Урок родного языка "Делкян гиич, манад иртн!" (Все гости мира, к нам!)

 РЕСПУБЛИКА КАЛМЫКИЯ  ЧЕРНОЗЕМЕЛЬСКИЙ РАЙОН МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ

«АДЫКОВСКАЯ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА ИМ. Г.Б.МЕРГУЛЬЧИЕВА»

РАЗРАБОТКА УРОКА-ПРОЕКТА

 ПО КАЛМЫЦКОМУ ЯЗЫКУ

«ВСЕ ГОСТИ МИРА, К НАМ!»

(на калмыцком языке)

ТӨСВИН КИЧӘЛ

«ДЕЛКӘН ГИИЧНР, МАНАД ИРТН!

4 КЛАСС

Подготовила : Ичкеева Валентина Юрьевна

учитель начальных классов

 2019г

Кичәлин төр:  «Делкән гиичнр, манад иртн!»

Күсл:

1.     Күүкдиг гиич тослһна  авъясмудла таньлдулх, төсв  төгсәх.

2.     Келлһ-өргҗүлланә кодлмш давулх. Шин үгмүдлә таньлдулх. Цуг дассн тоотан давтх.

3.     Гиичд яһҗ бийән бәрдгин сурһмҗ өгх.

Олзлсн  юмн: презентац, карточкс, зургуд, зембл.

Кичәлин йовуд.

I.                   Күүкд, эндр мана кичәлд гиичнр ирв. Мендлхмн.

–Чини нерн кемби?

- Чи кедүтәвч?

- Чи альдасвч?

-Күүкд, эндр нег соньн бичг ирв. Соңстн

II. Һол әңг.     

 Аудировань: (проблемная ситуация)

Мендвт, күндтә үүрмүд! Би Киргизьд бәәнәв. Бичкдүдин хуралд ирхәр седләв. Урдаснь нанд цагинь келхинь сурҗанав. Хаалһм хол. Нанла хамдан мини аав ирхмн. Аавм җирн тавта. Хальмгин һазр үзхәр седҗәнә. Элст балһс хәләхәр седҗәнә. Хурлд оч мөргх саната. Би Элстин тускар кино цокхар бәәнәв.. Үрвр илгәхинь сурҗанав. Менд, байрта харһий.                                                          Тана үр Бадмин Бата.

     А). Сурврмудт хәрү өгтн:

          1. Кен Хальмг ТаңҺчд гиичд ирхмн?

          2. Бата альд бәәнә?

          3 Кентә ирҗәнә?

  Б) Ода чик буруһинь олҗ автн.

1. Би Америкд бәәнәв. _____

2. Бичкдүдин хуралд  ирхәр седләв.____

3. Аавм далн хойрта.____

4.Элстин тускар кино цокхар бәәнәв._____

5.Бичкдүдин хуралд ирхәр седләв.___

В) Эн бичгт үгмүд геедрҗ оч.

  Үгмүдинь чиктнь тәвәд. Умшх кергтә.

-Күүкд, кен гиичд ирх?

-Эндр мадн ямаран төр дасхмн?

- Чик күүкд,

 

-Маңһдур Элст балһснд бичкдүдин хурал болх. Гиичнр Төвдин, Китдин, Моңһлын, Хасгин, Маңһдын һазрас ирҗәнә. Байрта ирсн гиичнриг Элстин аэропортд тосх кергтә.

- Күндтә мана гиичнр, мини нерн Валя. Та альдасвт?

-Би Италясв

-Би Америкасв. Тана Хальмг Таңһч хәләхәр ирүвидн.

-Би Японясв. Мадн тана авъясмудла таньлдхар ирүвидн

Йир сән. Эндр тадниг соньн авъясла таньлдулхмн

III. ТӨСВ

-Мана класст олн келн-улс күүкд сурна: орс, даргин, чечен, кумык.

-Мадн бичкн төсв белдләвидн. Үзүлхмн.

-Мини нерн марха. Би чечен күүкн Мадн гиичән тосхларн «Хинкал», «Чепалгаш», «Хынглыш» кенәвидн.

 

-Мини нерн Нариман, би даргин көвүн. Мадн гиичдән килг, эд белглнәвидн

-Мини нерн Курбан. Би кумык көвүн. Мадн бас гиичән сәәнәр тооһад, белг блглнәвидн, өөмс белглнәвидн.

- Мини нерн Милена, би орс күүкн. Ман болхла сәәхн өдмг болһад, деернь давс тәвәд, сәәхн арчвр деер тәвәд гиичән тоснавидн.

- Йир сән, яһсн соньн авъясмуд.

-Мана хальмг улст бас гиичән тосдг авъяс бәәнә. Тиигәд эн төсвән эндр төгсәхмн.

Ирсн гиич зөв эргәд орх зөвтә

-Мендвт гиичнр, ортн. Деед суутн. Цә уутн.

- Цә уухин өмн йорәл тәвх кергтә. Тиигәд  таднд иим даалһвр өгчәнәв. Эн конвертд бәәсн үгмүдәс йөрәл тогтатн.

А) 1 баг «Цәәһин йөрәл»

2 баг «Өмскүлин йөрәл»

Ээээ, чик ирсн гиичд өмскүл өмскнә. Ода эн авъяс үзүләд дасхмн.

- Залу күүнд  киилг белглнә. Һурв дәкҗ саҗад, һурв дәкҗ эргүләд, зүн ээм деернь тәвнә

.

- Күүкд күүнд эд белглнә.  Үзүртнь цаһан мөңг боодмн.  Һурв саҗад, Һурв  эргүләд. Барун ээм деернь тәвнә.  

Дәкәд йорәл тәвнә.

- Яяяя эннь юмби? (эн шаһа)

- Шаһаһар ю кенә? (наадна)

Чик, тиигәд гиичд ирхләрн ю кенә? Шог-наад һарһна. Дуулна , биилнә.

IV. Физминутк

- Хальмг улс гиичнрән тосхларн элвг хот кенә. Ода мадн наадхмн «Эн ямаран хот?»

Эн земблд зургуд бәәнә. таднас негнь һарад зургнь үзүләд суртн. Эн ямаран хот? Юуһар кенә? (боорцг, хуурсн махн, махн шөлтәһән, дотр)

Цуг делкән күүкдин тааста әмтәхн хот ямаран? (торт)

Тана эк-эцкнр торт ямаран нәәрт кенә? (һарсн өдрлә)

Күүкд эндр герин эзнә бичкн күүкнә һарсн өдр (Ооо һарсн өдр күүкдт йир тааста өдр)

Нә , Марха, нур дунд нуһсн сәәхн, нутг дунд номтань сәәхн гидг үлгүр бәәнә. Тиигәд ухата, цецн бол гиҗ йөрәҗәнәв!

Сурһулян сәәнәр сур!

Эк –эцктән өлзәтә үрн бол!

Ут наста бат кишгтә болҗ йов! (Тиигтхә! Йөрәл шиңгдхә!)

Мадн чамд сәәхн дегтр, мөңг белглҗәнәвидн!

Нә ода Марха таднд торт белдв. Ода хувахмн.

Торт гидг презентац. Умштн

Нег керчхлә кедү хүв болх? ½

Хойрдад керчхлә кедү хүв болх? ¼

Ода таднд иим даалһвр өгнәв. Эн торт дәкәд нег керчәд яһҗ нәәмн әңгд хувахмн? (өрәлдүләд керчх кергтә)

 Ода тәрлкд кедү хүвнь үлдв? 4/8

ЗОКАЛ:

-Күүкд, ода мадн нег зокал давтхмн. Ггиичд ирхләрн бийән яһҗ бәрх кергтә? (Бийән сәәнәр бәрх кергтә)

                                  альвлдмн? (Альвлдм биш)

ГИИЧД ИРХЛӘ    юм көндәдмн? (юм көндәдм биш)

                                  чаңһур хәәкрдмн? (чаңһур хәәкрдм биш)

V. Ашнь: (күүкд плакат деер төсвән  кех зөвтә)

Тиигәд мана  кичәл төгсч йовна ода ашнь һарһхмн.  Хальмг улсин авъяс гидг халхд зургуднь наахмн.

Гиич ирхлә яһҗ орҗ ирнә? Зөв эргәд

Гиичд ю белглнә? Хадг , Өмскүл белглнә

Ямаран хот кенә? Олн зүсн хот кенә

Гиичд ирхлә бийән яһҗ бәрх кергтә? Бийән сәәнәр бәрх кергтә.

(цуг зургудыг «Хальмг урсин авъяс»  гидг халхт нааһад ашнь һарһна)

- Нә, ода  орсн боран гиидг, ирсн гиич морддг гидг үлгүр бәәнә. Өана гиичнрт хәрх кергтә,  ду дуулад хәрүлхмн

1. Орсн боран гиидг,

Ирсн гиич морддг.

Ода хәрхән медия

Ончта һазран темдглия.

Давтвр:

Йов, йов йовия,

Йовн йовҗ күүндия.

Дурн, дурн дурнла,

Дурна ашнь җирһл

Күүкдин үг:

Орс келәр: Мы всегда рады гостям! Приезжайте к нам!

Кумык келәр: Хош гельдигиз, биз гьарь заманада сюебиз кьон акьланы!

Даргин келәр: Нуша гьарзамана разилра ахълаки дакъая нушачу!

Чечен келәр: Могуш мярша дохийла шу!

Хальмг келәр: Цуг делкән гиичнр, манад иртн!

Йир сән! Гиичин улс хәрхләрн бас зөв эргәд һарна.

Краткое описание документа:

На данном уроке знакомим учащихся с наиболее значимыми калмыцкими обычаями и традициями встречи гостей. Подробно показали работу над мини-проектом Как встречаю гостей у других народов нашей страны. Чем интересны? В чем сходство и различие? чем показали связь и дружбу между культурами народов России.