Қазақ тілі пәнінен кешенді бағдарлама

Выберите документ из архива для просмотра:

жумыс Якупова.docx Копия тіл біліміне саяхат.docx обратный.docx сабак жоспары.docx сын пікір Тіл біліміне саяхат.lnk тіл біліміне саяхат.docx сканирование0038.jpg сканирование0037.jpg сканирование0039.jpg сканирование0010 (1).jpg сканирование0007.jpg

Выбранный для просмотра документ жумыс Якупова.docx

«Қостанай қаласы әкмідігі білім бөлімінің №9 орта мектебі» ММ

ЖҰМЫС ДӘПТЕРІ

Авторлары: Бастауыш сынып мұғалімдері

Якупова Н.А. Ермаганбетова Г.К. Досбаева Г.Г.

Қостанай, 2014 жыл

Түсінік хат.

Ұсынылып отырған «Жұмыс дәптері» қазақ тілінде білім беретін мектептептердің бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктері мен қойылатын талаптарға сәйкес құрастырылған. Бұл жұмыс дәптерінде қазақ тілінің синтаксис, фонетика, лексика, грамматика саласы бойынша тапсырмалар, деңгейлік таспсырмалар, аударма жұмыстары, кесте, сызбалар, мәтін, суреттер топтамасы сияқты жұмыстар топтастырылған.

Кейбір жекеленген тақырыптардың мазмұнына байланысты сұрақтар, тапсырмалар, жаттығулар, оқушылардың өз ойларын жинақтап, сөйлем құрастыра білу, тұтас мәтіндерге аударма жұмыстарын жүргізу де ескерілген.

Жұмыс дәптері оқушылардың пән бойынша дайындық деңгейлерін жетілдіру және анықтау мақсатында құрастырылған. Оқушыларға оқулықта берілген тапсырмалардың түрлендірген түрі берілген және оқулық жүйесіне негізделеді, оқушылардың өз бетінше шығармашылықпен жұмыс жасауын ұйымдастыруға көмектеседі.

Жұмыс дәптерінің мақсат –міндеттері:

· Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын молайту;

· Қазақ тілінің сөздік құрамындағы сөздерді сөйлеу, айту, жазу барысында дұрыс қолдана білу;

· Әр түрлі тапсырмалар арқылы оқушының қызығушылығын арттырып, сөз қадірін түсіне білуіне ықпал жасау.

Бұл қызық!

1-тапсырма. Сұрақ-жауап..

1. Тіл білімінің дыбыстық жағын зерттейтін сала ?

2. Тіліміздегі сөздердің жиынтығы ?

3. Жеті ата түсінігі?

4. Сөйлемнің құрамына қарай неше түрі бар?

5. Қазақ тілінде неше сөйлем мүшесі бар?

Назар аудар!

Сөз қадірін білмеген өз қадірін білмейді. Жылы-жылы сөйлесең, жылан інінен шығады. Мұның барлығы ата-бабадан қалған асыл сөздер. Қазақ жұртының жақын туысына, көршісіне деген ыстық ілтипаты сөз мәнерінен көрінеді.

· Кездескен адамдар бір-біріне «Ассалаймағалейкум!» деп сәлем береді. Бұл «Сізге нұр жаусын» деген сөз. Сәлем алушы «Уағалейкуміссалам!» дейді. Мағынасы «Сізге де нұр жаусын».

Таңертеңгілік немесе таң атып келе жатқанда кездескен адамдар «Қайырлы таң» деп тілектестік білдіреді.

Наурыз күні «Ұлыс құтты болсын», «төрт түлік ақты болсын» деп айтуды ұмытпаған жөн.

Жаңа жылда «Жыл құтты болсын», «Бақыт, табыс жылы болсын» деп құттықтайды.

· Халық әдетінде әрбір істі, тамақты «біссімілла» деп бастайды.

2-тапсырма.Мақал құрастыр.

Ж р

А ы д

Ж а

А с

Р м а

Ж а

Д ы

Р а

Ң е

Б е

Е с

Т е

І е

Е н й

Р б

Т о ы

Н қ

Ы р

Ң а

Т е і

Н л

Й е б

3-тапсырма.

Мәтінде мағынасы жоқ сөздерді теріп жаз.

Шал мен алтын балық

Шал бұрынғы кәсібі бойынша көк теңізге барып, ау салады. Әрі отырады, бері отырады. Бір уақытта қалтқысы батып кетеді. Ауды судан шығарып қараса, кішкентай алтын балық түсіпті. Шал балықты аяп: - Бар, еркін өмір сүр! – деп суға қайта босатып жібереді. Шал ауын екінші рет салады. Міне қызық, тағы да алтын балық ілініпті. Шал бұл жолы да алтын балықтың аянышты түрін көріп, босатып жібереді.

Үшінші рет ауын салса, сол баяғы алтын балық тағы түсіпті. Шал аң-таң. Сасқалақтап алтын балықты қолына алады. Сол кезде балық адамша сөйлеп қоя береді: - Ата, не тілегің бар? Бәрін орындаймын. Мен мына лас, былғаныш суда тұншығып өлетін болдым. Менің одан да кемпірініздің астауында тұрғаным жақсы емес пе?! ... депті.

4-тапсырма.

Берілген сөздерді есіңе сақтап, мәтін құрастыр.

жаза ,тентектік жасау , бұрыш , иіс , бұл жолы , жыламсырады , күліп жіберу .

Бұл қызық!

5-тапсырма.

Деңгейлік тапсырманы орында.

1- деңгей - 5 ұпай = бағасы «3».

Сұрақтарға толық жауап бер.

1. «Сөйлем» дегеніміз не?

2. Сөйлемдер ____ түрге бөлінеді.
3. Сөйлем соңына ______, _____, _______ тыныс белгілері қойылады.

4. Жауап алу мақсатында сұрай айтылған сөйлем ______ сөйлем деп аталады.

5. Айтушының көңіл-күйін білдіретін сөйлем ________ сөйлем деп аталады.

2- деңгей - 5 ұпай + 4 ұпай = 9 ұпай = бағасы «4».

Мына сөйлемдерге тиісті тыныс белгілерін қой.

1. Сен ауылға бардың ғой,иә

2. Сөйлемді жазып шық

3. Арман атасымен ұзақ әңгімелесті

4. Кіммен сөйлесіп тұрғанымды білемін

5. Отаным қандай кең байтақ, Астанам неткен тамаша

3- деңгей - 9 ұпай + 3 ұпай = 12 ұпай = бағасы «5».

1.Сұраулы сөйлемдерді хабарлы сөйлемдерге айналдыр.

Сұраулы сөйлемдер қандай сұрау есімдіктері мен сұраулық шылаулар арқылы жасалған?

6-тапсырма.Сурет бойынша мәтін құра.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7-тапсырма. Төмендегі кестені толытр. Дауысты дыбыстардың жіктелуі.

Жақтың қатысына	Тілдің қатысына	Еріннің қатысына

8-тапсырма. Сөз тіркесі болатындай етіп сәйкестендір.

біз оқу

мектепке оқушымыз

менің оқушы

ағаш орным

жиырма екі келу

тез қасық

9-тапсырма. Төмендегі сөздерді жікте.

сөйлеймін

Жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

ІІ

ІІІ

оқушымын

Жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

ІІ

ІІІ

кел

Жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

ІІ

ІІІ

маман

Жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

ІІ

ІІІ

ән саламын

Жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

ІІ

ІІІ

тәртіпті

Жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

ІІ

ІІІ

10-тапсырма.

Өлеңдерді оқып, кім? не? деген сұраққа жауап беретін сөздерді теріп жаз.

Сүйемін туған тілді –ана тілін,

Бесікте жатқанымда берген білім.

Сөйлеп өткен қазақ тіл.

Шыр етіп жерге түскен минутымнан,

Құлағыма сіңірген таныс үнім.

С. Торайғыров

Ана тілің- арың бұл

Ұятың боп тұр бетте

Өзге тілдің бәрін біл,

Өз тіліңді құрметте!

Қ. Мырзалиев

Туған тілім –тірлігімнің айғағы,

Тілім барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе тілім, мен де бірге өсемін,

Өшсе тілім, мен де бірге өшемін.

Ә. Тәжібаев

Асан қайғы, Жиренше

Сөйлеп өткен қазақ тіл.

Әз Жәнібек, Қойлыбай

Сыйлап өткен ғажап тіл.

Осы тілді жек көрген

Дүниеден қалар құр.

Бағаласаң шынымен,

Баба тілің асыл-дүр.

11-тапсырма.

Сөз тіркестерінің мағынасын түсіндір. Аудар.

баба тілі-

ана тілі-

туған тіл-

ұлт тілі-

халық тілі-

көне тіл-

өлі тіл-

туыстас тіл-

Назар аудар!

Надпись: Лексика — тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген мағынада қолданылады. Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады.
Тілдің лексикасын, немесе сөздің құрамын зерттейтін ғылым лексикология деп аталады. Лексикология гректің лексис және логос деген екі сөзінің бірігуінен жасалған. Бүл сөздердің грек тіліндегі мағынасы — сөз туралы ілім деген ұғымды береді.

12-тапсырма. Кесте бойынша сөйлем құра.

*Қанаттың*
*үйі*
*Ата-анасы*
*достары*
*мектебі*
*көшесі*
*көршілері*
*Ата-әжесі*
*саяжайы*
*мектебі*

Оқыңыз, қызық!

13-тапсырма.Суретке қарап, сөз тіркестерін жаз.

15-тапсырма. Кестені толтыр.

Қатаң

Ұяң

Үнді

16-тапсырма.Сөйлемдерді қалпына келтіріңіз.

1. аты, менің атым, Әлімжан, әкемнің, Кәмилә.

2. оқимын, мен, мектебінде, орта

3. істейді, анам, болып, дәрігер, жұмыс

4. зейнеткер, әжем, атам

5. анасы, кісі, Жұлдыздың, бұл.

6. шағын, емес, отбасым, үлкен, менің

17-тапсырма.

Суреттегі адамдырдың бет-әлпетіне қатысты сөз тіркестерін жаз.

18-тапсырма. Дұрыс жазылған сөйлемге (+), бұрыс сөйлемге( - ) белгілерін қойыңыз.

1. Мен заңгермін.

2. Сіз балықшысың.

3. Сендер сатушысыздар.

4. Ол оқушымын.

5. Біздің танымал бишіміз.

6. Сіз үйге бар.

7. Сен мектептемін.

8. Досымның есімі-Санжар.

9. Қостанай-солтүстікте орналасқаныңыз.

10. Астана-әдемі қала.

11. Мұғалім сөйлеймін.

12.

19-тапсырма.

1) Қажетті сөздерді теріп жазыңыз: аптап ыстық болады, күн жылынады,

қар ериді, жапырақтар сарғаяды, ұйытқып жел соғады, аяз болады, үскірік,

көк шығады, жапырақтар түседі, жаңбыр жиі жауады, найзағай ойнайды,

күн ысиды, адамдар өзен, көлдерде шомылады.

Қыста_______________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Көктемде____________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жазда_______________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Күзде _________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________

2). Сөйлем құраңыз.

Дүйсенбі______________________________________________________________

Сейсенбі______________________________________________________________

Сәрсенбі______________________________________________________________

Бейсенбі_______________________________________________________________

Жұма________________________________________________________________

Сенбі_________________________________________________________________

Жексенбі______________________________________________________________

20-тапсырма.Сөз тіркестерінің айырмашылығын айтыңыз, сөйлемдер құраңыз.

1. Екі сағат Сағат екі

2. Бес сағат Сағат бес

3. Он сағат Сағат он

4. Алты сағат Сағат алты

5. Төрт сағат Сағат төрт

21-тапсырма. Сөйлемдердегі артық сөздерді теріп жазыңыз.

Мен қыста жылы тон, тұмақ, қолғап, көйлек киемін. Жақында білезік, жүзік,

сырға, алқа, шұлық сияқты зергерлік бұйымдар сатып алдым. Алуаның

әкесі азық – түлік дүкенінен тұз, нан, кереует,май, қант, айран алып келді.

Ол кітап дүкенінен Әбілхайырдың,Абайдың, Мұқағалидың, Мағжанның

өлеңдер жинағын сатып алды.

22-тапсырма. Бағандағы сөздерді сәйкестендіріңіз.

Баспен иіскейді

Құлақпен жейді

Көзбен ұстайды

Мұрынмен көреді

Ауызбен ойлайды

Тіспен естиді

Қолмен тебеді

Аяқпен шайнайды

23-тапсырма. Кестені толтыр.

Анықтауыш	Пысықтауыш	Толықтауыш
Сұрағы

Қандай сызықпен сызылады

Бұл қызық!

Гиннестің рекордтар кітабына көз жүгіртер болсаңыз, чиппева (үндіс халықтарына тән), хайда (Солтүстік Американың солтүстік-батысын мекендейтін халыққа тән), табасаран (Дағыстанның кейбір халықтарына тән) және эскимос, қытай тілдеріне ең қиын тілдер деп баға бергендігін оқисыз. Кітапта аталған тілдердегі қиындықтарды былай деп түсіндіреді:

қытай тілі – иероглифтік хаттардың ерекшелігімен қиын,

табаран тілінде 48 септік бар;

хайда тілінде 70 префикс қолданылады;

чиппева тілінде 6000-ға жуық етістік формалары бар;

эскимос тілінде осы шақтың 63 формасы, қарапайым зат есімдердің өзінде 252 флексия бар.

24-тапсырма.

Көп нүктенің орнына тиісті қосымшаларды қойыңыз.

Оқушылар мәтінннің мазмұнын айт........ берді. Бұл оқиғаны айт........ жүретін

болды. Сол әңгімені есті....... пікірі өзгеріп кетті. Сіздер бар........ бәрі естіп алатын

болды. Сол көйлекті сатып ал.......... көңілім тынышталар емес.

25-тапсырма. Мәтінмен жұмыс. Дейңгейлік тапсырма.

І деңгей. Көп нүктенің орнын тиісті қосымшалармен толықтырыңыз.

Ұлы іс Отанға деген сүйіспеншілік..., халыққа деген құрмет......., осы екеуі

үшін еткен еңбек пен ерліктен туады.

Жастары....... отаншыл болсын. Отаншыл........ - әр адамға керекті ең ұлы қасиет. Ал отаншылдық өз үйінен басталады. Кімде-кім ата-анасын ардақта........, бірге туған бауырлары......... тату болса, өзінің туған ауыл, қала........, туған ұлтын сыйлап, қадірле........ сол адам отаншыл болады. Өйткені өз әке-шешесін ардақтама......., өзгенің ата-анасын құрметтемейді. Өз ауылының тасын сыйламаған, өзге ауылдың тауын ұнатпайды. Мұны ұлтшылдық........ шатастырмау керек. Екеуі аспан мен жердей. Елді, жерді, Отанды сүйетіндігіңді сөзбен емес, іспен дәлелде.

(Б.Момышұлы)

ІІ деңгей. Сызба бойынша сөз тіркестерін құраңыз.

..........................

.......................... мемлекет

..........................

.......................... өркениетті

..........................

.......................... қорғау

..........................

ІІІ деңгей. Сұрақтарға жауап беріңіз.

1 Қазақстан Республикасы туралы не білесіз?

___________________________________________________________

2. Сіз қай жерде туылдыңыз?

___________________________________________________________

3. Сіздің ата-бабаларыңыз қазақ жерінің қай аймағын мекендеген?

___________________________________________________________

5. Қазақстанда тұрған сізге ұнай ма?

___________________________________________________________

І-3, ІІ-4, ІІІ-5.

26-тапсырма. Жарқыраған күнді айналдыра достарыңа тілегіңді жаз.

27-тапсырма.

Сөз тіркестерінің қарама-қарсы мағыналарын беріңіз.

Алыс жер-

жеңіл сөз-

артық жүк-

жас адам-

білікті маман-

ақылды жігіт-

қалың қар-

жылы күн-

биік тау-

терең көл-

жарық күн

ұзақ жол-

көп халық-

ыстық түн-

28-тапсырма. Сөйлемдердің қарама-қарсы мағынасын беріңіз.

1.Бұл кісі ерте келді.

___________________________________________________________________

2.Досыңыз аз сөйлейді екен.

___________________________________________________________________

3. Дәуреннің бойы өте ұзын.

___________________________________________________________________

4. Мына сөмке жеп-жеңіл екен.

___________________________________________________________________

5. Олар жұмсақ жерде отыр.

___________________________________________________________________

29-тапсырма.

Суретке қарап толымды сөйлемдерден тұратын, мәтін жаз.

30-тапсырма.

Тұлғаларды ата.

__________________________________

_________________________________

__________________________________

_________________________________

__________________________________

_______________________________

_________________________________

_________________________

_________________________________

31-тапсырма. Берілген сөздерге дыбыстық талдау жасаңыздар.

І нұсқа- әзір.

ІІ нұсқа-тілеуі.

32-тапсырма .Шылау сөздерге мысалдар жазыңыз.

33-тапсырма.Төмендегі сөздерді кестеге топтастырыңыздар.

Қос сөздер

Біріккен сөздер

Қысқарған сөздер

Тіркескен сөздер

Тау-тау, қара торы, жүзбе-жүз, Ақтөбе,ата-ана, Екібастұз, түйеқұс, Павлодар қаласы, жолбарыс, бала-шаға, саңырауқұлақ, кемпірқосақ, биыл, қызыл алма, сорт алаңы, жан-жануар, сөз таптары, үш жүз, бүгін, тарс-тұрс.

34-тапсырма. Жақша ішіндегі сөздерді көмектес септігінде жазыңыз.

1. Біз Абай (даңғылы) келе жатырмыз.

2. Олар шетелге (балалары) кетті.

3. Бақыт киноға (Әсел) барады.

4. Асанның үйі тек (көлік) ғана жететін жер екен.

5. Қонақтар (біз) бірге баратын болды.

35-тапсырма.Берілген сөздердің синонимдік қатарын жазыңыздар.

азамат-

ел -

қажет-

ана тілі-

алдымен-

36-тапсырма. Берілген сөздерді құрамына қарай талдаңыздар.

І қатар- адамгершілік, жаралғалы.

ІІ қатар- азаматтық, халқымыздың.

37-тапсырма. Берілген сөйлемге сөйлем мүшесіне талдау жасаңыздар.

І қатар - Ана тілі - әр халықтың өзінің төл белгісі.

ІІ қатар - Өз халқын сүйе білген адам өзге елді де сүйе біледі.

38-тапсырма.Ана тілі тақырыбына 5-6 мақал – мәтел жазыңыздар.

39-тапсырма. Бос орынға жауап жазып,сұхбат құрастырыңдар.

- Сен қандай үйірмеге барып жүрсің?

- ...

- Сен суретші болғың келе ме?

- ...

- Бейнелеу өнерінің қандай түрі саған ұнайды?

- ...

- Кескіндеменің(живопись) қай жанрында жұмыс істейсің?

- ...

- Натюрморт жанры нені бейнелейді?

- ...

- Қандай атақты суретшілерді білесің?

- ... .

Суреттер топтамасы.

№1. Тақырып қойып, мәтін құра.

Тірек сөздер: Аңшы, мерген, тазы иттер, сәйгүлік, жүйрік, табиғат.

Суреттер топтамасы.

№2. Тақырып қойып, мәтін құра.

Тірек сөздер: Тобыл өзені, өзен алабы, өсімдіктер, балықтар, ұзындығы.

Суреттер топтамасы.

№3. Тақырып қойып, мәтін құра.

Тірек сөздер: Алатау тауы, Алматы, шың, мәңгі, қар, ағаштар, өсімдіктер.

Суреттер топтамасы.

№4. Тақырып қойып, мәтін құра.

Тірек сөздер: Отбасы, бақытты, ана, әке, сыйластық, махаббат

Суреттер топтамасы.

№5. Тақырып қойып, мәтін құра.

Тірек сөздер: шаңырақ, көп ұлтты, берекелі, мереке, салт-дәстүр, қазақ жері.

Скачать материал

Скачать материал "Қазақ тілі пәнінен кешенді бағдарлама"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Выбранный для просмотра документ Копия тіл біліміне саяхат.docx

«Қостанай қаласы әкімдігі білім бөлімінің №9 орта мектебі» ММ

(1-4 сынып оқушыларына арналған

таңдау курсының комплексті бағдарламасы)

Авторлары: Бастауыш сынып мұғалімдері:

Якупова Н.А., Ермаганбетова Г.К., Досбаева Г.Т.

Надпись: Қостанай 2014 ж.

Мазмұны:

1. Түсінік хат

2. Тақрыптық-күнтізбелік жоспар

3. Бағдарлама мазмұны

4. Сабақ жоспарларының үлгілері

5. Жұмыс дәптері

6. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Түсінік хат

Қазақ тіл білімінің салалалрын бастауыш сыныпта оқыту аса маңызды қызмет атқарады. Сондықтан бұл пәнді оқыту барысында эаңа технологияларды пайдалану мұғалім үшін қандай маңызды болса, оқушы үшін бұдан да маңызды болуы шарт. Елбасы Н.Ә.Назарбаев көрсеткендей , Қазақстанның болашағы қаза тілінің дамуына, тағдырына тікелей байланысты. Сондықтан да қазақ тілінің бастауыш сыныптан бастап оқытылу жағдайына көп көңіл бөлініп отыр.

«Тіл біліміне саяхат» атты кешенді бағдарлама орта мектептің бастауыш сыныптарына арналып құрылған. Бұл кешенді бағдарламада қолданылатын жаңа технологиялар оқушылардың білім сапасын арттыруға, өздігінен жұмыс істеу мүмкіндігін молайтуға көп көмегін тигізеді.

Курсты оқыту барысында оқушылардың ойлау қабілетін, қоршаған ортаны зерттеп тану қасиетін, өзіндік ой-пікірін дәлелдеп жеткізе білу дағдысын жетілдірумен қатар, олардың дүниетанымын кеңейтеді, ой, сана, тіл тұтастығы арқылы тілдік қатынасты жете меңгерту, таным үдерісін жан-жақты іске асыру жүзеге асырылады.

Мақсаты:

Оқушыларға тіл тарихын, сөздердің түрленуінен, тіл категориялары, грамматика салалары, орфоэпиялық, орфографиялық заңдылықтары туралы түсінік бере отырып, оқытуда даралауға және өз пікірін еркін жеткізуге, ойын жүзеге асыруға бағдарлау.

Міндеттері:

1.Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, ойлау дағдыларын қалыптастыру.

2.Оқушылардың байқағыштық, зейінді, ойлау сияқты танымдық қабілетін дамыту арқылы құзырлылығын арттыру.

3.Оқушылардың өз бетімен білім алу дағдыларын қалыптастыру.

Скачать материал

Скачать материал "Қазақ тілі пәнінен кешенді бағдарлама"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Выбранный для просмотра документ обратный.docx

Рецензент: Педагогика ғылымдарының кандидаты, Қостанай Мемлекттік педагогикалық институтының Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының доценті, филология ғылымдарының кандидаты Мырзағалиева Күлзада Мешітбаевна

Авторлары: Бастауыш сынып мұғалімдері

Якупова Н.А., Ермаганбетова Г.К., Досбаева Г.Т.

Жұмыс атауы: «Тіл біліміне саяхат» 1-4 сынып оқушыларына арналған таңдау курсының комплексті бағдарламасы

Қостанай 2015 жыл

Кешенді бағдарлама қазақ тілінде жүргізілетін мектептердің бастауыш сынып оқушыларына арналған. Жас ерекшеліктеріне сай қазақ тілі грамматикасы-халық тілінен бүкіл фонетикалық, лексикалық, морфологиялық, синтаксистік категориялардың барлық салаларын, орфоэпиялық, орфографиялық даму заңдарын, өзгеріске түсу сипаттары, фонетикалық және грамматикалық өзгерістердің түрлері, олардың тіл құрылымын қамту дәрежесі туралы білімдерін толықтырады.

Бұл бағдарлама 90 беттен тұрады. Жұмыс дәптерінің негізгі қызметі – курс материалын түсіндіру, бекіту, оны түйіндеу және практика жүзінде мақсатты қолдану. Сабақ жоспарларының жинағында қызықты әрі түрлендірілген сабақ түрлері мұғалім үшін үлкен әдістемелік көмек.

Скачать материал

Скачать материал "Қазақ тілі пәнінен кешенді бағдарлама"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Выбранный для просмотра документ сабак жоспары.docx

«Қостанай қаласы әкімдігі білім бөлімінің №9 орта мектебі» ММ

«Тіл біліміне саяхат»

Сабақ жоспарларының топтамасы

Авторлары: Бастауыш сынып мұғалімдері

Якупова Н.А. Ермаганбетова Г. К. Досбаева Г.Г.

1-сабақ. Сөздер әлеміне саяхат.

Сабақтың мақсаты:

1. Сөз туралы түсінік беру.

2. Сөйлеу мәдениетін дамыту, шығармашылық қабілеттері арттыру.

3 . Сауатты жазу дағдыларын қалыптастыру, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Көрнекілік: кестелер, тірек сөздер, сөзжұмбақ.

Сабақ әдісі: сұрақ – жауап, дәлелдеу, түсіндіру, ойын, ой туғызу

Сабақ: аралас

І. Ұйымдастыру. (психологиялық дайындық).

1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

- Сөз – дегеніміз не?

- Сөздер неден құралады?

- Дыбыстар нешеге бөлінеді?

2. Берілген сөздерді мағынасына қарай топтастырып жазамыз.

Тау, сөйлеу, ағаш, ұялшақ, оқушы, әдемі, он жеті, тоғыз, жүйрік.

Сөздер мағынасына қарай сөз таптарына бөлінеді.

Қазақ тілінде 9 сөз табы бар.

3. Зат есім, етістік, сын есім, сан есім ережелерін еске түсіру.

4. Сөздердің мағынасын түсіндір.

Жол – жал – жыл – жел.

а ) Не байқадың? Қандай қорытынды жасауға болады?

Сөз құрамындағы бір дыбыстың өзгеруінен сөздің мағынасы өзгереді?

ә ) Сөздің соңғы дауыссыз дыбыстарын өзгертіп жаңа сөз жаса.

(жоқ, жан, жыр, жем )

5. Ойын « Ойлан тап!»

Бірінші сөздің жалғасы, екінші сөздің бастауы болатын буынды тап.

қал ------- быс

бал ------- мақ

ма -------- лант

(табыс, талант сөзінің мағынасын ашу, түсіндіру)

ІІ. Жаңа сабақ.

Жуық мағыналы сөздер, оларды бірінің орнына бірін қолдануға болады ма? Мысал келтір.

а) көп нүктенің орнына мәндес сөздер тауып жаз.

ә) мәндес сөздерді қатыстырып сөйлем құра.

1. Әдемі, сұлу, көркем.

2. бет, ажар, келбет өң.

3. ынтымақ, бірлік, достық.

4. қатігез, ұшқалақ, жеңілтек.

1. Сергіту сәті. Сөзжұмбақ «С - дан басталатын 8 сөз»

1. Сұйық зат

2. Заттың атауы

3. Дақыл атауы

4. Облыс атауы

5. Қарудың бірі

6. Жоғарғы оқу оқушысы

7. Жыртқыш аң

8. Студентке төленетін ақы

2. Тақтамен жұмыс.

Сөз туралы қандай мақал - мәтелдер білеміз? Еске түсірейік.

Жасырынған мақалдарды берілген алғашқы дыбыстары арқылы оқып көрейік.

1. С...- с... ө..., т... е... ө. Сөз сүйектен өтеді, таяқ еттен өтеді.

2. А... с..., а.. о... т... Айтылған сөз, атылған оқпен тең.

3. м...- с... к... Мақал - сөздің көркі.

ІІІ. Рефлексиялық жаттығу.

Бүгінгі сабақтан алған әсерін, жетістігін айтып, өзін - өзі бағалауға мүмкіндік беру. (сын айтуға болмайды )

Сонымен біздер бүгінгі сабақта не туралы айттық?

- Сөздер туралы не білдік?

Үйге тапсырма. Сыпайы сөздерді қатыстырып әңгіме жаз.

2-сабақ. Жалпы лексика туралы алғашқы түсінік.

Сабақтың мақсаты:
а) білімдік: сөз бен мағынаның бірлікте қолданылатынын аңғарту, сөздердің де топқа бөлінетін түсіндіру; лексика туралы алғашқы түсінікті қалыптастыру.
ә) дамытушылық: ана тілінде өз ойларын көркем тілде жеткізе білу қабілеттерін дамыту, шығармашылық қабілетін жетілдіру;
б) тәрбиелік: сөздердің табиғатын түсіне отырып, орынды қолдана білуге дағдыландыру, сауаттылық пен ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, пікірлесу
Пәнаралық байланыс: әдебиет
Көрнекіліктер: кеспе қағаздар
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Сәлемдесу, сыныпты түгелдеу
Ә) Сабаққа даярлықтарын тексеру, тіл дамыту
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ
А) Психологиялық дайындық
Қазақ тілім – өз тілім, ана тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.
Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені
Болашағым, бақытым, дара тілім.
(Ж. Молдағалиев)
Ә) Мағынаны тану
Лексика – белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы. Сөз – зат не құбылыс атауы.

Сөздерді өз орнына қойыңдар. Сөйлем құрауға бізге қандай тілдік құрал беріліп тұр?
Мөлдір, сулы, айналуы тиіс, Қазақстан, желекті, жасыл, өлкеге.
«Қазақстан мөлдір, сулы, жасыл желекті өлкеге айналуы тиіс.» Н.Назарбаев.
–              Ал олардан сөйлем шығару үшін қандай қасиетіне қарадық?
–              Мағына
–              Мағына – сөздің ішкі мазмұны
–              Алайда тіліміздегі барлық сөздердің мағынасы бар ма?
–              Жоқ
–              Олай болса, тіліміздегі сөздерді де топқа бөледі екенбіз.

Сөз

Атауыш сөз Көмекші сөз Одағай сөз

Ұлт                                                       туралы                                                алақай
Атамекен                                            үшін                                                      пай-пай
Кең                                                       қарай                                                   паһ

Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс
1-тапсырма: Төмендегі тірек сөздерді пайдаланып, шағын мәтін құраңдар.
Тірек сөздер: Қазақстан, болашақ ұрпақ, ел тізгіні, әлемдік көзқарас, қазақ халқы, тіл мәртебесі.
2-тапсырма: Сөйлемдегі асты сызылған сөзге дыбыстық талдау жасаңдар.
Адамның ең үлкен бақыты – оның өмір сүрген әр күні.
3-тапсырма: «Менің арманы» тақырыбына шағын әңгіме құраңдар.
ІҮ. Сабақты бекіту.
–              Сөз деген не?
–              Сөздің мағынасы деген не?
–              Тіліміздегі барлық сөздердің мағынасы бар ма?
–              Сөз мағынасының қандай түрлері бар?
–              Мағынасы қарама-қарсы, мағынасы жуық, дыбысталуы бірдей, мағынасы әр басқа сөздер.
Ү. Үйге тапсырма.
Мағынасы жоқ сөздер жазып келу.
ҮІ. Оқушыларды бағалау.

3-сабақ. Сөз мағынасы.

Сабақтың мақсаты:

1. Сөздердің әртүрлі мағынасымен таныстыру; сөздерді мағынасына қарай сөйлем ішінде орынды қолдана білуге үйрету.;

2. Сөздік қорын молайту;

3. Зейінділікке тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: салыстыру, жаттығу, сұрақ - жауап., дидактикалық ойындар.

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі

- Оқушыларды түгендеу, амандасу. Курстың мақсат-міндетін оқушыларға қысқаша айту.

IІ. Жаңа сабақ.

1-тапсырма. Көркем жазу

Жақсы, жылы, түзу, бүлдіру, күлкілі.

• Осы сөздер қатарында қай сөз артық? Неліктен? «Бүлдіру» сөзі артық, себебі ол қимылды білдіреді, яғни етістік. Ал қалғандары сын есімдер.

• Осы сөздерге қарама - қарсы мағыналы сөздерді тауып айт. Мысалы, жақсы - жаман, жылы - суық, түзу - қисық, бүлдіру - түзету, күлкілі - қайғылы.

2-тапсырма. Бұл қандай сөздер?

• Мағынасы бір - біріне қарама - қарсы сөздер (антонимдер)

• Мағынасы жуық сөздер ( синонимдер)

• Айтылуы да, жазылуы да бірдей, бірақ мағынасы әртүрлі сөздер (омонимдер)

3-тапсырма.Сөйлемдерді көшіріп жазып, қарама - қарсы мағыналы сөздердің астын сыз.

Жел әкелгенді сел әкетер. Тау жақтан баяу жел соқты. Қатты желдің екпіні қайықты аудара жаздады. Бүлдіру – оңай, түзету – қиын. Дос сыртыңнан мақтар, дұшпан көзіңе мақтар.

4-тапсырма. Көп нүктенің орнына қарама - қарсы мағыналы сөздерді жаз.

қатты -...... жүру -..........

таяз -.......... кию -............

жылы -........ кіру -...........

кең -.......... сөйлеу -.........

● әр бағандағы сөздердің ортақ қасиетін табу, қай сөз табына жататынын анықтау;

● тасымалданбайтын сөзді табу.

IІІ. Сергіту сәті. « Бір әріптің ізімен» дидактикалық ойыны

Жжж (жолдас), Ддд (дос), Ыыы (ылғалды), Сссс (суық ), Ббб (бала), Ттт ( тоңу)

Берілген әріптермен және сөздермен сөйлем құрап айту.

• Жолдасым желмен жарысты. Жарас жақсы жігіт.

• Досым допты домалатты.

• Суық сумен сүртіндім.

ІҮ. Өзіндік жұмыс.

● Мәндес сөздерді бір бөлек, қарама - қарсы мағыналы сөздерді бір бөлек жаз.

● Қалаған 3 - 4 сөзбен сөйлем құрап жаз.

1. еріну - жалқаулану, есептеу - санау, қайталау – пысықтау;

2. ақырын – шапшаң, апару - әкелу, бастау – аяқтау, тоңу – жылыну.

Сөйлемдер мынадай болуы мүмкін

Шаршы топта сөз бастау қиын. Қайталау – білім анасы. Тоңған кісілер үйге кіріп жылынды.

V. Жұмбақ шешу.

● Қарамен жазылған сөздерді қарама - қарсы мағыналы сөздермен алмастыр.

Жақыннан әкеп хабарды.

Ренжітер барлық адамды.

Алыстан әкеп хабарды,

Қуантар барлық адамды. ( жеделхат)

Жеңілдікпен аршылар,

Көзіңнен жас тамшылар.

Қиындықпен аршылар,

Көзіңнен жас тамшылар. ( пияз)

● Бес жолды өлең құрастыру

1. Пияз

2. Ащы, пайдалы.

3. Аршылады, ашытады, өседі.

4. Жуа

5. Аршыған кезде пияз көзді ашытады.

VI. Қорытындылау.

Дұрыс па, бұрыс па?

а) Дұрыс емес тұжырымды түзетіп айту, дұрыс жауапты дәлелдеу

○ Мәндес сөздерді басқаша синоним деп атайды.

○ Қарама - қарсы мағыналы сөздер антоним деп аталады.

• Жақсы, жаман - синоним сөздер

○ Сөздің мағыналық бөлігі түбір деп аталады.

○ Дауысты дыбыстар 2 - ге бөлінеді

ә) Берілген мақалдардың ішінен антонимдерді тап.

Бетегеден биік, жусаннан аласа.

Үлкенге - құрмет, кішіге – ізет.

Көз қорқақ, қол батыр.

Дос жылатып айтар, дұшпан күлдіріп айтар

Жақсымен дос болсаң, жетерсің мұратқа,

Жаманмен дос болсаң, қаларсың ұятқа.

Ағаш кессең, ұзын кес, қысқартуың оңай,

Темір кессең, қысқа кес, ұзартуың оңай.

VII. Үйге тапсырма

Берілген қарама - қарсы мағыналы сөздерді топтап жазу

Зат есім:

Сын есім:

Етістік:

Айту - тыңдау, ақ - қара, түзу - қисық, қону - ұшу, жаз - қыс, ыстық - суық, күн - түн, сату - алу, ащы – тәтті.

4-сабақ. Жалпылама лексика.

Сабақ мақсаты:

- Жалпылама лексика жөнінде түсінік беру.

- Жалпылама лексиканың қолданылу аясы туралы түсінік.

- Сөздік қор және лексикалық ауысулар туралы ой дамыту.

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі: Шаттық шеңберін құру арқылы оқушылардың психологиялық дайындығын орнату.

2. Үй жұмысын тексеру:

ПОПС тәсілі арқылы жаңа сөздер туралы оқушы білімін бақылау.

3. Жаңа тақырып:

Сөздердің қолданыс өрісіне қарай лексикалық шектеулер туралы түсінік беру.

Оқушылар түртіп алу әдісі бойынша тыңдай отырып, қажетті мәліметтерді жазып отырады.

1-тапсырма.Өздерің білетін сөздерді қандай топтарға жіктеуге болатынын анықтаңдар.

Дәмді білдіретін сөздер.

Жеміс аттарын білдіретін сөздер:

Жидек аттарын білдіретін сөздер:

Мезгіл атауларын білдіретін сөздер:

Түс атауларын білдіретін сөздер:

Сан атаулары:

Заттың мекенін білдіретін сөздер:

Қимыл атаулары:

Туыстық атаулар:

Берілген сөздер жалпылама лексикаға жата ма?

2-тапсырма.

Көнерген сөздер мен жаңа сөздерді екі бағанға бөліп жаз.

Ғарыш, хан, жылыжай, кеден, жүзбасы, зейнеткер, би, уәзір, асаба, дәріс, сынып, кебеже, отбасы, ағза, барымта, қызыл әскер, отарба, дернәсіл, сауыт, кіреуке, жасуша.

3-тапсырма.

Сөйлемдегі көп нүктенің орнына тиісті әріпті қой.

Біз жазды жақсы өтк...здік. Жазда су...а ш...лдық. Көлде қарм...пен балық ау...ым. Бақшада өсімд......ді суардық.

4-тапсырма.

Орны ауыстырылып берілген сөздерден сөйлем құрап жазыңдар

1. Астанаға, бірге, жазда, мен, ағаммен, бардым.

2. Астана, әдемі, жазғы, екен.

4. Сабақты бекіту: «Бүгін сабақта нені үйрендім?» тақырыбында өзіңе есеп жаз.

5. Үйге тапсырма: Күн тәртібіңді жазып кел.

5-сабақ. Қолданылу аясы тар сөздер.

Сабақтың мақсаты:

Қолданылу аясы тар сөздердің түрлерімен таныстыру, қысқаша түсінік беру, мысалдар арқылы жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс - тәсілі: түсіндіру, сұрақ - жауап, әңгімелеу, талдау, ойын түрлері.

Сабақтың көрнекілігі: тірек сызба, кеспе қағаздар, интербелсенді тақта, эл. сызба.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

3. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

4. Оқушыларға сабақтың тақырыбы мен

мақсаты туралы хабарлау

ІІ. Қазақ халқының салт - дәстүрлері осы ұлттық мінез - құлқын, қасиеттерін көрсетеді. Кейбір салт - дәстүрлері мен әдет - ғұрыптары сол халықтың тұрмысына, тәрбиесі мен мінезіне, сеніміне ырымына қарай қалыптасып келеді. Қазақта «Алты жыл аш болсаң да, атаңның салтын ұмытпа»деген мақал бар. Той - думандарда, жиындар мен мерекелерде орындалатын осы қазақ халқының салт - дәстүрлері оның ұмыт болмағанының белгісі.

Ал, балалар сендер қандай салт - дәстүрлерді білесіңдер.

Оқушыларды топқа бөлу. (Шашу арқылы) Ұлттық ойындарды атап көрейікші: Теңге ілу, көкпар, қыз қуу, жамбы ату, сақина салу, ақсүйек т. б.

Ал біз қолданылу аясы тар сөздер тақырыбы барысында осы ойындардың бірін ойнаймыз.

«Көкпар» ойыны (көкпардың орнына сұрақтар қойылады, көп жауап берген оқушы жеңімпаз атанады)

1. Лексика нені зерттейді

2. Жалпылама лексика дегеніміз не?

3. Сөз мағынасы нешеге бөлінеді

4. Сөздің ауыспалы және тура мағынасы дегеніміз не?

2.«Жүзік салу» ойыны арқылы сұрақ - жауапты жалғастырамыз.

1. Тұрақты тіркестер дегеніміз не? Мысал келтір

2. Мақал мәтелдер дегеніміз не?

3. Сөздік қор дегеніміз не?

4. Қазақ тілінің сөздік құрамы дегеніміз не?

Дәптерлерін ашып, жазба жұмысын орындаймыз.

1. Тапсырма «Дұрысын тап»

Биік оқушы

Жақсы көмектес

Терең аспан

Ашық тау

Ыстық құдық

Үлкенге ықылас

Сөздердің дұрысын тауып, тіркесті қатыстырып сөйлем құрау.

2. Тапсырма. Тұрақты сөз тіркесінің мағынасын анықтап, сөйлем құрастырыңдар.

Айы оңынан туды –

Ит өлген жер –

Бетінен оты шықты –

Төбе шашы тік тұрды –

Ат ізін салмау –

Көзді ашып жұмғанша –

Тұрақты тіркесті қатыстырып сөйлем құрау.

3. Тапсырма Топтық жұмыс

1 – топ Синонимдік (мағынасы жуық сөздер) қатарды толықтыр

Алыс –

Биік –

Әдемі –

Үлкен –

Ас -

2 – топ Антонимдік (мағынасы қарама-қарсы) қатарды толықтыр

Алыс –

ащы –

биік –

терең –

таныс -

3 – топ Омонимдік (жазылуы бірдей, мағыналары әр түрлі) қатарды толықтыр

ой – 1... 2...

сана – 1... 2...

нан – 1... 2...

ер – 1... 2...

жиырма – 1... 2...

ІІІ.Сабақты бекіту.

Кестені толытыр.

Қазақ тілінде қолданылатын сөздер

Математикада қолданылатын сөздер

Дүниетануда қолданылатын сөздер

ІV. Қорытынды: Ел басы өзінің биылғы жолдауында тіл туралы: ана тіліміз мәңгілік елімізде, мәңгілік тіл болып қала беретіндігін айтты.

V. Үй тапсырмасын беру.

Анаң мен әкеңнің мамандығында ғана қолданылатын сөздер тобын жазып кел.

VІ. Оқушылардың жауаптарын бағалау.

6-сабақ. Қазақ тілінің сөздік қоры.

Сабақтың мақсаты :

- Оқушылардың лексика туралы түсінігін кеңейту,қазақ тілінің құрамы туралы түсінік беру,меңгерту ;

- Жаңа сабақты түсіндіру арқылы оқушылардың ойлау қабілетін арттыру,тіл байлығын,сөздік қорын дамыту;

- Жаттығу жұмыстарын орындату арқылы оқушыларды табиғатты сүюге,сөздерді дұрыс қолдана білуге,ана тілін сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : түсіндіру сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,деңгейлік тапсырмалар т.б

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау

Анаң мен әкеңнің мамандығында ғана қолданылатын сөздер тобын жазып кел.

1.Қазақ тілінің сөздік қорына жататын атаулар қандай ?

2. Туыстық қатынасты білдіретін атауларды ата.

3. Мал атауларына қандай атаулар жатады ?

4.Табиғат құрылыстарының атаулары ?

5. Аң-құс атауларына қандай сөздер жатады ?

6. Заттардың түр-түсін,сапасын білдіретін атаулар

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

1. Тілдегі сөздердің тұтас жиынтығы сөздік құрам деп аталады.Сөздік құрамға халықтың тұрмыс жағдайын,кәсібін,мәдени қалпын танытатын барлық сөздер енеді. Қазақ тілінің сөздік құрамына халқымыздың ғасырлар бойы сақталып келе жатқан байырғы сөздер де,кейінен пайда болған жаңа сөздер де,термин сөздер де, диалектизмдер мен кәсіби сөздер де кіреді.

2. Сөздік құрамдағы сөздер қолданылу жағдайына қарай жай қолданылатын сөздер және сирек қолданылатын сөздер болып бөлінеді.

Төменде берілген сөздерге алдымен қосымша жалғап сонан соң сөйлем құрап жазыңдар.

1. Мен,жаз,өзен,көп,шомыл.

2. біз,ауыл,маңы,ағаш,қалың,өс.

3. Айжан,жолдас,кітап бер.

4. Таңертең,күн,шай,ашық,бол,кеш,қатты,өзгер

Білімді бекіту : Оқушылардың жаңа сабақтан алған білімдерін тереңдету әрі тиянақтау мақсатында пысықтауға арналған сұрақтар мен үлестірмелі кеспе қағаздар таратамын.

Бағалау : Оқушыларды үй тапсырмасының орындалу барысына,жаңа сабақта береген жауаптарына,сабаққа деген ынтасына қарай бағалаймын.

Үйге тапсырма : Қазақ тілінің сөздік құрамы туралы оқып келу.

7-сабақ. Практикалық жұмыс.

Синоним сөздер

а) Мағыналары бір-біріне жақын

ә) Мағыналары өзара мәндес

б) Дыбысталуы әр түрлі, бірақ мағыналары бір-біріне жақын

в) Айтылуы әр түрлі, бірақ мағыналары бір-біріне жақын

г) Жазылуы бөлек, өзара мағыналас

Тапсырма: Синоним (мысал) Сөйлем құрастыр.

а) салмақты, сабырлы, байыпты, байсалды

ә) маңай, төңірек, айнала.

б) келбет, көрік, шырай

в) әдемі, сұлу, келбетті, шырайлы

Антоним сөздер

а) Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы

ә) Бір-біріне қарсы мағынада айтылатын

б) Бір-біріне мағыналары қарама-қарсы

Тапсырма: Антоним (мысал)Сөйлем құрастыр.

а) кең-тар

ә) ақ-қара

б) жарық-қараңғы

в) үлкен-кіші

г) ыстық-суық

Омоним сөздер

а) Дыбысталуы бірдей, мағынасы әр түрлі

ә) Дыбысталуы бірдей, мағыналық байланыс жоқ

б) Дыбысталуы жағынан бірдей, мағыналары әр басқа

в) Бірдей дыбысталып, түрлі мағына білдіретін

Тапсырма: Омоним сөздер (мысал) Сөйлем құрастыр.

Көш, жаз, қас, алма, бөлме, қос

8-сабақ. «Сөздер сыр шертеді» тіл дамыту.

1. Мақсаты: Оқушыларды әдепті болуға, сыпайы сөздерді, үлкендермен сәлемдесу түрлерін үйрету. Сөздер адамның көңіл-күйіне қалай әсер ететіндігін түсіндіру.
2. Сөздік қорларын байыту, тілдерін дамыту, ойлау қабілеттерін жетілдіру.
3. Адамгершілік, имандылық тәрбиесі, әдептілікке, ізеттілікке тәрбиелеу, үлкенді сыйлау, кішіге қамқор болуға баулу.
Көрнекілігі: нақыл сөздер, сиқырлы конверттер, сюжетті суреттер, мақал - мәтелдер, «әдептілік» патшалығы (сурет), тыйым сөздер.
Қолданылатын әдіс - тәсілдері: сұрақ - жауап, түсіндіру, практикалық жұмыс.
Сабақтың түрі: саяхат сабақ.
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.
- Балалар, біз бүгін сендермен « Әдептілік патшалығына» саяхатқа шығамыз. Саяхатымызда әртүрлі аялдамаларға тоқтаймыз. Келесі аялдамаға өту үшін тапсырмаларды орындап кетуіміз керек. Ал саяхатқа біз автобуспен шығамыз.
2. Негізгі бөлім.
1 - аялдама: «Сәлем - сөздің анасы». Бұл аялдамада бізге төмендегідей тапсырмалар берілген, қане соны орындайық.
Сәлем бере білейік!
- Оқушылар ана мен ата, ата мен ата, апа мен қыз, ата мен ер бала, апай мен оқушы, көрші тәте мен ер бала.
- Сәлеметсіз бе, есенсіз бе, ассалаумағалейкүм, уағалейкүмассалам, көп жаса, армысыз, қайырлы таң, қайырлы күн, кеш жарық,, сәлем,.....
2 - аялдама: «Кішіпейілділік - кісілік белгісі»
А) Атам менің әманда.
Атам менің әрқашан,
Кішіпейіл бол деген.
Ақыл сөзі санамда,
Мақтанбауды жөн көрем.

Атам менің әрқашан,
Бол дейтұғын бауырмал.
Мынау байтақ ғаламда,
Қаншама дос бауыр бар.

Атам менің әрқашан,
Бол дейтұғын тілалғыш.
Үлкендерден содан да,
Алып жүрем кіл алғыс.

Атам менің әрқашан,
Мейірімді бол деген,
Ақыл сөзі санамда,
Жасы үлкенге жол берем.

Атам менің әрқашан,
Ынтымақшыл бол дейтін,
Бірлік болса адамда,
Шын бақыт қой ол дейтін.

Ә) Тәрбиелі
Мейірімді
Бауырмал
Кішіпейіл
Үлгілі
Ұқыпты
Сыпайы

3 - аялдама: «Сиқырлы сөздер әлемі»
- Балалар, біз «сиқырлы сөздер әлеміне» келдік. Бізді әдептілік патшалығының ханшасы қарсы алып тұр:
- Сәлеметсіздер ме, балалар!
- Сәлеметсіз бе, ханша!
- Балалар, мен әдептілік патшалығынан келдім. Сол елдің ханшасымын. Біздің елдің тұрғындары бір - біріне тек «сіз» деп қана сөйлеседі. Қазір сіздерге сиқырлы конверттер таратамын. Хатта жазылған сөздерді қай уақытта, кімге және қашан айту керектігін айтып, мысалдар келтіріңдер.
- Рахмет, кешіріңіз, рұқсат па, көмектесейін.
Ә) «Не деу керек?» слайд арқылы шығарып, оқушыларға оқытқызу.
Апаң сенің базардан,
Алма сатып әкелді.
Ең үлкенін, жақсысын,
Саған таңдап әперді.
Ханша: Не деп барып жеу керек?
Хор: Рахмет, апа деу керек!
Балалар жүр көшеде,
Естіледі шу - айқай.
Сенде шықтың көршіңді,
Қағып кеттің байқамай.
Ханша: Мұндайда не деу керек?
Хор: Кешіріңіз деу керек!
Осы келген бетіңде,
Допты қудың жарыстың,
Көшенің сол шетінде,
Кезікті бір танысың.
Ханша: Ұмыттың сен деуді?
Хор: Сәлеметсің бе деу керек!
Добын апар Назардың,
Деді ағаң бармадың.
Тапжылмадың, сазардың,
Аға тілін алмадың.
Ханша: Сен қай сөзді айтпадың?
Хор: Жарайды аға деу керек!
Әжең сенің түскі асқа,
Қант - кәмпит салды мол.
Жұрттан бұрын ыдысқа,
Өз бетіңмен салдың қол.
Ханша: Не дегенің жөн еді?
Хор: Рұқсат па деу керек!
Үй артында қоқысты,
Жатқан көптен үйіліп.
Тазалайды қарт кісі,
Белі зорға иіліп.
Ханша: Не дегенің жөн еді?
Хор: Көмектесейін деу керек!

4 - аялдама: «Үлкенге құрмет - кішіге міндет.»
Мақал - мәтелдерді жалғастыр.
1. Сыйламаған жолдасын,
Сыйлай алмас өз басын.
2. Балаң жаман болса,
Көрінгеннің мазағы.
3. Тіліңмен жүгірме,
Біліміңмен жүгір.
4. Ақылды қария - ағып жатқан дария.
5. Өз білмегеніңді кісіден сұра,
Үлкен жоқ болса, кішіден сұра.
6. Әдептілік белгісі -
Иіліп сәлем бергені.
7. Әдепті бала - ата - анасын мақтатар,
Әдепсіз бала – ата - анасын қақсатар.
8. Әдепті бала - арлы бала,
Әдепсіз бала - сорлы бала.
9. Сіз деген - әдеп,
Біз деген - көмек.

5 - аялдама: «Өнерлі бала - сүйкімді»
Әр бала өзінде қандай өнер барын көрсетеді.
6 - аялдама: «Көп біл - аз сөйле»
Сыйлап үлкен ағаны,
Сәлем берген баланы
Кім дейміз?
Әдепті екен бұл дейміз!
Кітап, дәптер, қаламы,
Кір шалмаған баланы
Кім дейміз?
Ұқыпты екен бұл дейміз!
Таудай биік талабы,
Жақсы оқитын баланы
Кім дейміз?
Үлгілі екен бұл дейміз!

7 - аялдама: «Аулақ бол жаман әдеттен» тыйым сөздер айту.
1. Бүйіріңді таянба.
2. Үлкеннің алдын кеспе.
3. Анаңа ауыр сөз айтпа.
4. Түнде тырнағыңды алма.
5. Босағаны керме.
6. Үйде ысқырма.
7. Табалдырықты баспа.
8. Қолыңды төбеңе қойма.
9. Нанды баспа, бір қолыңмен үзбе.
3. Қорытынды:
Балалар, біздің саяхатымыз аяқталды.
- Біз қандай патшалықта болып қайттық?
- Әдептілік патшалығынан қандай сәлем беру сөздерін үйрендік?
- Қандай сиқырлы сөздер естеріңде қалды?
- Әдепті бала қандай болуы керек?

9-сабақ. Дыбыстар әлеміне саяхат.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділігі: Білім алушыларды сызбаны, сөз тіркестерін пайдаланып, мәтіннің мазмұнын ашуға үйрету.

2. Дамытушылығы: тез ойлау, ауызекі сөйлеуге дағдыландыру. Ақыл – ойын, білімге ынтасын дамыту, сөздік қорын байыту.

3. Тәрбиелілігі: Білім алушылардың мемлекеттік тілге деген қызығушылығын арттыру, тілді құрметтей білуге баулу.

Сабақтың түрі: Саяхат сабағы

Сабақты оқыту әдісі: түсіндіру, әңгімелеу, сұрақ - жауап

Көрнекілігі: әріптер, тірек сызба, суреттер, әліпби

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі:

А) Оқушылармен амандасу, түгелдеу, себебін анықтау

Б) Оқушылардың Құрал – жабдықтарын тексеріп, зейіндерін сабаққа аудару

Кіріспе.

а) Рәміз дегеніміз не?

б) Елтаңба, әнұран туралы не білесіңдер?

3. Жаңа сабақ материалы:

Алфавитті біліңдер,

Онда жүйе, қалып бар.

Біздің қазақ тілінде

Қырық екі әріп бар.

Ана тілің - біліп қой,

Бостандығың, теңдігің.

Ана тілің – біліп қой,

Мақтанышың елдігің.

(Қ. Мырзалиев)

1 – аялдама – «Дыбыстар әлемі»

2 – аялдама – «Әңгімелесу төбесі»

3 – аялдама – «Ойын ой шақырады»

4 – аялдама – « Мәтін сөйлемнен құралады»

5 – аялдама – «Фонетика тауы»

- Саяхатқа дайынсыңдар ма?

1 – аялдама – «Дыбыстар әлемі»

Тақтада ерекше дыбыстар ілінген: Ә, Ө, Ү, Ұ, Қ, Ғ, Ң, Һ, Ы, І.

Әріптерге байланысты сөздер сосын мәтін құрастыру «Біздің сынып».

2 – аялдама –«Әңгімелесу төбесі»

Тақтадағы суреттерге қарап, білім алушылар бір – бірімен сұрақ – жауап әдісі бойынша әңгімелеседі.

Мектептің суреті.

- Мынау не? – Мынау мен оқитын мектеп.

3 – аялдама – «Ойын ой шақырады». « Қай әріпті жазатын»

С А*А Т

Ж А П*Р А*

Ш А * Ғ Ы

Ж И * А З

Т* Л К*

*К*

4 – аялдама – « Мәтін сөйлемнен құралады»

«Бізідің қала» сызбасын толтырыңдар

.......

5 – аялдама – «Фонетика тауы» Өткен тақырыптар бойынша қандай өлеңдер, әндер білесіңдер.

4. Бекіту:

Ерекше дыбыстарды атай келе сөз, сөйлем, мәтін құрастырып оқу.

5. Қорытындылау:

1. Қазақ әліпбиінде неше дыбыс; әріп бар?

2. Өз оқу орның туралы не білесің, не айта аласың?

6. Бағалау:

7. Үйге тапсырма беру: Дыбыстардың құрамын жаттау. Сөздерге дыбыстық талдау жасау.

10-сабақ. Дауысты дыбыстардың әлемі.

Сабақтың мақсаты:

Дауысты дыбыстардың жұп-жұбымен бірнеше топқа бөлінуін көрсету. Тілдің қатысына қарай бөлінуін аңғарту;

Оқушылардың сөздік қорын дамыту. Сауатты жазу дағдыларын қалыптастыр, оқу - білімге деген ынталарын арттыру;

Бірлікке, достыққа, ұжымшылдыққа тәрбиелеу;

Сабақтың түрі Аралас сабақ

Әдіс - тәсілдер: түсіндіру, жаттығу, талдау, ойын, топтастыру

Пәнаралық байланыс: әдебиет, музыка

Көрнекіліктер: әліпби, сызба плакат, «Жасырынған әріптер», интерактивті тақта, слайдтар, бағалау парағы.

Сабақтың барысы:

I Алғашқы ұйымдастыру бөлімі

1. Амандасу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысымын тексеру

Бәріңе сабақта сәттілік тілеймін.

II Үй тапсырмасын тексеру

ІІІ. «Жасырынған әріптер» ойыны. Әліпбидегі әріптердің ретін жатқа білуі тексеріледі.

7 ----1--- 26 ---37 ---24 ----25 ---37

Д ---а ----у -----ы ----с -----т ---ы

7 ---37 ---3 ----37 ----24 ----25 ---1 -----23

д ---ы ----б ----ы -----с ------т ----а ------р

М: - Сонымен, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы – Дауысты дыбыстар және олардың түрлері.

Жуан және жіңішке дауыстылар

М: - Дәптерге күннің жадын, тақырыпты жазып қоялық.

"Фонетика" топтастыру

(Тіл дыбыстары, әліпби, тіл білімінің бір саласы, буын, әріп)

- Тіл дыбыстары қалай жасалады?

- Тіл дыбыстары сөйлеу мүшелері арқылы жасалады.

- Сөйлеу мүшелеріне не жатады?

- Өкпе, ауыз қуысы, оның ішіндегі тіл, таңдай, ерін және мұрын қуысы.

а) Мұғалімнің жаңа материалды түсіндіруі

- Ауа өкпеден еш кедергісіз шығып, үннен ғана тұратын дыбыстар дауысты дыбыстар деп аталады.

Дауысты дыбыстар саны – 12. Олар: а, ә, о, ө, ы, і, ұ, ү, е, и, э, у

- Тілдің, жақтың, еріннің қатысына қарай дауысты дыбыстар үш топқа бөлінеді:

• жуан және жіңішке

• ашық және қысаң

• еріндік және езулік

Тілдің қатысына қарай:

жуан: а, о, ы, ұ,(у)

жіңішке: ә, ө, і, ү, е, и, э, (у)

Жақтың қатысына қарай:

ашық

қысаң

Еріннің қатысына қарай:

еріндік

Езулік

М: Жуан дауыстылар тілдің кейін шегініп, үсті дөңестену арқылы жасалады.

Жіңішке дауыстылар тілдің ілгері сызылуы арқылы жасалады.

Мысалы: Астана – жуан буынды сөз.

Бәйтерек – жіңішке буынды сөз.

Кітап – аралас буынды сөз, себебі кірме сөз (араб сөзі).

Телефон – аралас буынды сөз, себебі кірме сөз (орыс тілінен енген сөз).

Ботагөз – аралас сөз, біріккен сөз.

Аз - кем – аралас буынды сөз, қос сөз.

У – ерекше дыбыс. Ол - бірде дауыссыз, бірде дауысты, бірде жуан, бірде жіңішке дауысты.

Мысалы: сұлу, тура (У дыбысы – жуан дыбысты дыбыс.)

куәлік, жүру (У дыбысы – жіңішке дыбысты дыбыс.)

жауын, қауын (У дыбысы – дауыссыз дыбыс.)

ә) Жаттығу жұмыстары

I тапсырма. Берілген сөзге ассоциация құру. Жіңішке буынды сөздердің астын сызу.

I топ

«Мектеп»

Мұғалім, ұстаз, білім, оқу, оқушы, класс, баға, тақта, дәптер, сөмке, т. б.

II топ

«Әдебиет»

Ақын, жазушы, өлең, әңгіме, кейіпкер, шығарма, теңеу, портрет, роман, т. б.

III топ

«Тіл»

Тіл әлемі, ауызша тіл, лексика, фонетика, тіл мәдениеті, қазақ тілі, ана тілі, т. б.

II тапсырма. Бейне материалмен жұмыс. Бейне материалдағы заттардың атын жазу. Жуан буынды сөздердің астын сызу. (Интерактивті тақтаның кітапханасын пайдалану)

I топ

Сиыр, қой, қаз, шошқа, торай, ешкі, лақ, әтеш, тауық.

II топ

Жылан, елік, бұзау, ит, үйрек, өрмекші, маймыл, қоңыз, балық, қарға, құс, жолбарыс, қозы, жылқы.

III топ

Бейне материалдағы сөздерге қосымша жалғап, сөйлем ойлау.

I топ. Қамыс құлақ, тостаған тұяқ,

Мінсең – қанат, сүті дәрі,

Еті тамақ. (Жылқы)

II топ. Әкесі – тышқан,

Шешесі – құстан. (Жарқанат)

III топ. Ішіне тамақ салынған,

Есігі тастай жабылған. (Тоңазытқыш)

Жазбаша орындалады.

I топ. Жіңішке буынды сөздерді теріп жазу. (6 сөз)

Білу, сену, беру, ілу, кезу, көну.

II топ. Жуан буынды сөздерді теріп жазу. (8 сөз)

Ашу, қазу, қу, жолығу, сызушы, жу, қану.

III топ. Берілген сөздерге қосымша жалғап жазу.

Ашулы, білуге, қазушы, сенуге, жазушы, қулық, берудің, ілуге, жолығуға, кезуші,

сызушының, жума, көнудің, қонуға.

III тапсырма. Деңгейлік тапсырма.

I топ

Көп нүктенің орнына дауысты дыбысты қойып көшіру.

От... н, ж... ңіс, т..., бат... р, ард... гер, ерл... к.

II топ

Оқу - білім тақырыбына

3 мақал - мәтел жазу. Дауысты дыбыстың астын сызу.

III топ

Шығармашылық жұмыс. «Достық» тақырыбында мәтін құрастыру немесе өлең шығару.

IV. Бекіту.

I топ. «А» дыбысының басталатын жуан буынды сөзге мысал келтіру.

II топ. «О» дыбысынан басталатын жуан буынды сөзге мысал келтіру.

III топ. «Ұ» дыбысынан басталатын жуан буынды сөзге мысал келтіру.

V. Үйге: У дыбысы бар сөздерді табу. Талдау.

VI. Бағалау. Бағалау парағы бойынша бағалау.

11-сабақ. Дауыссыз дыбыстар әлемі.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға дауыссыз дыбыстар туралы мағұлмат бере отырып, тілідің қатысына қарай қатаң, ұяң,үнді дыбыстарды ажырата білуге үйрету.

Тапқырлыққа, білгірлікке,ізгілікке, бір-бірінен ажырата білуге тәрбиелеу.

Ойлау қабілетін, сөйлеу мәнерін,тіл байлығын, ой-өрісін дамыту.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап.

Пәнаралық байланыс: Әдебиет.

Көрнекі құралдары: Тірек сызба, ойын тапсырмалар.

С А Б А Қ Т Ы Ң Ж Ү Р У Б А Р Ы С Ы .

Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасу,түгендеу, сабаққа қатысын қадағалау.

Психологиялық тренинг. «Жүректен жүрекке.» Оқушылар бір-біріне жақсы тілектер айту.

Үй тапсырмасын тексеру, бекіту.

«Кім білгіш»

1. Дауысты дыбыстар дегеніміз не?

2. Жуан,жіңішке дауысты дыбыстар дегеніміз не? Оларды ата.

3.Еріндік,езулік дауысты дыбыстар дегеніміз не?

4.Қазақ тіліне тән дауысты дыбыстарды ата.

Жаңа сабақ.

Мұғалімнің сөзі. «Әліппе» ханшайымы барлық әріптерге ән орындаудан жарыс

жариялаған еді. Сонда осы жарысқа барлық дауысты әріптер жиналған болатын, себебі олардың дауыстары жақсы болатын және олар ән айта алатын.

Барлық әріптер көзге түскілері келді,жеңіске жетуді қалады. Олар өте-мөте тырысып бақты:өздерінің ең жақсы әндерін шырқады.

Бұл байқалған жәйт ханшайымның назарынан тыс қалмады. Жарысқа қатысушылардың қайысын жеңімпаз деп жарияласам екен деп,ол түні бойы ойға батты. Себебі олардың бәрі де жарасымды ән салды емес пе.Таң атқаннан кейін біздің билеушіміз өзінің дана шешімін жария етті- ол дауыстылардың сингармонизмі,яғни дауыстылардың сөз ішінде бірыңғай не жуан не жіңішке болып, әуендесіп-үндесіп айтылуы туралы заң шығарды.

Дауысты дыбыстар жуан,жіңішке болып олар жеке жарасымды қала болып бөлінді.

Ал, дауыссыз дыбыстарды қуатты үш алқапқа жайғастырды.

Ал мұнда дауыссыз әріптер

Бір қатарға тұрыпты.

Дауыс пен шудан

Олар құрылыпты.

Ұяң қала орналасқан,ал бұл қалашықта әрдайым ұяң: б,в,г,ғ,д,ж,з.

Қатаң қалада үйлер бос тұрмайды, олар әрқашан қатаң естілетін дауыссыздар:

П,ф,к,қ,т,с,ш,щ,х,ц,ч,һ.

Мұрын жолды үнді алқабы өзінің қонақжайлығымен атақты.Ол өзіне мейман келгенді әрқашан жақсы көреді, атап айтқанда-дауысты У әріпінің келуіне қуанады.

Үнді:р,л,й,м,н,ң.

Ханшайым барлық қаланы екпін теңізінің бойына орналастырыпты.

Ештеңені шатастырып алмас үшін-сіздерге біздің визит карточканы ұсынамын.

Естеріңе сақтаңдар.

Дауыстылар Дауыссыздар ь және ъ

(жіңішкелер, (Үнді Ұяң Қатаң)

жуандар)

Дауыс+ Шу Шу Дауысы жоқтар.

Дауыс

« Кім тапқыр?»

Жайғаным –түкті кілем,

Ілгенім-тықыр кілем. ( Жасыл шөп.)

Мұхиттардың ортасында

Аппақ тау бар, түк өспейді.

Жер шарының картасында

Оған еш шың теңеспейді. ( Оқжетпес.)

Туған жердің белбеуі

Шұбатылып қалыпты.

Керемет-ау кернеуі,

Тасты тесіп, жарыпты. (Бұлақ)

Жұмбақтың шешуіне фонетикалық талдау жасау.

Сергіту сәті. «Кім шапшаң?» Карточкамен жұмыс.

«К» әрпінен басталатын сөздер.

1. Қыздың аты.

2 Батырдың аты.

3.Құс аты.

4. Жыл мезгілі.

5. Пайдалы кен.

«С» әрпінен басталатын сөздер.

1. Ақынның фамилясы.

2.Қаланың аты.

3.Үй жануары.

4.Оқу құралы.

5. Әріптен не құралады?

«Т» әрпінен басталатын сөздер.

1. Адам аты.

2.Құс аты.

3.Бас киім.

4.Сан аты.

5.Ағаш аты.

« Қ» әрпінен басталатын сөздер.

1. Ұлдың аты.

2. Қаланың аты.

3.Құс аты.

4.Төрт түлік аты.

5.Оқу құралы.

«Ш» әрпінен басталатын сөздер.

1. Әйгілі компазитор аты.

2. Киім аты.

3. Спорттық құрал.

4.Қала аты.

5. Іс тігетін адам.

Жаңа сабақты бекіту.

«Венн диаграммасы»

Өкпеден шыққан ауаның кедергіге ұшырап, салдыр мен үннен пайда болуы.

Дыбыстау мүшелері арқылы жасалады.

Өкпенден шыққан ауаның еш кедерсіз үннен ғана жасалуы.

Дауысты дыбыс. Ортақ қасиеті. Дауыссыз дыбыс.

Үйге тапсырма:

Сөздерге көрсетілген жұп дауыссыздардың тиістісін жазу.

Үлгі: п-б; пайдасыз, баласыз,балық.

Оқушыларды бағалау.

12-сабақ. Буындар әлемі.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Буын жайлы білімдерін кеңейту. Сыпайы сөздерді үйрету, үлкендермен сәлемдесу түрлерін үйрету.

2. Дамытушылық: Тіл байлығын, сөздік қорын дамыту, таным белсенділігін арттыру, сауатты көркем жазуын қалыптастыра түсу, әдеп әліппесін бойына дарыту.

3. Тәрбиелік: Адамгершілік, имандылық тәрбиесін беру, әдептілікке, сыпайылыққа, ізеттілікке үйрету, үлкенді сыйлауға, кішіге қамқор болуға тәрбиелеу.

Әдісі: сұрақ – жауап, түсіндіру, сөздік – көрнекілік,

Түрі: саяхат сабақ.

Көрнекілік: кесте, суреттер, сыпайы сөздер, үлестірмелі қима қағаздар, слайд.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру бөлімі.

Психологиялық дайындық.

1 бөлім.Қызығушылықты ояту.

-Балалар біз бүгін «Сыпайылар» әлеміне саяхатқа шығамыз. Мұнда біз әр елден сыпайы сөздер үйреніп сандығымызға жинақтай береміз. Бұл елдің елдің тұрғындары бір-біріне тек «сіз» деп қана сөйлейді екен. Бәрі бір-бірін сыйлап, сыпайы сөйлейді.

-Кәне, саяхатқа шығуға дайынсыңдар ма? Жолда кездесетін түрлі тапсырмаларды орындауға әзірсіңдер ме?

-Ең алдымен біздер сыпайы сөздер туралы не білеміз, тағы не үйренгіміз келеді, сол жөнінде алдарыңыздағы мына кестені «Білемін. Үйренгім келеді? Үйрендім» кестесін топпен толтырып алайық.

Білемін Үйренгім келеді? Үйрендім

Рахмет, сәлеметсіз бе?, Сау болыңыз! Кешіріңіз,Сыпай сөздерді қолданған оқушы әдепті, кішіпейіл бала.

Сыпайы сөздерді тағы үйренгіміз келеді?

Осы сұрақтың жауабын сабақ барысында білетін боламыз, үйренген сыпайы сөздерді сандыққа жинай береміз.

-Сыпайылық дегеніміз сәлем беруден басталады. Ең бірінші баратын еліміз «Сәлем бере білейік» деп аталады. Ол елге бару үшін көлік таңдап алайық.(Автобус)

-Автобустың тапсырмасы бар екен, сол тапсырманы орындасақ автобус орнынан қозғалып, біздерді «Сәлем бере білейік» еліне апарады.

Автобустың тапсырмасы үйге берілген .

-Міне енді біздер «Сәлем бере білейік» еліне де жеттік. Бұл елдің тұрғындары сіздермен ойын ойнағысы келіп тұр.

-Ойын ойнайсыңдар ма ?

Ойын аты «Сәлем бере білеміз бе?» деп аталады.

Суреттерді көрсету,сурет кейіпкерлерімен қалай амандасу. Сәлемдесу түрлерін анықтау.

-Сәлеметсіз бе?

-Сәлем бердік?

-Аман – есенсіз?

-Армысыз! Қош келіпсіз!

-Ассалаумағалейкум!-Сәлем

- Өзімізге қошемет білдіріп қояйық.Бұл елдің тұрғындары жаңа сыпайы сөздермен таныстырады.

Үйренген жаңа сыпайы сөздерді сандыққа салайық.

3 бөлім.Мағынаны тану.

-«Сыпайылар» әлемінің келесі елі «Рахмет». Бұл елге бару үшін алдымен көлік таңдайық.Бұл елге пойызбен барамыз. Пойыздың тапсырмасын орындасақ пойыз орнынан қозғалып, біздерді «Рахмет» еліне апарады.

-Пойыз тапсырмасы: Суреттегі сөздердің бірінші әріптері бойынша сөз құрастыру. БУЫН.

-Балалар біздер әліппе кезеңінен сөздерді буынға бөліп білеміз.

-Буын қай әріпке байланысты құрылады? Буын туралы ережені кім айтады?

Ереже: Сөзде қанша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады.

Буын

Ашық Тұйық Бітеу

Қа-ла ас-пан бас-тық

-«Рахмет» елінің тұрғындары сіздерге тапсырма дайындап қойыпты, ол жұмыс дәптерінен, сол тапсырманы орындасақ, сыпайы сөздермен сандығымызды толтырамыз.

-Орындауға әзірсіңдер ме?

Сөздерді буынға бөлу.

А-па, ә-же, а-та, кө-ке, ше-ше, на-ға-шы, жи-ен.

-Бұл нені білдіретін сөздер?

- Әр буында қанша дауысты дыбыс бар?

- Буын қандай дыбысқа байланысты бөлініп тұр?

-Осы сөздерді бір сөзбен не деп айтуға болады? Туыстық атаулар.

«Рахмет» елінің тұрғындарының тапсырмасын жақсы орындап шықтыңдар.Өзімізге қошемет білдіріп қояйық. Енді жаңа сыпайы сөздемен танысайық. Алғысым шексіз, ризамын.

-Енді Сыпайы сөздер әлемінің келесі елі «Кешіріңіз» деп аталады.

-Бұл елге бару үшін көлік, таңдайық.

-Кешіріңіз еліне ұшақпен барамыз.

- Ұшақпен бірге ұшып сергіп алайық.

-Міне балалар, «Кешіріңіз» еліне де жеттік.

-Кешіріңіз елінің тұрғындарының сіздерге тапсырмасы бар екен? Кәне, сол тапсырманы орындауға әзірміз бе?

Семантикалық картаны толтыру.

сөздер ана күн ұя түн ою аю аяқ

1 -буын + + +

2-буын + + + +

-Оқушыларға оқыту.

Енді жаңа сыпайы сөздемен сандығымызды толықтырайық.

-Кешіріңіз. Ғафу етіңіз! Айып етпеңіз.

-«Сыпайылар» әлемінің келесі еліміз «Рұқсат па?» деп аталады.

-Бұл елге бару үшін, алдымен көлік таңдайық.Кеме.

-Кеменің тапсырмасы бар екен, соны орындасақ кеме орнынан қозғалып біздерді «Рұқсат па?» еліне апарады.

Кеменің тапсырмасы:Суретпен жұмыс.

Кішіпейілдік – кісілік белгісі.

Суретке қарап әңгіме құрастырайық.Өзімізге қошемет білдіріп қояйық.

«Рұқсат па?» елінің тұрғындарының тапсырмасы:

Ой толғаныс.

-Енді келесі елі «Жарайды» деп аталады. «Жарайды» елінің тұрғындарының тапсырмасы бар екен? Кестенің үшінші бөлігін толтыру.

-Бүгінгі сабақтан не үйрендік?

Білемін Үйренгім келеді? Үйрендім

Рахмет, сәлеметсіз бе?, Сау болыңыз! Кешіріңіз,Сыпай сөздерді қолданған оқушы әдепті, кішіпейіл бала.

Сыпайы сөздерді тағы үйренгіміз келеді? Қайырлы таң!

Қайырлы күн!

Қайырлы кеш!

Алғысым шексіз, ризамын.

Кешіріңіз.

Ғафу етіңіз!

Айып етпеңіз.

Ашық буын

Бітеу буын

Тұйық буын

-Балалар, бүгін біз « Сыпайылар әлеміне» саяхат жасадық. Сыпайылық дегеніміз сәлем беруден басталады. Одан кейін кішіпейіл болу керек. Сиқырлы сөздерді әрқашанда өмірде қолданып, жақсы ниетке рахмет айтып, тиісті жерінде кешірім сұрап, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетіп әдепті, кішіпейіл балалар болуымыз керек.

V. Үйге тапсырма.

15 сөзді буынға бөліп жазу.

ҮІ.Бағалау.

13-сабақ. Сөздердің дұрыс айтылуы мен жазылуы.

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушылардың грамматикадан оқып, үйренген ережелерін ойындар арқылы қайталап бекіте түсу. Сөздердің айтылу және жазылу нормаларымен таныстыру, мысалдар келтіру арқылы дәлелдеу.

Дамытушылық: Жауапты тез таптырып, тапқырлыққа дағдыландыру. Жаттығу жұмыстары арқылы мағынаны таныту. Есте сақтау, ойлау қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Тіл дамыту жұмыстарын жүйелі әрі қызықты етіп ұйымдастырудың тиімділігін сезіндіру, ұқыпты, таза сауатты жазуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың әдісі: баяндау, талдау, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: әдебиет, математика

Сабақтың көрнекілігі: плакаттар, кеспе қағаздар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:

а) сәлемдесу; оқушыларды түгендеу;

б) оқушының назарларын сабаққа аудару.

в ) психологиялық сәт

Қазақ тілі – өз тілім, ана тілім,

Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім,

Қастерлейді ұл - қызың мәңгі сені

Балалығым, бақытым, қазақ тілім - дей келе сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Семантикалық картамен жұмыс.

Сөз---дауысты---жуан---жіңішке---ашық--- қысаң---еріндік---езулік---дауыссыз--- қатаң---ұяң --- үнді

2. Венн диаграммасынн толтыру.

Дауысты дыбыстар ------------ Дауыссыз дыбыстар

ІІІ. Жаңа сабақ.

Түсіндірме диктант.

Көкжиек, торы ала ат, жұлдыз, құндыз, Жанқожа, шекара, Жанболат, Бөгенбай, Жанпейіс, қара ағаш, қанды ағаш.

ОРФОГРАФИЯ МЕН ОРФОЭПИЯ

Қазақ тілінде сөздердің жазылу заңдылығы мен айтылу заңдылығы бар.

Орфография – сөздердің дұрыс жазылу заңдылығы.

Орфоэпия – сөздердің дұрыс айтылу заңдылығы

Дыбыс үндестігі орфоэпияның негізгі нормаларының бірі болып табылады.

Орфоэпиялық норма бойынша сөз бен қосымшаның шегіндегі, сөз бен сөздің аралығындағы дыбыстар бір - біріне үндесіп айтылуы керек.

Ілгерінді ықпал

Жазылуы ----------- айтылуы

Көрікбай ------------ Көрікпай

Көк гүл -------------- Көк күл

Қас жау ------------- Қаш жау

Ашса ----------------- Ашша

Ішсе ------------------ Ішше

Қашса --------------- Қашша

Ала көз ------------- Ала гөз

Алып бер ---------- Алып пер

Тоқ бала ------------- Тоқ пала

Кейінді ықпал

; азылуы ------------- айтылуы

Жанболат ------------ Жамболат

Кек алу --------------- Кег алу

Қара ала ------------- Қарала

Сақ адам ------------ Сағ адам

Он бес ---------------- Ом бес

Есенбай -------------- Есембай

Көп бала ------------- Көп пала

Тоқ екен ------------- Тоғ екен

1-тапсырма. Дұрыс жазылған сөздерді ата.

Бозша торғай – бошша торғай

Бозшағыл – бошшағыл

Бой алдыру – бойалдыру

Бой түзету – бойтүзету

Бойкүйездік – бойкүйестік

Жүріскер – жүрісгер

Жүрек айну – жүрег айну

Қаз табан – қас табан

Қайнар көз – қайнар гөз

Қайнар бұлақ – қайнар бұлағ

Қайтара айту - қайтарайту

Сап болу – сап полу

Сарала қаз – сарала ғаз

2-тапсырма. Дұрыс айтылған сөздерді ата.

Жылан гөз - Жылан көз

Жыланғұрт - Жыланқұрт

Қайқаяқ – Қайқы аяқ

Қайран ғалу - Қайран қалу

Қайыр ғош - Қайыр қош

Қақ пөлу – Қақ бөлу

Саптаяқ - Саптыаяқ

Сарауыз – Сары ауыз

Сегіз ғанат - Сегіз қанат

Сергіту сәті.

Жұмбақ шешу.

1. Фонетикалық екі ұғым,

Бірімен - бірі сыбайлас.

Бірі айтылады да естіледі,

Екіншісі жазылады да көрінеді

(Дыбыс, әріп)

2. Бір ағашта отыз жеті алма,

Оны жемек болсаң,

Он шақтысы еркін өтіп кетеді,

Қалғандары қақтығысып барып өтеді.

(Дауысты, дауыссыз дыбыстар)

3. Оңға қарай оқысаң да бір халық,

Солға қарай оқысаң да бір халық.

Бір буыным – құс,

Бір буыным – түс.

(Қазақ)

Тапсырма: өнерпаз сөзіне фонологиялық сатылай кешенді талдау жасау.

Өнерпаз

1. аралас буынды сөз.

2. Ө - нер - паз

а. б. б. б.

3. Бір жағдайда тасымалданады

өнер - паз

4. Екпін - паз буынындағы - а дауысты дыбысына түседі

5. Өнерпаз ( )

6. дыбыс үндестігі

ІV. Білімді бекіту

1. Орфоэпиялық заңдылықпен жазылған сөзді табыңыз:

А) жұлын

В) құман

С) жұлұн

2. Қай сөз орфографиялық нормаға сай жазылған?

А) Біріңғай

В) Жаңғожа

С) Жанпейіс

3. сөз бен қосымша арасындағы кейінді ықпалды табыңыз:

А) Менің қазақ тілін үйренгім келеді

В) Менің сұрағаным бола қоймады.

С) Су айнадай тап - таза екен.

4. Естілуі бойынша жазылған сөзді табыңыз

А) хайуан

В) тайаныш

С) жиналыс

5. Орфоэпия бойынша жазылған сөзді табыңыз:

А) күндүз

В) Сарыағаш

С) кемеңгер

V. Қорытынды:

Ана тілің – арың бұл,

Ұятың боп тұр бетте.

Өзге тілдің бәрін біл,

Өз тіліңді құрметте!

VІ. Бағалау

VІІ. Үйге тапсырма: Ережелерді қайталау. Тақырыпқа 5 мысал жазу.

14-сабақ. Дыбыстық талдау.

Қазақ тілінен жүргізілетін жұмыстардың ішінде граматикалық талдауға біршама ұқсас, онымен жанаса жүргізілетін жұмыстардың бірі – фонетикалық талдау. Фонетикалық талдау граматикалық талдау емес, сондықтан оны фонетикалық талдау деп өз атымен атаған жөн.

1. Дауысты дыбыстарға арналған фонетикалық талдаудың үлгісі:

а - жуан, ашық, езулік дауысты;

ә - жіңішке, ашық, езулік дауысты;

о – жуан, ашық, еріндік дауысты;

ө - жіңішке, ашық, еріндік дауысты;

е - жіңішке, ашық, езулік дауысты;

ұ – жуан, қысаң, еріндік дауысты;

ү - жіңішке, қысаң, еріндік дауысты;

ы - жуан, қысаң, езулік дауысты;

і - жіңішке, қысаң, езулік дауысты;

у - жуан, қысаң, еріндік дауысты;

и - жіңішке, қысаң, езулік дауысты;

э – ашық, езулік дауысты; (орыс тілінен енген сөздерде ғана кездеседі).

2. Дауыссыз дыбыстарға арналған фонетикалық талдаудың үлгісі:

б – ұяң дауыссыз;

в - ұяң дауыссыз;

ғ - ұяң дауыссыз;

д - ұяң дауыссыз;

ж - ұяң дауыссыз;

з - ұяң дауыссыз;

й – үнді дауыссыз;

к – қатаң дауыссыз;

л – үнді дауыссыз;

м - үнді дауыссыз;

н - үнді дауыссыз;

ң - үнді дауыссыз;

п - қатаң дауыссыз;

р - үнді дауыссыз;

с - қатаң дауыссыз;

т - қатаң дауыссыз;

у - үнді дауыссыз;

ф - қатаң дауыссыз;

х - қатаң дауыссыз;

ц - қатаң дауыссыз;

ш - қатаң дауыссыз;

щ - қатаң дауыссыз (орыс тілінен енген сөздерде кездеседі, бірді – екілі қазақ сөздерінде ұшырайды. Ащы, тұщы)

Мысалы, мына сөйлемдерге фонетикалық талдау жасап көрейік:

Ең алдымен сөйлемнен дауысты дыбыстарды тауып, астын бір сызады, содан кейін дауыссыздарын тауып, астын екі сызу керек. Осыдан соң оларды бір дыбыс екі қайталанбайтын етіп, жеке – жеке тізіп жазамыз:

Оның шығармасы үздік деп табылды.

Оның о – ашық буын, ның – бітеу буын

о – жуан, ашық, еріндік дауысты;

н – үнді дауыссыз;

ы – жуан, қысаң, езулік дауысты;

ң – үнді дауыссыз;

4 әріп, 4 дыбыс бар.

шығармасы шы – ашық буын, ғар – бітеу буын, ма - ашық буын, сы - ашық буын.

ш – қатаң дауыссыз;

ы – жуан, қысаң, езулік дауысты;

ғ – ұяң дауыссыз;

а – жуан, ашық, езулік дауысты;

р – үнді дауыссыз;

м – үнді дауыссыз;

а – жуан, ашық, езулік дауысты;

с – қатаң дауыссыз;

ы – жуан, қысаң, езулік дауысты;

9 әріп, 9 дыбыс бар.

үздік, үз – тұйық буын, дік – бітеу буын.

ү – жіңішке, қысаң, еріндік дауысты;

з – ұяң дауыссыз;

д – ұяң дауыссыз;

і – жіңішке, қысаң, езулік дауысты;

к – қатаң дауыссыз;

5 әріп, 5 дыбыс бар.

деп, деп – бітеу буын.

д – ұяң дауыссыз;

е – жіңішке, ашық, езулік дауысты;

п – қатаң дауыссыз;

3 әріп, 3 дыбыс бар.

табылды. та – ашық буын, был – бітеу буын, ды – ашық буын

т – қатаң дауыссыз;

а – жуан, ашық, езулік дауысты;

б – ұяң дауыссыз;

ы – жуан, қысаң, езулік дауысты;

л – үнді дауыссыз;

д – ұяң дауыссыз;

ы – жуан, қысаң, езулік дауысты;

7 әріп, 7 дыбыс бар.

15-сабақ . Практикалық сабақ.

Төмендегі үлгіге қарап фонетикалық талдау жаса

Берілгені: ____________________________

Айтылу

мақсатына қарай жуан буынды, жіңішке, аралас буынды сөз.

буын түрі: _____буын бар= ________________________________

тасымал: ____түрде: _____________________________________

екпін: ________________________/__________________ /

үндестік заңы Буын үнд : __________= Ç_____________ + ____________

Дыбыс үнд D: _________________= Ç + ________ ықпал

Фонетикалық талдау үлгісі .

Математикалық тәсілмен ДЫБЫСТЫҚ талдау:

O-дыбыс

-дауысты дыбыс

D-дауыссыз дыбыс

Берілгені: сөздер

Шешуі: 6 O=2 +3 D

6O=(2 жіңішке- ө, е)* (2 ашық-ө,е)*(1 еріндік-ө+1 езулік-е)

(1 Dқатаң-с)* (2 D ұяң-з,д)*(1 D үнді-р)

Берілгені: сөздер

Айтылу

мақсатына қарай жуан буынды, жіңішке, аралас буынды сөз.

буын түрі: 2 буын бар= сөз+дер=б.б+б.б

тасымал: 1 түрде: сөз-дер

екпін: сөздер /соңғы буынға /

үндестік заңы Буын үнд : сөз+ дер= Çжіңішке + жіңішке

Дыбыс үнд D: сөз+дер= Ç + ілгерінді ықпал (ұяң)

Берілгені: жасөспірім

Айтылу

мақсатына қарай жуан буынды, жіңішке, аралас буынды сөз.

буын түрі: 5 буын бар= жас+өс+пі+рім+дер=б.б+т.б+а.б+б.б+б.б

тасымал: 4 түрде: 1. Жас -өспірімдер, 2. Жасөс-пірімдер,

3. жасөспі-рімдер, 4. жасөспірім-дер

екпін: жасөспірімдер /соңғы буынға /

үндестік заңы Буын үнд : жасөспірім+ дер= Çжіңішке + жіңішке

Дыбыс үнд D: жасөспірім+дер= Ç + ілгерінді ықпал (ұяң)

Математикалық тәсілмен ДЫБЫСТЫҚ талдау:

O-дыбыс

-дауысты дыбыс

D-дауыссыз дыбыс

Берілгені: жасөспірімдер

Шешуі: 13 O=5 +8 D (і-дыбысы екі рет қайталанады,

с,р-дыбыстары екі рет қайталанғандықтан-10 дыбыс)

10 O=4+6D

10 O=(3 жіңішке- ө, і, е+ 1 жуан-а )* (1 қысаң-і+3 ашық-а, ө, е )*(1 еріндік-ө+3 езулік-а,е,і)

(2 Dқатаң-с,п)* (2 D ұяң-ж,д)*(2 D үнді-м,р)

16-сабақ. Сөз таптарына саяхат.

Сабақтың мақсаты: Сөз таптары туралы өткенді пысықтау. Зат есімнің, етістіктің, сын есімнің, сан есімнің сөйлемдегі қызметі, сұрақтары туралы қайталау. Оқушылардың сауатты жаза білу дағдысын қалыптастыру. Шығармашылық қабілеттерін дамыту, жаңа технологияны пайдалана отырып, білім сапасын арттыру. Оқушыларды дұрыс сұрақ қоя білуге үйрету, сөздік қорын байытып, байланыстырып сөйлеуін дамыту.

Сабақтың түрі: дәстүрлі емес

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ- жауап, пікірлесу, әңгімелеу, көрнекілікпен жұмыс

Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту

Сабақтың формасы: сыныптағы сабақ

Көрнекілік: суреттер, тапсырмалар, жұмбақтар, логикалық тапсырмалар, флипчарттар, ойындар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

а) оқушылардың

сабаққа қатысын тексеру;

ә) оқушылардың сабаққа даярлығын тексеру;

Психологиялық дайындық.

Күлім қағып қолымызды қошеметпен соғайық,

Қатар тұрған көршімізге қолымызды бұлғайық.
Жылы шырай жүзбенен, мейірімді көзбенен,
Бүгінгі күнге баршамызға сәттілікті тілейік.

Ерте, ерте, ертеде біз білмейтін «Сөз таптары» патшалығы болыпты. «Сөз таптары» патшалығының Зат есім, Етістік, Сан есім, Сын есім атты төрт ханзадасы болыпты. Патшалық сан қилы құпиялар мен жұмбақтарға, қызықты сырлар мен тапсырмаларға толы екен. Сол «Сөз таптары» патшалығын саяхаттай отырып, кездескен тапсырмаларды мүдірмей орындап, әр тапсырманың дұрыс шешімін таба білулеріңе тілектеспін.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

«Көктем» тақырыбына өлең құрастыру.

(Сөз таптарын табу, сұрақ қою)

ІІІ. Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыру сәті.

Сызба бойынша жұмыс.

Зат есім

Етістік

Сын есім

Сан есім

· Ұқсастығы мен өзгешеліктерін ата.

ЕРЕЖЕ.

· Заттың атын білдіретін сөздерді зат есім дейміз.Сұрақтары: кім? не? кімдер? нелер?

· Заттың қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөздерді етістік дейміз. Сұрақтары: не істеді? не қылды? қайтті?

· Заттың сынын, сапасын білдіретін сөздерді сын есім дейміз. Сұрақтары: қандай? қай?

· Заттың санын, ретін білдіретін сөздерді сан есім дейміз. Сұрақтары: қанша? неше? нешінші?

ІV. Жаңа сабақты меңгерту

1. «Жасырынған сөзді тап» ойыны

а) Аппақ болып гүл тұрар, в) Ұшып жүрген гүл көрдім,

Жылына бір құлпырар. (Жеміс ағашы) Қонғанда ұстап үлгердім. (Көбелек)

ә) Жатты да жатты, г) Күн күледі,

Жылғаға тартты. (Қардың еруі) Жер түледі. (Көктем)

б) Ақ сиыр тұрып кетті, д) Қырға кілем жайылды. (Қызғалдақ)

Қара сиыр жатып қалды. (Қыс пен көктемнің ауысуы)

«Көрікті көктем» тақырыбына шағын әңгіме құрау.

Зат есімді табу, сұрақ қою, зат есімнің астын сызу.

V. Жаңа сабақ бойынша тапсырма орындау сәті.

2. «Жалғасын тап» ойыны. Мақалды толықтыру, етістікті табу, сұрақ қою.

Ата-ананың сөзін жерге тастама,

Байып алсаң – менмендікке бастама.

Әке көрген оқ жонар,

Шеше көрген тон пішер.

Қарт кісіні қадірле,

Өзің де қарт боларсың.

Ана сүтін ақтамағанды,

Ешкім мақтамайды.

Ана туралы өлеңдер оқу.

VІ. Сергіту сәті.

Сергіту жаттығуларын жасау

3. «Орнын тап» ойыны. Сөздердің орнын ауыстырып сөйлем құрау, сын есімдерді табу, сұрақ қою.

а) Көтерді, үйлер, биік, бой, қалада.

ә) Оқыды, Қайрат, кітап, қызықты.

б) Терді, бақшадан, Айгүл, алма, қызыл.

в) Бар, Айжанның, добы, ала.

4. Ойлан, тап. Математикалық жұмбақтар шешу, сан есімді табу, сұрақ қою.

а) Бір топ бала тоғаннан, б) Алпыс ала қарға,

Жиырма бес балық ұстадық, Қырық қара қарға.

Бөліскенде оларды, Ұшады, қонады.

Тиді әркімге бес балық. (5 бала) Барлығын қоссаң, қанша болады? (100 қарға)

ә) Бес бұтақты шыршада, в) 13 түйе, 5 жылқы,

Бұтақ сайын алты алма. 7 сиыр, 5 ешкі.

Біреуін берсе Айдарға, 2 қоян, 3 түлкі,

Болды сонда қанша алма? (шыршада алма өспейді) Таба алмасаң бұл күлкі! (35)

5. Санамақтар айту.

VІІ. Қорытынды.

1. Логикалық тапсырмалар.

· Айгүлдің алдында 3 зат тұр: шелек, доп, қуыршақ. Допты қозғамай қалай шетіне қоюға болады?

· Үстел үстінде төрт алма тұр. Бір алманы алып ортасынан бөліп қайта қойды. Үстел үстінде неше алма болды?

· Қоянға (көк), түлкіге (сары), аюға (қызыл) үш түрлі жалауша жасап берді - қызыл, сары, көк. Қояндағы жалауша қызыл емес, түлкідегі қызыл да,көк те емес. Кімнің жалаушасы қандай?

· Отбасында төрт бала бар. Қыздар қанша болса, ұлдар сонша. Отбасында қанша ұл, қанша қыз бала бар?

· Екі сыныпта 50 орындық бар. Бір сыныптан 10 орындықты алып кеткенде, екі сыныптағы орындықтар саны бірдей болды. Бастапқыда әр сыныпта неше орындықтан болған?

· Әжесі немерелеріне 10 сырға және 2 машина алды. Әжейдің неше немересі бар? Нешеуі ұл , нешеуі қыз ?

2. Өтілген материал бойынша пысықтау жұмыстарын жүргізу.

VІІІ. Бағалау.

Оқушыларды мадақтау

ІХ. Үй тапсырмасы.

Өтірік өлең құрастыру

17-сабақ. Сөз таптары. (есім сөз таптары, етістік, үстеу, оқшау сөздер мен шылау)

Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға сөздерді топтастыру, зат есім жайлы толық мәлімет
бере отырып олардың ой-пікірін калыптастыру.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, сауаттылыққа баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: дид. материалдар, кестелер, кеспе қағаздары, тірек сызбалар.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жұмыс жүргізу.
Сабақтың типі: жаңа сабақ
Сабақтың өтілу барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1. Сәлемдесу.
2. Кезекші мәлімдемесі.
З. Журнал бойынша түгелдеу.
4. Жаңа сабаққа дайындық.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
"Қайталау-оқу анасы",
Мақалдың бір данасы. Өткенді еске түсірсең, Ешкімнің жоқ таласы.
Бүгін біздің сабағымызда халқымыздың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлы қонақта. Біздің тобымыздың аттары ұлы ақынның "Ғылым таппай мақтанба" атты өлеңіндегі бес асыл іске қатысты екені бұрыннан белгілі. Сондықтан сыныпты мен топқа бөліп жарыс түрінде өтемін.
Әр топ сынып бөлмесі ішінде белгіленген орынға бөлініп отырады. Топтың аттары жазылған белгі партаға қойылады. Әр топ жетекшісі өздерінің тобын төмендегі шумақтар арқылы таныстырды.
1. "Талап" тобы --------------------------2. "Еңбек" тобы
Талабың болса тайсалма, ------------Еңбек етсең ерінбей,
Өзіңді өзің байқа да, ------------------ Еңбегің қалмас көрінбей.
Талаптансаң жеңесің ------------------ Зор табысқа кенелтер
Қиындықты қашанда. ----------------- Құлшына еткен еңбек қой.
3. "Терең ой" тобы -----------------------4. "Қанағат" тобы
Терең ой сенің қанатың, --------------- Қанағат — асыл қасиет,
От болып ылғи жанатын. --------------- Адал жүректі ақниет.
Білімділігінен іскерлік, ------------------ Қанағатшыл бол әр қашан,
Сені іздеп те табатын, --------------------Пайдасы тиер сан рет.
5."Рақым" тобы
Рақым — сенің ұятың,
Бетіндегі асыл ұятың.
Рақымды болса әр адам
Жанында ылғи болатын.
Үй тапсырмасына қатысты жұмыстар төмендегідей болады. Топ басшысы өз тобындағы бір оқушысына тестік тапсырманы орындауды тапсырады. Тестік тапсырмалар өр топқа бір-бірден берілді.

"Талап" тобына. Ашық буынды сөздерді табыңдар.
а. Орман ә. Мектеп б. Алша в. Дөптер г. жаңбыр

"Еңбек" тобына қос сөзді табыңдар.
а. Бесжылдық .ә. Әп-әдемі б. Қара көк в. Қос құдық г. Әдемілеу

"Терең ой" тобына біріккен сөзді табыңдар.
а. Механикалық ә. Итмұрын б. Шаруашылық в. Ұзынды-қысқалы г. Демеуші

"Қанағат" тобына. Тіркес сөзді табыңыз.
а. Қой бағу . ә. Қой мойын б. Күй аты в. Ойынды қой г. Балалар келеді

"Рақым" тобына қысқарған сөзді табыңдар.
а. Қолғанат ә. Медколледж б. Медетбек в. Қорықтық г. Сапарлас.

Фонетикалық талдау жұмысы. Бұл тапсырма топтың басқа бір мүшесіне орындауға беріледі. Әр топқа бір-бірден төмендегі сөздер:
1) оқушылар 2) сыныпта 3) көгершін 4) жапырақ 5) достары.

Әр топтан тапсырма алған оқушы төмендегі математикалық теңдеу бойынша орындайды. Берілгені: Оқушылар
Шешуі: 0 = — 8 = 4(0, у, ы, а) / 4(қ, ш, л, р)
Әр топтан жауап берген оқушылардың жауабы топ жетекшілеріндегі бағалау жауап парағына түсіріледі.
Жауап парағының үлгісі
Реті ------ Жауап берген ---------- Әр жауаптың бағасы
------------ Оқушының аты ---------"5" "4" "3" "2"
1.
2.
Үй тапсырмасын жоғарыдағы жұмыс бойынша топ жетекшілері арқылы қорытып шығамын.
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Сөздерді топтастыру. Зат есім» тақырыбы жайлы түсіндіремін.
Сөздердің білдіретін мағынасына, түрлену тұлғасына, қойылатын сұрағына, сөйлемде
атқаратын қызметіне қарай топталуын сөз таптары деп атайды. Қазақ тілінде 9 түрлі сөз
табы бар. Олар: зат есім, сын есім, сан есім, етістік, есімдік, үстеу, еліктеу сөздер, шылау,
одағай. Зат есім.
Заттың атын білдіріп, кім? не? деген сұраққа жауап беретін сөздер зат есім деп аталады. Мысалы: әке (кім?), оқушы (кім?) тау (не?), ауыл (не?), т. б.

Зат есім жалпы есім және жалқы есім болып екіге бөлінеді. Біркелкі заттардың жалпы атауы жалпы есім деп аталады. Заттардың ішіндегі бір түрінің өзіне ғана қойылған аты жалқы есім деп аталады. Мысалы, кісі, адам, деген жалпы одам атаулыға тән ат болса, Сұлтан Бейбарыс, Нұрсұлтан дегендер адам атаулының бәріне емес, жеке кісілерге ғана қойылған. Жалқы есім, әдетте, жеке кісінің аты-жөні, мемлекет, республика, облыс, аудан, қала, көше, ұйым, мекеме, т. б. жеке аттары, географиялық атаулар, әр түрлі шығарма аттары, мал, құс, хайуанаттарға арнайы қойылған аттар болып келеді. Жалқы есімдер бас әріптен басталып жазылады.
ІҮ. Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жұмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма: 118-жаттығу жұмысының орындалу шартын түсіндіремін: Өздерің білетін жалқы есімдерді естеріңе түсіріп, дәптерлеріңе жазыңдар.
Келесі тапсырма: өзіндік жұмыс. Жер, су, географиялық атауларды қатыстырып он сөйлем құрап жазыңдар.
Ү. Келесі тапсырма: өзіндік жұмыс. Газет, журнал, кітап, ән, күй, шығарма аттарын қатыстырып он сөйлем құрап жазыңдар.
ҮІ. Сабақтың қорытындысы:
1. Сұрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
2. Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
ҮІІ. Үйге тапсырма: өзіндік жұмыс. Жалпы есімдер мен жалқы есімдерді қатыстырып
«Туған жерім — алтын бесігім» тақырыбында шағын шығарма жазып келу.

20-сабақ. Жұрнақтар әлемі.

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларға түбір мен қосымша, сөздің түбіріне жалғанғанда, оның мағынасын өзгертіп, туынды сөз жасайтын жұрнақ туралы түсінік беру.

2. Оқушылардың ойлау қабілеттерін, сөздік қорларын молайту, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық қабілеттерін дамыту.

3. Ұйымшылдыққа, ізденімпаздыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру

Сабақтың түрі: Пысықтау сабағы

Сабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру, топтастыру, ауызша, жазбаша жұмыстар, сұрақ-жауап, ойын.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, қима қағаздар, тірек сызбалар.

Сабақтың барысы

І Ұйымдастыру бөлімі

Оқушылармен психологиялық дайындық жасау.

ІІ Үй тапсырмасын тексеру.

1. Күн ретін жазу.

Үлкендерге әр уақытта сәлем беру керек.

- Балалар әр істің көшбасшысы болады. Олай болса біз бүгінгі сабағымызда көп білетін көшбасшымызды анықтайтын боламыз. Бұл сайыста озып шыққан оқушы «Пән көшбасшысы» атанады.

Ойын бес айналымнан тұрады.

1-ші айналым - «Бәйге»

2-ші айналым – «Тіл өнері»

3-ші айналым – «Жеті жұмбақ»

4-ші айналым – «Дода»

5-ші айналым – «Жорға»

Бұл ойынның шартын әр айналымның алдында түсіндіріп отырылады.

1-ші айналым «Бәйге». Үй тапсырмасын бекіту.

1. Сөз оның құрамы дегеніміз не?

2. Түбір мен қосымша дегеніміз не?

3. Жұрнақ дегеніміз не?

4. Туынды сөз қалай жасалады?

ІІІ Жаңа сабақ. Пысықтау сабағы.

2-ші айналым «Тіл өнері».

1-тапсырма. Сөздерді оқып, мағыналарындағы айырмашылықтарын салыстыру.

Тау –таулы, сыпыр-сыпырғыш, ойын-ойыншық, ем-емхана, біл-білгір.

Тау - түбір сөз. Таулы – түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы жасалған туынды сөз.

(Әр сөздің мағыналарына түсінік беру)

3-ші айналым «Жеті жұмбақ»

2-тапсырма. . Жұмбақты көшіріп жазып, қарамен жазылған сөздердің түбірі мен жұрнақтарын тауып белгілеу.

Жұмбақтың шешуін бірінші тапқан оқушы орындайды.

Жаздай тынығады,

Қыстай зымырайды. (Шана)

Үстінде есігі,

Өзі орындық, өзі үстел,

Оқушының бесігі. (Парта)

Сергіту сәті.

4 –айналым «Дода»

Ойын: «Менің орным қайда?»

3-тапсырма. Сөздерге –шы, -ші, -лы, -лі, -ды, -ді жұрнақтарының тиістісін жалғап жазу.

Оқу, сурет, су, пайда, жауын, көңіл.

ІV Сабақты қорытындылау.

5-ші айналым «Жорға»

1. Карточкамен жұмыс. Мына схема бойынша түбір сөз тап.

... –дық ...-тық ...-лық

...–лік ...-қыш ...-кіш

2. Мына сөздерден туынды сөз жаса

жұмыс, еңбек, бас, оқу, біл, ас

3. Түбір деген не?

4. Қосымша деген не?

5. Жұрнақ дегеніміз не?

6. Туынды сөз қалай жасалады?

7. Кітапхана сөзінің түбірі қалай?

Шығармашылық жұмыс

Қар жауады қалай?

Кімдер? жүр шапалақтап.

Балалар не? киеді.

Не? беттен сүйеді.

V Сабақты бекіту.

Сөздің түбіріне жалғанғанда, оның мағынасын өзгертетін қосымшаларды жұрнақ дейміз. Түбір сөзге жұрнақ қосылу арқылы жасалған сөзді туынды сөз дейміз.

VI Сабақты бағалау. Оқушылар өздерінің қолдарындағы бағалау картасын көрсетеді. Әрбір орындалған тапсырмаларға 5 ұпайдан беріледі.

Бәйге Тіл өнері Жеті жұмбақ Дода Жорға Шығармашылық тапсырма

Барлығына қатысқан оқушы қазақ тілі пәні көшбасшысы болады.

VII Үйге тапсырма. «Жұрнақ» қайталау.

21-сабақ. Жалғаулар әлемі.

Сөз бен сөзді байланыстыратын қосымша түрі жалғау деп аталады. Қазақ тілінде жалғаудың төрт түрі бар. Жалғау өзі жалғанған сөздің мағынасын өзгертпейді.

Көптік жалғауы.

Сөздер жекеше түрде де, көпше түрде де қолданыла береді. Көптік мағынаны білдіру үшін сөздерге көптік жалғауы жалғанады. Мысалы: ағаш-тар, көше-лер, қыз-дар.

Көптік жалғауының түрлері мыналар: -лар,-лер, -дар, -дер, -тар, -тер Көптік жалғауының басқы дыбысының түрліше болуы түбір сөздің соңғы дыбысына байланысты.

Тәуелдік жалғауы.

Тәуелдік жалғауы заттың біреуге немесе бір нәрсеге тәуелді(меншікті)екенін білдіреді. Тәуелденетін зат үш жақтың біріне меншікті болып тұрады.Сол себепті тәуелдік жалғауының үш жағы және әр жақтың өзіне тән жалғаулары болады.

Мысалы:

Жекеше түрі Көпше түрі

І жақ –м, -ым, -ім І жақ –мыз, -ымыз, -міз, -іміз

ІІ жақ –ң, -ың, -ің, -ыңыз, -іңіз, -ңыз, -ңіз ІІ жақ -тарың, -терің, -дарың, -дерің, -ларың, -лерің, -тарыңыз, - теріңіз, - дарыңыз, -деріңіз, -ларыңыз, -леріңіз

ІІІ жақ –сы, -сі, -ы, -і ІІІ жақ –сы, -сі, -ы, -і

Сөздердің тәуелденуі өңаша тәуелдену және ортақ тәуелдену болып, екіге бөлінеді.

Бір немесе бірнеше заттың бір ғана затқа меншікті болуын білдіретін тәуелдену оңаша тәуелдену деп аталады. Басқаша айтқанда, заттың жекеше түрде тәуелденуі.

Бір немесе бірнеше заттың көп затқа меншікті болуын білдіретін тәуелдену ортақ тәуелдену деп аталады. Басқаша айтқанда, заттың көпше түрде тәуелденуі. Мысалы:

Оңаша тәуелдену: Ортақ тәуелдену:

Менің үй-ім, қалам-ым Біздің үй-іміз, қалам-ымыз

Сенің үй-ің, қалам-ың Сендердің үй-лерің, қалам-дарың

Сіздің үй-іңіз, қалам-ыңыз Сіздердің үй-леріңіз, қалам-дарыңыз

Оның үй-і, қалам-ы Оның үй-і, қалам-ы

Септік жалғауы.

Сөздердің септік жалғауларын қабылдауын септелу дейді. Зат есім жекеше және көпше түрде септеледі. Септік атаулары, сұрақтары және жалғаулары төмендегінше:

Атау. Кім? Не?

Ілік. Кімнің? Ненің?

Барыс. Кімге? Неге? Қайда?

Табыс. Кімді? Нені?

Жатыс. Кімде? Неде? Қайда?

Шығыс. Кімнен? Неден?

Көмектес. Кіммен? Немен?

-ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің -а, -е, -қа, -ке, -ға, -ге, -на, -не -ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті, -н -да, -де, -та, -те, -нда, -нде -дан, -ден, -тан, -тен, -нан, -нен -мен, -бен, -пен, -менен, -бенен, -пенен.

Септелудің екі түрі бар: жай септелу және тәуелді септелу. Сөздердің тәуелденбей тұрып түбір күйінде септелуі жай септелу деп аталады. Сөздердің тәуелденіп барып септелуі тәуелді септелу деп аталады.

Мысалы:

Жай септеу Тәуелді септеу

А. Үй А. Үйім

I. Үй-дің I. Үй-ім-нің

Б. Үй-ге Б. Үй-ім-е

Т. Үй-ді Т. Үй-ім-ді

Ж. Үй-де Ж. Үй-ім-де

Ш. Үй-ден Ш. Үй-ім-нен

К. Үй-мен К. Үй-ім-мен

Жіктік жалғауы.

Сөздің жіктік жалғауларын қабылдауын жіктелу дейді.

Жіктік жалғауы негізінен етістікке жалғанады. Сондай-ақ есім сөздерге де жалғана беред Бірақ жіктік жалғауы кез келген есім сөзге жалғана бермейді. Тек адамның кім екенін қандай екенін білдіретін және кәсібін көрсететін есім сөзге жалғанады.(Мен оқушымын. сен ақылдысың, сіз үшіншісіз, мен кіммін? т.б.)

Жіктік жалғауының да үш жағы бар, бірақ үшінші жақтың арнайы қосымшасы (зат есім, сын есім, сан есім және есімдікте) жоқ. Есім сөздің жіктелуі:

Жақ Жекеше Көпше

І Мен дәрігермін, оқушымын Біз дәрігерміз, оқушымыз

ІІ Сен дәрігерсің, оқушысың. Сіз дәрігерсіз, оқушысыз Сендер дәрігерсіңдер, оқушысыңдар. Сіздер дәрігерсіздер, оқушысыздар.

III Ол дәрігер, оқушы. Олар – дәрігерлер, оқушылар.

1. Сөз кұрамын анықта

Оқушылар, кезекшілер, оқытушылар, тәрбиешілер, балалықты, жастықты, достықты,

2. Тәуелдік жалғауын жалға.

Менің уәде ..., оның бала ..., сіздің әке ..., сенің іні ..., біздің аға ..., сенің әже..., сіздің әпке ..., сіздердің сіңлі ..., сендердің ата ..., олардың апа ..., біздің мұғалім ...

3. Көп нүктенің орнына тиісті жалғауларды жалға.

Мен кітап оқып отыр ... . Сен сурет салып отыр ... . Ол тақтаға жазып тұр ... . Сіз диванда жатыр ... . Олар футбол ойнап жүр

22-сабақ. Практикалық жұмыс.

Сабақтың мақсаты: Сөз құрамы туралы еске түсіріп, түбір мен қосымшаның бір - бірінен өзгешелігін таныту, қосымшаның жұрнақ және жалғау болып бөлінетінін еске түсіру.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Әдісі: сұрақ - жауап, түсіндіру.

Көрнекілігі: сөзжұмбақ, таблица, үлестірмелі қағаздар

Өту барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

А) Сынып оқушыларын түгелдеу.

Ә) үй тапсырмасының орындалуын қадағалау.

ІІ. Ой шақыру

Сұрақ - жауап әдісі:

- Сөз мағынасына қара қандай түрлерге бөлінеді?

- Тура және ауыспалы, мағынасы қарама - қарсы сөздер және мәндес сөздер, көп мағыналы сөздер.

ІІІ. Жаңа сабақ

А) Көркем жазу.

Қ қ

ә) Сөздің құрамы екі бөліктен тұрады.

Түбір - қосымша

Жұрнақ Жалғау

б) Жасырылған жұрнақтарды тауып жазу

балық + =

кітап + =

көз + =

ас + =

ғарышкер + =

Тапсырма бойынша ереже құрастыру:

Түбір сөзге жалғанатын бөлікті жұрнақ деп атаймыз.

Жұрнақ арқылы жаңа сөз құрастыруға болады.

а) Карточкамен жұмыс.

1. Күләш Байсейітова қазақта бұлбұлы атанған әнші. Менің апам – өнерпаз.

(Қосымшалы сөздерді тауып, сөз құрамына ажырат.)

2. Сөз құрамына талда.

Оқушы, оқулық, суат, сулық, сыйлық, басшы, жұмысшы, қойшы, ойыншық.

3. Жұмбақты көшіріп, қосымшалы сөздердің астын сыз.

Әрі шешен, әрі әнші әрі күйші.

Әр үйде бар, тапқышым, кәне тапшы.

ІV. Бекіту.

1. Сөз құрамы неден тұрады?

2. Қосымша неше түрге бөлінеді?

3. Түбір сөзге қосымшаның қайсысы бұрын жалғанады?

4. Түбір сөз дегеніміз не?

5. Түбірлес сөздер дегеніміз не?

V. Үйге тапсырма.

2 сөзге сөз құрамна талдау.

VІ. Бағалау.

23-сабақ. Жаңа сөздердің жасалу тәсілдері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: сөзжасам туралы түсінік беру. Ауызша, жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе отырып, білімдерін бекіту.

Дамытушылық: оқушылардың сын тұрғысынан ойлауын дамытып, ой шақыра білуге, жеке жұптасып, шағын топта жұмыс істеуге дағдыландыру, шығармашылық қабілетін, ойлау қабілетін, қиялдарын дамыту, ой қорытып, нақты шешім жасауға үйретіп, өздеріне сенімдерін арттыру;

Тәрбиелік: оқушыларды ізденімпаздыққа, өз ойын айта білуге, сауатты жазуға, ұқыптылыққа баулу, топпен жұмыс жасап, бірін-бірі тыңдай білуге үйрету, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру;

Сабақтың түрі: Дәстүрден тыс бекіту сабағы,

Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау стратегиялары

Сабақтың көрнекілігі: жетондар, үлестермелі қағаздар, топқа бөлінетін белгілер, плакат, кестелер, түрлі-түсті қарындаштар, түрлі суреттер

Пәнаралық байланыс: психология, бейнелеу өнері, философия

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.

- Сәлеметсіздер ме? Балалар және бүгінгі ашық сабағымыздың қонақтары, қазір қазақ тілі сабағы. Сабағымызды бастамас бұрын сендердің патриоттық көзқарастарыңды білгім келеді.

- 1. Патриоттық көзқарас.

- 1. Мен қазақстан азаматымын.

- 2. Мен өз ана тілімді құрметтеймін.

- 3. Мен Отаным үшін еңбек етемін.

- 4. Мен озат оқушы боламын.

- 5. Мен табиғатты аялаймын.

- Жақсы балалар , онда сендердің күнделіктерің 4 пен 5-ке толсын! Олай болса, күн жады мен көркем жазуды әдемі етіп жазайық.

2. Қызығушылықты ояту сатысы.

Ой шақыру стратегиясы.

«Адам – өз өмірінің суретшісі. Ол өмірді сырлап бояуға, оған ажар , түр беруге, оны әшекейлеп өрнектеуге еңбек етеді.» Баубек Бұлқышев

М: - Ал, балалар, Баубек Бұлқышевтың бұл сөзін қалай түсінесіңдер? (оқушыларды сөйлету)

Балалар жауап береді.......

М: - Ал, еңбек ету үшін, адамның ажарлы өмір сүруі үшін не керек деп ойлайсыңдар? (ой қозғау)

М: - Ендеше, бүгінгі сабағымызда ойлау сатыларына «Адам керуен, өмір жол» дегендей жолға шығамыз.

3. Мағынаны ашу сатысы.

М: -Сонымен, жолға шықтық. Жолдағы ережелерді сақтап, бағыт сілтеуші не? (бағдаршам). Олай болса , бағыт сілтеушілерің мен, ал сиқырлы бағдаршам түстерді сендерді ойлау сатыларына шақырады. Тақтаға түрлі-түсті қағаздан дөңгелек ойып, тақтаға іліп отырамын. Жанында әр тапсырманың атауы жазылып тұрады.

Ақ түс: - Балалар, қандай өзгерісті байқадыңдар? Ақ түсті көрген кезде қандай ой келеді? Жалпы, ақ түс шексіздік ұғымына сай келетін сияқты. Адам баласының алар ұғымы өте шексіз. Соның бірі өздерің танысып шыққан – «Сөзжасам» тарауы.

- Енді, ойлаудың алғашқы сатысы – дерек мағлұматқа тоқтаймыз.

Топтау стратегиясы (сұрақ беріледі, соған қарап білгендерін дәптерлеріне жазып шығады,ең жақсы шыққан стратегияны , тақтаға жазып шығу.)

М: - Жасыл түс . Ал балалар, келесі түс «Жасылда» қандай ой келеді? Олай болса, бағдаршамның жасыл түсінде не істетін едік? «Жол ашық» Ендеше келесі ойлау сатысында алған мағлұматтарымызды салыстыра отырып зерттейміз.

5. Венн диаграммасы (зерттеу)

Сөздік қор

Ортақ белгісі

Сөзжасам

М: -сары түс – ал, балалар, келесі түс «Сары». Сары түсті көргенде қандай ой келеді? Олай болса, бағдаршамның сары түсінде не істейміз? «Дайындал» ендеше, келесі ойлау сатысы алған мағлұматтарды іс-әрекетте тиімді пайдалана білу.

6. Өз бетімен жұмыс. (терме диктанты) Сөзжасамның төрт тәсіліне байланысты сөздерді теріп жазу.

Сергіту сәті. (халықтық педогогикамен байланыстыру). Балаларға мақалдың бастапқы бөлігін айтып , ары қарай жалғастыру ойынын өткіземін.

М: -қара түс – Ал, балалар, келесі түс-қара. «қарада» қандай ой келеді? Олай болса, қара түстен «Сақ болуымыз»керек. Ендеше, келесі ойлау сатысы – алған мағлұмат бойынша өзіміздің әлсіз жағымызды танып білейік.

7.Үлестірмелі қағазбен жұмыс. Әр топқа сөздер , одан туынды сөздер жасау.(сөз, сөз тіркесі, сөйлем, шағын мәтін)

4. Ой-толғаныс сатысы

391-жаттығу.

Тақтада: Мәтіннен жұрнақ жалғану арқылы жасалған туынды сөздерді табу.

Дәптерге: Қарамен жазылған сөздердің қандай жолдармен жасалғанын түсіндіріңдер.

6. Қорытындылау

Қызыл түс: - Ал, балалар , соңғы түс - ....

- Ия , жарайсыңдар қызыл түс. Қызыл түсте не істейміз? «Тоқтаймыз.»

- Ендеше, келесі ойлау сатысы-

- Сабақ бойынша алған білімдеріңді жүйелеп, жоба рақылы дәлелдеу.

Коллаж әдісін пайдалану. (әр-түрлі суреттер: ата, әже, ана, әке, достардың, жеміс-жидектің, қаланың, жануарлардың т.б.)

7. Бағалау.

8. Үйге тапсырма.

1) сөзжасамды қайталауға арналған тапсырмаларды орындау.

2) Туған табиғаттың тамашасы жайында білетін мәліметтеріңді кірістіріп, ертегі жазау.

24-сабақ. Сөз тіркесі.

Сабақтың мақсаты:
А) Сөз тіркесі туралы түсінік беру,сөйлемдерден сөз тіркестерін табуға жаттықтыру, көркем, таза жазу каллиграфиясына төселдіру.
Ә) Сөйлеу кезінде сөз тіркестерін саналы түрде пайдалана білу дағдысын қалыптастырып, ойлауын, тілін дамыту.
Б) Кішіпейілділікке, мәдениетілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа материалды меңгерту сабағы.
Сабақтың әдісі: Мұғалімнің сөздік әдісі, ішінара зерттеу, салыстыру, дәлелдеу, талдау - жинақтау.
Сабақтың көрнекі құралдары: интерактивті тақта, тест тапсырмасы, үлестірме, сөзжұмбақ.
Пәнаралық байланыс: ана тілі, дүниетану, математика, музыка, еңбекке баулу.
Сабақтың барысы
Ұйымдастыру кезеңі.
Қызығушылықты ояту.
Сен білесің бе?
«Ой қозғау» ойыны. Ойын шарты бойынша 1 әріп тастай отырып, сөз жұбын құрастырып шығуы тиіс.
Міндеті: сөз тобының мағынасын түсіну арқылы,оқушының тіл байлығын дамыту.
ҮВЛӨКГЕПН СҚЙАХРЮБЖЫУЗ
Суреттермен жұмыс.

Салыстырамыз.
1-тапсырма.
Бағанның оң жағындағы сөздердің байланысын сұрақ қойып анықтау.
Бағанның сол жағындағы сөздерден өзгешелігі неде?
Тау,биік,семіз,қой,оқушы, Биік тау,семіз қой,жеті оқушы,
жеті,тез,кел,директор,мектеп тез кел,мектептің директоры.

Ой түйеміз.
Бұл сөз тіркесі,өйткені ,толық мағыналы сөз тобы,сөздер бір біріне бағына байланысқан,сөйлем құрамына дайын күйінде кіре алады.

Білімді алғаш байқау.
3-тапсырма. Сөз тіркестерін оқып, мағынасын түсіндір.
Жібек орамал,өзеннің жағасы,жуас ат,сөздің мағынасы,қалың қарағай,кең сарсй,оқушының құралы,Жәнияның әжесі,ауыр жүк.
Зат есім+Зат есім Сын есім+Зат есім.
Дарынды оқушыға тапсырма.
Жазғы демалыста сурет бойынша әңгіме құрау.сөз тіркестерін қатыстыра отырып
Үлгерімі төмен оқушыға тапсырма.
Сөзжұмбақ шешу.
Бірінші сөзді сөз тіркесіне айналдыр.
Дәптермен жұмыс. Өзің қалаған тіркестерді қатыстырып үш сөйлем құрап жаз.

Сөйлемдегі сөздердің байланысын сызбамен көрсет.
Үлгі. Асқардың әкесі ауыр жүк тасиды. Сергіту сәті. Табамыз.

Мақалды оқып, жатқа жаз.
Өтірік сөз өрге баспас.
Сөз тіркестерін сызбамен көрсет.Сөз тіркестері екенін дәлелде.

Сәйкестендіреміз.
бес                           сөйлеу
үш                            жинау
тез                            жаңғақ
ақырын                    ай
он алты                    келу
жылдам                   сағат
Баламалы                 тест.

1. _______ мағыналы ең кемі _______ сөзден құралады.
2. Бірі екіншісіне ___________ байланысады.
3. Зат, құбылыс жайында ________ , ________түсінік береді.

Ой толғау. Мағынасын ашу.
«Өнер,білім бар жұрттар Тастан сарай салғызды. Айшылық алыс жерлерден
Көзіңді ашып-жұмғанша
Жылдам хабар алғызды.»
Өлеңнің авторы кім?
Қосымша деректер.
1. Сөз тіркесі бола алмайды.
Қара көк,ақ сары,қызылды-жасылды,отыз екі,бес-алты,кетіп қалды,жығылып қала жаздады,тіс жармады,мұрнын шүйірді,әлек салды,зықысын шығарды.
2. Сөз тіркесінің құрамына еніп, оның бағыныңқы сөзі не басыңқы сөзі болады.
Сары ала қаз, жиырма төрт сағат,қарқылдап күліп алды,тайға таңба басқандай жазылған.
Білімді бекіту.
1. Сөз тіркестерін тап.
А) ауырды тісі. Б) ауыр тіс.
Ә) тіс ауыр. В) тісі ауырды
2. «Жақсы көреді» тіркесі қай сөйлемде сөз тіркесі болады?
А) Ол кітап оқуды жақсы көреді.
Ә) Оның көзі алыстағыны жақсы көреді.
3. Сөз тіркестерін белгіле.
А) қоңыр ала сиыр
Ә) қоңыр ала
4.Қайсысы сөз тіркесі?
А) қып-қызыл Б) қоңыр қызыл көйлек.
Ә) қызылды-жасылды. В) алқызыл.

Үй тапсырмасы.
«Менің Отаным – Қазақстан» тақырыбына әңгіме құрау.
Балалардың сабаққа қатысуларын бағалау. Сабақты қорытындылау. Суреттер бойынша сөз тіркестерін құрастыру.

25-сабақ. Тұрақты сөз тіркесі.

Мақсаты:

А) Білімділік: Оқушыларға тұрақты тіркестер туралы түсінік беру және

оларды сөз аралығында қолдана білуге үйрету;

Ә) Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке, еңбекқорлыққа,

үлкенді құрметтей білуге үйрету;

Б) Дамытушылық: Оқушылардың тіл байлығын, ақыл –ойын, сана – сезімін

дамыту;

Сабақтың түрі: Ойын сабақ

Сабақтың типі: Жаңа ұғымды меңгерту

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, түрлі-түсті жұлдызшалар

Пәнаралық байланыс: ағылшын тілі, орыс тілі, ән

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесіп, сыныптың тазалығын қарау.

Сыныпты түгендеу және назарларын сабаққа аудару.

Сыныпты «Алғырлар» және «Білгірлер» деп екі топқа

бөледі.

ІІ. Жаңа сабақ:

Екі не одан көп сөздің тіркесінен құралып, біртұтас ұғымды беретін, сөйтіп бір сөздің орнына жұмсалатын ауыспалы мағынадағы тіркесті тұрақты тіркес деп атаймыз. Мысалы: аузын ашпау – үндемеу, көзді ашып-жұмғанша – лезде.

ІІІ.Жаңа тақырыпты игеру кезеңдері:

1-бөлім: «Баламасын табыңдар»

«Алғырлар»тобына «Білгірлер» тобына

1. Ат ізін салмау 1. Инедей қадалу

2. қол ұшын беру 2. мұзға отырғызу

3. тіс жармау 3. ит тұмсығы өтпейтін

4. мойны жар бермеу 4. жерге кіріп кете жаздау

5. төрт көзі түгел 5. аузын қу шөппен сүрту

6. бетінен қақпау 6. қабырғаңмен кеңес

2-бөлім: «Суреттер сөйлейді»

Оқушыларға слайдпен ауыз, мұрын, мұз, жүрек, пышақ, ит, қоян, шаштың суреттері көрсетіледі. Сол суретке қарап тұрақты тіркес құрайды және сол сөзді үш тілге аударады.

3-бөлім: «Жазба жұмыс»

А) Тұрақты тіркестерді құрастырып, сөйлем құрау

Ә)Тату, дос – арасынан қыл өтпейтін

Алыс, қашық – ит арқасы қиянда, ит өлген жер

Ұялу – жерге кіріп кете жаздау

Ұрлық – қолды болды

Момын – қой аузынан шөп алмас

4-бөлім «Әзіл аралас сұрақтар»

Екі топқа мағынасы қисық сұрақтар қойылады. Оқушылар оған тұрақты тіркеспен жауап береді.

1. Адамның төбесі аспанға жете ме?

2. Сөйлегенде сөз ауыздан түсіп қала ма?

3. Екі аяқ бір етікке сия ма?

4. Адамның қай жерінде нан піседі?

5. Көз сатыла ма? Ол не деген сөз?

6. Адамның аяғы, қолы түрлі-түсте бола ма?

7. Мәселенің қабырғасы бола ма?

8. Жұмыстың аяғы бола ма?

9. Қар жана ма?

5-бөлім «Тауып жаз»

Оқушылар тұрақты тіркестердің жалғасын табады.

«Алғырлар» тобына

1. .....нің түгі бар

2. .....ын шүйіру

3. .....ын көкке көтеру

4. .....іне көк ала шыбын үймелету

«Білгірлер» тобына

1. .....тай ұшты

2. .....ыңды балта кеспейді

3. .....і тоймау

4. түйе үстінен ..... үйту

6-бөлім «Адасқан сөздер»

Таяқ	Шыңқ етер
Ағаш
Соқа
Шыбы

Ауыз	суалу
Көз
Бет
Жер

Бет	Шаншылу
Аяқ
Мұрын
Бел

Езу	құлағында
Ауыз
Тіс
Ерін

ІV. Бекіту

Шығармашылық жұмыс

«Анам – менің бақытым» тақырыбында эссе жазу. Ана туралы әуен ойнап тұрады, оқушылар төмендегі тұрақты тіркестерді мәтін ішіне кірістіру қажет.

«Түн ұйқысын төрт бөлу», «Ана сүтін ақтау», «Төбесі көкке жеткендей», «Көз ілмеу», «Жан ұшыру».

V. Қорытынды:

Сабақты қорытындылай келе, ең көп жұлдызша жинаған топ жеңіске жетеді.

VІ.Үйге тапсырма:

Тақырыпты оқып келу; Мысалдар келтіру.

VІІ.Оқушыларды бағалау

26-сабақ. Сөйлем.
Сабақтың мақсаты: Негізгі сабақта сөйлем және оның түрлері, сөз тіркестері туралы алған білімдерін қайталау.
Оқушылардың ой - өрістерін, сөздік қорын, дүние танымдарын кеңейту, шығармашылық, іскерлік қабілеттерінің белсенділігін дамыту. Оқушыларды сауаттылыққа, бір - бірін сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Сабақтың типі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап,
Сабақтың көрнекілігі: сурет,
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Психологиялық дайындық
Қазақ тілім – өз тілім, ана тілім
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім
Қастерлейді ұл – қызың мәңгі сені
Болашағым, бақытым дара тілім.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
Өтілген тақырыптар бойынша оқушылардан сұрау. Көмекші сұрақтар қою. Тест жұмысын алу.
1. Дауыссыз дыбыс нешеге бөлінеді?
А) 3
ә) 2
б) 4
2. Дауысты дыбыс нешеге бөлінеді?
А) 3
ә) 2
б) 4
3. Мәтін деген не?
а) ұзын бір сөйлем
ә) екі не одан да көп сөйлем
б) бір сөйлемге жинақталған сөз тізбегі
4. Мәтіннің неше түрі бар?
А) 3
ә) 4
б) 2
5. Буынға дұрыс бөлінген сөзді тап.
а) су - рет
ә) ау – а
б) қау - ын
6.«Қияр»сөзінде неше дыбыс, неше әріп?
а) 4 дыбыс, 4 әріп
ә) 4 әріп, 5 дыбыс
б) 4 әріп, 6 дыбыс

ІІІ. Жаңа сабақ
Ребус шешу
- Мынау «көйлек». Оның бастапқы «к» әрпінің орнына «с» әрпін қойып, соңғы «к» әрпінің орнына «м» әрпін қойсаң қандай сөз шығады?
- Сөйлем.
- Бүгінгі тақырыбымыз сөйлем туралы болады.
- Сөйлем нені білдіреді?
- Сөйлем неден құралады?
- «Сөйлем» дегенде алдымен ойларыңа не келеді.
Сөйлем аяқталған ойды білдіреді. Сөйлемнен соң не нүкте(.), не сұрау(?), не леп белгісі (!) қойылады.
Бірінші сөзі бас әріптен басталып жазылады. Бір - бірінен бөлек жазылатын сөздерден құралады. Сөздер бір – бірімен мағыналық байланыста болады.

2 – тапсырма. Сөйлемде сөздер бір – бірімен қалай байланысады? Осы сөздерден сөйлем құрап жаз. Сөздер өзгеріске түсті ме? Құраған сөйлемдеріңді көшіріп жаз. Өзгеріске түскен сөздердің астын сыз.
1. Көптеген кітаптарды оқы.
2. Сендерге білімді болуға кітаптар көмектеседі.

3 – тапсырма. Жақшадағы сөздерді сөйлемнің мазмұнына қарай өзгертіп мәтінді көшіріп жаз.
Алматы хайуанаттар бағына келушілер тоғанда жүзіп жүрген ләйлекке қызыға қарайды. Ләйлекті сырттай көкқұтанға ұқсатады. Бірақ ләйлектің қауырсыны ашық болып келеді. Әрі бойы да биік.

Сергіту сәті
Көбелек тұрды ертемен,
Күлімсіреп керілді,
1 - шықпен бетін жуды,
2 - шыр айналып бұрылды,
3 - еңкейіп жерге жетті,
4 - дегенде ұшып кетті.

4 – тапсырма. Ертегіні оқы. Неше сөйлем бар екенін анықта.
Сөйлемдердің тиісті тыныс белгісін қойып, көшіріп жаз. Ертегіні жалғастыр.
Арыстан мен түлкі.
Арыстан қартаяды. Ол бұрынғыдай аң аулай алмайтын халге жетеді. Енді аңдарды айламен аулағысы келеді.
6-тапсырма.
1. Ат жарысы басталды.
2. Алда келе жатқан кім?
3. Болат, бас қамшыны, бас!

ІҮ. Қорытынды.
Балалар, сөйлемнің тыныс белгілеріне байланысты жұмбақ жасырамын, ал сендер ойлана отырып табыңдар.
1 – қатар. Мен де сөзден тұрамын,
Сұраулы ойды құраймын.(Сұраулы сөйлем)
2 – қатар. Өзім сөзден тұрамын,
Хабар мен нүкте жинағым. (Хабарлы сөйлем)
3 – қатар. Қуану, ренжу, өкіну,
Мақсатым соны сездіру.
Ұранды да айтамын,
Қарқындап барып қайтамын. (Лепті сөйлем)
Ү. Бағалау . Сабаққа жақсы қатысқан оқушыларды бағалау.
ҮІ. Үйге тапсырма беру.

27-сабақ. Сөйлем мүшелері.
Сабақтың мақсаты:

1) Оқушылардың сөйлем мүшелері туралы түсініктерін
пысықтау.
2) Тапсырмалар барысында сөйлемді сөйлем мүшелеріне
талдауда түсініктерін дамыту
3) Ұқыпты, сауатты жазу дағдыларын қалыптастыру
Сабақтың түрі: ертегі, аралас сабақ
Сабақтың әдіс – тәсілі: сұрақ – жауап, тест
Техникалық құрал: видеопроектор
Пәнаралық байланыс: дүниетану, ана тілі
Сабақтың көрнекілігі: суреттер, тірек сызба, тест

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру ( қосымша сұрақтарға жауап беру )
а) сөйлемді талдау ә) ережелерді сұрау

3. Жаңа сабақ
- Ал, балалар, бүгінгі жаңа сабағымыз ғажайып ертегімен басталмақ.
Ертеде Диқан атты қария болыпты. Ол өзінің еңбегімен тапқан тиынына тұқым сатып алып, азын – аулақ жерге дән сеуіп, егін егіп, өнімін елмен бөлісіп жүріпті. Осылайша елдің мейіріміне, құдайдың берген несібесімен күнін көріп, тіршілік етіпті.
Көктем келіп, әдеттегінше жер жыртып, егінге дайындалып жүргенде, қылтиып көгеріп келе жатқан егінді ерекше баптап, суарып тұрады.
Күннің жады. Көркем жазу. ь – жіңішкелік белгісі. Рельс, компьютер.
- Ал, балалар, ендеше осы қарияның ағашының өсуіне де көмектесіп көрейікші. Ол үшін бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Сөйлем мүшелері».Сөйлем мүшелері дегенде естеріңе қандай сөйлем мүшелері келеді? Ойымызды мына тірек сызбаға түсірейік.

Бастауыш Тұрлаулы мүшелер
Баяндауыш Тұрлаусыз мүшелер
1-тапсырма. Мақалды жатқа айт. Сөйлем мүшесіне талдау.
Ойлаумен ой толады.
Ойнаумен бой толады.
2-тапсырма. Сөйлемдерді көшіріп жаз. Сөйлем мүшесіне талдау.
1.Қоңырау соғылды. 2. Мұғалім сыныпқа кірді. 3. Сабақ басталды. 4. Ержан мәтінді тез оқыды. 5. Балалар ертең зауытқа барады.

3-тапсырма:
- Ал, балалар, ертегідегі Диқан атаның әлгі жасыл шөбі жақсы күтілімнің арқасында бұта болып, бой көтеріп келе жатыр. Одан әрі жақсы өсуі үшін сергіп алайық.

Балалар әдебиетінің негізін «Қарлығаш», «Сұңқар» өлеңдерін қалаушы, ақын жазды. «Қарлығаш, жылан, дәуіт»,«Жолбарыс», «Төрт өгіз туралы ертегі», «Жолаушы мен жеті қасқыр» т.б ертегі,поэма, өлеңдері көп.
Кесіртке құмын сүйеді,
Тасбақа тыңын сүйеді,
Сұңқар шыңын сүйеді.
Тұлпар қырын сүйеді.

Шығармашылық тапсырма
Сызба бойынща сөйлем құрау . Жел соқты.
Балалар серуенге шықты.
Дина – күйші
4 – тапсырма: - Балалар, жаңағы ертегіміздегі қария өсіріп жатырған бұтасын жеміс ағашы деп ойласа керек. Содан ағаштың жеміс берер шағын күтіп, арада айлар мен жылдар өтіп жатады. Балалар, ағаш жемісін бергенше мына тапсырмаларды орындап тастайық. Оған дейін жемісте пісіп, жетіліп қалар.
Шығармашылық тапсырма. Мақалдарды жатқа жазу. Сызықша қою себебін түсіндіру.
1. Ата – бәйтерек, бала – жапырақ.
2. Жол атасы – тұяқ, су атасы – бұлақ, сөз атасы – құлақ.
Сабақты қорытындылау. Тест сұрақтары.
1.Сөйлемдегі тұрлаусыз мүшелерді көрсет. Біз кеше мұражайға бардық.
а) мұражайға бардық в) мұражайға кеше
с) біз бардық д) кеше бардық
2. Сөйлем түрін анықта. Қоңырау соғылды, оқушылар үзіліске шықты.
а) құрмалас сөйлем в) жай сөйлем
с) лепті сөйлем д) сұраулы сөйлем
3. Бастауыш қай сөз табында екенін көрсет. Балалар жатақханаға орналасты.
а) сын есім в) етістік
с) зат есім д) сан есім
4. Баяндауыш дегеніміз не?
а) сөйлемнің негізгі мүшесі кім?, не?, кімдер?, нелер? деген сұрақтарға жауап береді.
в) Бастауыштың іс – қимылын білдіретін сөздер.
с) Сөйлемдегі сөздердің байланысы.
д) Заттың санын білдіретін сөздер.
- Сөйтіп, қария күндегіше ағашына келсе, ол жеміс ағашы емес, үлкен бәйтерек ағашын көреді. Бұл ағаш жайқалып, жан – жағына тамырымен тіршілік беріп тұрғандай көреді. Қария осындай саялы ағаш өсіргеніне қатты риза болады. Күндердің күнінде қарияның денсаулығы нашарлап, қатты ауырады. Сол сәтте ел – жұртын бәйтерегінің жанына жинап алып, былай депті: «Мынау - менің еңбегімнің жемісі. Сіздердің игіліктеріңе жарасын. Бұл ағаш мықты, әлі де тамырын тереңге жаяды. Одан әрі баптап, күтуді сендерге аманат етемін!» деп жатып көз жұмады.
Халық Диқан атаның айтқанын екі етпей орындап, әлі күнге дейін ағашты аялап, өсіріп келеді екен. Бәйтерек те өзінің саясын халқына тосыпты. Ал осы бәйтерек тамыр жайған жер қазіргі біздің елордамыз – Астана қаласының құтты орны болса керек. Алып бәйтерек ел игілігіне жарап, Астанамыздың сәніне айналып, Диқан ата ел арасында аңызға айналыпты.
Алыстан көзге түсер бәйтерегім,
Асқақтатып Астана мәртебесін.
Бірлікті, ынтымақты, бейбіт елім
Қуантады күн санап көркейгенің.

Мұғалім сөзі: Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру» біздің мықты, білімді ұрпағымыздан күтер үмітіміз. 21 – ғасыр білім ғасыры деген болатын. Олай болса, Елбасымыздың үндеуіне бізде өз үлесімізді білімімізбен қосайық!

Үйге тапсырма: Ережелерді жаттау.
Оқушыларды бағалау.

28-сабақ. Практикалық жұмыс.

Мақсаты: а) Өткен сөз таптарын еске түсіріп, алған білімдерін кеңейту.
Сөз таптарын сөйлем ішінен тауып, оған сұрақ қоя білуге үйрету, сауатты жазуға дағдыландыру.
ә) Тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың сын тұрғысынан ойлауын, дербес жұмыс істеуін, алған білімдерін пайдалана білуін дамыту.
б) Оқушыларды ұйымшылдыққа, ізденімпаздыққа, шығармашылықпен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Ойнайық та, ойлайық.
Сабақтың типі: Қайталау.
Сабақтың әдісі: Ой қозғау, топпен жұмыс, көрнекілік, деңгейлік тапсыр - малар, жұмбақтар шешкізу.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
- Қазақ тілі - Атаң, анаң
Қуат алар Отан содан
Дүниеде ешбір асыл
Тең келмейді қатар оған.

Дұшпаның да бас иетін
Тілің ұлттық қасиетің.
Тартқан талай ұлыстар бар
Тілсіздіктің қасіретін, - деп ақын Ө. Ақыпбеков жырлаған екен.
- Ендеше, дүниеде ешнәрсе тең келмес, ұлттық қадір - қасиеттерімізді арттырар, тіліміздің қыр - сырын танытар, қазір қазақ тілі сабағы.
Сыныпты 3 қатар бойынша топқа бөлу.
І топ «Жігер» Ұраны: Жігерлі жасымас.

ІІ топ «Әділ» Ұраны: Әділ істің - арты игі.

ІІІ топ «Білгіштер» Ұраны: Білемін деп мақтанба,
Сенен де білгіш табылар.
ІІ. Негізгі бөлім

І кезең «Ой қозғау»
1 - тапсырма. Кім жылдам?
Жауап берген топ 1 ұпайға ие болады.
Жұмбақ.
Білесіңдер кім? не? сұрағын
Сөйлемдегі ой иесі боламын.
Не істеді? сұрағымен көркейемін, толамын.
Жауабы: Зат есім.

2 - ші тапсырма
І топ ІІ топ ІІІ топ
Зат есім сұрақтарын толықтырып жауап бер және мысал келтір Зат есімдерді қатыстырып сындық ұғымын білдіретін сөз ойлау.
Ол қай сөз табы? Зат есімдерді не істейді? сұрақтарына жауап беретін сөздерімен байланыстыр.
Ол қай сөз табы?
Кімдер? Кімнің?
Нелер? Ненің?
Кімге?
Неге?
Кімім? Кімді?
Нем? Нені?
Кімде?
Неде?

Білімді оқушылар.
Ұзын сызғыш.
Гүлжан оқыды
Оқушы оқыды
Мен ән айттым

3 - тапсырма: «Ойлан, тап»
А) Конвертте жұмбақ берілген. Жұмбақтың шешуін табу, мағынасын аша отырып дәлелдеу
Ә) Әр түрлі тапсырма.
Б) Дәптермен жұмыс
Мен шегінсем, шегініп
Мен керілсем, керіліп
Кетпей қойды жыраққа,
Сөйлемейді бірақта.
Ол не?
1. Жұмбақтың шешуін қалай тапқаныңды айт.
2) Шешуін сөз құрамына талда. Қиналмай, тауларды, орманды
Теңізді, дария топтарды,
Ауылды, қаланы, халықты
Ойлап тап көтерген алыпты.
Ол не?
1. 1. Жұмбақтың шешуін қалай тапқаныңды айт.
2. Септік жалғаулары жалғанған сөздерді тап. Көктемде көгереді,
Жазда жайқалады.
Күзде сарғаяды,
Қыста тамырлайды.

1. «Өсімдік» сөзін 3 - ші жақта тәуелдеп, септе

4 - тапсырма «Мақал - сөздің мәйегі»
- Сан есім кездесетін 3 мақал айт

5 - тапсырма « Ұйқасын тап»- өлең құрастыру.
Дәптермен жұмыс.
Берілген тақтадағы сұрақтар бойынша 1) сөйлем құрап, сөйлем мүшесіне талдау, әр сөйлем мүшесінің қай сөз табынан екенін ажыратқызу
Кім? Қандай? Нені? Не істеді?
Айгүл қызық кітапты оқып бітірді.

6 - тапсырма «Ой толғау»
Әдебиеттік оқу пәнінен өткен, жаттаған өлең сөздері ауыстырылып берілген.
1) Өлең кімнің өлеңі
2) Ретімен жазуға тапсырма беріледі

Қорытынды.
Тест жұмысы (жалпы 6 тест сұрағының әрбірі дайын слайд түрінде көрсетіліп, жауабы сигналдық карточкадағы әріптік белгіні оқушылардың көтеруі арқылы олардың алған білімдері тексеріледі).
Оқушылар білімін бағалау
Үйге тапсырма.

29-сабақ. Сатылай комплексті талдау.

Фонетикалық талдау үлгісі .

жасөспірімдер жуан буынды, жіңішке буынды сөз.

буын түрі: 5 буын бар. жас+өс+пі+рім+дер=б.б+т.б+а.б+б.б+б.б

тасымал: жасөс-пірім=жасөспі-рім=жасөспірім-дер

екпін: жасөспірімдер

үндестік заңы жасөспірім+дер= буын үн., З.еÇжіңішке дыб+ жің дер

Математикалық тәсілмен ДЫБЫСТЫҚ талдау:

O-дыбыс

-дауысты дыбыс D-дауыссыз дыбыс

[ ]-тілдің қатысына қарай ( )-үн мен салдырдың қатысына қарай

( )- еріннің қатысына қарай тек дауыссыздар үшін

< >-жақтың қатысына қарай

Берілгені: жасөспірімдер

Шешуі: 13O=5 +8 D

І. Дауысты дыбыстарды талдау: і -екі рет қайталану себепті: 4

4= [1жуан-а] + (1 еріндік - ө) + <3ашық -а,е,ө >

[ 3 жіңішке -ө,і,е] (3езулік-а,і,е) <1қысаң-і >

Шешуі: 13O=5 +8 D

І. Дауыссыз дыбыстарды талдау: с және р-екі рет қайталану себепті: 6 D

6D=( 2D ұяң -ж,д) *( 2D үнді-р,м)

(2 Dқатаң-с,п]

Лексикалық талдауға нұсқа:

Тура мағына\ ай

Ауыспалы мағына: айға қолы жету

Көп мағыналы сөз:ай туды, ай батты,

екі ай асты, айдай,

Омоним:Соның айы өтті. Айым, бері келші.

Сен жаз. Жаз жылы. Орауды жаз.

Антоним:ақ -қара

Синоним:бет, өң, келбет, түр.

Көнерген сөздер: историзм:шоқпар

архаизм: уәзір

Неологизмдер: ұшақ

Кәсіби сөздер: соқа, кетпен.

Диалект сөздер: бәдірен -қияр

Термин сөздер: фонетика

а)мақал:Талап-талмас қанат.

мәтелдер:соқыр тауыққа бәрі бір.

ә)идиомалық сөздер:ала көз болу

Морфологиялық талдау.

Ұлттың рухы-тілі мен дінінде, тарихында, салт-санасында.

Берілгені: ұлттың

ұлттың 2 құрамды сөз: ұлт-тың

Сұрағы кімнің?

1лек. мағ халыққа берілген атау

2 гр. мағ а)сөз табы: Зат есім- З.е

ә)құрамы:дара /күрделі

б)тұлғасына: негізгі түбір Ç / туынды түбірÇÙ

в) құрылысы: ұлт+тың=( З.еÇ+ І.с)= З.еÇ

Сөйлемде анықтауыш

З.е мағына жалпы/жалқы, жанды/жансыз, деректі/дерексіз

Ç- негізгі түбір. Ù-жұрнақ

--жалғау.

30-сабақ. Шығарма жұмысы.

Кіріспе. Шығарма деген не?
Негізгі бөлім: а) Шығармаға жоспар құру;
ә) Көркем шығармамен жұмыста оқушы шеберлігін шыңдау;
б) Шығарма жазуға дайындау жолдары мен әдістері

Қорытынды.
Қазіргі таңда оқытылатын пәндер балалардың болашағы, таңдайтын мамандығына қарай бағытталуда, яғни мақсаты білім беру ісіне ерекше назар аударылуда. Жеке тұлға, дарынды шығармашылық тұлға қалыптастыру білім мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы болып отыр. Кәсіпке дайындау, мақсатты білім беру – жеке тұлға дамуын жүзеге асыратын мәселелер. «Осы шығарма жазу неге керек?» «Қалайда жаздыру керек пе?» деген сұрақтарға жауап іздеп көрейік.
Шығарма дегеніміз – оқушылардың тілдік және әдебиеттік білімдері мен өзінің таным, түйсік, көзқарасының тәжірибелеріне сүйене отырып өз ойын жүйелі, әдеби тіл қалыбында бере білуге машықтандыратын жазбаша тәжірибелік жұмыстың бірі. Қазақ әдебиеті пәндерінен шығарма жаздырудың мақсаты мен міндеті осы мазмұннан туындамақ.
1. Шығармадан баланың тілдік мәдениеті, сөздік қоры, теориялық білімі, әдеби ұғым - түсінігі, жазуға икемі мен ойлау деңгейі байқалады.
2. Шығарма – оқушының жеке тұлға ретінде өзін көрсете алуының белгісі, дағдылы жұмыстың көрінісі. Оқушының ауызша сөз саптауын қалыптастыруды біз қиын дейміз, ал ойын жазбаша түсіруге қалыптастыру одан да қиын. Олай болса, бұл – жүйелі түрде жүріп отыратын ұзақ үдерістің түпкі нәтижесі.
Нәтиже қай жұмыста да нәтижелілігімен бағалы. Алдындағы оқушысы ақ қағазға өз ойын, көзқарасын, пікірталасында туған шешімін түсіріп, тіпті өзіндік стиль айшығын танытып жатса, мұғалім жұмысының шынымен нәтижесі болғаны ғой. Жас ұрпаққа білім беруде олардың пәнге деген көзқарасын қалыптастыру үлкен рөл атқарады. Шығарма жазу үшін және оған жоспар құру әдістері оқушылардың ой - қабілеттерін арттыра түсетіні белгілі. Әдебиет сабағынан шығарма жазу - әдебиетті оқыту процесінің сапаға айналған нәтижесі болып табылады. Мұғалімнің педагогтік шеберлігі еңбегін айқындайтын, оқушының әдебиеттік ұғымын, білімін байқайтын, сынайтын көрсеткіш.

1. Әңгіме түріндегі шығармалардың сызбасы
I. Кіріспе (экспозиция)
II.Негізгі бөлім:а) оқиғаның байланысы
ә) оқиға шиеленісінің жеткен жері
б) шешілуі
III. Қорытынды (эпилог)
2. Талдау түріндегі шығармалардың сызбасы
I. Кіріспе (тақырыпқа жүктелетін міндет)
II. Негізгі бөлім:а) Тақырып көтерген мәселе
в) Ұсынылған дәлелдер
с) Дәйексөз түріндегі мысалдар
д) Өзіндік ойлар
III. Қорытынды (эпилог)
Әрине, оқушы шығармасында осы схеманы орындау мүмкін емес. Бірақ шығарманы талдай білу үшін осы жолдарды білу қажет деп ойлаймын. Шығарма жазу үшін оқушы мынаны білген жөн:
1. Шығарманың тақырыбын әбден ойлап алып жазу керек.
2. Жоспар тақырыпқа сай, нақты жасалынуы тиіс.
3. Эпиграф тақырып пен негізгі идеяны ашуға сәйкес алынуы керек.
4. Тақырыпқа байланысты материалды іріктеген кезде ең негізгісін алу қажет.
5. Шығарманың реті мен жүйесін сақтау және тақырыптан ауытқымау керек.
6. Айтатын негізгі пікірлері шығарманың негізгі бөлімінде болатынын есте сақтау керек.
7. Келтірілетін мысалдар, салыстырулар негізгі пікірге байланысты болу керек.
8. Қорытынды ой негізгі пікірлердің төңірегінде жазылуы және айтылатын ой айқын, сөйлем орамды, түсінікті болуы қажет.
9. Әр сөйлемді дәптерге жазар алдында стильдік қате жібермеуді ойлау керек.
10. Ұмытып кетпес үшін байқаған емлелік қателер мен тыныс белгілерін бірден қойып, сауатты жазуға, дәптердің сыртқы көрінісіне мән беру керек.

Міне, осы талаптарды мұғалім оқушы шығарма жазар алдында үнемі ескеруі керек. Қазіргі кезде мектептегі тәжірибеге қарасақ, оқушылардың шығарма жұмысын тексерудің екі түрі бар.
1. Оқушы шығармасындағы кемшіліктерді мұғалім өзі түзетеді.
2. Мұғалімнің басшылығымен оқушының өзіне тексерту.
Күнделікті тәжірибеден қарап отырсақ мұғалімдер қазір осы екі жолды қатар пайдаланады. Шығарма жұмысын тексеру кезіндегі олқылықтар емтихан кезінде өте жиі кездеседі. Шығарма жұмысын тексергенде қателердің түрі шартты белгілер арқылы көрсету дұрыс деп ойлаймын. Мұның өзіндік жүйесі бар.
/ - Емле қатесі белгіленеді.
V – Тыныс белгісінен кеткен қате.
Z – Абзац керек деген белгі.
Z – Артық қойылған абзац.
? – күмәнді, екі ұшты, осы сөйлемді ойлан деген белгі.
?! – Пікірді немесе фактіні бұрмалаудан кеткен кемшілік.
! – Осы жерге ерекше көңіл аудар.
- Сөз қалдырып кетсе, түсініксіз сөйлемдерді белгілейді.
- Стильдік жағынан дұрыс құрылмаған, жөндеп жаз деген белгі.
- Ауыстыруды керек ететін, бірнеше қайталанған сөздер мен сөйлемдер.
Әрине, осы белгілерді қойып, оқушының дәптерін қайтаруға болмайды, мұғалім осы шығарма жөнінде рецензия жазып қайтарса, бұл белгілердің оқушыға беретін әсері өте мол. Сондықтан шығармадағы кемшіліктерді жою үшін, оқушылардың осы шартты белгілерді білгені дұрыс болар еді. Сонда ол оқушының ойында мәңгі қалады деп ойлаймын. Бұл шартты белгілер де мұғалімге өте қолайлы. Себебі ол мұғалімнің уақытын үнемдейді. Шығармадағы кемшіліктерді жазып көрсеткеннен шартты белгіні қоя салу мұғалім үшін де жеңіл. Енді осы шығарманы мұғалім тексергенде нені еске алу керектігіне назар аударайықшы.
1. Дәптердің сыртқы көрінісіне назар аудару керек.
а) тазалығы
ә) әріптердің дұрыстығы
2. Логикалық жағынан
а) тақырып пен идеяның ашылуын;
ә) пікірдің молдығын;
б) дәлелдің дұрыстығы;
3. Пікірдің жүйелігі
а) жоспардың жүзеге асуы;
ә) әрбір бөлімнің мөлшері
4. Грамматикалық сауаттылығы
а) емлелік жағынан
ә) синтаксистік жағынан
5. Стилі
а) сөйлемдердің дұрыстығы
ә) көркемдігі
Міне, осы қатемен жұмысты да үнемі оқушыларға ескертіп отырған жөн. Осы айтылғандарды басшылыққа алғанда шығарма жұмысы ойдағыдай болады. Жүйелі алынған білім оқушының да, мұғалімнің де үздіксіз еңбегін көрсетеді.
Енді осы жұмысқа баланы қалай дайындап әкелу керек?
Алдымен оқушы сабаққа қызығу керек. Әсіресе әдебиет сабағының кіріспе және қорытынды кезінде оқушы белсенділігі басымырақ болатын жұмыстар ұйымдастырған жөн.
1. Баланы жұмбақ, ребус шешуге үйрету керек, оның да өзіндік құпия кілті бар жұмыс.
2. Бір дыбыстан басталатын сөздерден тұратын сөйлемдер жасырын беруге болады.
3. Шағын әңгімеден мазмұнды, идеяны, тақырыпты таптыру, ойланту.
4. Кейіпкер туралы ой қозғау, өзіндік пікірін қалыптастыру, өз көзқарасын айқындауға, қорғай білуге үйрету арқылы жазу жұмысына төселдіруге болады. Дегенмен мынаны да ескерген жөн. Әуелі баланы мазмұндама жазуға үйрету керек.
- Кей бала тыңдаған мазмұныны сол күйінде қағазға түсіре алады.
- Кей бала мазмұнды тұтас бере алмайды, жекелеген бөлімдерін нақты, әдемі береді, ал кейбір жерлерін аттата, шалағайлау жазуы мүмкін.
- Кей бала тіпті мазмұнды есіне сақтай алмайды, не жүйелі жеткізе алмайды, не сөйлем құрай алмайды.
- Кейбір бала мазмұндаманың өзін түрлендіре, әсерлендіре, тіпті кейде өз ойын, пікірін қосып та жазуы мүмкін. Міне, бұл – шығарма жаза аларлық қабілетін танытқан бала. Енді сіздің жұмысыңыз екі түрлі бағыт алады.
1) жаза алмайтын баланы жаза білуге жеткізу;
2) жақсы жазатын баланы әңгімелеуге, шағын мәтін құрастыруға, шығармаға пікір жазуға баулу;
Мазмұнын білген бала өз бетінше әңгіме құрай алады. Әңгіме жазған бала шығарма жаза алады деген сөз. Енді баланы шығармаға қалай дайындау керекпіз?

Шығармаға дайындау:
1. Сөз үйрету
*Сөздің мағынасын білдіру
*Сөздерді таңдай білу
*Әр шығарманың әр бөліміне лайықты сөздер қолданысын меңгеру
2. Ой тастау
*Сөзден идея тудыру
*Идеяны түсіндіру
*Идея мен тақырып байланысын білу
Шығармаға қойылар талап әр түрлі, тіпті көп болуы мүмкін, бірақ мақсат – біреу: негізгі тақырып не, соны басты тақырып ету керек. Жоспарлау соның айналасында ғана болу керек.

Жоспар – шығарма айнасы. Тақырыпқа сай жоспар құру, жоспарға сәйкес шығарма жаза білу, жоспарда көрсетілген тақырыпшаларды аша білу – оқушыларға үлкен сын. Кейде оқушылардың жоспары тақырыпты мүлде ашпайды, оған еш қатысы жоқ болып шығады. Кей жағдайда шығармаларының мазмұны жоспарға мүлде қатыссыз болып шығады.

Тақырып, жоспар, шығарма – бұл үшеуі бірімен - бірге біріктіріліп тұратын өзектес мәселелер. Оқушыларға мазмұндамадан гөрі шығарма жазып үйрету шәкірттеріміздің өзінше еңбек етіп, еркінше талаптануына, өз пікірін, ойын сарапқа салуына әсерін тигізері сөзсіз. «Талаптыға нұр жауар» деген халқымыз, өзінше талаптанғысы келген әрбір шәкірттерімізге жол - жоба, бағыт беру, ұшқыр қиялдарымен биікке самғай беруіне тілектес болып қалу әрбір ұстаздың борышы болғандықтан жұмысымызды осы абыройлы міндет тұрғысынан көрсетуді мақсат тұтып келеміз. Ұстаз бен оқушы арасындағы осындай шығармашылық байланыстың тұрақтылығы ғана табысты жетістікке жол салады.

31-сабақ. Тест тапсырмалары.

Жұмыс дәптерінде берілген.

32-сабақ. Жыл бойы өткенді қайталау.

Мақсаты : а) Дыбыс пен әріп ,дауысты,дауыссыз дыбыстар,сөз,сөйлем туралы ұғымдарын пысықтау.

ә) Ойлау,есте сақтау қабілетін дамыту.

б) Отанын сүйе білуге,еңбектене білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі : Саяхат сабағы.

Сабақтың әдісі : Жалпы сыныппен,ұжыммен.

Көрнекіліктер : Суреттер,семантикалық карта,кеспе қағаздар,кубиктер.

Сабақтың барысы : І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Психологиялық сәт. . 1. Екі көз не үшін керек ?

Бір жақсылықты көру үшін.

2. Екі құлақ не үшін керек ?

Ақыл кеңес тыңдау үшін.

3. Екі қол не үшін керек ?

Елге көмек беру үшін.

4. Екі аяқ не үшін керек ?

Шетте жүрсең,туған жерге жету үшін.

Өте жақсы,орындарыңа отырыңдар.Тақырыпты хабарлау.

- Балалар,біз жыл бойы алған білімімізді ортаға салар кез келді.

Біз бүгін ертегілер еліне саяхатқа шығамыз.Ертегілер еліне жету үшін бірнеше аялдамаға тоқталамыз,әр аялдаманың өз тапсырмалары бар екен. Сол тапсырмаларды орындай отырып,ертегілер еліне жетеміз.Біздің онда бару мақсатымыз « Бауырсақ» - ты аңдардан құтқарып алу.

Балалар,біз немен саяхатқа шығамыз ?

Қане,мына жұмбақты шешіп көрейікші.

Адамдар күтіп тұрады,

Келсе қуанып кетеді, ( автобус )

Жарайсыңдар,бұл жұмбақтың шешуі автобус екен.Балалар,мына автобус біздің мектептің автобусына ұқсай ма екен ?

Балалар автобусқа мінбес бұрын,дәптерімізді ашып,бүгінгі ай күнді таза әрі әдемі етіп жазып қоямыз.

Енді әдеттегідей көркем жазу уақыты.Біз бүгін қандай әріп жазамыз ?

Іі әрпі. Іі әрпі дауысты ма,дауыссыз ба ?

Іі әрпі дауысты,жіңішке дыбыс.жарайсыңдар,балалар.

Енді автобусқа отырайық,жайлы орындықтарға жайғасайық.

- Балалар біз қандай мемлекетте тұрамыз ?

- Қазақстан.

- Біздің ана тіліміз қандай тілі?

- Қазақ тілі.

Ендеше кім тіл туралы тақпақ біледі ?

Міне,біз бірінші аялдамаға да келіп қалдық.

І аялдама.Дыбыс пен әріп туралы түсініктерін кеңейту.

Ала бұзау әңгімесін оқып беру.

Балалар, мен сендерге ала бұзау атты әңгіме оқып берейін.

Ербол күнде ала бұзауына сүт беріп,көк орай шөпке жайып,қамқорлық жасап жүреді.Бір күні ала бұзау тоғайда жүрген малға қосылып кетті.Ербол бұзайын іздеп тоғайға келді.Бір кезде қатты жел соқты.

- Жел соққанда қандай дыбыс шығады ?

- Жел гуілдейді.

- Гу – гу – гу.

Желдің әсерінен ағаштардың жапырақтары шулайды.

- Қандай дыбыс естіледі ?

- Ш - ш –ш.

Тоғай ішінде жүру өте қиын болды.Маса ызыңдап мазасын алды.

- Маса қандай дыбыс шығарады :

- З – з – з – з.

Ербол қасында еріп келе жатқан Ақтөстің ырылдаған дауысын естиді.

- Ит қандай дыбыс шығарады ?

- Р – р – р –р.

Ербол айналасына қарады. Шөп арасында басын көтеріп,Ақтөске қарап айбат шегіп тұрған жыланды көреді.Жылан Ақтөске қарап ысылдап тұр екен.

- Жылан қандай дыбыс шығарады ?

- С – с – с – с.

Жыланды көрген Ербол қорыққанынан өсіп тұрған еменнің түбіне қарай шегінді.Ыжылдаған дыбысты құлағы шалды.Ол еменнің бұтағына орналасқан араның ұясын көрді.Ыжылдаған аралар екен.

- Ж –ж – ж – ж.

Ербол ала бұзауын шақырды.Қане,балалар бұзауды шақыруға көмектесейікші.

- Аухау – аухау.

Жақын жерде бұзаудың мөңіреген дауысы естілді.

- Бұзау қандай дыбыс естіледі?

- Мө – мө – мө.

Сөйтіп Ербол бұзауын үйіне айдап барды.Балалар сонда біз әртүрлі дыбыстар естідік,ендеше дыбысты естиді екенбіз.

- Балалар жаңағы естіген дыбыстарды қағаз бетіне түсіру үшін бізге не керек ?

Әріп. Әрине әріп,әр дыбыстың өз таңбасы бар.Оны әріп дейміз.Әріпті көреміз,жазамыз,оқимыз.

Сөздерге дыбыстық талдау жасату.

ІІ аялдама.Жоғалған әріптерді табу.

Тақтаға сөйлемдер жазылады.Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді жазып,сосын оқимыз.Сосын тақтадағы сөйлемдерді таза көшіріп жазып алыңдар.Міне,осы аялдаманың тапсырмасын да мүдірмей орындадыңдар.

ІІІ аялдама. Сурет бойынша сөйлем құрату.

Сергіту.

ІҮ аялдама. Таблицамен жұмыс.

Ү аялдама. Сөз құрастыр ойыны.

ҮІ аялдама. Oқулықпен жұмыс.

ҮІІ аялдама. Топтастыру стратегиясы.

Кубизм стратегиясы.

Сабақты қорытындылау. Семантикалық карта толтыру.

Гүлдің артына сұрақтар жазылады.Оқушылар сұрақтарға жауап беріп,гүлді ұстаздарға сыйлайды.

Бағалау.

Үйге тапсырма беру.

Скачать материал

Скачать материал "Қазақ тілі пәнінен кешенді бағдарлама"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Выбранный для просмотра документ тіл біліміне саяхат.docx

«Қостанай қаласы әкімдігі білім бөлімінің №9 орта мектебі» ММ

(1-4 сынып оқушыларына арналған

таңдау курсының комплексті бағдарламасы)

Авторы: Бастауыш сынып мұғалімдері:

Надпись: Қостанай 2014 ж.

Мазмұны:

1. Түсінік хат

2. Тақрыптық-күнтізбелік жоспар

3. Бағдарлама мазмұны

4. Сабақ жоспарларының үлгілері

5. Жұмыс дәптері

6. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Түсінік хат

Мақсаты:

Міндеттері:

1.Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, ойлау дағдыларын қалыптастыру.

2.Оқушылардың байқағыштық, зейінді, ойлау сияқты танымдық қабілетін дамыту арқылы құзырлылығын арттыру.

3.Оқушылардың өз бетімен білім алу дағдыларын қалыптастыру.

Оқушылардың дайындығына қойылатын талаптар:

Тілді оқыту-тілдің дыбыстық құрамын, лексикасын, грамматикасын оқыту арқылы жүзеге асырылады. Сондықтан, оқытуда сөйлеу тілін дамыту тіл білімінің толық саласынан оқушыға білім беру арқылы жүргізіледі. Тіл материалдарын игеру дегеніміз оны тану ғана емес, сол материалды дұрыс түсіну әрі дұрыс қолдана білу дағдысы иигере білу деген сөз. Олай болса тіл мәдениетін қалыптастыру, тіл дамыту тәсілдері мен әдістері, амалдары мен жолдары осыны ескере отырып белгіленуі керек.

-Жас ерекшеліктеріне сай қазақ тілі грамматикасы-халық тілінен бүкіл фонетикалық, лексикалық, морфологиялық, синтаксистік категориялардың барлық салаларын, орфоэпиялық, орфографиялық даму заңдарын, өзгеріске түсу сипаттары, фонетикалық және грамматикалық өзгерістердің түрлері, олардың тіл құрылымын қамту дәрежесі туралы ғылым екендігін анықтау.

-Ауызекі сөйлеуде адам ойының кейбір жетпей тұрған жерлерін бет-жүз, қол қимылы, дауыс ырғағы сияқты қосымша құралдарын ажырату.

-Оның бәрін қағаз бетіне әріппен түсіре алмайсың, тыныс белгілері-жазуда осы сияқты нәрселерді айнытпай белгілеудің құрылы екендігін таныту.

-Оқушыларды оқыту бағдарына сәйкес практикалық іс-әрекетке тарту.

Күтілетін нәтиже:

Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта оқытуда жағымды қарым-қатынас орната отырып, оның ішкі сезімдерін қозғап, рухани дүниесіне жол табу оқушы бойындағы жалпы адамзаттық құндылықтардың дамуына ықпал етеді.

Шығармашылықпен жұмыс істей алатын оқушы өз бетінше ізденеді, талаптанады, ынталанады, көп оқиды. Нәтижесінде ана тілінде еркін, дұрыс сөйлей білуге дағдыланады.

Пәнаралық байланыс:

«Тіл біліміне саяхат» курсын қазақ тілі, Қазақстан тарихы, музыка пәндерімен және халық ауыз әдебиет үлгілерін байланыстыра отырып, өткізуге болады.

Тақырыптық-күнтізбелік жоспар

№	*Тақырып*	*Сағат саны*	*Мерзімі*
1	Сөздер әлеміне саяхат	1
2	Жалпы лекиска туралы алғашқы түсінік	1
3	Сөз мағынасы	1
4	Жалпылама лексика	1
5	Қолданылу аясы тар сөздер	1
6	Қазақ тілінің сөздік қоры	1
7	Практикалық жұмыс	1
8	«Сөздер сыр шертеді» тіл дамыту	1
9	Дыбыстар әлеміне саяхат	1
10	Дауысты дыбыстардың әлемі	1
11	Дауыссыз дыбыстар әлемі	1
12	Буындар әлемі	1
13	Сөзздердің дұрыс айтылуы мен жазылуы	1
14	Дыбыстық талдау	1
15	Практикалық жұмыс	1
16	Сөз таптарына саяхат	1
17	Есім сөз таптары	1
18	Етістік, үстеу	1
19	Оқшау сөздер мен шылау	1
20	Жұрнақтар әлемі	1
21	Жалғаулар әлемі	1
22	Практикалық жұмыс	1
23	Жаңа сөздердің жасалу тәсілдері	1
24	Сөз тіркесі	1
25	Тұрақты сөз тіркесі	1
26	Сөйлем	1
27	Сөйлем мүшелері	1
28	Практикалық жұмыс	1
29	Комплексті талдау	3
30	Шығарма жұмысы «Менің тілім-менің байлығым»	1
31	Тест жұмыстары	1
32	Жыл бойы өткенді қайталау	1

Бағдарлама мазмұны

1-сабақ. Сөздер әлеміне саяхат. Сөздің адамға әсері туралы айтылып, қазақ тіліндегі сөздер жиынтығы, сөз байлығы туралы түсіндіріледі.(1 сағат)

2-сабақ. Жалпы лекиска туралы алғашқы түсінік.Лексика деген сөз жер жүзіндегі халықтар тілінің көпшілігінде термин болып қалыптасып кеткендігі, біздің тілімізге ол орыс тілі арқылы келіп орнығуы туралы түсіндіріліп, бұл сөз - бір тілдегі барлық сөздердің жинағы деген ұғымды білдіретінін айту.(1 сағат)

3-сабақ. Сөз мағынасы.Сөз белгілі ұғым атауы болып, әр алуан мағынаны білдіретіндігін ұғындыру.Сөздердің әртүрлі мағынасымен таныстыру, сөздерді мағынасына қарай сөйлем ішінде орынды қолдана білуге үйрету.(1 сағат)

4-сабақ. Жалпылама лексика . Адам баласының күнделікті күнкөріс тіршілігіне ең қажетті заттар мен құбылыстарға қатысты жалпы танымал сөздерді қамтиды. Бұлар ешқандай мамандык пен кәсіпке қарап жарылып бөлінбейді, бір тілде сөйлейтін барлық адамға ортақ болып жұмсала береді.Осы сөздер туралы түсіндіру. (1 сағат)

5-сабақ. Сөздердің қолданылу аясы.Қазақ тіліндегі сөздер қолдану өрісі жағынан әр түрлі болып келеді. Жалпылама лексика және қолдану өрісі тар лексикадеп бөлінеуі туралы оқушыларға түсіндіру.1 сағат)

6-сабақ Қазақ тілінің сөздік қоры. Ең қажетті ұғым-түсініктерді қамтыған, сол тілде сөйлейтіндердің бәріне түсінікті сөздер бар екенін оқушыларға түсіндіру.. (1 сағат)

7-сабақ. Практикалық жұмыс. Жұмыс дәптерніде берілген сөз м ағынасына қатысты жаттығу, тест, мәтінді талдау жұмыстарын жүргізу. (1 сағат)

8-сағат. Қызықты тапсырмалар, шығармашылық жұмыстар арқылы өткен тақырыпты еске түсіру, қайталау мақсатында жұмыстар жүргізу. (1 сағат)

9-сабақ. Дыбыстар әлеміне саяхат. Қазақ тіліндегі дыбыстардың жіктелуі. Жалпы дыбыстардың ерекшеліктері, жасалуы туралы білімдерін толықтыру. (1 сағат)

10-сабақ.Мағынасы қарама-қарсы сөздер. Шығармашылық жұмыстар орындату арқылы мағыналары бір – біріне қарама қарсы сөздердің антоним болатындықтарын ұғындыру.(1 сағат)

11-сабақ. Мағынасы жуық мәндес сөздер. Сөздерді дыбысталу мен мағыналарын салыстыру арқылы, әр түрлі дыбысталып, айтылып, бірақ мағынасы жақын, жуық сөздерді анықтау. (1 сағат)

12-сабақ. Синонимдік қатар. Әр түрлі дыбысталып, бірдей мағына берсе де, сол сөздердің бір-бірінен сәл кем, сәл артық екенін көрсететін сөздердің топталып, бір қатарда жазылуы туралы айту. (1 сағат)

13-сабақ. Практикалық жұмыс. Қызықты тапсырмалар, шығармашылық жұмыстар арқылы өткен тақырыпты еске түсіру, қайталау мақсатында жұмыстар жүргізу. (1 сағат)

14-сабақ. Тұрақты тіркестер. Тұрақты тіркес — сөздердің орны әбден қалыптасқан және құрамындағы сөздерден мүлдем басқа мағына беретіндігін түсіндіру, тұрақты тіркестің құрамындағы сөздердің орнын өзгертуге, басқа сөзбен ауырстыруға келмейдігін мысалдар арқылы дәлелдеу. (1 сағат)

15-сабақ. Мақалдар. Ол өмірдегі түрлі құбылысты жинақтап, түйіп, ықшамдап беріп, бір не екі тармақтан тұратын, алдыңғы жолдарында пайымдап, соңғы жолдарында қорытылған ой айтатын халықтық нақыл сөздер туралы түсіндіру.(1 сағат)

16-сабақ. Мәтелдер. Өзінің негізгі түйіндеуін кесіп айтпайтын, бір-бірімен кереғар шендестіруі жоқ, қорытындысы тұспалды, қысқа да нұсқаайтылатын нақыл сөздер туралы деректер беру. (1 сағат)

17-сабақ . Мақал мен мәтелдің айырмашылығы. Нақты дәлелдер арқылы мақал мен мәтелдің айырмашылығы мен ұқсастығын айырып, оқушыларға түсіндіру.

(1 сағат)

18-сабақ. Практикалық жұмыс. Ойын тапасырмалары арқылы оқушыларға тапсырмалар бере отырып, қызығушылықпен практикалық жұмыстар жасату. (1 сағат)

19-сабақ. (1 сағат)

20-сабақ. Қазақ тілінің сөздік құрамы. Ұлттың өзіне тән кәсібі мен қоғамдық, әлеуметтік тіршілігін тұтас сипаттайтын сөздер болады, ол сөздер сол тілдегі сөздердің жиынтығы. Оқушыларға түсінік беру. (1 сағат)

21-сабақ. Көнерген сөздер.Күнделікті қарым-қатынаста жиі қолданылмайтын, бірақ тілдің сөздік қорында сақталған, көпшілікке түсінікті сөздер бар екендігін оқушыларға айту. (1 сағат)

22-сабақ. Жаңа сөздер. Заман, қоғам дамыған сайын тілімізде жаңа сөздер пайда болып, сөздік қорымыз толығып отыратыны туралы түсінік беру. (1 сағат)

23-сабақ. Сөздердің қолданылу аясы.Қазақ тіліндегі сөздер қолдану өрісі жағынан әр түрлі болып келеді. Жалпылама лексика және қолдану өрісі тар лексикадеп бөлінеуі туралы оқушыларға түсіндіру.(1 сағат)

24-сабақ. (1 сағат)

25-сабақ.Диалект сөздер. Жалпыхалықтық сипат алмаған, белгілі бір аймақтағы тұрғындардың сөйлеу тілінде ғана қолданылатын сөздер туралы деректер беру. (1 сағат)

26-сабақ.Кәсіби сөздер.Белгілі бір кәсіппен, шаруашылық саласымен шұғылданатын адамдар арасында қолданылатын, көпшілікке бірдей түсінікті бола бермейтін сөздер туралы айту. (1 сағат)

27-сабақ. Термин сөздер. Ғылым мен техника, өндіріс саласында қолданылатын арнаулы заттар мен ұғымдардың атауы болатын сөздердің бар екендігі, олардың жасалу жолдары туралы. (1 сағат)

28-сабақ. Қазақ тіліндегі сөздік түрлері.Тілдегі сөздерді, сөз тіркестерін, әліпби негізінде я тақырыптық тұрғыдан жүйеге түсіріп, олардың мағынасын ашатын, аудармасын түсіндіретін анықтамалық құрал-ол сөздіктер екенін оқушыларға түсіндіру.(1 сағат);

29-сабақ. Лексикалық-комплексті талдау жұмыстары. Лексика саласынан өткен тақырыптарды жүйелеп, практикада оны қолдана білуді оқушыларға меңгерту. (3 сағат)

30-сабақ. Шығарма жұмысы. «Менің тілім-менің байлығым». Оқушылардың қазақ тілінің сөздік құраындағы сөздерді қолданып, өздерінің ол сөздерді өмірде қорлдана білу шеберліктерін көрсету. (1 сағат)

31-сабақ. Тест жұмыстары. Өткен тақырыптарды еске түсіріп, қайталау. Оқушылардың білімдерін шыңдау. (1 сағат)

32- сабақ. Жыл бойы өткенді қайталау.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері.А., 1978.

2. Оразов М. Сөз теориясы.А., 1996.

3. Белбаева М. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы. А., 1976.

4. Болғанбайұлы Ә., Қалиұлы Ғ.Қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. А., 1997.

5. Әлімбаев М. Маржан сөз. А., 1978.

6. ҚұлмағамбетоваБ.Қазақ тілін оқыту методикасы. А., 1988.

7. Серғалиев М. Көркем әдебиет тілі. А., 1995.

8. Кеңесбаев I., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. Лексика, фонетика. А., 1975

Скачать материал

Скачать материал "Қазақ тілі пәнінен кешенді бағдарлама"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 665 124 материала в базе

Найти материалы

Скачать материал

Другие материалы

docx

Тәрбие сағаты: тақырыбы "Жеті атанды білесің бе?"

07.12.2015
5304
124

docx

Сценарий праздника "Посвящение в первоклассники"

07.12.2015
487
1

docx

Рабочая программа внеурочной деятельности "Юные друзья природы"

07.12.2015
1170
5

docx

Қазақ тілі пәні бойынша ашық сабақ тақырыбы: "Буын" (3 сынып)

07.12.2015
1267
5

docx

Методическая разработка "Интегрированные уроки в начальной школе"

07.12.2015
2758
2

docx

Әдебиеттік оқу пәнінен сабақ жоспары

07.12.2015
686
0

docx

Интегрированный урок: "Тема: Звуки (м), (м), буквы М, м. Возвышение Москвы."

07.12.2015
467
2

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

Скачать материал
- 07.12.2015 10410
- RAR 5.1 мбайт
- 16 скачиваний
- Рейтинг: 5 из 5
- Оцените материал:
Настоящий материал опубликован пользователем Досбаева Гулим Галимбековна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Автор материала

Досбаева Гулим Галимбековна
- На сайте: 8 лет и 4 месяца
- Подписчики: 0
- Всего просмотров: 10496
- Всего материалов: 1