"Қан топтары, қан құю"

• 1 слайд

  Биология
  8а-сынып
  мұғалімі:Алдербаева А.М
  Ю.а.гагарин атындағы №1 орта мектебі,
  Шқо күршім ауданы, күршім ауылы
  Қан топтары.
  Қан құю.
  

• 2 слайд

  Қанды не үшін құяды?
  

• 3 слайд

  Қан құю барысы
  1628 жылы Уильям Гарвей адам денесіндегі қан айналым жүйесін байқап, адамзаттың тіршілік қайнарына жаңа мән қосты. 1665 жылы англиялық анатомия-физиология маманы Ричард Лауер екі итке қан құю сынағын жасады. Ол бір иттің күре тамырының қанын жіңішке түтік арқылы қансыраған екінші бір иттің артериясына құяды. Тәжірибе аяқталғанда қансыраған ит дереу қалпына келеді де, қан берген ит жалп етіп құлап түседі. Осылайша бұл тәжірибе бүкіл әлемге тіршілік иесінің өмірін сақтап қалу үшін қан құю әдісін пайдалануға болатындығын дәлелдеді.
  

• 4 слайд

• 5 слайд

• 6 слайд

  Адамға алғаш қан құю
  1668 жылғы қан құю тәжірибесі
  1668 жылы франциялық бір шипагер ашушаң еркектің мінезін өзгерту үшін әлгі еркекке момақан қозының қанын құяды. Бірақ әлгі адам қиналып өледі. Сонымен Франция үкіметі мұндай тәжірибе жасауға тыйым салады. Осылайша қан құю технологиясына тәжірибе жасау 100 жыл уақытқа тоқтап қалады. 1881 жылы туыт дәрігері Джеймс Бланделл жап-жас ананың босану кезінде қанның көп кетуіне байланысты қайтыс болғанын өз көзімен көріп, бойындағы жауапкершілік сезімі оны қан беру әдісінің қажеттілігі туралы жобаны ортаға салуға итермеледі. 1881 жылы қарашада ол сары мыстан жасалынған ине құйғымен дені сау ер адамнан қан алып, босанған әйелдерге арнайы жобаланған құрылғы арқылы құйып, табысқа жетеді. Осылайша ол ауырлық күшімен қан құятын қан құю жабдығын ойлап табады. Бірақ кейін қан құю барысында он адамның төртеуі ғана аман қалып, қалғандары қиналып көз жұмған. Бұл әрине кездейсоқ құбылыс емес еді, ол қан құю техникасында әлі де жанды жалмайтын қателіктердің бар екендігін дәлелдеді. Адамзат қан тобының құпиясы ашылғаннан кейін ғана қан құю әдісі медицинаға шын мәніндегі төңкеріс алып келді.
  

• 7 слайд

  Адамның денесіндегі қан
  организмнің сұйық негізгі ішкі ортасы. Қанның жалпы мөлшері ересек адамда 4,5-6 л шамасында, яғни дененің жалпы салмағының 6-8 %. Жаңа туған нәрестеде ол 10-20 %, 1 жаста 9-13%, 5-7 жаста 7-8 % болады.
  

• 8 слайд

  1901 жылы австралиялық ғалым К.Ландштейнер қанның үйлеспеушілігін зерттеу кезінде кейбір жағдайда бір адамның қанының плазмасының эритроциттерін басқа адамның эритроциттерімен араластырған кезде олардың бірігіп қалатыны байқаған.
  Қан топтары (К.Ландштейнер бойынша )
  I – ТОП
  II – ТОП
  III – ТОП
  IV - ТОП
  

• 9 слайд

  Агглютинация
  эритроциттердің бірігіп қалуы, яғни қанның ұйып, ұсақ қан тамырлардың бітелуі.
  

• 10 слайд

  Донор дегеніміз – өз еркімен қан беретін адам;
  Реципиент дегеніміз – донордан қан алатын адам;
  Әмбебап донор - қан тобы I адамды айтады, себебі I топты қанды қаны кез келген топтағы адамға құюға болады;
  Әмбебап реципиент – қан тобы IV адамды айтады, себебі қаны IV топ адамға барлық төрт топтағы қанды құюға болады;
  

• 11 слайд

  Сергіту сәті
  The skeleton dance
  

• 12 слайд

• 13 слайд

  Қан топтарының үйлесімділігі
  

• 14 слайд

  1940 жылы К. Ландштейнер макака маймылының қанынан ерекше нәруыздық құрылымды анықтап, оны резус – фактор деп атаған.
  

• 15 слайд

  Резус – фактор
  ерекше нәруыздық зат
  РЕЗУС – ФАКТОРДЫҢ БОЛУ НЕМЕСЕ БОЛМАУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ
  РЕЗУС – ФАКТОР БАР,
  ОҢ – РЕЗУС (+)
  РЕЗУС – ФАКТОР ЖОҚ,
  ТЕРІС – РЕЗУС (-)
  

• 16 слайд

  РЕЗУСЫ ТЕРІС АДАМНЫН ҚАНЫ
  РЕЗУСЫ ОҢ АДАМНЫН ҚАНЫ
  АГГЛЮТИНАЦИЯ
  ЖҮЙКЕ ҚЫЗМЕТІ, ҚАНАЙНАЛЫМ БҰЗЫЛЫП, АДАМДЫ ӨЛІМГЕ ӘКЕЛІП СОҚТЫРАДЫ.
  АНАСЫНЫҢ РЕЗУСЫ - ТЕРІС, ӘКЕСІНІҢ РЕЗУСЫ – ОҢ ОТБАСЫНДА КӨП ҚИЫНДЫҚТАР БОЛУЫ МҮМКІН.
  

• 17 слайд

  Сергіту сәті
  

• 18 слайд

  ====а=============================
  г
  Л
  м
  Қ
  а
  н
  т
  о
  п
  т
  а
  р
  ы
  Кроссворд шешу:
  1
  2
  3
  4
  5
  6
  7
  8
  г
  л
  ю
  т
  и
  н
  а
  ц
  и
  я
  о
  д
  о
  р
  н
  е
  и
  п
  и
  ц
  е
  р
  р
  т
  к
  а
  ф
  с
  у
  з
  е
  р
  а
  н
  д
  ш
  е
  й
  н
  е
  р
  к
  а
  к
  а
  е
  т
  і
  с
  

• 19 слайд

  Тұқым қуалайды және адамның бүкіл өмірінде өзгермейді
  Эритроциттің бірігіп қалу құбылысы қалай аталады
  Өз еркімен қан беретін адам
  Қан беретін адамнан қан алатын адам
  Ерекше нәруыздық зат, ең алғаш 1940 ж К. Ландштейнер анықтаған
  4 түрлі қан тобын ашқан адам. Сол үшін 1930 ж Нобель силығын алды
  Ландштейнер 1940 ж қандай маймылдың резусын анықтады
  Адамдардың 15% ында резус фактор жоқ, оларды қандай резус деп атайды
  

• 20 слайд

  Тест сұрақтарын шешу
  

• 21 слайд

• 22 слайд

  Оқушыларға жекелей карточка таратылады. Үш ереже бойынша қажет сөздің астын сызады.
  
  
  Сабақ Мен сабақта Қорытынды
  1. қызықты 1. жұмыс істедім 1. тақырып түсінікті
  2. қызықсыз 2. дем алдым 2. бұрынғыдан да білдім
  3. Бәрібір 3.басқаларға көмектестім 3. түсінген жоқпын
  Рефлексия «Өзіңді бағала»
  

• 23 слайд

  Үй тапсырмасы:
  Оқу, мазмұндау
  Тақырып соңындағы сұрақтарға ауызша жауап дайындау
  Адам қанының үйлесімділігінің кестесін жаттап келу
  

• 24 слайд

  Назарларыңызға рахмет!!!