Биология 5 класс Табиғатты аяла

Тақырыбы:                  Табиғатты аяла

Мақсаты: Балалардың табиғат туралы білімдерін молайту,табиғатты қорғау әр адамның міндеті екенін ұғындыру,табиғатты қорғай алатын, аялай білетін адамгершілігі мол, ізгілікті экологиялық білімі мен мәдениеті жоғары жаңа ұрпақ тәрбиелеу.

Көрнекілігі : табиғат туралы суреттер.

Өткізу түрі: Әнгіме.

Барысы:

Адам мен табиғат әрқашан егіз.Табиғатты қорғаушың,асыраушың деуге болады. Ата –бабамыз «жер- қазына, су- алтын, мал- байлық» деп өсиет айтқан. Балалар сендер білесіңдерме күнделікті ішіп жүрген тамағымыз, үстіміздегі киіміміз, оқитын кітабымыз, жазатын қағазымыз, мінер көлгіміз, ауырғанда пайдаланатын дәріміз, тыныс алар ауамыз, ішер суымыз –осылрдың бәрі жомарт табиғаттың бізге тартқан сыйы екен.  Бүгінгі оқушы ертенгі азамат атына сай болуы керек үшін ең алдымен білімді, саналы, жан –жақты қалыптасқан тәрбиелі азамат болу керек. Сондай азаматтарға ең бірінші экологиялық білімі қажет .Республикалық халыққа білім беру мекемелері  табиғи ортаны қорғау жөнінен халықтың барлығын қамтитын тәрбие  және білім беру жүйесін жүзеге асыруды көздейді.

Оқушыларға берілетін білімнің бір түрі – ол экологиялық білім.

Бүгінгі тәрбие сағатымыз да табиғатты қорғауды, аялауды жетілдіру мақсатында өткізгелі отырмыз.

Бүгінгі қоғам алдында тұрған мәселелердіңбірі табиғатты қорғау және табиғи байлықтарды үнемі пайдалану болғандықтан республикада қоршаған ортаны қорғау үкіметіміздің саяси экономиялық және әлеуметтік міндеттерінің негізі болып саналады.

Экология-бұл бүкіл адамзат баласының шалыс басқан іс-әрекетіне  келешекте шек қоятын, оның тыныс тіршілігіне тікелей атсалысатын ғылымның жаңа саласы.

Табиғат, Жер ана , Отан, Туған жер, Атамекен деген құлаққа жылы естіліп, жүрекке шаттық  сезім ұялататын ұлы да қасиетті, бір-бірімен мағыналас мазмұны бай сөздер.

Вадик:

Жер ана мен өз анаң егіз екен,

Мейірімді мейлінше теңіз екен.

Анам туды, жер ана жетілдірді,

Осыны өзім өмірге негіз еттім.

Катя:

Жаратылыс жан ана ,

Қарық қып суға, ауаға,

Топрағыңмен саырап,

Сәулесін құйған санаға.

Табиғат –бүкіл тіршілік атаулының алтын ұясы және аялы бесігі, құтты қонысы мен өсіп- өнер мекені.

Табиғат - адамға қажет баға жетпес байлық, ырыс пен мол қазынаның қайнар көзі, сондықтан халқымыз «Табиғат- адамзаттың өмір  нәрі, қажетінің табылар содан бәрі» деп дәріптеген . Табиғат- адам бойына адамгершілік абзал қасиеттерді қалыптастыратын ұлағатты ұстаз, тәліиі мол тәрбиеші.

Табиғаттан бабамыз ала берген секілді,

Дархандықты қазаққа дала берген секілді.

Еркелікті ерікті желден алған секілді,

Мөлдірлікті көгілдір көлден алғант секілді.

Табиғат дегеніміз- бұл біздің санамыздан тыс,  бізге бағынбайтын, біздің өмірімізге тірек болып тұрған болмыс, әсем дүние . Табиғаттың тазалығын сақтайтында, оны былғап улайтын да адам.

Лидия:

Табиғаттың тарылтпайық мөлдір таза ауасын,

Пәк табиғат әр жүректің тамылжыған жырысың.

Ей, адамзат, ақылға сал, қатігездік жасама,

Өзің дағы содан тудың, табиғаттың ұлысың.

Біздің еліміздің  табиғат байлықтарының бірі –жануарлар дүниесі. Оларды жақсылықтың жыршысы , бақыттың бастамасы , достықтың үлгісі деп дәріптеген.

                                       Табиғат – адам.

Табиғаттың тынысы кең ,тілі бай,

Ауасының шәрбатын-ай ,тұнығы –ай.

Бұлбұл болып сайрап кетсе, ал бірде,

Адамдарша сөйлейді екен,күнім- ай.

Табиғаттың құшағы кең шуақты,

Күйіп- пісіп табиғатта кейде бір.

Адамдарша күңіренетін сияқты,

Табиғатты тарих талай сынаған.

Бірақ оған қаймықпаған,шыдаған,

Табиғат та әке болып еңіреп.

Табиғат та ана болып жылаған,

Айта алмаймын қасиетін мүлде мен.

Табиғаттан жаратылғам, гүлденгем.

Табиғат байлығының бір тобы-жер бетінің сәулеті,еліміздің дәулеті жасыл әлем. Ол әр түрлі тамақтық өнімдердің, техникалық  және дәрілік шикізаттың көзі.Халқымыз өсімдікті өмір  өзегі деп аялап, одан қамқорлығын ешуақытта аямаған. «Әкеңнен  мал қалғанша,мал қалсын» деген өрнекті сөз-соның айғағы.

Бабаларымыз арттарына табиғат жайлы әр түрлі өсиет сөздер, мақал мәтелдер, тыйым сөздер қалдырып кеткен.Ендігі кезде осы туралы айтайық.

1)Сулы жер- нулы жер.

2)Бұлақ көрсең көзін аш.

3)Су жүрген жер- береке.

Ел жүрген жер-мереке.

4)Қыстағы қар,жаздағы жаңбыр-жерге жауған нұр.

5)Шөлге құдық қазған, өзенге көпір салған, жолға ағаш еккен-сауап.

Ауыз судың тазалығын сақтауға арналған тыиым сөздер.

1)Суға түкірме.

2)Суды лайлама.

3)Су ішкен құдыққа түкірме.

4)Бұлақты бұлғама.

Орман тоғай,жасыл-  желекке байланысты тиым сөздер.

1)Көкті жұлма.

2)Орманды өртеме.

3)Жалғыз ағашты кеспе.

4)Бауға балта шаппа.

5)Көкті таптама.

Жан-жануарларды аялау ,қорғауға байланысты тиым сөздер.

1)Құмырсқа илеуін бұзба.

2)Өрмекшіні өлтірме.

3)Аққуды атпа.

4)Құндызды аулама.

5)Ұларды шулатпа.

6)Құстың ұясын бұзба.

Табиғатты қорғау үшін бәріміз,

Күресейік, бір бір ағаш егейік.

Текке отырмай жасымызбен кәріміз,

Таза ауа үшін терімізді төгейік.

«Егер жолдан адассаң» (ситуациялар)

1)Сіз орманға барып,адасып  қалдыңыз делік.Жолыңызда құмырсқаның илеуін көрдіңіз. Осы илеу сізге жол табуға көмектесеме?(Құмырсқа илеуінің мұнарасы қай жаққа қараса, сол жақ оңтүстік деген сөз)

2)Орманда алдыңызда тек қарағай мен шырша ағаштары.Қандай бағытты ұстану керек?(Бұл ағаштардың шайыр жағы оңтүстік)

3)Жолыңызда жолжелкен өсімдігі кездесті. Бұл нені білдіреді ?(Жақын жерде жол бар деген сөз)

4)Сіз жидек теріп жүріп адастыңыз. Алдыңыздағы жидектер жол көрсете ала ма?(Ия. Оңтүстікке қарай жидектер әбден піскен).

Қортынды: Табиғат-адамға қажет баға жетпес байлық. Сондықтан халқымыз «Табиғат адамзаттың өмір нәрі, қажеттінің табылар содан бәрі» деген.

Міне ,сондықтан да біздің заманымызда табиғатты қорғау, оның байлығын, асыл қазынасын өте ұқыптылықпен,жанашырлықпен орынды пайдалану керек.