийства;
  планирование своего ближайшего будущего и перспектив жизни;
  негативная проекция своего внешнего вида после самоубийства.
  
  
  

• 23 слайд

  
  Чем большим количеством антисуицидальных, жизнеутверждающих факторов  обладает человек, в частности подросток, чем сильнее его «психологическая защита» и внутренняя уверенность в себе, тем прочнее его антисуицидальный барьер.
  
  

• 24 слайд

  Упражнение «Тарелка»
  

• 25 слайд

  Этап №1. Участники садятся в круг, закрывают глаза и передают по кругу тарелку с водой.
  
  Этап №2. Участники образуют два круга, все стоят лицом к центру круга. Участники, оказавшиеся во внутреннем круге, с закрытыми глазами передают тарелку с водой, участники из внешнего круга без комментариев и эмоциональных реакций, запрещается помогать и корректировать.
  

• 26 слайд

  
  Этап №3. Обсуждение: Участники описывают свои впечатления, самочувствие, состояние. Каждый описывает то, что он чувствовал при приеме и передаче тарелки, пытается объяснить свои ощущения присутствия «третьей руки» того, кто мысленно помогал на расстоянии.
  У участников внешнего круга спрашивают:
  Хотели ли они помочь?
  Трудно ли было удержаться от поддержки?
  

• 27 слайд

  Қорытынды
  Ендеше, Адам тағдырына келгенде жауапкершілікті жұмыла мойнымызға алуымыз керек. Оның бірден-бір жолы- жастар тағдырына немқұрайлы қарамай, оларға өздерін сүйетін жандар бар екендігін сезіндіріп, жер бетінде ұстап қалып, өлімнен гөрі өмір сүру үшін батырлық көбірек керек екен деген ойларын нығайтсақ деймін.
           Адам баласына өмір бір-ақ рет беріледі. әрбір атқан таңды қызыға да қуана ақ тілекпен қарсы алып, таза да дұрыс жолмен жүрейік! Мәнді де сәнді өмір сүру,  балаларымызды қызыққа, өмірсүйгіштікке баулу  сіз бен  біздің қолымызда.  Ендеше «Ел боламын десең, бесігіңді түзе», -  демекші, еліміздің болашағы жастарымыздың    игі істерін қолдайық. 
  

• 28 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  Өзіңізді әрдайым, әрқашан сүйе біліңіздер!
  Қандай да бір іс-әрекетті жақсы
  көңіл-күймен, шаттық сезіммен жасаңыздар!
  Баршаңызға амандық, сенімділік,
  сәттілік, жетістік тілеймін!
  

• 29 слайд

  РАХМЕТ