Урок по казахскому языку на теме "Әдеби тіл және мәтін" 6 класс

6-сынып Қазақ тілі І тоқсан

Сабақ №1

Сабақтың тақырыбы: Қазақ тілінің қоғамдағы ролі. Әдеби тіл және мәтін.

Мақсаты:

1. Білімділік:   оқушылардың ана тіліне деген сүйіспеншілігін арттыра отырып, ана тілінің қызметімен таныстыру. Ауызша сөйлеу тілі мен жазбаша тілдің ерекшеліктерін анықтай білуі, әдеби тіл және мәтін туралы түсініктерін жетілдіру.

 2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыта отырып, сөздік қорын және мәнерлеп оқу дағдысын қалыптастыру; 

3.Тәрбиелік:  Оқушыларға Отанын, қазақ халқының салт- дәстүрін құрметтеуге, еңбекқорлыққа, адамгершілікке, өз тілін құрметтеуге тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже: оқушылардың тілге деген құрметі артады, тілдің қасиетін жете меңгереді, тіл тарихи туралы мәліметтер алады

Сабақтың  түрі: жаңа тақырыпты меңгерту.

Әдісі: сұрақ-жауап,  жаттығулар орындату, әңгімелесу, мақалдарды жалғастыру.

Көрнекілік: Ақын –жазушылардың тіл туралы пікірлері, «Тіл» туралы слайдтар, оқулық.

Сабақтың өту барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі:

• Оқушыларды  жаңа оқу жылының басталуымен құттықтау;
• Оқу құралдары, жұмыс дәптерлері туралы түсіндіру;

ІІ. Үй жұмысын тексеру:

ҚР Тәуелсіздігі туралы әңгімелерін тексеріп, бағалау.

ІІІ.  Жаңа сабақ:  Қазақ тілінің қоғамдағы ролі. Әдеби тіл және мәтін.

1. Мұғалімнің қысқаша түсінігі: Тіл-қоғамдағы  адамдардың қарым-қатынас құралы. Ол белгілі бір адамдар арасында, қоғамда өмір сүреді  де сол ортада қоғамдық қызмет атқарады. Тіл  тарихымен қатар жасап, ұрпақтан-ұрпаққа қатынас құралы ретінде қызмет еткен, мәдениетімізді, экономикамызды дамытқан асыл байлығымыз. Білімді, техниканы да ана тілі арқылы үйренеміз. Сондықтан да өз тілімізге ана деген ардақты сөзді қосып, ана тілі деп атаймыз.

            Енді, «Әдеби тіл» деген ұғым бар.  «Әдеби» деген сөз «әдеп» сөзінің негізінде жасалған,  «сөз әдебі» дегенді білдіреді. Әдеби тіл екі түрлі формада өмір сүреді.

 Ауызша тіл-мұғалімнің сабақта түсіндірген сөзі, оқушылардың жауабы, радио, теледидардан сөйлеген сөзі.

Жазбаша тіл-кітапта, газет-журналдарда жазылғандардың барлығы

Мәтін туралы оқушылар 5 сыныпта өткен материалдарды естеріне түсіріп қайталайды.

2. Біз 5 сыныпта тілдің қызметімен танысқанбыз. Қане, есімізге түсірейікші?

 

3. Оқушылар, тіл туралы мақал-мәтелдер айтады, мағынасын ашады.

4. Слайдтан ақын-жазушылардың тіл туралы пікірлері көрсетіліп, оқушылар мәнерлеп оқиды, мағынасын ашады.

Сыныпқа сұрақ: Балалар, кім қалай ойлайды, дүние жүзінде ең көп тараған тіл қай тіл?

Ықтимал жауап: ағылшын, орыс, түркі

-Жоқ, енді мына мәліметтерге назар аударайық:

Қай тіл көп тараған?  Біз әрине, ағылшын тілі халықаралық тіл деп оны бірінші орынға қояды, алайды АҚШ Лингвистика институтының зерттеушілері қытай тілінде сөйлеушілердің  бірінші орында екенін анықтады.

Қытай тілінде                                                        844 млн адам

ағылшын тілінде                                                   437 млн

хинди тілінде                                                         338 млн

испан тілінде                                                         331 млн адам сөйлейді

Қазақ тілі түркі тілдер тобына кіреді. Түркі тілдері тобына  қырғыз, қарақалпақ, өзбек, ұйғыр, түрікмен, әзербайжан, түрік,  татар, башқұрт, тува, хакас, якут т.б. халық тілдері кіреді.

 (оқушылар мәліметтердің қажеттілерін дәптерлеріне түртіп алады)

ІҮ.  CЕРГІТУ ЖАТТЫҒУЛАРЫ:

 «Кім жылдам» ойыны /интерактивті тақтаны пайдалануға немесе ауызша орындатуға болады/

А)  Мақалдардың жалғасын тап

Шешеннің тілі- ... (ортақ)

Ырыс алды -... (ынтымақ)

Бірлік бар жерде - ...(тірлік бар)

Бірлік еткен озар-... (бірлеспеген тозар)

Өнер алды-... (қызыл тіл)

Шешен сөз бастар- ... (батыр қол бастар)

V. Оқулықпен жұмыс:

1- жаттығу. Ана тілі, сөз өнері туралы мақал-мәтелдердің мәнін айтып беріңдер. Тіл жайында тағы қандай мақалдар білесіңдер?

Ү.Сабақты бекіту сұрақтары:

 1. Тілдің қоғамдағы атқаратын қызмет не?

 2. Әдеби тілдің формаларын ата? Ауызша тіл деген не?

 3.Жазбаша тіл деген не?

ҮІ. Үйге тапсырма:

А)Қазақ тілінің қоғамдағы ролі. Әдеби тіл және мәтін  туралы оқу.

Ә)2-жаттығу: Тіл  туралы айтқан ақын ойларын түсіндіріңдер.

Б) «Тілім-тұғырым» тақырыбында ойтолғау жазу.

Оқушыларға тіл туралы қызықты қосымша деректер жинау тапсырылады.