" Сүйекті бақлықтар класы"

Сабақтың тақырыбы: Сүйекті бақлықтар класы.

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділігі: Оқушыларды балықтар класымен таныстыра отырып, олардың сыртқы және ішкі құрылысымен , сулы ортада тіршілік етуіне байланысты биологиялық ерекшеліктерінен мағлұмат беру.

2,Дамытушылығы: Оқушылардың сабаққа деген ынтасын арттыру, балықтарды өзіне тән ерекшеліктері бойынша ажырата білуге баулу.

3.Тәрбиелелігі: Сүйекті балықтардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы жайында түсінік бере отырып, балықтарды сақтауға, қорғауға қамқорлық жасауға тәрбиелеу.

Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың көрнекілігі: «Балықтар» суреттері, үлестірмелі қағаздар, тест тапсырмасы.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

А) Сәлемдесу.

Б) Оқушыларды түгелдеу, сабаққа дайындығын тексеру.

В) сабақтың мақсатымен, тақырыбымен таныстыру.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Тестік жұмыс арқылы үй тапсырмасын сұрау:

1.Балықтарды зерттейтін ғылым саласы

а)микология          б)кардиология          в)ихтиология         г)орнитология

2.Балықтар неше класқа бөлінеді?

а) 1   б)2     в)3     г)4

3.Шеміршекті балықтар класының түр саны

а) 22 000       б)20 000      в)7500          г)750

4.Шеміршекті балықтардың асқорыту жүйесі немен аяқталады?

а) аналь тесігі     б)клоака        в)тік ішек      г)ауыз қуысы

5.Акуланың миы неше бөліктен тұрады?

а)5        б)2         в)3          г)6

6.Балықтардың жүрегі неше қуысты

а)1      б)2           в)3          г)4

7.Балықтарда қаайналым шеңбері қанша?

а)4      б)2           в)3          г)1

8.Шеміршекті балықтар қалай ұрықтанады?

а) сырттай  б)іштей  в)жынысты      г) жыныссыз

9.Акуланың адам үшін ең қауіптісі

а)аратұмсықты акула             б)балғабасты акула              в)сұр акула          г) доғалтұмсықты акула

10.Акула миынан денесіне қанша жұп жүйке тарайды?

а)10         б)20         в)30         г)40

Үлестірмелі қағаздар арқылы үй жұмысын тексеру.

Артында сұрақтар жасырылған әртүрлі балықтардың суретін таңдау арқылы жауап береді.

1.Омыртқалыларға қандай жануарлар жатады?

2.Шеміршекті балықтардың денесі қандай бөлімдерден тұрады?

3.Балықтарда қандай жүзбеқанаттар бар?

4.Шеміршекті балықтардың сыртқы құрылысына тән белгілер

5. Шеміршекті балықтардың қаңқасы қандай бөлімдерден тұрады?

6.Олар қандай класс тармақтарына бөлінеді?

ІІІ.Жаңа сабақ.

Қызығушылықты ояту сатысы.

Өлеңдегі жасырын сөзді табу арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашып алу.

Қанаты бар ұшпайтын

Сусыз жерде тұрмайтын

Желбезекпен тыныс алатын ол-?

Оқушылар жасырың сөздің «балық» екенін айтады.

Сүйекті балықтардың қазырғы кезде 20000-нан астам түрлері бар. Дене пішіндері де түрліше. Денесі бас,тұлға және құйрық бөлімдеріне бөлінген.

Сүйекті балықтардың терісі жалпақ әрі ірі қабыршақтарымен қапталған. Қабыршақтарында ағаш діңіндегі жылдық сақиналарға ұқсас дөңгелек пішінді сызықтар бар.Осы сызықтарға қарап,балықтың жасын ажыратуға болады.

Сүйекті балықтардың қаңқасында сүйектер өте көп.Олардың қаңқа бөлімдері шеміршекті балықтардың қаңқа бөлімдеріне ұқсас. Сүйекті балықтардың желбезектерінің сырты сүйекті желбезек қақпағымен жабылған.

Сүйекті балықтардың көпшілігінің аузы бас бөлімінің алдыңғы тұсында орналасады.Жақсүйектерде және т.б. сүйектерінде де түстері бар.Ал тұқы балықтарының желбезек доғаларында жұтқыншақ тістері де болады.Ауыз қуысына көлемді жұтқыншақ жалғасады .Қысқа өңеші қарынмен жалғасқан.Қоректік заттарға байланысты қарынның көлемі мен пішіні әр түрлі.Жыртқыш балықтардың (алабұға,шортан) қарны үлкен әрі созылғыш. Қарыннан аш ішек басталады.Сүйекті балықтардың ішегі едәуір ұзын.

Сүйекті балықтарда ерекше мүше –торсылдақ болады.  Сүйекті балықтарда екі бүйрек, екі несепағар болады. Оларда алғаш ретзәрдің уақытша сақталатын мүшесі – қуық п.б.С.б миының құрылысы ш.б миымен салыстырғанда қарапайым әрі кіші.

Балықтар дара жынысты, қосжыныстылық өте сирек кездеседі.Тек теңіз алабұғасы ғана қосжынысты.Аталықтарының да, аналықтарының да екі-екіден жыныс бездері бар. Аталық безден бөлінген сұйықтық шоғал д.а.Оның құрамында өте көп мөлшерде аталық жыныс жасушасы – сперматозоидтар болады.Аналық безде уылдырық деп аталатын майда жұмыртқажасушалар жетіледі.

Кәсіптік мәні бар балықтарды көбейту үшін, арнайы балық зауыттарында қолдан ұрықтандырып, шабақтар өсіріледі.Кәсіптік мәні бар балықтар: жеңсік албырт, сетінек, бекіре, қортпа.

IV.Сабақты бекіту:

«Балық аулайық!» ойыны.

Артында сұрақтар жасырылған әртүрлі балықтардың суретін таңдау арқылы жауап береді.Дұрыс жауап берілсе, балық ауланады.

ü Құрамында «Д» витамині мол май алынатын балықтарды ата

ü Қызыл уылдырықты балық

ü Ауыздары иттің аузына ұқсайтын жыртқыш балықтар

ü Уылдырығын қыста шашатын балық

ü Балық патшасы

ü Екі көзі де денесінің бір ақ жағында орналасқан балық.

«Кім жылдам?» ойыны.

Оқушылар ауланған балықты қайтадан суға жібереді.

Торсылдақ қандай қызмет атқарады?

Сүйекті балықтардың қандай класс тармақтары бар?

Сүйекті балықтарда алғаш рет не пайда болған?

Сүйекті балықтардың қанша түрі бар?

Әріптері адасқан сөздерден балықтардың аттарын құра

Хабхат

Батан

Кеңөм

Азанс

Ісбрек

Нартош

V. Үйге тапсырма:

Параграф,52 250-254 бет. Тақырыптың соңында берілген кестені дәптерге сызып, толтыру «Шеміршекті және сүйекті балықтарды» сәйкестендіру кестесі.

VІ: Бағалау.

Өлеңді орта мектебі

Ашық сабақ

Тақырыбы: «Сүйекті балықтар класы»

7 сынып

                                                              Пән мұғалімі: Буханова Гүлзада Бақытқанқызы

2016-2017 оқу жылы