МЕВЗУ: У. Ипчининъ «Расткелиш»
повестинде севги, садыкълыкъ мевзусы.
Макъсад: талебелерде
У.Ипчининъ иджадына меракъ догъурмакъ;
Озь фикирини
ифаделев къабилиетини инкишаф эттирмек;
Севги дуйгъусынынъ
дюльберлигини , назиклингини косьтермек.
Корьгезмелер: У.Ипчининъ
портрети, «Таир ве Зоре» дестанына ресим,
У.Ипчининъ
икяелерине ресимлер.
ДЕРС КЕТИШАТЫ:
I
Оджанынъ кириш сезю.
Балалар. Бугунь биз сизлернен эр
даим ве эр кесни меракъландыргън дуйгъу -- севги акъкънда
субетлишеджемиз, хусусан, У.Ипчининъ «Расткелиш» повестинде. Бу мевзу эр бир
халкънынъ эдебиятында, эр языджы ве шаирнинъ иджадында салмакълы ер
· У.
Ипчи 1897 с. Багъчасарайда эснаф къорантасынындан , чарыкъчылыкъ ишини
огренди. У.Ипчи балалыгънда пек чокъ чалышты, лякин бунъа бакъмадан окъувгъа
авеслиги буюк эди.
· 2.
У.Ипчи тасилини насыл окъув юртларында алды?
· 1911
с. Тавдайыр коюндеки мектепке кирди. 1913 с. шу койдеки медресеге
авушты, амма оджаларнынъ залымлыгъы окъувгъа козюни къайтарды ве о,
кене иш арап, ер авуштырып юрьди.
1915 с. Уфагъа кетип «Алие»
медресесине кирди. Мында биринджи эсерлерини яратты.
У.Ипчи 1918 с. башларындан 1921 с.
Къадар кой мектебинде оджалыкъ япты.
· 3.
У.Ипчи не вакъыт ве насыл драматургия жанрында иджад этип башлады?
·
У.Ипчи театрге ве драматургиягъа
авеслиги пек эрте уянды .1917с. башлап къырымтатарджагъа бир сыра
пьесалар терджиме этти, драма жанрында озюнинъ биринджи эселерини язды.
1923 сенесинден 1928 с. Къадар къырымтатар девлет театринде артистлик ,
режиссерлыкъ, директорлыкъ ишлерини алып барды, айны вакъытта «Енъи дюнья»
газетасында эдебий хадим олып чалышты. Эдебий фаалисти сыкъы
суретте театр ве журналистиканен багъланды.
III Дерс
мевзусы устюнде чалышув:
1. Оджанынъ
сезю (ширден башлана)
Р.
Бурнаш Бир чагъ бар.
Эр кесте бир чакъ
бар
Севе эм севиле,
Назлыгъа гуль
бере
Огюнде эгиле.
Геджени
куньдюздай,
Юкъламай кечире.
Бир ютум сув
тапса,
Ярына ичире.
Бу чагъыны эр
йигит
Кечире башындан,
Вазгече, керексе,
Ашайджакъ
ашындан.
Чюнки эр бир
инсан
Озюнинъ анъыны
Севгинен орьген
сонъ,
Тапа бахт
танъыны!
Севги. О,
инсаннынъ энъ назик дуйгъуларынен багълыдыр. Севги акъкъында, къадимий
вакъытлардан берли, чокъ ве чешит сой эсерлер яратылгъан олсалар да,
бу мевзу даима тазе ве яш олып турмакъта.Чюнки инсанлар догъа, осе, къартая
ве омюрлерини битирелер амма, бирилери къартайгъанда, дигерлери балалыкъ
чагъындан генчликке адым аталар.
О, чешит инсанларнынъ юреклерине, чешит тюрлю кире. Меселя, бир яш йигит
къызнен расткелишти ве шу анъ ойле севди ки, о къызсыз дюнья онъа
къаранлыкъ корюне. Демек , онынъ юрегине севги бир бакъыштан кирди. Бойле
севги бирден якъа. Яхут, ойле ола ки, яшнен къыз бири-бирлерини дефаларджа
корелер. Башта экиси де бири- бирине эмиет бермесе де, яваш- яваш
севшимеге башлайлар. Бу, оларнынъ юреклерине севги сабырнен,
эмин-эркин кирди, демектир. Севги, эксерий алларда бу тарзда эсир эте.
2.
Мен беллесем, сизлер де севги акъкъында шиирлер билесиз.
Ким окъур?
«Расткелиш» повестининъ мундериджеси боюнджа чалышув.
1. Балалар, сизинъ фикиринъиздже, бу повестте тасвирленген севги насыл?
Повесттеки къараманлар бир-бирлерини балалыкътан биле эдилер, оларнынъ
севгиси йыллар девамында шекилленди. Бу терен севги.
2.
Баш къараман Хатиджени севгенини не вакъыт анълай?
О, ордугъа кеткенде ве Хатидженен сагълыкъашкъанда оны не дереджеде (
яни пек) севгенини анълады. Хатидже де оны озгъаргъанда озь
дуйгъуларыны бильдирди.
3.
Хатидже энди бир кере эвленген олса да, севгилисине садыкъ къалды мы
?
Э, чюнки о, акъайгъа озю истеп бармады, онынъ юреги даима
севгилисинен эди.
4.
Балалар, озюнъни бир де бир адамгъа зорлап севдирмек мумкюн ми?
Ёкъ. Адамны зорлап чалыштырмакъ мумкюн, Лякин севдирмек мумкюн дегиль.
чюнки юректеки дуйгъулар ич кимсеге я да ич бир шейге бойсунмай.
5.
Балалар, я севгисиз къавий аиле къурмакъ мумкюн ми ?
а) Ёкъ. Чюнки Бойле аиле илле бир кунь келип бозуладжакъ.
б) Мумкюн. Эвеллери бизим къартана ве къартбабаларымыз тойдан эвель бири –
бирлерини корьмей эдилер. Амма бунъа бакъмадан, олар къургъан аилелер
къавий эди.
6.
Сизинъ фикиринъиздже, адамны севмесенъ , онъа садыкъ къалмакъ мумкюн
ми ?
Ёкъ.
Тек джан юректен севген адам севгилисине эр вакъыт садыкъ къалыр.
7.
Балалар, бу эсер автобиографик эсер десек ола мы ?
Эльбет.
чюнки бу эсер I шахс
тарафындан икяе этиле ве эсерде олып кечкен вакъиалар У. Ипчин
терджимеиалында расткеле.
IV Янъы мевзуны пекитюв. 1. Шимди исе,
мен сизге бойле вазифе теклиф этмеге истейим. Сизлер группаларгъа
болюшип, огюнъиздеки къягъытларда севги дуйгъусыны насылдыр табиат
левхасынен ифаделенъиз ве насыл олгъаныны айтынъыз.
Меселя:
чечек ачкъан терек -- назик севги
ешиль япракълы терек -- севги ич бир вакъыт солмай, о эр даим джанлы
бем-беяз къар -- севги къар киби темиз, ачыкъ
фуртуналы, копюрген денъиз -- атешли, якъкъан севги.
1«Расткелиш»
повесоидеки севгини исе насыл ресимнен тенъеш -тирмек мумкюн?
2.Лугъат
иши:
алидженаплыкъ – благородство
садыкълыкъ -- верность
3
Балалар, севги сезюни даа бир де бир сезюнен тенъештирсек,
насыл сез къулланыр эдинъиз?
Меселя меним
ичюн севги бу:
алидженаплыкъ
муаббетлик
садыкълыкъ
тынчлыкъ
яхшылыкъ
дюльберлик
4
Севги акъкъында шиирлер сечими.
V Талебелерни
баалав, эвге вазифе берюв ( севги дуйгъусы акъкъында инша язмакъ)
Оджа…Бу сезде не къадар мана ,
тесир , къыймет бар.Эвель-эзельден оджалар джемиетининъ энъ керекли ,къыйметли
, федакяр инсанлары сайылгъандыр.Керчектен де ,яшайышта эр шей оджанен багълы.
Мен беллесем , Джемилова Зера Шевкетовна бойле оджалардан биридир. Бу оджаны
мен пек бегенем , чюнки о пек талапкяр , мераметли , сабырлы оджадыр . О эр
вакъыт огюне къоюлгъан ниетлерине , макъсатларына етишмеге арекет эте.
Биринджи сыныфтан башлап , бу
оджа тек меним балаларыма дегиль де, башкъа мектеп талебелерине экинджи ана
олды.
О эр вакъыт озю бильген
шейлерни балаларгъа огретмеге авес эте,эр вакъыт балаларыны озь эвлятлары киби
севип, сая.
Къырымтатар оджалары бизим
миллет ичюн пек буюк иш япалар.
Олар бизим балаларымызгъа ана
тилини, тарихымызны огретелер. Бу оджа озь ишини акъикъатнен севе ве бу
корюнип тура, балалар онынъ
Дерслерине меракънен ве истекнен
баралар. Мен беллесем оджа ичюн бу энъ юксек бир гъамбедир.
Менимдже, эр мектепте ойле
оджалар олмакъ керек. Биз бу оджанен
гъуруланамыз!!!
Урметли Дженилова
Зера Шевкетовнагъа.
Зейнеб ве Муслим Садыковлар
къорантасындан.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.