Ашық сабақ "Құрлықтағы таулар, олардың жіктелуі"

Бекітемін:				Пәні: География	Өткізілетін күні: 4.12.17	Сынып: 6			Сабақтың типі:
География пәнінің мұғалімі, II санатты, Баянхан Береке Тақырыбы: Құрлықтағы таулар, олардың жіктелуі
Мақсаты: Оқушыларға таулар, таулардың пайда болуы, таулардың биіктігіне қарай бөлінуі туралы мағлұмат алуға, таулардың  айырмашылықтарын ажырата алуға уйренуге бағыттау; Міндеттері: картадан таулардың түрлерін көрсету арқылы икемділіктері мен дағдыларын дамыту.  Нәтижесі: Оқушылар таулар туралы мәлімет ала алды. - Картамен жұмыс істей алады. - Өздері қорытынды жасай алады. - Шығармашылық қабілеті артады.
Сабақтың кезеңдері: І үй жұмысын сұрау а)ұйымдастыру; б)Ертегі желісі бойынша үй тапсырмасын тексеру  " Миға шабуыл".  А) «хатқа жауап".  Б)«Жанартаулардың құрылысы». В) "координаталар бойынша анықтау"
Көрнекіліктер: Дүниежүзінің физикалық картасы. Теңге суреті бар карточкалар, суреттер жинағы, атлас, кескін карта. Электронды оқулық. Интербелсенді тақта.
Кіріспе: ұйымдастыру, сыныпты топқа бөлу		"Жанартау"      "Таулар"          «Алтай»								2 мин.
І кезең
Кезең  Бер: уақыт	(40 мин.) Сабақтың өту барысы						Оқушы әрекеті
Үй тапсырмасын тексеру 2-мин	«Ертеде бір алып болыпты.Ол ұсталық өнерді кәсіп қылыпты.Төстің үсіне қойып ауыр балғамен темір соққанды,көрікпен от үрлегенді жақсы көріпті. Өзіне заңғар таудың ішінен ұста дүкенін салып алады. Қолына балғасын алып, жұмысқа кіріскенде тау солқылдап,гүрілдеген,күрсілдеген дыбыстар алысқа кетеді екен.Таудың ұшар басындағы тесіктен құлақты жара күркіреген от пен күл, қызған тастар аспанға атқылағанда,зәресі ұшқан адамдар үйлері өртеніп,егістіктері мен бау-бақшалары күлдің астында қалмас үшін олар таудан аулаққа қашады. Содан бастап адамдар от бүркетін тауларды «Жанартаулар» деп атайтын болған. » Үй тапсырмасы бойынша оқушылардың не білгені туралы сұрайды. 1 – топ   «хатқа жауап» 1. Жанартау және олардың құрылысы қандай бөліктерден тұрады? 2. Жер бетіне шыққанда ұшпа заттарынан айырылған магма қалай аталады? 3.Кратер сөзінің мағынасы? 4. Камчатка түбегіндегі жанартаулар қандай жанартаулар деп аталады? 5. Газ қысымы үлкен болған жағдайда су мен газ мезгіл-мезгіл шапшып атылады. Ол қалай аталады? 6. Гейзер сөзінінің мағынасы қандай? 7.  Ұдайы атқылап жататын жанартаулар қалай аталады? 8.  Жанартау атқылаған кезде қандай процестер болады? 9. Жанартау әрекеттерінін маңызы қандай? 10. Магма ошағынан жоғарыға қарай өңеші қалай аталады?						1.Ошақ,көмей,кратер,лава. 2. Лава 3.Тостаған 4.Сөнбеген 5.Гейзер 6.Лақ ете түсу 7.Сөнбеген 8. Жер астынан гүріл естіледі.Кратерден газ бен бу бұрқырап шыға бастайды 9. Пайдалы қазбалардың кен орындарын ашу. 10.Көмей
Қайталау. "Жадыңда сақта", "Кім жылдам?"  (оқушылар үйде жанартаулардың құрылысын орындап, бүгінгі сабаққа дайындалып келеді). 2-мин	2 – топ Суретке атау қойып, құрылысын сипаттап бер          а)------------------------ ә)----------------------- б)---------------------- в)---------------------- 3 – топ.         Картаны сөйлет Координаталар бойынша жанартауларды анықта:						(оқушылар анықтап қарап жанартаудың бөліктерін жазады.) (оқушы жауабы талданады) а)--- Кратер ә)---Көмей б)--Бүйірлік кратер в)-Магма ошағы 1° о.е;   78° б.б.-Котопахи жанартауы 4° с.е; 9°ш.б Камерун жанартауы 37° с.е;   13° ш.б.Этна жанартауы
ІІ.Кезең:
Теориясы: "Білу" (Кім?, Не?,Нені?,Қашан?,  Қандай?, Қалай?.Не істеді?) 6-мин			Жұмбақ жасыру. Аспаннан атасқан, Күнмен барып достасқан, Биік-биік асуды, Не деп айтам табыңдар? «тау»				Оқушылар мұғалім мен пікірлесіп қызықты мағлұмат алады. Біздерде таулар жайлы мәлеметтер аз екен,олай болса оқулығымызды алып мәтінмен танысайык. Топпен ақылдасып тірек-сызбалар арқылы постер қорғау
ІІІ. Кезең: Деңгейлік тапсырмаларды орындап, ұпай жинау.
Практикасы: "Қолдану" 8-мин			Оқулықпен жұмыс. І-топқа: «географиялық диктант» 1.Жер бетінің маңайындағы жазықтардан   оқшау көтеріліп жатқан,қатты тілімденген биік бөліктері  тау  деп аталады. 2.Биік тауларды ата  Гималай,Тянь-Шань, Алтай т.б. 3.Сыртқы күштердің әсерінен тау жыныстардың өзгеруін  үгілу дейміз. 4.Дүние жүзіндегі ең биік тау Гималай 5.Еуропаны Азиядан бөліп тұратын тау  Орал тауы ІІ -топқа: Тауларды биіктігіне қарай қалай ажыратуға болатынын сызбаға қарап жазыңдар. Тау дегеніміз не? Аласа, орташа, биік тауларды ата?  ІІІ-топқа:  Суреттегі қатпарлы, қатпарлы-жақпарлы тауларды ажыратып, қасына жаз. Қатпарлы тау дегеніміз не? Қатпарлы-жақпарлы тау дегеніміз не? "Теңге ілу".				Оқушы тақтадағы сызбаны толтырып, таулардың әрқайсысына түсінік береді.   Берілген қатпарлы, қатпарлы-жақпарлы тауларды ажыратып түсінік береді.
Теориясы: "Талдау" 8-мин.			"Теңге ілу". 1 топ «Сызбаны толтыр»                 мысал                        мысал   2 топ  «Сызбаны толтыр»                 мысал                        мысал   3 - топ«Сызбаны толтыр» Таулардың  өзгеруіне қарай				Оқушылар сыртында теңге суреті бар карточкаларда сұрақтар мен тапсырмалар берілген, соған жауап беру керек. (Тәуелсіздіктің 25 жылдығына арналған 10 мыңдық сувенирлік банкнот 2016 жылдың 1 желтоқсанынан қолданысқа шығарылды)
Теориясы: "Білу" (Кім?, Не?,Нені?,Қашан?,  Қандай?, Қалай?.Не істеді?) 6-мин			"Орамал тастау".  Оқушыларға сұрақ беріп орамал тастаймын. Олар қай тауға тән екенін ретімен орналастыруы керек № Сұрақ Жауап 1 ."Аспан таулары" мағынасын білдіретін тау атауы                     А) Орал 2 Әлемдегі ең биік таулар Ә) Тянь-Шань 3 Азия мен Еуропаны бөліп тұрған тау В) Гималай				Оқушы тәптеріне сәйкестендіреді. Жауабы: 1-ә 2-в 3-а 4-г
Сергіту сәті. 1-мин
Бірнеше тау атаулары  беріледі, материкке қатысты  тауларды атаулары тиіс "Сиқырлы сандық" Маңғыстау таулары                                           Атлас таулары Мұғалжар таулары                                             Кордильер Сарыарқа                                                            Алпі Анд                                                                       Алтай Тянь-Шань                                                           Айдақар  Сергіту сәті. 1-мин
Теориясы: "Жинақтау" 5-мин.			Ой-толғаныс. «Тақырыптық түйінді сөздер» стратегиясы. Картамен жұмыс. Құрлықтардың ең биік шыңдарын жаз. Олардың координаталарын анықта:					Оқушылар топтарымен бірлесе отырып, картадан тауып толтырады.
Практикасы: "Бағалау" 3-мин			№ Үй жұмысы Оқулықпен жұмыс Теңге алу Орамал тастау Кескін картамен жұмыс					Оқушылар өзін-өзі бағалайды (фигураларды таңдау арқылы: бесбұрыш, төртбұрыш және үшбұрыш)
Үй тапсырмасы: 1-мин.			Тақырыпты оқу. Кескін картаға тауларды түсіру.

1.1. Жер бетінің маңайындағы жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан, қатты тілімденген биік бөліктерін т а у л а р - деп атайды.

1.2. Т а у л а р – жан-жағынан ортасына қарай биіктейді. Оның биік, жоғарғы бөлігі тау басы, оқшауланған төбесі ш ы ң ы деп аталады.

1.3. Жер бетінде жеке тұрған таулар өте сирек кездеседі. Әдетте таулар бір-біріне жалғаса, ондаған, кейде тіпті жүздеген километрге дейін созылып жатады. Мұндай жалғаса тізіліп жатқан таулар т а у ж о т а с ы деп аталады.

1.4. Тау жоталары бір-біріне тау аңғарларымен бөлінеді. Тау жоталары шоғырланып, т а у л ы ө л к е құрайды.

1.5. Тау құрылысы.

1.6. Қазақстандағы биік тау Тянь-Шань ең биік жері –Хан тәңірі (6995м) Қытайлар Тянь - Шаньды “аспанмен тілдескен таулар” деп асқақтаған. Ал Шығыс Қазақстан облысымыздағы биік тау Алтай оның биік шыңы Белуха 4506м.

Тянь-Шаньдағы Іле Алатауы мен Тянь-Шаньдағы Күнгей Алатауы

Тянь-Шандағы Іле Алатауы мен Күнгей Алатаудың қосылған жері Шелек-Кебін тау торабын құрайды

1.7.Дүние жүзіндегі ең биік тау – Гималай (49 сурет). Он бір шыңының биіктігі 8000 мың м-ден асады. Жер шарындағы ең биік нүкте – Жомолунгма

Жомолунгма шыңы (8848 м) Эверест. 1953 жылы 29 мамырда тауды бірінші өлшеген Джордж Эвересттің құрметіне қойылған.

Таулар физикалық картада қоңыр бояумен бейнеленеді. Тау биіктеген сайын, оның бояуыда қара қоңырлана береді.

Карта бойынша таулардың биіктігін биіктік шкаласының көмегімен анықтауға болады. Таулардың жеке шыңдарының биіктігі картада цифрлармен белгіленеді.

Мысалы, Тянь-Шаньдағы Хантәңір шыңы – 6995м. Немесе Шығыс Қазақстан облысында Сауыр тауларының ең биік жері- Мұзтау 3816м.

3.    Таулардың пайда болуы.

3.1. Қ а т п а р л ы т а у - су түбінде жиналған тау жыныстарының қабаттары орасан зор бүйір қысымының әсерінен қатпарланып, биікке көтерілген тау. Альпі, Кавказ, Кордильер және т.б.

3.2.Қ а т п а р л ы –ж а қ п а р л ы тау- тау жыныстары қатпараланудан кейін жарықтарда Бойлап жоғары-төмен лықсуынан пайда болады. Алтай, Тянь-Шань таулары т.б.

3.    Ескі және жас таулар.

4.1.Е с к і т а у л а р – уақыт өткен сайын шыңдары мүжіліп, аласарған, көп жері тегістеліп, аласа төбелерге
айналған. Мысалы: Орал тауы жер бетіндегі ескі тау.
4.2.Ж а с т а у л а р – шыңдары үшкір, беткейлері тік, басын мұз басып жатады, бұл таулардың биіктігі 5000-8000м-ге жетеді. Кавказ, Памир, Гималай, Кордильер таулары

Суретке тақырып қойып, құрылысын сипаттап бер

________________________________________________

_____________________________________________________________________________

 «хатқа жауап»

1. Жанартау және олардың құрылысы қандай бөліктерден тұрады? _____________________________________________________________________________

2. Жер бетіне шыққанда ұшпа заттарынан айырылған магма қалай аталады?____________

3.Кратер сөзінің мағынасы?_____________________________________________________

4. Камчатка түбегіндегі жанартаулар қандай жанартаулар деп аталады?________________

_____________________________________________________________________________

5. Газ қысымы үлкен болған жағдайда су мен газ мезгіл-мезгіл шапшып атылады. Ол қалай аталады?______________________________________________________

6. Гейзер сөзінінің мағынасы қандай?____________________________________

7.  Ұдайы атқылап жататын жанартаулар қалай аталады?____________________________________________________________

8.  Жанартау атқылаған кезде қандай процестер болады?_____________________________________________________________

9. Жанартау әрекеттерінін маңызы қандай?_____________________________________________________________

10. Магма ошағынан жоғарыға қарай өңеші қалай аталады?____________________________________________________________

\

Сәйкестендіру

Оқушыларға сұрақ беріп орамал тастаймын. Олар қай тауға тән екенін ретімен орналастыруы керек

№	Сұрақ	Жауап
1	."Аспан таулары" мағынасын білдіретін тау атауы	А) Орал
2	Әлемдегі ең биік таулар	Ә) Тянь-Шань
3	Азия мен Еуропаны бөліп тұрған тау	В) Гималай

Сәйкестендіру

Оқушыларға сұрақ беріп орамал тастаймын. Олар қай тауға тән екенін ретімен орналастыруы керек

№	Сұрақ	Жауап
1	."Аспан таулары" мағынасын білдіретін тау атауы	А) Орал
2	Әлемдегі ең биік таулар	Ә) Тянь-Шань
3	Азия мен Еуропаны бөліп тұрған тау	В) Гималай

Сәйкестендіру

Оқушыларға сұрақ беріп орамал тастаймын. Олар қай тауға тән екенін ретімен орналастыруы керек

№	Сұрақ	Жауап
1	."Аспан таулары" мағынасын білдіретін тау атауы	А) Орал
2	Әлемдегі ең биік таулар	Ә) Тянь-Шань
3	Азия мен Еуропаны бөліп тұрған тау	В) Гималай

                    

            

____________________________________________________________________________________    

                   

                  

____________________________________________________________________________________

                  

«географиялық диктант»

1.Жер бетінің маңайындағы жазықтардан   оқшау көтеріліп жатқан,қатты тілімденген биік бөліктері  ........................................ деп аталады.

2.Биік тауларды ата  ..................., ...................., ..................

3.Сыртқы күштердің әсерінен тау жыныстардың өзгеруін  ........................ дейміз.

4.Дүние жүзіндегі ең биік тау ........................(................)

5.Еуропаны Азиядан бөліп тұратын тау  .....................................  тауы

__________________________________________________________________________________________________

Тауларды биіктігіне қарай қалай ажыратуға болатынын сызбаға қарап жазыңдар.

Тау дегеніміз не?_____________________________________________________________________________

Аласа, орташа, биік тауларды ата? ______________________________________________________________

 

___________________________________________________________________________________________________

Суреттегі қатпарлы, қатпарлы-жақпарлы тауларды ажыратып, қасына жаз.

 

Қатпарлы тау дегеніміз не?________________________________________________________________________

Қатпарлы-жақпарлы тау дегеніміз не?________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

Координаталар бойынша тауларды анықта

66⁰ с.е; 66⁰ ш.б.    

43⁰ с.е.; 2⁰ ш.б.

43⁰ с.е.; 81⁰ ш.б.

___________________________________________________________________________________________________

Сызбаны толтыр

	________________________________________________________________________________________________________________________________________________			__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

                                                                     мысалы                                                                                                                                                               мысалы

			____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________					_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
	______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________				____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________				_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

    

 

   

  

  

      

№	Үй жұмысы

«Тақырыптық түйінді сөздер» стратегиясы

Картамен жұмыс. Құрлықтардың ең биік шыңдарын жаз. Олардың координаталарын анықта:

«Тақырыптық түйінді сөздер» стратегиясы

Картамен жұмыс. Құрлықтардың ең биік шыңдарын жаз. Олардың координаталарын анықта:

«Тақырыптық түйінді сөздер» стратегиясы

Картамен жұмыс. Құрлықтардың ең биік шыңдарын жаз. Олардың координаталарын анықта:

№	Оқушы аты - жөні	Үй жұмысы	Оқулықпен жұмыс	Теңге алу	Орамал тастау	Кескін картамен жұмыс
1
2
3
4
5
6

Бағалау парағы

№	Оқушы аты - жөні	Үй жұмысы	Оқулықпен жұмыс	Теңге алу	Орамал тастау	Кескін картамен жұмыс
1
2
3
4
5
6

№	Оқушы аты - жөні	Үй жұмысы	Оқулықпен жұмыс	Теңге алу	Орамал тастау	Кескін картамен жұмыс
1
2
3
4
5
6

Бағалау парағы