«Қазақстан аумағына моңғолдардың шапқыншылығы және жаулап алғаннан кейінгі этникалық үдерістер»

Мектебі: «әл-Фараби» мектеп-лицейі, СҚО, Петропавл қаласы

Мерзімі: 06.12.2016

Сынып: 10

Пәні: Қазақстан тарихы

Мұғалімі: З.К.Жиентаева

БиС технологиясын қолдану

Өткізу түрі: «Ауызша сабақ  - 1» технологиялық картасымен жасалған тапсырмаларды орындау жұмысы, БЖС технологиясы.Мұғалімдерге арналған әдістемелік басшылық «Стандарттық мазмұн» 10 сынып.

Мақсат: сабақта норматив талабына сай оқушылардың оқу материалын 63% меңгеруіндегі логикалық және сыни тұрғыдан ойлау шапшаңдығын,сөздік қорын, ақпараттық құзыреттілігін дамыту.Жетістікке жеткен адам көрсеткіші ретінде, пәнді сапалы меңгеруге қызығушылық таныту және ынталандыру.  

1.Ұйымдастыру кезеңі: Көшбасшыға сөз беріледі – 1 минут

2. Қабылдауды ұйымдастыру – Тақырыбы:§27 «Қазақстан аумағына моңғолдардың шапқыншылығы және жаулап алғаннан кейінгі этникалық үдерістер»

 Тірек сөздер:

1.     Моңғол шапқыншылығы – 1219-1224 жж.Шыңғысхан әскерінің Қазақстан мен Орталық Азияны жаулап алуы

2.     Шыңғысхан –1206 ж. Моңғол империясының  ұлы ханы болып жарияланды

3.     Отырар апаты – 1219 жылы қыркүйектен  Шыңғысханның балалары Шағатай мен Үгедей Отырарды қоршадыы. 5 ай берілмеген қала іштен шыққан сатқынның кесірінен қақпасын ашып, жау талқандады.

4.      Қайырхан – қыпшақтың  ұран тайпасы билеушісінің ұлы, Отырарды биледі

5.     Шығыс Дешті Қыпшақ  - Қазіргі Қазақстан даласы

6.     Жошы – Шыңғысханның үлкен ұлы, Шығыс Дешті Қыпшақ даласын биледі

7.     Этноним – халықтың атауы

8.     Этносаяси қауымдастық – белгілі бір тарихи аймақта құрылған мемлекет тұрғындары

9.     Ақ Орда –XIVғ .ортасында Алтын Ордадан бөлініп шыққан қазақтың алғашқы мемлекеті, қазіргі Қазақстан жерінде құрылды

10. Қыпшақтар – қазақ даласында ерте заманда да, орта ғасырларда да үлкен саяси және этникалық біріктіруші рөл атқарған, қазақ ұлтының қалыптасуына негіз болған тайпа

- Тірек сөздерді жаттау – 1 мин.30 секунд

       - Тірек сөздерді жатқа жазу - 1 мин.30 секунд

       -  Дәптерлерімен алмасады, оқып, сөз санын жазады-1 минут 30 сек.

       - Мұғалім ООМ-ға жазады – 1 минут 30 сек.

   3.   Ұғынуды ұйымдастыру: §27– мәтінді оқиды –12 минут беріледі

   4. Түсінудің бірінші тексерілуі: Қарама-қарсы сұрақ қойылады -10 минут

1. Шыңғысхан қай жылы өзін әлем билеушісімін деп жариялады? – 1206 ж.

2.Моңғол империясының құрылған күнінен бастап жүргізген сыртқы саясатының сипаты?- жаулап алу, басқыншылық

3.Шыңғысхан империясының халқы қандай бөліктерге бөлінді?- ондық, жүздік, мыңдық, он мыңдық болып бөлінді

4.Шыңғысхан бүкіл Орта Азияны жаулап алу арқылы қай елдерге жол ашты? – Иран, ауғанстан, Алдыңғы Азия, шығыс Европа

5.Отырар қаласының билеушісі? – Қайырхан

6. Отырар қаласын 1219 жылы қоршауға алған Шыңғысханның ұлдары?- Шағатай мен Үгедей

7. Отырар қаласы жаудан неше ай қорғанды?- 5 ай

8. Сыр бойындағы қалаларды жаулап алу үшін аттанған Шыңғысханның баласы?- Жошы

9.Сығанақ халқы моңғолдарға қанша уақыт қарсылық көрсетті?- 7 күн, 7 түн

10.Рашид ад-Диннің хабарлауынша Хорезм мемлекетінің аса бай қаласы Самарқандты жаудан қорғау үшін  ұрыс пілі  әкелінген?- 20 ұрыс пілі

11. Сасарқанд қаласын қанша әскер қорғады? – 11 мың

12. Шығыс Дешті қыпшақ даласы қай ұлысқа қарады? – Жошы ұлысына

13. Ұшы-қиыры жоқ Қыпшақ даласының табиғаты Жошыға бірден ұнағаны туралы жазған кім? – парсы жылнамашысы Жувейни

14. Қазақстан мен Орта Азия қай жылдары Шыңғысхан империясының құрамына қосылды? – 1219-1224 жж.

15. Моңғолдарға тұтқынға түскен қыпшақтарды қандай елдерге құлдыққа сатты?- Египет пен Делиге

16. Египеттегі  Қыпшақтардан  құралған гвардияны қалай атаған? - Мамлюктер

17. Шыңғысханның жаулап алу соғысының нәтижесі жөнінде қалыптасқан екі түрлі пікірді атаңыз? – 1.Жаулаушылық Орта Азия халықтарына күйзеліс әкелді, халықтың этникалық мәдениетіне үлкен өзгеріс әкелді, дамуын тежеді. 2.Моңғол шапқыншылығы көп өзгеріс әкелген жоқ.  

18. Моңғол шапқыншылығы Қазақстанның қай бөліктерінде этникалық құрылымға көп әсер етті?- Жетісу, Шығыс Қазақстанда

19. Алтын Орданың шығыс бөлігінің басым көпшілігін қандай тайпалар құрады? – қыпшақтар, керейлер, үйсіндер, арғындар

20. Қазақстан жерін ерте дәуірде және орта ғасырларда мекендеген тайпалар ішіндегі ең тұрақты болған тайпа? – қыпшақтар

21.Не себепті Ақ Орда мемлекетінде этникалық, этномәдени, тілдік қатынастар басқалармен салыстырғанда жылдам дамыды?- Ақ Орданың құрамына Қыпшақ одағындағы өте жақын туыстас тайпалар кірді

22.Әбілқайыр мемлекетін тағы қалай атады? – Көшпелі өзбектер мемлекеті

23.Жошы ұлысында кімдер өте аз болды?- моңғолдар

Сыни сұрақтар:

1.1205 жылы Шыңғысхан өзін әлем билеушісімін деп жариялады?- жоқ,1206 ж.

2.Қарлұқтардың жойылуынан кейін Шыңғысхан Орталық Азия даласының билеушісіне айналды?- жоқ, қарақытай мемлекетінің жойылуынан кейін

3.Шыңғысхан империясы 7 бөлікке бөлінді? – жоқ 5 бөлікке

4. 1219 жылы моңғол керуені отырарда опат болды? – 1218 ж.

5. Шыңғысханға түркітілдес тайпалар қосылмады? – керейіт, жалайыр, найман сияқты түркітілдес тайпалар қосылды

5.1219 жылы қыркүйекте Шағатай мен Үгедей Сығанақты қоршауға алды?- Отырарды

6. Отырар қорғанысы 2 айға созылды? – 5 айға

7. Шыңғысханның кіші ұлы Төле Сыр бойындағы қалаларды алуға аттанады? – үлкен ұлы Жошы

8. 1236 жылы Орта азия мен қазақстанды жаулап алу аяқталды? – 1224 ж.аяқталды

9. Шыңғысхан Орта Азия қалаларын алу үшін 50 көпір салдырған? – 48

10. Он саусағынан өнер тамған шеберлер бірден өлтірілді? – жоқ, Моңғолияға әкетілді

11.Әсіресе 1237 жылы қыпшақтар моңғолдарға көп қарсылық көрсеткен?- иә, 1237 ж.

12. Қыпшақтар, қаңлылар, керейлер, наймандар моңғолдардың жаулап алу жорықтарына қатысты?- қатысты

13.Моңғол шапқыншылығы қазақ халқының этникалық тұрғыдан қалыптасуын тежеді? - иә, тежеді

14. Моңғол шапқыншылығы жаулап алған елдердің шаруашылығын күйзеліске ұшыратты? – иә

15. Моңғолдардың Батысқа жорығы Өзбекстаннан басталды?- жоқ, Қазақстаннан

16.1236 жылы шығыс Европаға жорықты Шыңғысханның баласы бату бастады?- немересі Бату

17. 1243 жылы Алтын Орда құрылды?- дұрыс

18. Ақ Орда Алтын Ордадан бөлініп шыққан мемлекет? – иә

19. Этноним дегеніміз халықтың салт-дәстүрі? – жоқ, халықтың атауы

20.Ақ Орда мемлекетіндегі қыпшақ тайпасы қазақ халқының қалыптасуына негіз болды? – иә

21. Көшпелі өзбектер мемлекетін әбілқайыр хандығы деп те атады? – иә

22. Алтын Орда мемлекетінде қыпшақтар негізгі тайпа болды? – иә

23.Моңғолдар қазақ жерінде аз болып, негізгі халықпен араласып кетті? - иә

4. ТСҚ –Моңғол шапқыншылығы және этникалық үдерістер тақырыбында тірек сөздер немесе шағын шығарма  жазу- 5 минут

5. Бағалау

6. Үй тапсырмасы: §28