Денсаулықтың генетикалық негіздері ( ашық сабақ)

• 1 слайд

  Үй тапсырмасын
  сұрау
  

• 2 слайд

  1. Сәйкестікті көрсет
  

• 3 слайд

  1. Сәйкестікті көрсет
  

• 4 слайд

  2.Венн диограммасы
  
  
  
  Басым белгі Белгі Басылыңқы белгі
  Шаш түсі
  Көз түсі
  Ерін пішіні
  Шаш бұйралығы
  Көз мөлшері
  Қай қолы оңтайлы
  Кірпік ұзындығы
  

• 5 слайд

  2.Венн диограммасы
  
  
  
  Басым белгі Белгі Басылыңқы белгі
  Қошқыл
  Қоңыр немесе қара
  Қалың
  Бұйра
  Үлкен
  Оң қолы
  Ұзын
  Ашық
  Көгілдір немесе сұр
  Жұқа
  Түзу
  Кішкене
  Сол қолы
  Қысқа
  Шаш түсі
  Көз түсі
  Ерін пішіні
  Шаш бұйралығы
  Көз мөлшері
  Қай қолы оңтайлы
  Кірпік ұзындығы
  

• 6 слайд

  3. Суреттер сөйлейді
  Суреттер бойынша әңгіме құрастыр
  

• 7 слайд

  4. Сөздіктер сыр шертеді
  Генетика
  Өзгергіштік
  Генофонд
  Евгеника
  Пробанд
  Фенотип
  Ген
  Генотип
  Инбридинг
  Овогенез
  

• 8 слайд

  Генетика – организмдердің тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиеттерін зерттейтін ғылым
  

• 9 слайд

  Генофонд –түрдің, популияцияның гендердің жиынтығы
  

• 10 слайд

  Өзгергіштік организімнің дамуы кезінде жаңа белгілер мен қасиеттерге ие болу қаблеті
  

• 11 слайд

  Евгеника – адамның тұқым қуалау белгілері мен қаситетерін жақсарту және кемтар болатын некелерді болдырмау туралы ғылым
  

• 12 слайд

  Пробанд – шежере құрастыруды бастайтын адам
  

• 13 слайд

  Финотип – генотиппен қоршаған ортаның әсерінен қалыптасқан белгілердің жиынтығы
  

• 14 слайд

  Ген – хромосоманың белгілі бөлігіне орналасқан тұқым қуалау ақпаратының генетикалық өлшем бірлігі
  

• 15 слайд

  Генотип – тұқым қуалайтын гендер жиынтығы
  

• 16 слайд

  Инбридинг - туыстас будандастыру
  

• 17 слайд

  Овогенез – аналық жыныс жасушаларының түзілу процесі
  

• 18 слайд

  ІІІ. Жаңа сабақ
  12.05.2014ж.
  Денсаулықтың генетикалық негіздері
  
  Жоспары:
  
  Тұқым қуалаушылық және қоршаған орта факторлары
  Тұқым қуалайтын аурулардың түрлері
  Тұқым қуалайтын ауруларды алдан алу және емдеу
  Қан топтары және резус фактор
  4. Медециналық генетикалық кеңес
  

• 19 слайд

  Чернобыльдегі АЭС-нің жарылуы
  

• 20 слайд

  «Хрустальді бала» Уәлихан Серікқалиев. Семей қаласы, 23 тамыз 2009 жыл.
  «Құмырсқа - адам» Никита Бочкарев компьютерге жазуды басына киген осы құралдың көмегімен тереді. Семей, 23 тамыз 2009 жыл.
  Семейдегі атом сынақ нәтижесі
  

• 21 слайд

• 22 слайд

  Хромосомалық аурулардың негізгі себептері.
  Мейоздық бөліну кезінде хромосомалардың гаметаға тең ажырамауы нәтижесінде жыныстық хромосомасында ауытқу болады.
  Зиготаның бөлінуі кезінде митоздық бөлінудің дұрыс жүрмеуінен аутосомалар санында, құрылысында өзгерістер байқалады.
  
  

• 23 слайд

  Хромосомалық аурулар
  

• 24 слайд

  Клайнфельтер синдромы
  

• 25 слайд

  Шершевский-Тернер синдромы
  

• 26 слайд

  Трисомия
  “Алып әйел”
  

• 27 слайд

  Даун ауруы
  

• 28 слайд

  Гендік аурулар
  Гендік аурулар деп геннің құрамындағы нуклеотидтер ретінің, мөлшерінің өзгеруінен пайда болатын ауруларды айтады.
  
  Бұл аурулар медицинада зат алмасудың аурулары деген атпен белгілі.
  

• 29 слайд

  Гендік ауруларды тұқым қуалау ерекшеліктеріне қарай 4 топқа бөледі.
  Аутосомалы-доминаттық тұқым қуалау типінде белгілер аутосомда орналасады, жынысқа тәуелсіз, ұрпақ сайын көрінеді. Мұндай ауруларға: брахидактилия- қысқасаусақтылық, полидактилия-алтысаусақтылық, ахондроплазия - ергежейлік, беттің секпілі, көзді шел басу, сүйектің омырылғыштығы, т.б жатады.
  
  Аутосомалы- рецессивті тұқым қуалау типінде зерттелген белгі аутосомада орналасады. Ата-анасында білінбей, ұрпағында көрінеді. Мұндай ауруларға альбинизм (пигментсіз), алькантонурия гомогентизин қышқыл артық бөлінеді, идиопатия мишықтың өзгеруі, фенилкетонурия-кемақыл жатады.
  

• 30 слайд

  Жыныспен тіркескен рецессивті белгілердің тұқым қуалау типінде, аурулар келесі ұрпақта Х хромосомада көрінеді. Оларға: гемофилия-қанның ұйымауы, гемералопатия-түнде көрмеу, дальтонизм-түсті ажырата алмау, рахит- жіліктердің қисаюы, галактозомия-галактозаны игере алмау, бауыр циррозы, кемақыл, т.б жатады.
  
  Голандиялық тұқым қуалау типінде белгілер әкесінің тек ұлына ғана беріліп отырады. Мысалы, құлақ қалқаншасының жүнді болуы- гипертрихоз, гипертрихоздың гені Y хромосомамен тіркесіп тұқым қуалайды. Ер бала Y хромосоманы тек әкесінен алады, сондықтан ол ген балаға толық беріледі.
  
  

• 31 слайд

  Тұқым қуалайтын ауруларды емдеу.
  Тұқым қуалайтын аурулардың биохимиялық механизмдерін анықтап, соның негізінде оларды емдеудің жолдарын іздестіру.
  Қант диабеті ауруы ұйқы безі гормоны-инсулиннің түзілмеуіне байланысты болады,оны рецессивті ген анықтайды.Қан диабетін организмге инсулин енгізу арқылы емдейді және арнайы диета тағайындайды.
  Фенилкетонурия ауруы биохимиялық нәруыз құрамына кіретін фенилаланин аминқышқылы триптофанға айналуы керек.Оған арнайы фермент қатысады. Ал ол ферменттің қызметін белгілі бір ген бақылайды.
  

• 32 слайд

  Қан топтарының тұқым қуалауы.
  Резус-фактор
  ● Егер оң резус (+) гені бойынша гомозиготалы немесе гетерозиготалы еркек резусы теріс (-) әйелге үйленсе, пайда болған ұрпақтың резусы оң (+) болады.
  ● Егер резусы теріс (-) ананың денесінде реусы оң (+) баланың өсуі, ана мен бала арасында қайшылықтар тудырады.
  Оң резус
  “+”
  85%
  Теріс резус
  “-”
  15%
  

• 33 слайд

  Қан топтарының тұқым қуалауы
  

• 34 слайд

  Туыстық некенің тиімсізділігі.
  Туыстық неке деп әке-шеше жағынан туыс адамдардың бір-бірімен некелесуін айтады.
  
   Генотиптері ұқсас болып келеді.
   Рецессивті гендер гомозиготалы күйге көшеді.
  Балалары ауру болады және өледі.
  Ұрпақтарында кемістік көп кездеседі.
  

• 35 слайд

  Туыстық неке (бөлелер) бойынша гетерозиготалы ата-анадан ауру бала тууының ықтималдығы
  

• 36 слайд

  Медициналық-генетикалық кеңес.
  Ата-анадан берілетін тұқым қулайтын ауруларды алдын ала анықтау әдістерінің бірі.
  
  Диагнозын анықтау керек.
  
  Ұрпақты анықтау.
  Ауруды жазбаша түрде қорытынды-лау.
  

• 37 слайд

  Есептер шығару
  Дені сау әйел ауыру адамға тұрмысқа шыққан. Ұрпақтарының пайыздығын көрсет.
  Дені сау ер адам ауыру генді тасмалдаушы сау әйелге үйленген. Осы отбасында қандай бала дүниеге келеді.
  Ауыру ер адам гетерозиготалы ауыру гені бар әуелге үйленген. Ұрпағының генотиптерін анықтаңдар
  Шешесі сау гомозиготалы, әкесі гемофилиямен ауыратын отбасының ұрпақтары қандай болмақ.
  

• 38 слайд

• 39 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 40 слайд

  1. Адамның тұқым қуалаушылығын зерттейтін ғылым қалай аталады?
  Адам генетикасы
  

• 41 слайд

• 42 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 43 слайд

  15. Хромосомалық аурулардың негізгі себептері қандай?
  Жасушалардың мейоздық бөліну кезіндегі хромосомалардың гаметаларға теңдей ажырамауы
  

• 44 слайд

• 45 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 46 слайд

  4. Әке – шеше жағынан туыс адамдардың бір – бірімен некелесуін қалай атайды?
  Туыстық неке
  

• 47 слайд

• 48 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 49 слайд

  16. Консультацияның бірінші кезеңінде аурудың диагнозын анықтау үшін қандай әдістер қолданылады?
  Шежіре, цитогенетикалық, биохимиялық т.б.
  

• 50 слайд

• 51 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 52 слайд

  2. Қай әдіс арқылы туыстар арасындағы аурулардың оның шыққан тегіне шежіре құрастыру арқылы зерттеп анықтайды?
  Генеалогиялық әдіс
  

• 53 слайд

• 54 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 55 слайд

  6. Қай әдіс арқылы тұқым қуалайтын аурулардың зат алмасу процесінің бұзылуынан болатын ауруларды анықтайды?
  Биохимиялық әдіс
  

• 56 слайд

• 57 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 58 слайд

  5. Бір мезгілде екі немесе екіден көп туылған балаларды қалай атайды?
  Егіздер
  

• 59 слайд

• 60 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 61 слайд

  10. Адамда тұқым қуалайтын аурулар қандай топтарға бөлінеді?
  Гендік және хромосомалық аурулар
  

• 62 слайд

• 63 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 64 слайд

  8. Хромосомаларды микроскоп арқылы зерттеуге негізделген әдіс қалай аталады?
  Цитогенетикалық әдіс
  

• 65 слайд

• 66 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 67 слайд

  20. Суретке қарап аурудың түрін анықтаңыз.
  Сиам
  егіздері
  

• 68 слайд

• 69 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 70 слайд

  23. Әйелдердің бойы аласа болып, жыныстық жетілуі баяулап, бедеу болатын қандай синдром?
  Шерешевский – Тернер синдромы
  

• 71 слайд

• 72 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 73 слайд

  9. Егіздерді пайда болуына қарай қалай бөледі?
  Монозиготалы және дизиготалы
  

• 74 слайд

• 75 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 76 слайд

  21. Суретке қарап аурудың түрін анықтаңыз.
  Даун синдромы
  

• 77 слайд

• 78 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 79 слайд

  11. Аутосомды – доминанттық ауруларға қандай аурулар жатады?
  Гендік аурулар
  

• 80 слайд

• 81 слайд

  1
  5
  3
  2
  8
  4
  6
  7
  10
  9
  12
  11
  13
  14
  15
  16
  17
  18
  19
  20
  21
  22
  23
  24
  25
  

• 82 слайд

  14. Аутосомалардың 21 жұбында артық бір хромосома болатын, жалпы хромосомалар саны 47 болатын ауру қалай аталады?
  Даун синдромы
  

• 83 слайд

  Денсаулық сөзінің әрбір әріпінен басталатын мақал мәтел құрастыру
  

• 84 слайд

  Тест
  1.Адамда хромосома саны қанша?
  А) 45 Б) 46 С) 47 Д) 48
  2.Ауру адамның хромосомаларының
  жалпы диплоидті жиынтығы- 47,
  Жыныс хромосомасы- ХХУ. Бұл
  қандай хромосомалық ауру?
  А) Даун Б) Шершевский-Тернер
  С) Клайнфельтер ауруы Д) Трисомия
  3.Тұқым қуалайтын аурулар қанша
  топқа бөлінеді?
  А) 1 Б) 2 С) 3 Д)4
  4.Әртүрлі гендер қалай аталады?
  А) гомозиготалы Б) комплементарлы
  С) гетерозиготалы Д) эпистаз
  5.Басым белгі қалай аталады?
  А) аллельді Б) рецессивті
  С) геномды Д) доминантты
  
  6.Әке-шешесінің қаны IV топ болса,
  балаларының қан тобы қандай болуы
  мүмкін?
  А) І,ІІ Б) ІІІ,IV С) ІІ,IV,ІІІ Д) ІІ,ІІІ
  7.Гендік ауруды ата?
  А) Даун ауруы Б) Фенилкетонурия
  С) Шершевский-Тернер ауруы
  Д) Клайнфельтер ауруы
  8.Қан ұйымайтын ауру ?
  А) гемофилия Б) альбинизм
  С) фенилкетонурия Д) идиопатия
  9.Қан диабетін қандай гормон енгізу
  арқылы емдейді?
  А) адреналин Б) тироксин
  С) тимозин Д) инсулин
  10.Жіліктің қисаюы ?
  А) Дальтонизм Б) Галоктоземия
  С) Рахит Д) полидактилия
  

• 85 слайд

  Үй тапсырмасы
  
  Тұқым қуалайтын аурулар туралы реферат жазу.
  
  

• 86 слайд

  Назарларыңызға
  рахмет!