Гæдиаты Цомахъ «Дыууæ дидинæджы»

Проектон куысты темæ: Гæдиаты Цомахъ «Дыууæ дидинæджы»

Нысан:     1. Скъоладзаутæ хъуамæ бакусой Гæдиаты Цомахъы биографийыл.Бацæттæ кæнын презентации æмæ докладтæ.

               2. Равзарын прозæйы фыст æмдзæвгæ «Дыууæ дидинæджы»

               3.Уацмысмæ гæсгæ скъоладзаутæ кæнынц нывтæ

              4.Уацмысмæ гæсгæ скъоладзаутæ пластилинæй кæнынц аппликацитæ

                5. Сценкæйы хуызы бацæттæ кæнын æмæ равдисын уацмыс.

       Абон нæ урокмæ мах,6-æм къласы ахуырдзаутæ, иумæйагæй бакуыстам ахæм темæйыл «Гæдиаты Цомахъ «Дыууæ дидинæджы» .Бæстон раиртæстам фыссæджы царды хабæрттæ,бацæттæ кодтам докладтæ æмæ презентаци.Ӕмдзæвгæмæ гæсгæ скодтам нывтæ æмæ аппликацитæ пластилиенæй,стæй бацæттæ кодтам сценкæ.Табуафси,байхъусут нæм!

              

Поэт æмæ прозаик,æхсæнадон кусæг,революционер Гæдиаты Цомахъ райгуырд 14 январы 1882 азы Хъуды комы Ганисы хъæуы мæгуыр бинонты æхсæн.

Йæ фыд ,Гæдиаты Секъа,уыд хæдахуыр курдиатджын поэт æмæ прозаик,ирон аив прозæйы бындурæвæрæг.Секъайæн уыд авд сывæллоны:æхсæз сывæллоны æмæ иунæг чызг.Секъа йæхæдæг тынг бæллыд ахуыр кæнынмæ,фæлæ йын фадат нæ фæцис.Уый зæрдиагæй бацархайдта йæ цоты сæвæрын ахуыры фæндагыл.Йæ цот иууылдæр райстой уæлдæр ахуырад.Секъа уæлдай фылдæр йæ цотæй уарзта Цомахъы,æвæццæгæн,уымæн æмæ дыууæйæн дæр æмхуызон цæстæнгас уыд царды æппæт фæзындтæм.

Чысыл ма уыд Цомахъ,афтæ Секъа æд бинонтæ ралыгъд Цæгат Ирыстонмæ.Бирæ фæрахау-бахауы фæстæ æрцардысты Джызæлы.Ам Цомахъ каст фæцис райдайæн скъола.Уый фæстæ ахуыр кодта Дзæуджыхъæуы,стæй та Стъараполы семинары æмæ йæ каст фæцис 1905 азы .Уыцы аз бацыд Дерпты университетмæ æмæ дзы фæцахуыр кодта 1908 азмæ.

1908 азы Цомахъы æрцахстой йæ революцион куысты тыххæй.Дыууæ азы йæ фæдардтой ахæстоны,стæй йæ ахастой Сыбырмæ.Тынг мысыд Ирыстон,йæ бинонты,фæлæ йын æрыздæхыны бар нæ уыд.

 Мæнæ куыд фыссы фыссæг Цомартаты Ростислав йе `мдзæвгæйы.

(æмдзæвгæ кæсы скъоладзау)

Кæд тынг æвзæр уавæрты цард фыссæг Сыбыры,уæддæр нæ уагъта йæ æхсæнадон куыст.Ӕххуыс кодта рынчынтæн,кæрдæджытæй сын хостæ кодта,ахуыр кодта сывæллæтты кæсын æмæ фыссын.

Сыбырмæ йæм ацыд йæ уарзон сылгоймаг дæр-Наталья Мусьпан.Уый нæ фæтарст мæгуыр цардæй,фæлæ фыссæджы фарсмæ балæууыд æмæ йын йæ зын сахат ныфс бауагъта йæ зæрдæйы.Сыбыры сыл сауджын саргъуыдта æмæ иумæ цæрын райдыдтой.

 1917 азы Цомахъ сыздæхтис Ирыстонмæ.Хъыгагæг нал федтой кæрæдзийы фыд æмæ фырт.Секъа фæмард æвирхъауæй 1915 азы.Цомахъ куыста бирæ бæрнон бынæтты.

Прозæйы фыст æмдзæвгæ-у прозæйы хуызы фыст цыбыр лирикон уацмыс.Йæ эмоционалон æмæ ритмы хицæн хуызы руаджы хæстæг лæууы æмдзæвгæйы хуызы ныхасмæ.Ирон литературæйы ацы жанры фыстой Секъа дæр мæ Гаглойты Рутен дæр.

Сценка «Дыууæ дидинæджы»  (Скъоладзаутæ æвдисынц сценкæ)

       

Уацмысмæ гæсгæ ма мах бацæттæ кодтам нывтæ дæр.Чи ныв кодта кърандасæй,чи та ахорæнтæй.Нæ хуызтæ сты алыхуызон,уымæн æмæ алкæмæн дæр дыууæ дидинæджы йæ цæстытыл ауадысты алыхуызон.

Нывтæй уæлдай ма дыууæ дидинджыты  фæлгонцтæ мах бафæлвæрдтам радисын пластилинæй дæр.

                                      Сколадзаутæ æвдисынц сæ куыстытæ.

Ӕмдзæвгæйы анализ

Ацы уацмысы фыссæг дыууæ дидинæджы хуызы равдыста адӔймаджы миниуджытæ.

Хæххон дидинæг у хъал,хиуарзон ,сæрыстыр адæймаг.Йæхи адæмæй аиппæрд кодта,нал сыл æрвæссы,хъал у йæ цардæй,йæ фадæттæй.Ничиуал æй хъæуы æмæ сæфгæ дæр уымæн фæкодта.

Быдырон дидинæг та йæ амонд сбаста йæ дзыллæимæ æмæ у амондджын.Цардмæ кæсы худгæ цæстæй æмæ йæм цард дæр худы..

 Хатдзæг:Адæмимæ цæрын хъæуы хæларæй .Хъуамæ адæймаг æнæрвæссон ма уа,йæхи иннæтæй уæлдæр ма æвæра.Хъуамæ уа æмбалджын æмæ æмгарджын,рæстзæрдæ æмæ адæмуарзон.

Ӕмбисæндтæ:

-Адæм кæрæдзийы фæрцы цæрынц.

-Хорз адæм фылдæр кæм уа,уым æнцондæр цæрæн у.

-Адæм адæм уæд вæййынц ,кæрæдзийы куы фембарынц,сæ сæр сæрмæ куы фæхæссынц.

-Адæм æмвæнд æмзондæй фидауынц.

-Иунæг адæймаг хъæды халонæй мæгуырдæр.

-Адæмы фарн бирæ у.

Краткое описание документа:

Проектон куысты темæ: Гæдиаты Цомахъ «Дыууæ дидинæджы»

Нысан:     1. Скъоладзаутæ хъуамæ бакусой Гæдиаты Цомахъы биографийыл.Бацæттæ кæнын презентации æмæ докладтæ.

               2. Равзарын прозæйы фыст æмдзæвгæ «Дыууæ дидинæджы»

               3.Уацмысмæ гæсгæ скъоладзаутæ кæнынц нывтæ

              4.Уацмысмæ гæсгæ скъоладзаутæ пластилинæй кæнынц аппликацитæ

                5. Сценкæйы хуызы бацæттæ кæнын æмæ равдисын уацмыс.    

       Абон нæ урокмæ мах,6-æм къласы ахуырдзаутæ, иумæйагæй бакуыстам ахæм темæйыл «Гæдиаты Цомахъ «Дыууæ дидинæджы» .Бæстон раиртæстам фыссæджы царды хабæрттæ,бацæттæ кодтам докладтæ æмæ презентаци.Ӕмдзæвгæмæ гæсгæ скодтам нывтæ æмæ аппликацитæ пластилиенæй,стæй бацæттæ кодтам сценкæ.Табуафси,байхъусут нæм!

Поэт æмæ прозаик,æхсæнадон кусæг,революционер Гæдиаты Цомахъ райгуырд 14 январы 1882 азы Хъуды комы Ганисы хъæуы мæгуыр бинонты æхсæн.

Йæ фыд ,Гæдиаты Секъа,уыд хæдахуыр курдиатджын поэт æмæ прозаик,ирон аив прозæйы бындурæвæрæг.Секъайæн уыд авд сывæллоны:æхсæз сывæллоны æмæ иунæг чызг.Секъа йæхæдæг тынг бæллыд ахуыр кæнынмæ,фæлæ йын фадат нæ фæцис.Уый зæрдиагæй бацархайдта йæ цоты сæвæрын ахуыры фæндагыл.Йæ цот иууылдæр райстой уæлдæр ахуырад.Секъа уæлдай фылдæр йæ цотæй уарзта Цомахъы,æвæццæгæн,уымæн æмæ дыууæйæн дæр æмхуызон цæстæнгас уыд царды æппæт фæзындтæм.

Чысыл ма уыд Цомахъ,афтæ Секъа æд бинонтæ ралыгъд Цæгат Ирыстонмæ.Бирæ фæрахау-бахауы фæстæ æрцардысты Джызæлы.Ам Цомахъ каст фæцис райдайæн скъола.Уый фæстæ ахуыр кодта Дзæуджыхъæуы,стæй та Стъараполы семинары æмæ йæ каст фæцис 1905 азы .Уыцы аз бацыд Дерпты университетмæ æмæ дзы фæцахуыр кодта 1908 азмæ.

1908 азы Цомахъы æрцахстой йæ революцион куысты тыххæй.Дыууæ азы йæ фæдардтой ахæстоны,стæй йæ ахастой Сыбырмæ.Тынг мысыд Ирыстон,йæ бинонты,фæлæ йын æрыздæхыны бар нæ уыд.

 Мæнæ куыд фыссы фыссæг Цомартаты Ростислав йе `мдзæвгæйы.

(æмдзæвгæ кæсы скъоладзау)

Кæд тынг æвзæр уавæрты цард фыссæг Сыбыры,уæддæр нæ уагъта йæ æхсæнадон куыст.Ӕххуыс кодта рынчынтæн,кæрдæджытæй сын хостæ кодта,ахуыр кодта сывæллæтты кæсын æмæ фыссын.

Сыбырмæ йæм ацыд йæ уарзон сылгоймаг дæр-Наталья Мусьпан.Уый нæ фæтарст мæгуыр цардæй,фæлæ фыссæджы фарсмæ балæууыд æмæ йын йæ зын сахат ныфс бауагъта йæ зæрдæйы.Сыбыры сыл сауджын саргъуыдта æмæ иумæ цæрын райдыдтой.

 1917 азы Цомахъ сыздæхтис Ирыстонмæ.Хъыгагæг нал федтой кæрæдзийы фыд æмæ фырт.Секъа фæмард æвирхъауæй 1915 азы.Цомахъ куыста бирæ бæрнон бынæтты.

Прозæйы фыст æмдзæвгæ-у прозæйы хуызы фыст цыбыр лирикон уацмыс.Йæ эмоционалон æмæ ритмы хицæн хуызы руаджы хæстæг лæууы æмдзæвгæйы хуызы ныхасмæ.Ирон литературæйы ацы жанры фыстой Секъа дæр мæ Гаглойты Рутен дæр.

Сценка «Дыууæ дидинæджы»  (Скъоладзаутæ æвдисынц сценкæ)

Уацмысмæ гæсгæ ма мах бацæттæ кодтам нывтæ дæр.Чи ныв кодта кърандасæй,чи та ахорæнтæй.Нæ хуызтæ сты алыхуызон,уымæн æмæ алкæмæн дæр дыууæ дидинæджы йæ цæстытыл ауадысты алыхуызон.

Нывтæй уæлдай ма дыууæ дидинджыты  фæлгонцтæ мах бафæлвæрдтам радисын пластилинæй дæр.

                                      Сколадзаутæ æвдисынц сæ куыстытæ.

Ӕмдзæвгæйы анализ

Ацы уацмысы фыссæг дыууæ дидинæджы хуызы равдыста адӔймаджы миниуджытæ.

Хæххон дидинæг у хъал,хиуарзон ,сæрыстыр адæймаг.Йæхи адæмæй аиппæрд кодта,нал сыл æрвæссы,хъал у йæ цардæй,йæ фадæттæй.Ничиуал æй хъæуы æмæ сæфгæ дæр уымæн фæкодта.

Быдырон дидинæг та йæ амонд сбаста йæ дзыллæимæ æмæ у амондджын.Цардмæ кæсы худгæ цæстæй æмæ йæм цард дæр худы..

 Хатдзæг:Адæмимæ цæрын хъæуы хæларæй .Хъуамæ адæймаг æнæрвæссон ма уа,йæхи иннæтæй уæлдæр ма æвæра.Хъуамæ уа æмбалджын æмæ æмгарджын,рæстзæрдæ æмæ адæмуарзон.

Ӕмбисæндтæ:

-Адæм кæрæдзийы фæрцы цæрынц.

-Хорз адæм фылдæр кæм уа,уым æнцондæр цæрæн у.

-Адæм адæм уæд вæййынц ,кæрæдзийы куы фембарынц,сæ сæр сæрмæ куы фæхæссынц.

-Адæм æмвæнд æмзондæй фидауынц.

-Иунæг адæймаг хъæды халонæй мæгуырдæр.

-Адæмы фарн бирæ у.