Урок по башкирскому языку на тему "Известные личности Башкортостана" (3 класс)

• 1 слайд

  Зәки Вәлиди-
  1890 йылдың 10 декабрендә хәҙерге Ишембай районы Көҙән ауылында тыуған
  

• 2 слайд

  Ижадсы дуҫтары менән, Төркиә
  

• 3 слайд

  Зәки Вәлиди исемендәге милли китапхана
  

• 4 слайд

  Зәки Вәлиди исемендәге китапхана
  

• 5 слайд

  Ишембай районы Көҙән ауылында Зәки Вәлидинең йорт-музейы
  
  

• 6 слайд

  Эш бүлмәһе
  

• 7 слайд

  Күңелдәрҙә мәңге һаҡланыр...
  Санкт-Петербург. Вәлидигә һәйкәл.
  

                                                      МАРШРУТ   БИТЕ

1.Иҫәнләшеү Һаумы, уҡытыусым, Һаумы, минең дуҫым, Һаумы, яҡты ҡояш, Һаумы, матур донъя.		7. Проект эше “Ағас – емеше менән, кеше – эше менән”
2. Тел шымартҡыс		8.Өй эше Әҙерләнгән проект буйынса сығыш яһарға әҙерләнеү
Ә – әҙип, дәрес Ө – Өфө, бөгөн Ү – үкенес,күп Ҡ – ҡала Ғ – ғалим	Һ – һәйкәл Ҙ – ҙур, ҙурлай ҫ – баҫма ң – уның
3. Башҡорт алфавиты		9. Баһалау
4. Ребус 40 30 17 40 26 11 40 14 12 3 40 16 12 6 12		Үҙеңә тура килгән смайликты төшөр
5. Презентация буйынса яңы теманы үҙләштереү
6. Ял минуты Беҙҙең класс ҙур, түшәме бейек, иҙәне тигеҙ, Тәҙрәһе асыла, тәҙрәһе ябыла, ишеге асыла, ишеге ябыла, Бында рәхәт уҡыла.		Иҫәпләү өсөн 2020 1890

             Проект  “Ағас –  емеше менән, кеше – эше менән”

Һайлап алып япраҡтарға яҙыу  өсөн терәк һүҙҙәр:

1890 йыл, билдәле шәхес, ғалим, 1970 йыл, композитор, әҙип, Ишембай районы, Благовар районы, хәрби комиссар,  рәссам, тел белгесе, Төркиә, сит илдә йәшәй, башҡорт халҡы иреклеген яҡлай

Габдулхакова   Фануза Анваровна

Методическая разработка урока по башкирскому государственному языку в 3 классе на тему “Известные личности Башкортостана. Ахметзаки Валиди Тоган”

Дәрес темаһы	Башҡортостандың билдәле шәхестәре. Әхмәтзәки Вәлиди Туған.
Дәрес тибы	Яңы теманы өйрәнеү
Дәрес маҡсаты	Белем биреу максаты: балаларҙы билдәле шәхес, ауыр яҙмышлы башҡорт халҡының тоғро улы, хәрби комиссар, ғалим, тел белгесе һәм илен яратыусы ябай кеше Әхмәтзәки Вәлиди менән  таныштырыу, тема буйынса бәйләнешле телмәр күнекмәләрен үҫтереү, өйрәнгән һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡулланырға өйрәтеү.  Тәрбиәүи маҡсат: балаларҙа туған илеңде яратыу, уның билдәле шәхестәре менән ғорурланыу тойғоларын тәрбиәләү, илеңә файҙалы гражданин булып үҫеү теләге булдырыу, илдең тарихын өйрәнеүгә ҡыҙыҡһыныу уятыу.
Көтөлгән     һөҙөмтәләр:	Шәхескә йүнәлтелгән УУЭ: белемдәрен камиллаштырыу теләген уятыу, үҙаллылыҡ сифаттары үҫтереү, туғандарына, дуҫтарына, класташтарына иғтибарлы, ихтирамлы булыу.   Регулятив УУЭ: дәрес маҡсатынан сығып үҙ эшмәкәрлеген билдәләргә күнегеү, белемдәрен барлау, баһалау.   Коммуникатив УУЭ: һөйләмдә һүҙ тәртибен һаҡлап үҙ фекереңде әйтә белеү, һорауҙар биреү, һорауҙарға яуап эҙләү, башҡа уҡыусыларҙың телмәрен аңлау.  Танып белеүУУЭ: өлгө буйынса эшләй белеү, текстан мәғлүмәт табыу, белгәндәрҙе ҡулланып текст төҙөү.
Йыһазландырыу	ноутбук, проектор, презентация, маршрут биттәре, А4 форматында  проект төҙөү өсөн схема, ҡайсылар  (маршрут биттәре, башҡорт алфавиты, проект төҙөү өсөн шаблондар һәр балага алдан әҙерләнелә)
Предмет-ара бәйләнеш	Тормош һабаҡтары, тарих, тирә-яҡ мөхитте өйрәнеү, математика, география.

Дәрес этаптары	Уҡытыусы   эшмәкәрлеге	Уҡыусылар   эшмәкәрлеге	Дәрестең һәр этабында формалаштырылған УУЭ (регулятив, танып белеү, коммуникатив, шәхси)
I.Ойошто-роу моменты.  Уҡыу эшмәкәрлегенә мотивация булдырыу	- Һаумыһығыҙ, уҡыусылар!             (Здравствуйте, ученики!) - Бөгөнгө дәрестә һеҙҙе күреүемә бик шатмын. Әйҙәгеҙ, дәрестә үҙебеҙгә уңыштар теләп, бер-беребеҙгә ҡарап йылмайышайыҡ. (Я рада встрече с вами. Давайте, пожелаем друг другу удачи улыбкой) - Дәрестә яуаптар бирергә, беҙгә яңы белемде үҙләштерергә нимә ярҙам итә? (Что нам поможет при усвоении  новых знаний?) Фонетик-орфоэпик күнегеүҙәр.  - Телебеҙҙе шымартып алайыҡ. Минең арттан ҡабатлағыҙ. (Сделаем  гинастику для речевого аппарата и познакомимся с  новыми словами) Ә - әҙип, дәрес; әҙип (писатель) Ө - Өфө, бөгөн  Ү – үкенес,күп; үкенес (сожаление)  Ҡ – ҡала  Ғ – ғалим  (ученый) Һ – һәйкәл     (памятник) Ҙ – ҙур, ҙурлай  (уважает, хвалит, награждает) ң, ҫ – баҫма, уның; баҫма (издание)  (фонетик-орфоэпик күнегеүҙәрҙән һуң һүҙлек эше үткәрелә, яңы һүҙҙәрҙең аҫтына һыҙылған һәм рус теленә тәржемә ителгән, һүҙлек эше рус-башҡорт телендә алып барыла)	Уҡыусыларҙың яуаптары  - Һаумы, уҡытыусым,  Һаумы, минең дуҫым,  Һаумы, яҡты ҡояш,  Һаумы, матур донъя. -Маршрут биттәре    Уҡыусылар башҡорт теленең һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәрен, һүҙҙәрҙе уҡытыусы артынан ҡабатлайҙар.	Регулятив: уҡыу мәсьәләһен аңлау, ҡабул итеү,  ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү  Танып белеү:  көнкүрештә ҡулланылған этик нормаларҙы ҡабул итеү Коммуникатив:тыңлайҙар һәм әңгәмәгә ҡушылалар  Шәхси: уҡыу эшмәкәрлегенә мотивация булдырыу, уҡыуға, яңылыҡ белеүгә ынтылыш булдырыла, яуаплылыҡ тәрбиәләнелә
II.Уңыш ситуацияһы тыуҙырыу (белемдәрҙе актуалләштереү)	-Ә хәҙер һеҙҙең иғтибарығыҙға ребус  тәҡдим итәм.Уны сисер өсөн беҙгә башҡорт алфавиты  ярҙам итәр. Ә40 Х 30 М 17 Ә 40 Т 26 З 11 Ә 40 К 14 И 12    В Ә Л И Д И    3 40 16 12 6 12 - Быны белер өсөн әйҙәгеҙ маршрут битенән “Алфавит” пунктына мөрәжәғәт итәйек.  - Уҡыусылар, алфавит һүҙен нисек аңлайһығыҙ? Унда нисә хәреф бар?              - Беҙҙең алфавит ребустың яуабын табырға нисек ярҙам итер икән?         - Дөрөҫ, балалар, алфавиттағы урын һаны буйынса.        -Уҡыусылар, һеҙ Әхмәтзәки Вәлиди тураһында ишеткәнегеҙ бармы? Кем икән ул? (Ученики, кто-нибудь знает, кто он, Ахметзаки Валиди?) (әгәр дөрөҫ яуап варианты булмаһа,  һүҙҙәргә  мөрөжәғәт итергә тәҡдим итәм)	Балалар алдында карточка 40 30 17 40 26 11 40 14 12 3 40 16 12 6 12 Уҡыусыларҙың яуаптары              Уҡыусылар  “Алфавит” пунктын таба һәм уҡый.  Бер уҡыусы ҡысҡырып уҡый.  Уҡыусыларҙың яуаптары  Балалар ребусты сисә. Яуапты уҡый:       Әхмәтзәки Вәлиди   Балаларҙың яуаптары -Ул әҙип, ғалим	Регулятив: уҡыу мәсьәләһен аңлау, ҡабул итеү, маҡсатҡа ярашлы эштәрҙе башҡарыу, ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү.  Танып белеү:кәрәкле мәғлүмәтте текстан һәм ишетеп аңлау        Коммуникатив:тыңлайҙар һәм диалогка инәләр, әңгәмәгә ҡушылалар  Шәхси: уҡыу эшмәкәрлегенә мотивация булдырыу, уҡыуға, яңылыҡ белеүгә ынтылыш,  ҡыҙыҡһыныусанлыҡ сифаттары формалаша.
III.Уҡыу мәсьәләһен ҡу-йыу.	-   Шулай итеп, беҙ бөгөн  дәрестә кем тураһында һөйләшәсәкбеҙ?     - Үҙебеҙгә ниндәй маҡсат ҡуябыҙ?  (О ком мы будем говорить на уроке? Какие цели поставим перед собой?)	Әхмәтзәки Вәлиди  тураһында һөйләшәсәктәре тураһында әйтәләр.  Уҡытыусы менән берлектә дәрескә маҡсат ҡуялар. (Әхмәтзәки Вәлиди тураһында күберәк мәғлүмәт алыу, башҡорт телен өйрәнеүҙе дауам итеү)	Танып белеү: логик фекерләү (сылбырын) алгоритмын төҙөйҙәр.  Регулятив:уҡытыусы менән берлектә дәрестең маҡсатын билдәләйҙәр.
IV.Яңы материалды өйрәнеү.  Уҡыу проблемаһын сисеү.	Презентация ҡарау 1 слайд.  Әхмәтзәки Вәлиди 1890 йылда хәҙерге Ишембай районында тыуған. (Он родился в 1890 году в Ишимбайском районе РБ) -Балалар, һеҙ нисек уйлайһыҙыҙ, бөгөнгө көндә Зәки Вәлиди  йәшәйме икән? (Ребята, как вы думаете, сегодня он жив?) -Ни өсөн шулай уйлайһығыҙ? (Почему так думаете?) - Әйҙәгеҙ, иҫәпләп ҡарйыҡ, уға нисә йәш булыр ине ? (Давайте вычислим, сколько было бы ему лет?) - Ни өсөн уны иҫләйбеҙ, уның тураһында дәрес үткәрәбеҙ? (Почему мы помним о нем, проводим урок) - Дөрөҫ, уҡыусылар, ул билдәле шәхес, ғалим, языусы, башҡорт миллә- тенең яҙмышын ҡайғыртыусы, телен, илен яратыусы ябай кеше. Бәләкәй генә сағынан белемгә тартылған, атаһы уҡырға өйрәткән, әсәһенән фарсы телен үҙләштергән. Ҡазан университетында тарих һәм тел буйынса лекциялар тыңлай. Башҡортостандың үҙаллылығы өсөн, башҡорт халҡының иреклеге өсөн көрәшә. Хәрби комиссар вазифаһын башҡара. Ләкин ул ваҡыттағы Рәсәй хөкүмәтенә Зәки Вәлидинең ҡарашы оҡшамай. Уны эҙәрлекләй башлайҙар. Вәлиди туған илен ташлап сығып китергә мәжбүр була. (Заки Валиди – известная личность, ученый, писатель, борец за свободу своей страны и своего народа. Совсем маленьким он стремился к знаниям, изучал языки. В этом ему помогали его родители. В Казанском университете слушал лекции по истории и по языкам. Позже Ахметзаки Валиди Тоган работал военным комиссаром в Башкортостане.  Но его передовые взгляды не понравились власти. Стали его преследовать. Он был вынужден покинуть Родину.) 2 слайд. Яҙмыш уны Төркиә иленә алып бара. 50 йыл дауамында шунда йәшәй һәм эшләй, башҡорт милләте мәнфәғәтен сит илдән тороп яҡлай. 1970 йылда Төркиәлә вафат була. ( Судьба его привела в Турцию. Он там жил и творил, писал научные работы в течении 50 лет.  В 1970 году умер в Турции.) 3, 4 слайдтар. Тик бик оҙаҡ йылдар үткәс кенә уның хеҙмәттәре юғары баһалана. Бөгөн Зәки Вәлиди бөйөк шәхес тип иҫәпләнелә. Уның исемен урамдар, китапхана, гимназия-интернат йөрөтә. (После долгих лет оценили его заслуги. Сегодня  имя Заки Валиди носят улицы, библиотека, школа-интернат.) 5,6 слайдтар. Тыуған ауылында йорт-музей асылған. (На родине есть дом-музей Заки Валиди.) 7 слайд. Уға бер нисә урында һәйкәл ҡуйылған. (Поставлены памятники. Памятник в городе Санкт-Петербург.)	Уҡыусылар уҡытыусы-ның һорауына яуап бирәләр һәм әңгәмәлә ҡатнаша.        Балалар оҙаҡ ваҡыт үткәнлеген, кешеләрҙең ғүмеренең ҡыҫҡараҡ булыуын асыҡлайҙар       Парҙарҙа эшләнә: алдан әҙерләнгән маршрут битендә иҫәпләйҙәр.    Иҫәпләүҙәргә  һығымта яһала:  2020 йылдың 10 декабрендә 130 йәш булыр ине.      Балаларҙың яуаптары.	Регулятив: презентацияны  тыңлай  белеү, ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү.  Танып белеү:кәрәкле мәғлүмәтте һайлап алыу, үҙҙәренең яуаптарын яҡлай беләләр, анализлайҙар         Коммуникатив:моноло-  гик телмәр төҙөй белеү, бер-береһе менән хеҙмәттәшлек итә белеү, үҙ эштәрен анализлау, башҡаларҙы тыңлай белеү, әңгәмәгә ҡушыла белеү формалаша  Шәхси: туған  ил алдында, ғаиләң алдында яуаплылыҡ тойғоһо арта.
V. Ял минуты	Беҙҙең класс ҙур, түшәме бейек, иҙәне тигеҙ, Тәҙрәһе асыла, тәҙрәһе ябыла, ишеге асыла, ишеге ябыла, Бында рәхәт уҡыла.	Балалар уҡытыусы артынан һүҙҙәрҙе ҡабатлайҙар, хәрәкәттәр яһайҙар.	Шәхси: уйында ҡатнашыу мәҙәниәте формалаша, уҡыу материалына ҡыҙыҡһыныу арта.
VI.Белемде нығытыу (Яңы белемде практикала ҡулланыу)	Проект эше башҡарыла.  Проект “Ағас – емеше менән, кеше – эше менән” тип аталасаҡ. ( Название проекта “Дерево – плодом, человек – трудом”)  – Әхмәтзәки    Вәлиди тураһында сығыш яһау өсөн проект эшләргә кәрәк. Алдағы дәрестә һәр уҡыусы үҙенең проектын яҡлап, синыфташтары алдын- да сығыш яһаясаҡ. (Мы приготовим проект, который поможет выступить перед аудиторией, на следующем уроке каждый будет защи щать свой проект перед одноклассни -ками.) -Мәҡәл буйынса билдәле шәхес Әхмәтзәки Вәлидине нимә менән сағыштырабыҙ?  (Чем сравниваем известную личность?) -Ә япраҡтар урынын нимәләр биләр? (Что будет занимать места листьев?) - Алдығыҙҙа ятҡан шаблондар ярҙамында Зәки Вәлидинең тормош ағасын схема буйынса проектта яһайбыҙ. (При помощи шаблонов построим проект древа жизни Заки Валиди)	Балалар проект төҙөү схемаһын уҡытыусы инструкцияһы буйынса өйрәнә,ҡайсылар тенән эшләгәндә хәүефһеҙлек  ҡағиҙәләрен иҫкә төшөрәбеҙ Әңгәмәлә ҡатнашалар.    Үҙаллы эш. (Ағас олоно аҫтына Зәки Вәлиди тип яҙыла, япраҡтар ҡырҡып алына, япраҡтарға Вәлиди  тураһында информация балалар тарафынан яҙыла, ағасҡа беркетелә.)	Шәхси: тасуири уҡыу күнекмәләре формалаша, уҡыуға ҡарата ҡыҙыҡһыныу, алған белемде практикала ҡуллана белеү  Регулятив: уҡыу мәсьәләһен  (биремен) аңлау, ҡабул итеү, үҙҙәренең эшмәкәрлеген планлаштырыу, ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү.  Коммуникатив:диалог төҙөйҙәр, һорауҙарға яуап бирәләр, башҡаларҙы тыңлай белеү, әңгәмәгә ҡушыла белеү формалаша,   Танып белеү: анализлау, сағыштырыу, алған мәғлүмәтте дөйөмләштереү
VII. Өйгә эш	-Эшләнгән проект буйынса сығыш яһарға әҙерләнеп килергә. (Приготовиться к выступлению по своему проекту)	Көндәлеккә өй эшен яҙалар.	Танып белеү:кәрәкле мәғлүмәтте һайлап алыу, анализлай, һайлай белеү.  Регулятив: яңы уҡыу мәсьәләһен ҡабул итә белеү, үҙҙәренең эшмәкәрлеген планлаштырыу.  Коммуникатив: проект өҫтөндә эшләү
VIII.Дәрес-    те йомғаҡлау.     Эшмәкәрлеккә рефлексия.	- Шулай итеп, бөгөн дәрестә нимә белдегеҙ?  (Итак, что нового узнали на уроке?) - Нимәгә өйрәндегеҙ? Дәрес башында ҡуйған маҡсаттарға ирештекме?  Проект битендә үҙегеҙгә баһа ҡуйығыҙ. (Чему научились? Достигли ли мы цели? На листе проекта оцените себя смайликом.) -   Алған белемдәрегеҙ тормошта кәрәк булырмы? (Где можно применить полученные знания в жизни?)   Уҡыусыларҙы баһалау.  - Дәрестә алған белемдәрегеҙҙе тормошта ла ҡулланырһығыҙ, тип ышанам. Тәртипле, аҡыллы малайҙар һәм ҡыҙҙар булып Тыуған илебеҙгә файҙалы, кәрәкле шәхестәр булып үҫеүегеҙҙе теләйем.  ( Я надеюсь, что эти знания вам помогут в жизни. Растите воспитанными, умными мальчиками и девочками. Приносите пользу родным, близким, своей Родине.) Эшегеҙ өсөн рәхмәт. Дәрес бөттө. Һау булығыҙ.  (Урок закончился. Спасибо за работу. До свидания.)	Уҡыусыларҙың яуаптары. Нимәгә өйрәнеүҙәре тураһында әйтәләр. Дәрес башында ҡуйған маҡсаттарҙы иҫкә төшөрөү, прект битендә үҙҙәренә баһалар (смайлик) ҡуялар.	Регулятив: үҙҙәренең эшмәкәрлегенә баһа биреү, уҡытыусының баһаһына адекват ҡараш формалаша.  Шәхси: үҙүҫеш, баһалау

 һылтанмалар:

http://www.vm.bashnl.ru/

http://www.vm.bashnl.ru/about.html

https://ba.wikipedia.org/wiki/«Башҡорт_энциклопедияһы»_ғилми-нәшриәт_комплексы