"Жер тарихы және оны зерттеу әдістері. Жер тарихының шежіресі. Палеозой заманында тіршіліктің дамуы" (11-класс)

• 1 слайд

  Қазалы аграрлы-техникалық колледжінің Биология пәнінің оқытушысы Кененбаева Жадыра Жуманкуловна

• 2 слайд

• 3 слайд

  Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Тірі табиғаттың пайда болуы мен шығу тегінің ақиқаттығына көз жеткізіп, дұрыс дүниетанымдылықты қалыптастыру. Дамытушылық: Тіршіліктің пайда болу теориясын талқылау арқылы оқушылардың алған білімдеріне сүйене отырып, оларды пікірсайысқа қатыстыру. Тәрбиелеу: Қызығушылыққа, ізденуге және еңбекқолыққа үйрету

• 4 слайд

  Жаңа білім негізін қалыптастыру Аралас сабақ Түсіндірмелі-иллюстративті Суреттер, сөз тізбегі, карочкалар География, химия т.б.

• 5 слайд

  Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі: Үй тапсырмасын сұрау:

• 6 слайд

  Биологиялық прогресс Биологиялық регресс

• 7 слайд

  Биологиялық регрестің биологиялық прогрестен қандай айырмашылығы бар? Дегенерацияның қанша жолы бар? Погонофораларда ас қорыту мүшесі болмаса денесіне ас қалай қорытылады? Дивергенция қандай процесс? Мысалмен дәлелдеңдер. Паразит құрттардың жойылған мүшелердің орнына пайда болған мүшелердің құрт үшін қандай маңызы бар? Өсімдіктердің паразиттік түрлері қандай? Арамсояу немен және қалай қоректенеді? Арнольди раффлезиясы гүлі қандай?

• 8 слайд

• 9 слайд

• 10 слайд

• 11 слайд

• 12 слайд

• 13 слайд

  Архей заманында аспанды түнерген қара бұлт қаптап, найзағай жарқылдап, жанартаулар атқылаған. Ауада оттек болмаған, көмірқышқыл газының көптігі тіршілікке қолайсыз еді. Тау жыныстарының құрамында графит көп болған. Ғалымдар графит тірі организмдердің құрамына кіретін органикалық қосылыстардың қалдығынан түзіледі деп есептейді. Миллиондаған жылдар өткенде жылы суда қабығы мен ядросы жоқ тірі нәруыздың түйірлері, іркілдек тамшылар пайда болған. Олар суда еріген органикалық заттарды бүкіл денесімен сіңіре бастаған. Сондықтан алғаш пайда болған тірі организмдер – гетеротрофтар деп есептеледі. Көк-жасыл балдырлар мен бактериялар – прокариоттар архейде тіршілік еткен. Жер бетінде тіршілік эволюциясында фотосинтездің болуы – ең басты кезең. Ең алғашқы фотосинтездеуші прокариоттар – көк-жасыл балдырлар болды. Ауаға мұхиттан бос оттек бөліне бастады. Архей заманының соңында ең алғаш колониялы балдырлардың шыққандығына Аустралия мен Африка құрлығынан тасқа айналған қалдықтардың табылғаны дәлел.

• 14 слайд

• 15 слайд

• 16 слайд

• 17 слайд

  Протерозой – Жердің тарихи дамуындағы ең ұзаққа созылған заман. Бұл кезде көп жасушалы балдырлардың суда еркін жүзген және су түбіне бекінген түрлері шықты. Су түбіне бекінген балдырлардың денесі бөліктерге бөлінген формаларынан мүшелер дамыды. Жасыл балдырлар ауа қабатына оттекті көп мөлшерде бөліп, жануарлардың тыныс алып өркендеуіне әсер етті. Әсіресе бір жасушалы организмдерден – бактериялар, көк-жасыл балдырлар және талшықтылар өте көп таралған. Протерозойда организмдердің басым көпшілігі теңіз ішекқуыстылары, гупкалар, саңырауқұлақтар, буынаяқтылар, буылтық құрттар, былқылдақденелілер екендігі жер қыртысы қабаттарынан табылған қалдықтардан байқалған. Протерозойда табылған жыныстардан фотосинтез процесінің нәтижесінде, су мен атмосферада оттектің көп жиналғандағы анықталды.

• 18 слайд

• 19 слайд

• 20 слайд

• 21 слайд

• 22 слайд

• 23 слайд

• 24 слайд

• 25 слайд

• 26 слайд

  Кембрий-организмдердің қаңқа қалдығы алғаш табылған орынның аты. Ауа райы қоңыржай, топырақ болма-ғандықтан тіршілік, негізінен, сулы ортада дамыды. Құрлықта тек бакте-риялар мен көк-жасыл балдырлар тіршілік еткен. Өсімдіктерден жасыл, диатом, алтын түсті балдырлар теңіз-дерде еркін жүзіп, қызыл, қоңыр бал-дырлар теңіз түбіне бекініп тіршілік еткен.

• 27 слайд

• 28 слайд

• 29 слайд

• 30 слайд

  Қазба қалдықтар табылған жерді мекендеген тайпалардың аты.

• 31 слайд

  Теңізде қоңыр, қызыл балдырлар, трило-биттер тіршіліктерін жалғастырып дами берді. Қазіргі сегізаяқ, кальмарлардың туысы – алғашқы басаяқты былқылдақ-денелілер (ұлулар) пайда болды. Сонымен бірге иықаяқты, бауыраяқты былқылдақденелілер тарала бастады. Геологиялық қабаттардан қазіргі минога, миксиниралдың арғы тегі болып санала-тын жақсүйексіз омыртқалылардың қаңқа-сы табылған.денесі мен құйрық бөлімі қалың қабыршақтармен қапталған.

• 32 слайд

• 33 слайд

• 34 слайд

• 35 слайд

• 36 слайд

  Силур кезеңінде тау түзілу процесі қарқынды болғандықтан құрлықтың көлемі артты, ең алғашқы омыртқалылар пайда болды. Буынаяқтылардан ұзындығы 2 метрге жететін 6 жұп аяқтары бар алып ракоскорпиондар дамыды.

• 37 слайд

  Силурда ішкі қаңқасы шеміршектен, сырты қалқаннан тұратын сүйекті сауытпен қапталған ең алғашқы омыртқалы жақсүйексіз жануарлар – сауытты балықтар пайда болды

• 38 слайд

• 39 слайд

• 40 слайд

• 41 слайд

  Суды ң азайып саяздануынан ең алғаш құрлыққа шыққан өсімдік- псилофиттер (ринофиттер). Оның құрылысы көп жасушалы жасыл балдырларға ұқсаған, нағыз жапырақтары болмаған.

• 42 слайд

• 43 слайд

  Бактерия менкөк-жасыл балдырлардың әрекетінен құрлықта псилофиттер қорек қорын алатын биогенді қабат –топырақ түзілді. Ең алғаш құрлыққа псилофиттермен қатар осы күнгі сарышаянға ұқсас өрмекшітектестер де шықты.

• 44 слайд

• 45 слайд

  Теңіздің көлемі азайып, саязданып, ауа райы құрғап , шөлді-шөлейтті жерлер көбейді. Теңіздерде шеміршекті (акула, скат, химера) және сүйекті балықтар пайда болды.Жүзбе қанаттарының құрылысына қарай сүйекті балықтар сәулеқанаттылар және саусаққанаттылар д.б. 1938ж Оңтүстік Африканың мұражайына ұзындығы 1,5 метр, салмағы 50 кг балық тапсырылды. К. Латимер ханымның есімімен латимерия д.а. Саусаққанатты балықтардан алғашқы қосмекенділер – стегоцефальдар шыққан. Өсімдіктерден – қырықбуындар, плауындар, қырықжапырақтар пайда болды. Құрлық өсімдіктері ауаны оттекпен байытып, тазартып, жануарларды қорекпен қамтамасыз етті

• 46 слайд

• 47 слайд

• 48 слайд

• 49 слайд

• 50 слайд

• 51 слайд

• 52 слайд

• 53 слайд

  Ауа райы ылғалды, жылы болып батпақты жер аумағы көбейген. Биіктігі 30-40 м, 1-2 м ағаштектес плаундары – лепидодендрон және сигиллярия, каламиттер қалың орман болып өскен.

• 54 слайд

• 55 слайд

• 56 слайд

• 57 слайд

• 58 слайд

  Пермьде тау сілемдері түзіліп, құрлық көлемінің ұлғаюы клматтыда өзгертті. Экваторда ылғалды тропиктік, одан солтүстікке қарай ыстық, құрғақ климат болды.Батпақты, ылғалды жерде өскен ормандар, өсімдіктер жойылды ашықтұқымдылар пайда болды. Жануарлар дүниесінде құрғақ климатқа төзе алмаған қосмекенділер жойылды. Тек бақа, құрбақа, тритон, саламандра, аяқсыз балықтар ғана сақталып қалды.

• 59 слайд

  Гнетум Таңғажайып вельвичия

• 60 слайд

• 61 слайд

• 62 слайд

• 63 слайд

• 64 слайд

• 65 слайд

• 66 слайд

  Алғашқы тіршілік қалай аталады? Ежелгі заман. Ең алғаш құрлыққа шыққан өсімдік. Ұзындығы 1,5 м, салмағы 50 см балық қалай аталады? Қазба қалдықтар табылған жерді мекендейтін тайпалардың атындағы кезең. Балықтар кезеңі қай кезең? Жерде тас көмірдің қалың қабаты болғандықтан аталған кезең. Ортадағы тіршілік. Биіктігі 30-40 м, ені 1-2 м ағаш тектес плаун аты. Жаңа өмір. Алғаш пайда болған тірі организмді не деп есептеген?

• 67 слайд

• 68 слайд

• 69 слайд

  БАҒАЛАУ Жер тарихы Архей Палеозой Мезазой Кайназой Протерозой

• 70 слайд

• 71 слайд