Тағйирпазирӣ. Мутатсия ва намудҳои он

• 1 слайд

  Тема урока:
  Мавзӯъ
  Тағйирпазирии мутатсионӣ
  Омӯзгори фанни биологияи Литсей 2 барои хонандагони болаёқати шаҳри Душанбе
  Алиев Ҳусейн Баҳромович
  

• 2 слайд

  Шаклҳои тағйирпазирӣ
  Тағйирпазирӣ
  Модификатсионӣ
  Ирсӣ
  Генотипӣ
  1)Мутатсионӣ
  2)Комбинативӣ
  Ситоплазматикӣ
  

• 3 слайд

  Назарияи мутатстонӣ
  Муқаррароти асосии назарияи мутатсионии (Гуго де Фриз)
  Мутатсияҳо - ин тағйирпазирии ирсиянд.
  Ҳамон як мутатсия метавонад такроран ба амал ояд.
  Мутатсия тасодуфан, бе ягон гузариш ба амал меояд.
  Мутатсияҳо метавонанд зарарнок, фоиданок ва бетараф бошанд.
  Мутатсияҳо ба самтҳои гуногун мераванд, чи тавре, ки фоидаоваранд боз метавонанд зараровар низ бошанд.
  

• 4 слайд

  Мутатсияҳо аз рӯйи ҷойи ба амал омада
  

• 5 слайд

  Мутатсияҳо аз рӯйи ҷойи ба амал омада
  Мутатсия
  Соматикӣ: ин гуна мутатсияҳо дар ҳуҷайраҳои соматикии бадан ба амал омада ҳангоми афзоиши ҷинсӣ ба наслҳо намегузарад. Танҳо ҳанҳо ҳангоми афзоиши ғайриҷинсӣ ба наслҳо мегузарад.
  Генеративӣ: ба худи организм таъсир намерасонад, лекин дар вақти афзоиши ҷинсӣ ба наслҳо мегузарад
  

• 6 слайд

  Мутатсияҳо аз рӯйи дараҷаи зоҳиршавиашон
  Доминатӣ: дар намуди гетерозиготи пайдо мешавад.
  Ретсессивӣ: дар намуди гомозиготӣ пайдо намешавад, лекин дар организмҳо боқӣ мемонад, ва дар ҳолати ба гетерозиго гузаштан зоҳир мешавад.
  

• 7 слайд

  Мутатсияи доминантӣ – мавҷуд набудани пар дар қисмати гардани хурӯс
  

• 8 слайд

  Классификация мутаций по адаптивному значению
  

• 9 слайд

  Мутатсияҳо аз рӯи дараҷаи пайдоишашон
  Мутатсияҳои генӣ, мутатсияҳои геномӣ, Мутатсияҳои хромосомӣ:
  --- структураи ген тағйир меёбад
  --- структураи хромосома тағйир меёбад
  --- ба кам ва зиёдшавии миқдори хромосома оварда мерасонад
  

• 10 слайд

  Полиплоидия- баробар зиёд шудани миқдори дастаи хромосомаҳо дар ҳуҷайра.
  
  Анэуплоидия - нестшавӣ ё илова гаштани хромосомаи зиёдатӣ дар натиҷаи вайрон шудани мейоз
  Мутатсияҳои геномӣ
  

• 11 слайд

  Мутатсияҳои генеративӣ
  ХХУ; ХУУ- синдром Клайнфелтера.
  ХО- синдром Шершевского- Тернера.
  
  Мутатсияҳои аутосомӣ
  Синдром Патау ( дар 13 хромосома).
  Синдром Эдвардс ( дар 18 хромосома).
  Синдром Даун ( дар 21 хромосома).
  
  Мутатсияҳои хромосомӣ
  
  

• 12 слайд

  Синдром Кляйнфелтера
  ХХY и XXXY – синдром Кляйнфелтера. Ин беморӣ асосан дар кариотипи мардона ба назар мерасад. Ҳангоми ба ин беморӣ гирифтор шудан чунин аломатҳо ба назар мерасад: набудани сперматогенез. Ин норасогии бемориҳои эндокриниро муайян мекунад. Чунин аломатҳо рушди андоми шабеҳи занон, китфони борик, коси васеъ, мушакҳояшон заиф мебошанд. Мардоне, ки ба ин беморӣ гирифтор шудаанд, дасту пои нисбати бадан дароз доранд, ки боиси баландии қади онҳо мегардад.
  

• 13 слайд

  Синдром Шершевского-Тернера
  X0 – синдром Шерешевского -Тернера (моносомия Х) Моносомияи х- ро дар 23- юм хромосомаи ҷинсӣ бори аввал соли 1925 эндокринолог Н. А. Шерешевский муайян намуда буд. Танҳо занҳо мубталои ин беморӣ мешаванд. Ҳангоми ба ин беморӣ гирифтор шудан чунин аломатҳо ба назар мерасад, ки норасогии тухмдонҳост. Инчунин китфони васеъ, коси танг, пойҳои кӯтоҳ, қади хеле паст, гардани кӯтоҳ, пӯсти чиндор, ақли кам доранд.
  

• 14 слайд

  Сабаби асосии ин беморӣ хромосомаи барзиёд дар ҷуфти 13-уми хромосомаҳо мебошад. Ин бемориро бори аввал соли 1910 Патау кашф карда буд. Ҳангоми ба ин беморӣ гирифтор шудани инсон чунин аломатҳо мушоҳида мешавад: коми сахт, лабчокӣ, ва ё набудани чашм, дефарматсияи панҷаи пой ва даст, бар замми ин зиёд будани узвҳои дарунӣ - дил, гурда, узвҳои ҳозима ба назар мерасад. Ҳаёти кӯдак одатан то як сол давом мекунад.
  

• 15 слайд

  Синдром Дауна
  Трисомияи 21- ум. Соли 1866 духтури англис И. Даун муайян карда буд, аммо табиати онро баъд аз 93 сол муқаррар намудаанд. Бемории Даун дар байни бемориҳои хромосомӣ аз ҳама маъмултарин ва паҳншудатарин мебошад. Ҳангоми ба ин беморӣ гирифтор шудан чунин аломатҳо ба назар мерасад: дасту пойи кӯтоҳ, косаи сар хурд, рӯйи ҳамвор, чашмони каҷ, норасогии ақл, бемориҳои дилу рагҳои. Мардоне ки ба ин беморӣ гирифтор мешаванд безуриёт ва дар занҳо бошад қобилияти таваллудкунӣ аз байн меравад.
  
  
  

• 16 слайд

  Мутатсияи хромосомӣ
  

• 17 слайд

  ДЕЛЕТСИЯ
  Аз лат. deletio — нестшавӣ — ин кандашавии қитъаи хромосома аст. Мисол, ҳангоми канда шудани як порчаи 21- хромосомаи одам бемории сафедхун ё саратони хун пайдо мешавад.
  

• 18 слайд

  ДУПЛИКАТСИЯ
  Аз лат. duplicatio — дучандшавӣ —дучандшавии як қитъаи хромосома мебошад. ДУПЛИКАТСИЯ ҷуфтшавии порчаи хромосома аст.
  

• 19 слайд

  Транслокатсия
  Кӯчонидани як қитъаи хромосома ё хромосомаи пурра ба дигар хромосома мебошад. Транслокатсия ивазкунии порчаҳои хромосомӣ байни хромосомаҳои ғайригомологӣ аст.
  

• 20 слайд

  Мутатсияҳои, ки дар натиҷаи тағйирёбии пай дар ҳам ҷойгиршавии нуклеотидҳои ген ба вуҷуд меояд. Ин хел мутатсияҳоро баъзан мутатсияҳои нуқтагӣ меноманд. Масалан, дар одам бемории камхунӣ ё анемия. Ба ҷойи аминокислотаи валин триптофан пайваст мешавад, ки вазифаи гемоглобинро тағйир дода, дар натиҷа шакли эритроситҳо нимкурра мешавад, инчунин ба мутатсияи генӣ бемории диабети қанди, далтонизм.
  Мутатсияҳои генӣ