Ашық сабақ тақырыбы: "Моңғол империясының құрылуы" (7 cынып)

• 1 слайд

  Сабақтың тақырыбы:
  
  
  
  
  Монғол империясының құрылуы
  

• 2 слайд

  Сабақтың мақсаты:
  Білімділігі:
  Монғол мемлекетінің құрылуы, ұлы қолбасшы Шыңғыстың өмірі және ұлыстар туралы түсінік беру
  Дамытушылық:
  Оқушының өз бетінше қорытынды жасауға, ізденіске дағдыландыру, ойлау қабілеттілігін дамыту.
  Тәрбиелік:
  Адамгершілікке, өз отанын, елін сүюге тәрбиелеу.
  

• 3 слайд

  
  
  Монғол империясының
  қоғамдық құрылысы
  ұлы қолбасшы
  және
  жаулап алушы
  Жаулап алу
  соғыстары
  Шыңғыстың
  ұлдары
  және ұлыстар
  Шапқынщылық
  зардабы
  Монғол империясының
  құрылуы
  

• 4 слайд

  монголы
  Монғол мемлекетінің
  құрылуы Онон аймағын
  мекендеген монғол
  ұлысының билеушісі
  Есугей батырдың
  баласы Темужин есімімен
  тығыз байланысты.
  Есугей (1164ж.) қайтыс
  болғаннан кейін оның
  ұлысы тарап кетеді.
  Темужин ол кезде 9 жаста
  болған .XII ғасырдан
  монғол тайпалары
  қазіргі кең-байтақ
  монғол жерін мекендеді.
  Жері Орталық Азиядан
  Байқал көліне, Енисей
  және Ертіс өзенінен
  Гоби құмына
  дейін созылып жатты.
  Монғол жерінде монғол,
  татар, керей, найман
  және меркіт
  тайпалары өмір
  сүрген.
  татары
  

• 5 слайд

  Монгол тайпалары XII ғ. мал шаруашылығымен және аң аулаумен айналысты ; киіз үй тігілген көшпелі арбаларда өмір сүрді.
      
  
  
  

• 6 слайд

  Хан
  
  
  Ұлыс хандары
  
  
  Бектер, әмірлер
  
  
  Орхондар (жоғарғы әскери басшылар
  
  
  Монгол әскері (ондықтар)
  
  
  монғол тайпалары
  
  монғол империясының
  қоғамдық құрылысы
  

• 7 слайд

  1 000 әскер
  100 әскер
  түменбасы
  мыңбасы
  жүзбасы
  онбасы
  10 000 адам
  10 әскер
  Монғолияның аумағы мен халқы 3 әскери әкімшілікке бөлінді:
  Жоңғар
  Сол қанат
  Кул
  Орталық қанат
  Барунгар
  Оң қанат
  
  )
  

• 8 слайд

  Хан болып сайланғаннан кейін Шыңғыс хан ешкім қарсы тұра алмайтын ең күшті монғол әскер жасағын құрды
  Монгол армиясында найза, садақ, қорғанмен қаруланған ауыр атты әскер, жеңіл атты әскер және ауыр каваллерия болды.
  Басып алынған территория тайпалармен жасақтар толықтырылып отырылды.
  Жоңғар әскерінің негізгі ерекшелігі әрбір әскербасының өзінің ұтымды ұрыс стратегиясын қолдана білуінде, өте шиеленіскен шайқастардан жол тауып шыға білуінде, әскерді өте қатаң тәртіппен ұстауында болды.
  

• 9 слайд

  Шыңғыс хан қытайлықтармен соғыстан кейін олардан соғыс техникасы мен тактикасын қабылдап алады. Соғыстың алғашқы жылдары қытайдың берік, мықты қабырғаларын ала алмай қиналады.Соңынан қоршауға алу тактикасын ойластырады.Оның негізгі күші тас лақтырғыш, оқ лақтырғыш құралы бар үлкен, жылжымалы жасақ болды.Олар жабық арбаларда тасымалданды.
  Требушет
  

• 10 слайд

  Монғолдардың Қазақ жерін жаулап алуы
  
  

• 11 слайд

  Темужиннің алғашқы Ван ханмен біріккен ірі шайқасы 1200 ж. татарларға қарсы болды. 1202 ж. жорыққа Темужин өзі шығады.
  Татарларды жеңіп ұлысын өсіреді. Келесі кезекте бұрынғы одақтасы кереит ханы Ванмен шайқас тұрды.1203 ж.күзінде Ван хан әскері жеңіледі, жері монғол иелігіне көшеді.
  

• 12 слайд

  монголы
  татары
  

• 13 слайд

  1206 - 1209 жылға дейін Шыңғыс хан Солтүстік Азияда басқыншылық соғыстарын жүргізді. Ол бурят, якут, қыргыз, таңғут, ұйғурларды бағындырды
  Каракорум
  1202
  1204
  1211 ж. өте тиянақты әзірліктен кейін Шыңғыс хан Қытайға қарсы соғыс бастайды. 1214 ж. Шыңғыс хан, жақсы қорғанған Пекинді ала алмайтынын түсініп, өзінің ордасына оралады. Бір жылдан соң 1215 ж., ұзақ та берік қоршауда ұстап Пекинді алады.
  1218 жылы монголдар Кореяны өз иелігіне қосып алады.
  
  1211-1218
  1218
  1218 ж. монғол әскерінің шапқыншылығына Шығыс Түркістан, Жетісу ұшырайды. Осы жылы Шыңғыс-хан Хорезм мемлекетіне басып кіреді.
  1220 .ақпанында жарты жыл қорғаныстан кейін Отырар және Бұхар қалалары құлайды. 1220 ж. наурызында монголдар Самарқандты алады. Бұдан соң Шыңғыс-ханның басқыншылық соғыстары Афганистан территориясы мен Үндістанның солтүстік-батыс бөлігіне көшеді.
  
  1218 -1221
  1223
  1221 ж. монголдар Азербайжанға басып кіреді, одан Грузияны алады. Шемаха қаласын алып, олар Қрымға дейін барады, Судак қаласына кіреді.
  Орыс және половец отрядтары менмонғол әскері шайқасы 1223 ж. на Калка өзені жағасында болды. Шайқасты монголдар жеңді. Енді олар Волгадан Бұлғар княздігіне бет бұрды. Біра қәзірленіп отырған бұлғарлар, алдарынан торуыл құрып, оларға қатты соққы береді. Бұл жеңілістен соң монғолдар Орта Азияға қайта оралады.
  
  1225 ж. күзінде Шыңғыс хан еліне оралады және өмірінің соңғы жарты жылын таңғұттарға қарсы жорыққа жұмсайды. Таңғұттар жеңіледі: көбі шайқаста мерт болады. Таңғұт қалалары тоналып өртеледі. Бұл шайқас Шыңғыс ханның соңғы шайқасы болды, 1227 ж.тамызында ол қайтыс болады.
  
  
  1225-1227
  

• 14 слайд

  Шыңғыс ханның ұрпағымен басқыншылық соғыстар жалғасын тапты. 1231 - 1276 ж. олармен Қытайдың оңтүстік және батыс бөлігі басыа алынды , және 1271 ж. Шыңғыс хан немересі Құбылай астанасы Ханбалық (Пекин) Юань династиясының құрылғанын мәлімдеді . 1274 және 1281 жж. Монғол әскербасылары Жапония жағалауына әскерлерін апарғысы келіп тырысты .
  В 1236 г. начался новый завоевательный поход на запад, куда была направлена многочисленная армия, состоявшая не только из монгольских войск, но и из войск покорённых пародов. Во главе этой армии был поставлен Вату, сын Джучи. Покорив кыпчаков и волжских болгар, завоеватели зимой 1237 г. двинулись против Руси во главе с Батыем.
  1237/38 . Қысқы мезгілінде олар Рязань, Коломна, Москва , Владимирді басып алады.
  Бұл соғыстан шығынданған, қажыған монғол әскері жыл жарымдай демалады. 1239 ж. соғыс жалғасады. Днепр арқылы өтіп Киевті басып алып тонап өртейді.
  
  1241 ж. монгол күші екі топқа бөлінеді: бірі, Бату басшылығымен Венгрияға бет түзесе, екіншісі Польшаға басып кіреді. Польшаны тонап өртегенннен кейін ұзақ соғыстан қажыған монғол әскері Еуропаға бойлай енбей кері қайтады.
  
  
  
  Басқыншылар әскері Иранға еніп, сол арқылы Жетісуға өтеді. 1258 ж. Аббасид халифатының өмір сүруін тоқтатып Багдадты басып алады. Монғолдардың бұдан әрі жылжуы 1260 ж. мысыр (египет)әскерінің қарсылығына тап болуымен тоқтатылады.
  
  

• 15 слайд

  Батудың орыс жеріне жорығы
  

• 16 слайд

• 17 слайд

  Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін өзінің төрт баласына бөліп берді. Қазақстан жері оның үш баласының қол астына қарады.
  Үлкен ұлы Жошыға Иртыштан батысқа дейінгі жер, Әмударияның төменгі ағысы, яғни Хорезм жері және Сырдарияның төменгі ағысы тиді. Екінші ұлы Шағатайға, Қашғар, Мауереннахр жері тиді, яғни Әмудария мен Сырдария аралығындағы территория. Үшінші баласы Үгедейге Батыс Монғолия мен Тарбагатай жерін берді. Кіші ұлі Төлеге монғол жері қарады.
  XIII ғ. соңында мықты держава құлдырай бастады.
  

• 18 слайд

  Жаулап алудың зардаптары:
  
  Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды;
  Халықтардың этникалық құрамы мүлде бұзылды;
  Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы 200 жылға кешеуілдеді;
  Мәдениеттің дамуына кедергі болды;
  Жетісу аймағында шапқыншылыққа дейін 200-ден астам елді-мекендер болса, одан кейінгі ХІІІ-ХІV ғасырларда 20-жуық елді-мекендер қалған;
  Баласағұн қаласының орны мүлдем жоғалып кеткен;
  
  
  

• 19 слайд

  1. Қай жылы Монғол империясы құрылды?
  А) 1202 ж
  Б) 1207 ж
  С) 1206 ж
  Д) 1209 ж
  2. Монғол империясы неше әкімшілік бөлікке бөлінді?
  А) 59
  Б) 80
  С) 95
  Д) 102
  3. «Жасақ» бойынша өкімет билігінің жоғары органы
  А) шонжарлар жиналысы
  Б) құрылтай
  С) «Жарғы»
  Д) жарлық
  
  4. Отырарды қоршауға Шыңғыс ханның қай балалары аттанады
  А) Төле мен Үгедей
  Б) Шағатай мен Үгедей
  С) Жошы мен Төле
  Д) Жошы мен Үгедей
  5. Монғол шапқыншылығына дейінгі кезде Жетісу
  аймағында шамамен қанша елді мекен болған?
  А) 20 жуық
  Б) 200 жуық
  С) 300 жуық
  Д) 400 жуық
  6. Сығанақ қаласы неше ай берілмей тұрды?
  А) 1 ай
  Б) 2 ай
  С) 3 ай
  Д) 40 ай
  

• 20 слайд

  Семантикалық карта
  Дұрыс жауапқа “+” таңбасын қою
  
  

• 21 слайд

• 22 слайд

• 23 слайд

  РАФТ
  стратегисы
  Әр оқушы бүгінгі тақырып бойынша тарихи тұлғаға арнап хат жазады
  
  
  С
  В
  В
  А
  

• 24 слайд

  Термин сөздермен жұмыс
  

• 25 слайд

  Дұрыс жауаптар:
  
  
  1. С. 2. С 3. Б. 4: Б. 5. Б. 6. С
  
  С
  В
  В
  А
  

• 26 слайд

  3. Шапқыншылық соғыстар