Biologiya dərslərinin etapları üçün tərtib etdiyim nümunələr

Biologiya dərsləri  üçün tərtib etdiyim nümunələr

  Mən dərsin müxtəlif mərhələlərində öz yazdığım elmi şeir və tapmacalardan istifadə edirəm.Bildiyimiz kimi şagirdlərdə idraki fəallığı artırmaqda tapmacalar xüsusi yer tutur .Motivasiya mərhələsi zamanı lövhəyə proyektorla tapmaca və ya şeir nümunəsi verilir Yaxud suallarla müraciət etdikdən sonra söhbətin nədən getdiyi tapılır və ekranda görüntü göstərilir. Beləliklə az bir vaxt ərzində şagird xeyli informasiya əldə etmiş olur.Mən bütün siniflər üzrə nümunələr yazmışam və “Biologiya tapmacaların dili ilə” adlı kitabın müəllifiyəm.Kitabda  toplanmış tapmaca və şeirlərdən bir neçəsini nümunə göstərmək istərdim:

Xaricdən örtülüb möhkəm qılafla

Daxilini tutub sitoplazma .

Mərkəzdə yerləşən nüvəsi ilə

Daima baş verir onda çoxalma   (Hüceyrə)

Eyni cürə hüceyrələr birləşdi .

Eyni işi birlikdə icra etdi.

Bitki və heyvanda onların növü,

 Funksiyası tamam fərqli ,fərqlidi.   (Toxuma)

Orqanizmin təşkil səviyyələri

Hüceyrələr birləşər

Toxumanı törədər.

Onların cəmləşməsi

Orqan kimi görünər.

Müxtəlif cür orqanlar

Sistemlərdə toplanar.

Sondasa bu toparlar

Orqanizm yaradar.

Hüceyrə         Toxuma        Orqan         Orqanlar sistemi       Orqanizm

Dörd qapısı səkkiz yolu var onun

Bir-birindən xəbəri yox sağ-solun

Sutkada yığılır düz 100000 dəfə

Bu vaxt qovur 10 ton qanı bədənə. (Ürək)

Şagirdlər bu dörd misra ilə xeyli məlumat əldə etmiş olurlar. Ürəyin 8 damarla əlaqəli olduğu , sağ və sol yarım hissənin bir-biri ilə əlaqəsiz olduğu ,sutkada nə qədər yığıldığı və nə qədər qanı bədənə qovduğu aydın görünür.

     6-cı sinifdə”Meyvələr “dərsinin tətbiqetmə mərhələsində hər qrupa tapmaca nümunəsi verilir.Onlara tapmacadakı meyvəni tapmaq və onun əhəmiyyəti barədə məlumat vermək  tövsiyə olunur.məs;

Qrup 2      Sarı ,yumru meyvəsi

                  Turşdur dadı ,şirəsi .

                    Çoxlarına bəllidir

                    Təzyiqi endirməsi    (Limon)

 Qrup2    Bürüm –bürüm bürünür

                Başda saçı görünür.

                Sarı-sarı muncuqlar

                Taxçalara düzülür.  (Qarğıdalı)

Qrup 3   Meyvəsi gilə-gilə

               Doludur şirə ilə.

               Çiliyini basdırsan

               Məhsul verər üç ilə.   (Üzüm)

Qrup 4   Həm toxumdu ,həm meyvə

               Sarı,qızılı ,girdə 

                Ehtiyatı saxlanır

                Ancaq endospermdə  ( Buğda)

Eyni  zamanda  dərs  zamanı  çətin başa düşülən ,yaxud yeni bioloji terminlərin izahı zamanı şeirlərdən istifadə edirəm . Məs. xordalıların xarakter xüsusiyyətlərini  bu şeirlə  çatdırıram.

Şeir parçası  lövhəyə şəkillə bərabər  verilir , şagirdlərdən şeirlə şəkil arasındakı əlaqəni tapmaları tövsiyə olunur:

 Ortadadır ,üstdə sinir borusu

Altıyla uzanır həzmin borusu.

Özü ox skelet, ya bel sütunu

Ən  sonuncu tipin ad etalonu.

Bu tipdə tənəffüs və qidalanma

Əlaqəli olur birbaş udlaqla.

Udlağın altında yerləşən ürək

Bədəni qan ilə təminçün gərək.