Қазақстандағы қазіргі экологиялық проблемалар.

Атырау облысы

Атырау қаласы

Атырау селосы

Ф.Оңғарсынова атындағы

орта мектеп      

Биология пәнінің жоғары санатты  мұғалімі: 

Жумабаева Мая Биғалиқызы

1 деңгей бойынша сертификатталған

 І.Сабақтың тақырыбы:                                                                                        

       Қазақстандағы қазіргі экологиялық проблемалар.

ІІ.Сабақтың мақсаты:

 Білімділік:Оқушыларға ғылыми-техникалық прогрестің дамуы           

 дүниежүзүлік  экологиялық проблемалардың қозғаушы күшіне         айналғандығы,соның салдарынан Қазақстандағы қазіргі экологиялық жағдайлар туралы білім беру.

Дамытушылық: Оқушыларға Қазақстан аумағында экологиялық апаттардың пайда болу себептерін түсіндіріп, Арал, Байқоңыр, Семей, Каспий өңірі, Азғыр, Тайсоған, Нарын полигондары жөнінде өз білімдерін дамытып, іздене білуге баулу.

Тәрбиелілік: Табиғи экожүйелер бұзылып, фауна мен флора сиреп, ауа, су және жер ресурстары ластануына байланысты оқушыларды қоршаған  ортаны сүюге табиғатты аялауға, қорғауға тәрбиелеу.

ІІІ.Сабақтың типі: Жаңа сабақты меңгерту.

ІV.Сабақтың түрі: Ізденіс, сұрақ жауап.

V. Сабақтың әдісі: Сын тұрғысынан ойлау технологиясы.

VІ.Сабақтың көрнекілігі:

  1.Интерактивті тақта, слайдтар.

  2.Климаттың глобалды өзгеруі оқулық фильмнен үзінді.

  3.Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары.Карта.видео

  4.Қазақстандағы өзекті экологиялық мәселелер және олардың алдын алу

     жолдары.Кесте.

  5.Суреттер мен сызбалар.

VІІ.Пән аралық байланыс: Химия, экология, география, математика.

VІІІ.Сабақтың барысы:

     І.Ұйымдастыру. Cынып оқушыларын 3 топқа бөліп отырғызылады.

    ІІ.Жаңа сабақ.

 І.Қызығушылығын ояту.

  Ой қозғау.Сынып оқушыларына сұрақ беріледі.

 1.Экологиялық проблема дегеніміз не?

 2.Әлемдік экологиялық проблемаларға не жатады?

ІІ.Мағынаны ашу.

 1.«Климаттың глобалды өзгеруі.»Оқулық фильмнен үзінді.Фильмнен көргендері туралы пікір алысу.

 2.Ой толғаныс.

   Тапсырма:Қазақстандағы экологиялық апатты аймақтары туралы картадан көрсете отырып, бейне тапсырмаларды орындау.

                                         Топтастыру.

І.топ

Семей ядролық полигоны, зардаптары, қазіргі жағдайы. 

ІІ.топ

Арал проблемасы, қазіргі жағдайы.

ІІІ.топ

Каспий теңізі, ластану себептері.

2-тапсырма.

Суреттен түйген ойларыңыз.Тақтада көрсетілген суреттер арқылы өз ойларын жеткізеді.

1.Байқоңыр ғарыш айлағының ластануы.

2.Балқаш көлінің жағдайы.

3.Қоршаған ортаның ластану себептері.                                    

3- тапсырма

Ти кестесі.Қоршаған орта ластануының 3 түрін айырмашылықтарын кестеге толтыру.

1.Химиялық ластану.

2.Физикалық ластану.

3.Биологиялық ластану.

4-тапсырма.

Мақал-мәтелдегі экологиялық ой пікілерді талдау

1.Түз тағысы табиғатпен тілдес.

2.Тозған топырақта тоқшылық болмайды.

3.Қара жер қарыз арқаламайды.

4.Күте білсең жер жомарт.

5.Жер-ана, Ел-бала.

6.Жер тоймай, ел тоймайды.

Оқушы шығармашылығы. Туған өлкенің экологиялық жағдайы.

Еркін жазу стратегиясы, өз ойларын қағаз бетіне түсүру.

    1.Жағдайың қалай, Жайығым

       Көбейіп кетті-ау уайымың

       Алдында туған еліңнің

       Жоқ еді-ау сенің айыбың

       Жағдайың қалай, Жайығым?

2.Атырау-мұнайлы өлкенің экологиясы.

3. «Балық-сұлтаны бекіре»

Жайық өзенінің экологиясы туралы пікір алысу.

Қортындылау.

Р/с	Өзекті экологиялық            мәселелер	Табиғи ортаның қалыпты дамуын             тұрақтандыру жолдары
1.	Қалалар мен өнеркәсіп орталықтарындағы ауаның ластануы	Қалдықсыз технологияны пайдалану, қалдық заттарды сүзіп алатын тиімді қондырғылар орнату.Су,жел және күн энергиясын кеңінен пайдалану
2.	Жер асты  және жер үсті су көздерінің ластануы	Су тазалайтын тиімді құрылымдар пайдалану.Суды бірнеше рет пайдалану
3.	Өнеркәсіптік және тұрмыстық  қалдықтардың жиналып қалуы	Қалдықсыз технологияны пайдалану.Қалдықтарды қайта өңдеу
4.	Топырақтың түрлі жолдармен ластануы	Өнеркәсіп орындарын және автокөліктерден бөлінетін улы заттарға бақылау жасыу.Жерді қайта өңдеу.Көгалдандыру
5.	Радиоктивті ластану	Ластанған жарлардің топыраған қайта өңдеу
6.	Ормандар мен жасыл желекті жерлердің азаюы	Заңсыз ағаш кесуге жол бермеу.Ормандарды қалпына келтіру.Ағаш отырғызу
7.	Биологиялық алуан түрліліктің азаюы	Қакөйлікпен күресу.Сирек түрлерді сақтап қалу және қатаң қорғау.Қорықтар және т.б.ұйымдастыру.Қолдан көбейту

Экологиялық қолайсыз факторлардың қоршаған ортаға әсері.

Сен білесің бе? Ғылыми дерек.

1.Семей жерінде 1947-1989 жылдар аралығында 500- ден астам кейбір    мәліметтер бойынша 715 жарылыс жасалған.

2.Қазақстан жерінде 37 сынақ полигоны жұмыс істеген.

3.Семей өңірінде жүргізілген зерттеулер 100 адамның 24- інде хромасоманың қалыпты жағдай ауытқыған.

4.Арал теңізі 18 метрге төмендеп кетті.

5.Суының тұздылығы 25-30% артып кетті.

6.Біздің еліміздегі адамның өмір сүру уақыты ер адамдар үшін – 60,5 ,Әйелдер үшін-65,5

7.Қазақстанда жылына ақ қан ауруымен ауыратын 150 бала тіркеледі.

8.Байқоңыр ғарыш  айлағында бір зымыран ұшқан кезде ауаға тасталынатын зиянды заттар мөлшері 19-300 тоннаға дейін жетеді.

9. Әр атыраулық жылына екі центнер зиянды зат жұтады.

Экологиялық есептер.

1 есеп: Атмосферадағы ауаның ластану нәтежиесінде 1 жылда 16 миллиард теңгеге залал келеді, ал 10, 20, 50, 100 жылда Қанша залал келеді.

2 есеп:Бір автомобиль тәулігіне 20 кг газ бөліп шығарса, 6 автомобиль 1 айда қанша кг газ бөліп шығарады.

3 есеп:Пәтердегі су краннан дұрыс жабылмаса 6 минутта 1 стақан су ағадыосындай краннан 1 сағатта 11 тәулікте неше литр су ағады.

Лездемелік сұрақтар:

1.Қазақстанның экологиялық көрсеткіштер жөнінен дүние жүзі елдері ішінен  алатын   орны?

2.Қазақстанда сынап қалдықтарымен ластанған өзен?

3.Топырақтың судың және желдің әсерінен құнарсыздану процесі?

4.Қазақстанда биологиялық қаруларды сынауға арналған арал?

5.Маңғыстау өңіріндегі уран қалдығы көп  шоғырланған көл?

6.Семей жерлерінің негізгі ластану себептері неде?

7.Қазақстанда ауасы лас қалаларды атаңыз?

8.Каспий теңізінің ластануына ерекше әсер етіп отырған пайдалы қазба?

9.Каспий теңізінде соңғы жылдары қырылып жатқан сүтқоректі жануарлар?

10.Радиоктивті заттармен ластану.

11.Автокөліктер шығаратын улы газдармен ластану.

12.Ауру қоздырғыш бактериялар, вирустармен ластану.

13.Қазақстандағы сынақ полигондары?

Үйге тапсырма.

1.§23 оқу.

2. Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары туралы хабарлама дайындау.