Татао әдәбиятыннан эш программасы

«Килешенде» Татар теле һәм әдәбияты укытучыларының МБ җитәкчесе   ________     ______________________ 1 нче  санлы беркетмә _____________, 2015 нче ел

«Килешенде» Директор урынбасары  ______   ____________________                                    _______________, 2015 нче ел

«Расланды» Мәктәп директоры  _______   ____________________ Боерык № _____    _______________, 2015 нче ел

Татар әдәбиятыннан

6 нчы  сыйныф өчен

 эш программасы

Татарстан Республикасы

Яшел Үзән муниципаль районы

Муниципаль гомуми белем бирү учреждениесе

Төзүче: Нигъмәтуллина Зөлфия Фирдинад кызы

I квалификацион категорияле укытучы

                                                                                                                                   Педагогик совет утырышында гамәлгә керде

1 нче беркетмә  __________________2015нче  ел

2015-2016 нче уку елы

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

1. РФ “Мәгариф турында”гы Законының 7 нче маддәсе.
2. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).
3. “2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).
4. Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь).
5. "Белем бирүнең вакытлы дәүләт стандартларын раслау турында" ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының боерыгы №499/09, 04.03.2009 ел.
6. Татар әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең вакытлы дәүләт стандарты. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы. – Казан, 2008.
7. Вагыйзов С.Г., Ягъфәрова Р.Х. Башлангыч гомуми белем бирү программалары. Татар һәм рус телләре (Татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбе өчен. 1-4 нче сыйныфлар). - Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.
8. Татар урта мәктәпләре өчен әдәбият программалары (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.

5-8 нче сыйныфларда татар әдәбиятыннан урта (тулы) гомуми белем бирүнең максатлары

• Әдәби әсәрләрне бала күңеленә сеңдерү, аларның мәгънәсен, нәфислеген төшендерү.
• Укучыларда күркәм сыйфатлар тәрбияләргә булышу.
• Әсәрләрне күбрәк укырга теләк уяту һәм тәрбияләү.

Бурычлар

1. Өйрәнелгән әдәби әсәрләрне чорларның үсеш тәртибендә системалы итеп күзалларга ярдәм итү.

2. Әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын билгеләргә өйрәтү.

3. Әдәби әсәрне өлешчә анализлау күнекмәләре булдыру.

4. Шигъри текстларны яисә чәчмә әсәрләрдән өзекләрне ятлату.

5. Укучының мөстәкыйль фикерләвен, гомумиләштереп нәтиҗәләр ясау сәләтен үстерү.

Формалаштырылырга тиешле белем-күнекмәләр

·         Сүз сәнгатенең образлы табигате турында күзаллау булу.

·         Классик әдипләребезнең тормыш һәм иҗат юлларыннан төп фактларны белү.

·         Өйрәнелгән төп әдәби-теоретик төшенчәләрне белү.

·         Әдәби текстның сюжетын сөйли белү.

·         Өйрәнелә торган әсәрнең аерым эпизодын (яисә күренешне) анализлый алу.

·         Әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклый белү.

·         Әдәби әсәрләрне чагыштыра белү.

·         Әдәби әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә өйрәнелгән әсәрләрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку.

·         Өйрәнелгән әсәргә дәлилле рәвештә  үз мөнәсәбәтеңне белдерү.

·         Рус һәм татар телендәге уртак һәм милли үзенчәлекләрен билгеләү, әхлакый кыйммәтләрнең чагылышын чагыштырып бәяләү.

·         Татар һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикереңне белдерү, аларга бәя бирү.

·         Диалогта яисә бәхәстә катнашу.

·         Сүз сәнгатенең аерым күренешләре белән мөстәкыйль танышу һәм аларның эстетик кыйммәтен бәяләү (класстан тыш вакытта әсәр укуга ихтыяҗ булу).

·         Татар әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.

·         Бер минутка 70-115 сүз уку.

Укыту-методик комплекты

Дәреслек: Ф.Ә.Ганиева, М.Д. Гарифуллина . Әдәбият: татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 6 нчы сыйныфы өчен дәреслек-хрестоматия. - Казан: Мәгариф, 2014.

Методик кулланмалар:

1. Абдрәхимова Я.Х. Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-6 нчы сыйныфларында эшләүче укытучылар өчен кулланма. - Казан: Мәгариф, 2007.
2. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004.
3. Әдһәмова Г.М. Әдәбият дәресләрендә укучыларны комплекслы тәрбияләү. – Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1981.
4. Поварисов С.Ш. Мәктәптә әдәби әсәрләрнең телен өйрәнү. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1978.
5. Минһаҗева Л.И., Мияссарова И.Х. Татар балалар әдәбияты. – Казан: “Хәтер” (ТаРИХ), 2003
6. Әхмәтҗанов М.З. Якташ әдипләребез. – Актаныш: Актаныш типографиясе дәүләт унитар предприятиесе, 2002.
7. Баһаутдинов Ф.Н. Без Мөслим балалары: күренекле райондашларыбыз турында язмалар. – Казан: “Идел-Пресс”, 2006.

Программаның эчтәлеге

Программада әдәбияттан 68 дәрес каралган, мәктәпнең укыту планыныда һәм эш программасында уку елы дәвамында 70 дәрес үткәрү планлаштырыла.

№	Дәреснең темасы	Сәгать саны	Дәрес тибы	Материал үзләштерүнең планлаштырылган нәтиҗәләре		Үткәрү вакыты
						План буенча		Фактик үтәлеш
1	Мифлар. “Алып кешеләр”	1	Әсәр белән танышу.	Миф  турында төшенчә алу.
2	Мифлар.”Зур кешеләр”, иясе җил чыгара”	1	Әсәр белән танышу.	Халыкның рухи тормышыннда миф роле.
3	ДТУ. Атлант турында миф	1	Дәрестән тыш уку.	Халыкның рухи тормышыннда миф роле
4	Туган ил турында халык җырын ятларга. “Туган ил” Нәкый Исәнбәт. (9 бит)		Әсәр белән танышу	Халыкның рухи тормышыннда җырлар роле
5	Практик дәрес. Әдәби әсәр: әчтәлек һәм форма.	1	Әсәр белән танышу.	Әдәби әсәр: әчтәлек һәм форма.
6	БСУ .Яраткан әсәрне анализларга	1	Әсәр белән танышу	Әдәби әсәр: әчтәлек һәм форма.
7	Каюм Насыйри. “ Әбүгалисина”	1	Әсәр белән танышу.	Язучының тәрҗемәи хәле белән таныштыру.Әсәрдә акыл көче, гыйлем куэтен раслау, аларның тылсымлы нәтиҗәсен күрсәтү.
8	“ Әбүгалисина” Өзекләр.	1	Әсәр белән танышу.	Гыйлемне явызлыкка түгел, шәфкәтҗлелеккә хезмәт иттерү идеясе.
9	Практик дәрес. Образларга чагыштырма характеристика бирү. Әбугалисина һәм Әбелхарис образлары	1	Әсәр белән танышу.	Әбугалисина һәм Әбелхарис образларына  характеристика
10	Г.Ибраһимов  Язучының  биографиясе	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Язучының  биографиясе белән танышу.
11	Г.Ибраһимов  “Алмачуар”	1	Әсәр белән танышу.	Авыл малаеныңтабигатҗкә якынлыгы, атка мәхәббәте, аңа бәйле хыяллары, хыялның җимерелүе.
12	Әсәрдә табигатьнең роле	1	Әсәр белән танышу	Пейзаң турында төшенчә
13	Закир һәм Алмачуар образларына характеристика	1	Әсәр белән танышу.	Закир һәм Алмачуар образларына характеристика
14	БСҮ. “Алмачуар” повестеның “Колын” әлешен яттан сөйләү. (39 бит)	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.	“Колын” әлешенә салынган мәгънәне аңлау һәм аның әдәби вазифасын билгели алу.
15	БСҮ. Сочинение “Минем нәни дусларым”.	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.	Әдәби телнең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.
16	Гали Рәхим иҗаты	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Әдәби әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә әсәрне  сәнгатьле итеп яттан сөйли белү
17	“Яз әкиятләре”	1	Әсәр белән танышу.	Кояш образы. Канәфәр агачыныҗ кичерелеше
18	Г Тукай “Туган авыл” Ятларга	1	Әсәр белән танышу.
19	ДТУ Г.Гобәй “Маякчы кызы”.(133 бит)	1	Дәрестән тыш уку.	Әсәрнең эчтәлеген аңлау. Әсәргә карата дәлилле рәвештә  үз мөнәсәбәтеңне белдерә белү.
20	Дәрдәмәнд  “Видагъ” “Каләмгә Хитаб”	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Шагыйрҗ турында белешмә
21	Иҗади эш.Дәрдәмәнд турындакүренекле кешеләр әйткән фикерләрне, түрле чыганактан табып, дәфтәргә язарга.	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.	Дәрдәмәнд турындакүренекле кешеләр әйткән фикерләрне, түрле чыганактан табып, дәфтәргә язарга
22	БСУ.Х. Туфан шигерләрен сәнгәтле итеп ятларга (80-84 бит)	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Әдәби әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә әсәрне  сәнгатьле итеп яттан сөйли белү
23	Галиәсгар Камал – күренекле драматург. “Беренче театр”.	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Г.Камалның татар театрын үстерүгә керткән өлешен аңлау. Әдәби әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә әсәрне  сәнгатьле итеп яттан сөйли белү.
24	Г.Камал “Беренче театр”. Биби образы.	1	Әсәр белән танышу.	Әдәби әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә әсәрне  сәнгатьле итеп укый, әсәргә карата дәлилле рәвештә  үз мөнәсәбәтеңне белдерә белү.
25	Г.Камал “Беренче театр” комедиясе. Конфликт турында төшенчә.	1	Әсәр белән танышу.	Әсәрнең эчтәлеген һәм ни өчен комедия икәнен аңлау, комедия турындагы белемнәрне киңәйтү. Төп образларның үзенчәлекле сыйфатларын белү. Искелек гәүдәләнеше буларак Хәмзә образына бәя бирә алу.
26	Г.Камал “Беренче театр” комедиясе.  Һәр көлүнең мәгнәсе бар ( 38-41 бит)	1	Әсәр белән танышу.	Әсәрнең эчтәлеген һәм ни өчен комедия икәнен аңлау, комедия турындагы белемнәрне киңәйтү. Төп образларның үзенчәлекле сыйфатларын белү. Искелек гәүдәләнеше буларак Хәмзә образына бәя бирә алу
27	Иҗади эш . Республикабызда эшлэп килгән театрлар тарихы,эшчәнлеге,репертуары турында мәгълүмат туплагыз.	1	Иҗади эш .	Республикабызда эшлэп килгән театрлар тарихы,эшчәнлеге,репертуары турында мәгълүмат туплагыз
28	Сәгыйть Рәмиев – нечкә күңелле лирик.	1	Әдип биографиясе белән танышу.	С.Рәмиевнең тормыш юлын аңлау, аның иҗатына лиризм хас булуны төшенү.		.
29	С.Рәмиев “Уку”, “Авыл”шигырьләре.	1	Әсәр белән танышу.	С.Рәмиевнең шигырьләренең эчтәлеген аңлау.
30	ДТУ. Әхмәт Фәйзи – Тукай турында иҗат итүче әдип.(49-57 бит)	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Ә.Фәйзи тормышын аңлауга ирешү.
31	Г Тукай “Исемдә калганнар”	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Тукай тормышындагы кайбер биографик моментларны аңлау
32	Индивидуаль эш.Сабан туе күренешен тасвирлаган картиналар белән танышу. Милли бәйрәмнәр  турында мәгълүмәт туплагыз	1	Индивидуаль эш	Сабан туе күренешен тасвирлаган картиналар белән танышу. Милли бәйрәмнәр  турында мәгълүмәт туплагыз
33	Г Тукай “Исемдә калганнар”	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Шагыйрь турында белешмә. Шагыйрь  иҗатының үзенчәлеге.
34	Г Тукай “Исемдә калганнар	1	Әсәр белән танышу	Әсәрнең эчтәлеген һәм ни өчен комедия икәнен аңлау, комедия турындагы белемнәрне киңәйтү. Төп образларның үзенчәлекле сыйфатларын белү.
35	БСУ. “Габдулланың Кырлайдагы тормышы” дигән темага рәсем ясау. М.Казаковның”Үксез бала” картинасы б-н танышу	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү	Әдәби телнең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.
36	Практик дәрес. Лирик әсәрне анализлау.	1	Әсәр белән танышу, анализлау.	Әдәби телнең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача әсәрләрне анализлау.
37	Һ. Такташ  шигырьләре:”Урман”, “Пи-би-би-бип	1	Әсәр белән танышу, анализлау.	Шагыйрь турында белешмә. Шагыйрь  иҗатының үзенчәлеге.
38	Һ. Такташ  шигырьләре: “Пи-би-би-бип...”.	1	Лирик әсәргә анализ ясау	Әдәби әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә әсәрне  сәнгатьле итеп сөйли, әсәргә карата дәлилле рәвештә  үз мөнәсәбәтеңне белдерә белү.
39	Ибрагим Гази “ Кош артыннан киткән тургай”	1	Әсәр белән танышу.	Язучының хисләрне табигать фонында, кошлар, җәнлекләр язмышы белән бәйләп яки күчерелмә рәвештә аңлатуын белү.
40	Ибрагим Гази “ Кош артыннан киткән тургай”	1	Әсәргә анализ ясау.	Язучының хисләрне табигать фонында, кошлар, җәнлекләр язмышы белән бәйләп яки күчерелмә рәвештә аңлатуын белү
41	Эзләнү эш. Энциклопедияләр , сүзлекләдән карап билгеләмәләрне аңлатыгыз. (126 бит)	1	Эзләнү эш.	Энциклопедияләр , сүзлекләдән карап билгеләмәләрне аңлатыгыз
42-43	Рабит Батулла иҗаты турында гомуми мәгълүмат. “Имче”, “Көчек” “Чагыр”	1	Әсәр белән танышу.	Рабит Батулла иҗаты турында башлангыч мәгълүматларга ия булу.
44	Мөстәкыйль эш. Укыган эсәрләргә рәсем ясау.	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.	Әсәрнең эчтәлеген аңлау. Әсәргә карата дәлилле рәвештә  үз мөнәсәбәтеңне белдерә белү.
45	БСҮ. Сочинение “Мин нинди кеше?”	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.	Әдәби телнең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.
46	Р. Миңнуллин шигырьләре: “Энекәш кирәк миңа!”, “Әни, мин көчек күрдем!”	1	Әсәр белән танышу.	Шигырьләрнең эчтәлеген аңлауга ирешү
47	Р. Миңнуллин шигырьләре:  “Шундый минем туган ягым”, “Кайтыйк ла үзебезгә!”	1	Әсәр белән танышу.	Шагыйрьнең бала күңеле нечкәлекләрен мөлаем юмор ярдәмендә чагылдыруын аңлау. Туган илгә, туган якка мәхәббәтне бала исеменнән оста әйтеп бирүен күрү.
48	Олы җанлылык кече яшьтән башлана 268-(270 бит)		Әсәрне анализлау.	Шагыйрьнең бала күңеле нечкәлекләрен мөлаем юмор ярдәмендә чагылдыруын аңлау.
49	ДТУ . Р. Миңнуллин шигырьләрен ятларга	1	Әдип биографиясе белән танышу.	Л.Ихсанованың тормыш юлы һәм иҗаты турында мәгълүматлы булу.
50	Баллада жанры. Сандугач һәм чишмә. М Җәлил	1	Әсәр белән танышу.	Әсәрнең эчтәлеген аңлауга ирешү . Баллада турында башлангыч мәгълүмат  алу.
51	И Юзеев “Бакчачы турында баллада”	1	Әсәр белән танышу.		Әсәрнең эчтәлеген аңлауга ирешү.
52	Индивидуаль                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 эш.Әсәрдәге берәр күренешне тасвирлап, рәсем ясарга	1	Индивидуаль                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 эш.		Әсәрдәге берәр күренешне тасвирлап, рәсем ясарга
53	И Юзеев “Йолдыз кашка турында баллада	1	Әсәрне анализлау.		Әсәр герое турында төшенчәне үзләштерү. Үзәк героөның шуклыгы, хаталары, холкы турында фикер йөртә белү.
54	И Юзеев “Йолдыз кашка турында баллада Гаделлекне яклау, матурлыкны саклау.	1	Әсәрне анализлау		Әсәр герое турында төшенчәне үзләштерү. Үзәк героөның шуклыгы, хаталары, холкы турында фикер йөртә белү.
55	БСҮ. Сочинение “Минем дусларым”.	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.		Әдәби телнең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.
56	ДТУ .Балладаларны сәнгәтле итеп уку	1	Дәрестән тыш уку.		Әсәрнең аерым эпизодын (яисә күренешне) анализлый алу.
57	Әхмәт Фәйзи – татар язучысы	1	Әдип биографиясе белән танышу.		Әхмәт Фәйзи биографиясендәге үзенчәлекле моментларны аңлауга ирешү.
58	Әхмәт Фәйзи”Тукай”	1	Әсәр белән танышу.		Әсәр герое турында төшенчәне үзләштерү. Үзәк героөның шуклыгы, хаталары, холкы турында фикер йөртә белү
59	Әхмәт Фәйзи”Тукай”	1	Әсәр белән танышу		Әсәр герое турында төшенчәне үзләштерү. Үзәк героөның шуклыгы, хаталары, холкы турында фикер йөртә белү
60	Әхмәт Фәйзи”Тукай	1	Әсәр белән танышу		Әсәр герое турында төшенчәне үзләштерү. Үзәк героөның шуклыгы, хаталары, холкы турында фикер йөртә белү
61	Бәләкәй апуш ничек зур тукай булды? ( 75-77 бит)		Әсәр белән танышу		Әсәр герое турында төшенчәне үзләштерү. Үзәк героөның шуклыгы, хаталары, холкы турында фикер йөртә белү
62	Иҗади эш. “Габдулланың кичерешләре” дигән темага кечкенә күләмендә инша язу		Иҗади эш		Әсәр герое турында төшенчәне үзләштерү. Үзәк героөның шуклыг                                                                                                                                                                                                                                      ы, хаталары, холкы турында фикер йөртә белү
63	БСУ. Фәнис Яруллин шигырьләрен сәнгәтле итеп уку : “Иң гүзәл кеше икәнсез!”, “Әйбәт тә минем әби!”, “Гайни”, “Ялкау ялы”.	1	Әсәр белән танышу		Шигырьләрнең эчтәлеген аңлауга ирешү.
64	БСҮ. Әңгәмә-бәхәс. “Изгелек эшләү нигә кирәк?”	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.		Әдәби телнең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.
65	Әдәби викторина	1	Бәйләнешле сөйләм үстерү.		Әдәби телнең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.
66	Контроль  тест	1	Контроль  тест		Ел буена үтелгән материалны гомумиләштереп кабатлау
67	Хаталар өстендә эш. Тестны анализлау	1	Тестны анализлау		Хаталар өстендә эш
68	Ел буена үтелгән материалны гомумиләштереп кабатлау.	1	Гамәли дәрес.		Ел буена үтелгән материалны гомумиләштереп кабатлау
69-70	БСҮ. Табигатькә экскурсия, язучылар белән очрашу өчен резерв дәресләр.	2	Гамәли дәресләр		Табигатькә экскурсия, язучылар белән очрашу өчен резерв дәресләр.

Кулланылган әдәбият

1.                  РФ “Мәгариф турында”гы Законының 7 нче маддәсе.

2.                  “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).

3.                  “2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).

4.                  Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь).

5.                  "Белем бирүнең вакытлы дәүләт стандартларын раслау турында" ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының боерыгы №499/09, 04.03.2009 ел.

6.                  Татар әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең вакытлы дәүләт стандарты. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы. – Казан, 2008.

8. Вагыйзов С.Г., Ягъфәрова Р.Х. Башлангыч гомуми белем бирү программалары. Татар һәм рус телләре (Татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбе өчен. 1-4 нче сыйныфлар). - Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.
9. Татар урта мәктәпләре өчен әдәбият программалары (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.
10. http://miras.belem.ru/
11. http://gibrahimov.ucoz.ru/
12. http://gabdullatukay.ru/
13. http://gzalilova.narod.ru/adabiyat_deftere/6kl.html