"Жалпақ құрттар, жұмыр құрттар, буылтық құрттарға жалпы сипаттама. Олардың паразиттік тіршілік әрекеті."

Биология 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жалпақ құрттар, жұмыр құрттар, буылтық құрттарға жалпы сипаттама. Олардың паразиттік тіршілік әрекеті.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік- оқушыларды паразит құрттар түрлерімен таныстыра отырып, паразит құрттардың көп түрлілігі туралы түсінік беру.

ә) Дамытушылық – оқушылардың паразит құрттардың құрылысы мен тіршілік әрекеттеріндегі қоршаған орта жағдайларына бейімделушіліктері туралы алған білімдерін тереңдетіп бекіту, ойлау қабілетін дамыту.

б) Тәрбиелік – оқушыларға жеке бас тазалығын сақтай білуге үйрету. Табиғатты сүюге, қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Тип өкілдерінің суреттері, кестелер, тестер, үлестірмелі карточкалар т.б.

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, әңгімелесу.

Сабақтың типі: Бекіту сабағы.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру

Оқушыларды түгендеп, сабаққа зейін аудару.

ІІ. Сабақтың мақсатын қою.

ІІІ. Білімді бекіту.

1. Жалпы құрттар типі – жалпақ, жұмыр және буылтық құрттар болып бөлінеді.

Жалпақ құрттар – екі жақты симметриялы, үш қабатты көп жасушалы жәндіктер. Жалпақ құрттар типі деп аталу себебі – бауыр жағы арқасына жабысып, денесі жалпақ пішінді болғандықтан жалпақ құрттар деп аталған.

Жалпақ құрттардың негізгі кластары:

1. Кірпікшелі құрттар класы өкілі – ақ сұлама.

2. Сорғыш құрттар класы өкілі – бауыр сорғыш.

3. Таспа құрттар класы өкілі – сиыр цепені.

Жалпақ құрттар – суда, топырақта, ағзалар денесінің сыртында және ішінде тіршілік ететін паразит жәндіктер.

2. Жұмыр құрттар – денесі буылтықтарға бөлінбеген, шұбалаңқы, цилиндр пішінді және ұршыққа ұқсас жәндіктер.

Жұмыр құрттардың негізгі кластары:

1. Құрсақ кірпікшелі.

2. Жұмыр құрттар.

3. Зымырақтар.

4. Қылқұрттар.

Жұмыр құрттардың денесі сірқабықпен қапталады. Жұмыр құрттар адамға және жануарларға зиян келтіреді, тері астында суыртқы, бұлшықеттерде трихинелла, ішекте-ішексорғы (острица), үшкірқұрт (аскарида) паразиттік әрекет жасап ауруға ұшыратады.

Қылқұрт – бунақдене денесінде тіршілік етеді.

Суыртқы – адам үшін қауіпті паразит.

3. Буылтық құрт – денесі буылтықтарға бөлінген, соңғы қуысы бар екі жақты симметриялы көпжасушалы жәндіктер.

Буылтық құрттардың негізгі кластары:

1. Аз қылтанақты.

2. Көп қылтанақты.

3. Сүліктер.

Паразит құрттарды зерттейтін ғылым саласы – гельминтология деп аталады.

4. Терминдерге түсініктеме беру

а) сірқабық –

ә) гермафродит –

б) регенерация –

в) гиподерма –

г) параподия –

д) целом –

е) трохофора –

5. Тестік сұрақтар.

1. Қандай паразит құрт иттің, адамның, ірі қараның денесінде дамып, көп басты көбікшелі кезеңінде ішкі мүшелерін бүлдіріп зақымдайды.

а) ми құрт

ә) бауырсорғыш

б) ішек сорғы

2. Жалпақ құрттар типіне жататын қай құрт паразиттік тіршілік етеді?

а) ақ сұлама

ә) сиыр цепені

3. Үшкір құрт адамның қай дене мүшесін зақымдайды?

а) өкпесі

ә) тоқ ішек

б) кеңірдек

4. Адам ішек құрт ауруын жұқтырмас үшін не істеу керек?

а) таза жүру керек

ә) үнемі құртқа қарсы дәрі ішу керек.

5. Бунақ денелілер денесінде паразиттік тіршілік ететін жылқының құйрық қылына ұқсас құрт қалай аталады?

а) қылқұрт

ә) суыртқы

б) жіпше құрт

6. Мамандар сөз алады:

1. Гельминтолог

2. Ветеринар

3. Педиатр

4. Паразитолог

7. Жалпақ құрттар типі бойынша кестені толтырып, белгілерін ажырату.

Тип

Класс өкілі

белгілері

Жалпақ құрттар

1. Ақ сұлама

2. Сиыр цепені

3. Бауыр сорғыш

Паразит, жыртқыш, су қоймада тіршілік етеді, ас қорыту жүйесі жоқ, қан айналымы жоқ.

8. ВЕНН диаграммасын құру.

Жұмыр құрт Буылтық құрт

9. Ойлан тап. (Суреттер)

1. Ақ сұлама – дене қимылын реттейтін бұлшық еттер қалай аталады?

2. Нереида – буылтық құрттардың қай класына жатады?

3. Зымырақ – немен қоректенеді?

4. Суыртқы – денеден қалай алуға болады?

5. Сүлік - қайда тіршілік етеді?

10. Үйге тапсырма.

Паразит құрттар

Типі, класы

Сыртқы түрі, түсі, мөлшері.

Паразиттік тіршілік етуге бейімделушіліктің басты белгілері.

Ересек құрттың иесі.

Аралық иесі.

Күрес жүргізу шаралары.