Ашық сабақ "Ароматты көмірсутектер. Бензол"

                                                                                                     Оқу ісінің меңгерушісі:

                                                                                                                  ________ 

Пәні:     химия		Күні: 15.04
Сабақтың тақырыбы:		Ароматты көмірсутектер. Бензол
Сабақтың типі:		Жаңа білімді меңгерту сабағы
Сабақтың түрі:		Лекция
Сабақтың мақсаты:	Білімділік:	Ароматтық байланыс туралы ұғым беру, бензолдың алыну жолы мен қолданылуы жайлы түсінік беру.
	Тәрбиелік:	Ароматты көмірсутектер жайлы  ұғым негізінде баланың бойында материалистік- диалектикалық  көзқарасты қалыптастыру,  оқулық пен дәптермен жұмыс  жасай  білу  дағдысын тәрбиелеу
	Дамытушылық:	Байқампаздық, есте сақтау, салыстыра білу, жаңашыл информациялық құралдармен жұмыс  істей білу дағдысын қалыптастыру, түсінікті дұрыс ұғынып, қорытынды шығара білу дағдысын қалыптастыру.
Күтілетін нәтижелер:	Білуі керек:	көмірсутектердің  құрылысын номенклатурасын, халыраралық атау бойынша айта  алуы гомологтық қатарын білуі
	Істей алуы керек:	көмірсутектердің  құрылымдық формулаларын жаза алуды Изомерлер бойынша формула құрастыра алуы Оларды ажырата алуы Номенклатура бойынша химиялық формулалар құрастыра алуы
Пәнаралық байланыс:		Биология, физика

Сабақ бойынша мұғалім мен оқушының іс-әрекеті:

Ұйымдастыру оқушыларға психологиялық ахуал туғызу 3 минут	Мұғалімнің іс-әрекеті Психологиялық дайындық. Біз мықтымыз. Біз бәрін білеміз. Біздің қолымыздан бәрі келеді.	Оқушының іс-әрекеті Оқушылар сәлемдесіп, орындарынан тұрып, бір-біріне жақсы тілек тілейді.
II. Үй тапсырмасын сұрау  5 минут	Білу.  1. Қаныққан және қанықпаған көмірсутектердің айырмашылығы? 2. Көмірсутек молекулаларының модельдерін дайындау (этан, этилен, ацетилен)  3 Көмірсутектегі көміртек пен сутектің массалық үлестері сәйкесінше 75% және 25%. Көмірсутектің оттек бойынша салыстырмалы тығыздығы 0,5. Заттың молекулалық формуласын анықтаңдар.  Өткен сабақпен байланыс:	Өткен тақырыптарда көмірсутектердің бірнеше түрге бөлдік. Олар қаныққан, қанықпаған және ароматты. Қаныққан және қанықпаған көмірсутектер түрімен танысып өттік. Енді бүгінгі біздің өтетін тақырыбымыз көмірсутектердің тағы бір түрі – ароматты көмірсутектер.
III. Жаңа тақырып 13 минут	ІІІ. Түсіну.   І топ. •  Ароматикалық көмірсутектер ІІ топ. •  Физикалық қасиеті ІІІ топ. •  Экологиялық аспектілері – құрамында бір немесе бірнеше бензол сақиналары бар заттар жатады. Жалпы формуласы СnН2n-6. Бензол және оның  гомологтары – түссіз сұйықтық. Олар суда еримейді, бірақ органикалық еріткіштерде ериді.  Ароматты көмірсутектердің басты өкілі-бензол.Оны 1825 ж. М.Фарадей жарық газын зерттей отырып, соның құрамынан тапқан, ал Э.Митчерлих 1834 ж. бензой қышқылын құрғақ айдау арқылы алған.  Кекуле 1865 ж.бензолдың циклді формуласын ұсынды. Кекуле бойынша бензол молекуласы қосарланған үш байланысы бар циклогексатриенді тұйық жүйе: Алынуы  1.           Өндірісте: бензол және оның гомологтарын мұнайдан, кокс газынан, тас көмір шайырынан алады.  2.  Лабораторияда: 1.    Бензой қышқылын  декарбоксилисациялау: 2. Ацетиленді синтездеп алу: 3. Дюма реакциясы  Бұл ароматты көмірсутектер қоршаған ортаға  мұнай ингредиенттері және таза зат ретінде түседі. Қала атмосферасының ұшқыш ароматты көмірсутектермен  ластануы ең алдымен  транспорт құралдарымен байланысты және бұл қала ауасының  ластануының  50% құрайды. Қоршаған ортаның ароматты  көмірсутектермен ластануы  орман өрттері арқылы болады.  Бензол ағаш немесе басқа органикалық қалдықтарды жаққанда түзіледі. Мысалы, 1 т бақтағы қоқысты өртегенде  шамамен 1,4 кг бензол бөлінеді.  Су бензолмен ластанған жағдайда  омыртқасыздар, балдырлар да зардап шегеді. Судағы концентрациясының 20 мг/л – ден асуы балықтардың қырылуына әкеледі.  Жоғары дәрежеде уланғанда  адамдардың  артериялық қан қысымы төмендейді, дененің дірілдеуі  пайда болады. Негізінен  адам ағзасына бензол тыныс алу  жолдары, ауыз су,  азық – түлік арқылы енеді. Ағзада бензол  сүйек майында , май ұлпаларында  концентрленеді, ал тотығуы бауыр мен сүйек майында өтеді. Химиялық қасиеті: 1. Қосылу реакциясы циклогексан 2. Хлорлау: хлорбензол 3. Фридель – Крафтс реакциясы: этилбензол Қолданылуы:  Бензол өсімдіктерді зиянкестерден қорғайтын препараттар, бояғыш заттар, дәрі – дәрмектер, қопарылғыш заттар, синтетикалық талшықтар алу үшін және органикалық заттардың еріткіші ретінде кеңінен қолданылады.	Тақырыпты хабарлау, мақсат қою, маңыздылығы, қасиеттілігін сезіндіру, түсіндіру. Оқушылар дайындалып, постер құрастырады.
ІV. Жаңа сабақ бойынша тапсырмалар 7 минут	Қолдану 1. Нәтижесінде көмірқышқыл газы мен су түзілетінін ескеріп, бензолдың жану реакциясының теңдеуін жазыңдар. 2. Мына айналуларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін реакция теңдеулдерін жазыңдар және алынған заттарды атаңдар. С2Н6 →С2Н4→С2Н2→С6Н6→СО2 3. Бензол (С6Н6) мен циклогексанның (С6Н12) толық жану реакцияларының теңдеулерін жазып, бөлінетін көмірқышқыл газының көлемдерін салыстырыңдар.	Айналымды жүзеге асыру
5 минут	Талдау 1 жол – зат есім  (синквейн тақырыбы)  2 жол – екі сын есім  (синквейн тақырыбын ашатын)  3 жол – үш үстеу      (қозғалысты сипаттайды)  4 жол – сөйлем н\е фраза  (тақырыпқа байланысты айтылған)  5 жол – синоним (резюме-сөз) 1 жол – бензол  2 жол – хош иісті, түссіз сұйықтық  3 жол – жанады, ерімейді, қосылады  4 жол – Ароматты көмірсутектердің ең қарапайым өкілі  5 жол – арен	СИНКВЕЙН тақырыбына салып жазу керек
4 минут	Жинақтау.  «Сөздер қоржыны»	Оқушылар тақырып бойынша ойларын жинақтайды.
3 минут	Бағалау 3 минут. Қорытындылау:   №1. Электронды оқулықпен жұмыс: (тапсырма №3)	Топ басшысының жиынтық бағалауы.
Үй тапсырмасын беру 2 минут	Үйге тапсырма:  Көмірсутектердің жіктелуі, номенклатурасы және изомериясы, қаныққан көмірсутектер. Метан.	Үй тапсырмасын білу. Түртіп алу.
Рефлексия	Екі жұлдыз бір тілек Екі жұлдыз ерекше ұнаған екі зат Бір тілек бұл жақсартуға  болатын зат Сабақтан алған әсер туралы жазу.	Сабақтан алған әсерлерін.ұсыныстарын стикерлерге жазу

 Бағалау. Әрбір тапсырмадан соң формативті бағалап отырамын.  (стикерлер, бас бармақ, бағдаршам, ауызша бағалау  арқылы формативті бағалау).

1.         Білу:                    Нақты қойылған сұраққа – 2 ұпай.

2.         Түсіну:               Түйінді ой қосқандар-   1 ұпай

            Химиялық тілді дұрыс қолдана білу. -1 ұпай

3.         Қолдану:              Ойын толық тұжырымдап жеткізе білуі -2 ұпай

4.         Талдау:                Әрбір дұрыс жауапқа 1-ұпай.

5.         Жинақтау:           Бір атау жазса-1ұпай

6.         Бағалау:               Ойын толық тұжырымдап жеткізе білуі.-1ұпай

                  10-12 ұпайға –«5»          6-9 ұпайға - «4»   3-5ұпайға - «3»