Ғылыми жоба : "Сарымсақтың пайдасы"

Алматы облысы

Жамбыл ауданы

Шолаққарғалы ауылы

Шолаққарғалы орталау мектебінінің 

4 сынып  оқушысы  Кенжебек Ахмарал

Сарымсақтың пайдасы

 Секциясы:                                Дүниетану

Жетекшісі :                               Суйенбайқызы  Гүлнұр

                                                                        Бастауыш сынып мұғалімі

Ж о с п а р

І. Кіріспе
А) Пияз тұқымдасы туралы түсінік беру
II. Негізгі бөлім.
А) Сарымсақтың шығу тарихы
Ә) Сарымсақтың биологиялық, химиялық құрамы
Б) Сарымсақтың емдік қасиеті
В) Сарымсақтың пайдасы
Г) Сарымсақ туралы қызықты мәліметтер
Ғ) Пайдалы кеңестер
ІІІ. Қорытынды
ІҮ. Ұсыныстар

І. Кіріспе бөлімі

Дүниесі:  Өсімдіктер
Бөлімі:  Жабық тұқымдылар
Класс: Дара жарнақтылар
Тұқымдас: Лалагүлділер
Туысы:  Пияз\
Түрі: Сарымсақ

Пияз – жуа туысының көп тараған түрі, мәдени өсімдік. Оның шыққан

 жері – Орталық Азия және Ауғанстан. Қазір пияз республикамыз дың барлық жерінде өсіріледі. Тікелей тамырынан өсіп шығады, көп жылдық шөп тектес. Оның түбір түйне-гі домалақ, сыртында қызыл немесе сары екі қабат қабығы бар. Иі-сі – өткір, дәмі – ащы. Шілде – тамыз айында гүлдеп, түбір түйнегі қыркүйек – қазан айларында қазып алынады. Пияз құрамында түрлі дәруменге бай минералды тұз, органикалық қышқыл, зиянды микробтарға қарсы төтеп беретін көзді ашытатын ұшпалы фитонцид деген зат бар. Ол ауадағы ауру тарататын микроб-бактерияларды жояды. Пияздың сөлі емге пайдалы. Мәселен, пиязды спиртке қосып жасаған аллачеп деген дәрі асқазан, ішек науқасына, сондай-ақ атеросклерозға да ем.

Пияздың қанның құрамындағы қантты азайтатын қасиеті де бар. Қант диабетімен ауыратындарға пияздан әзірленген сорпалы тамақ пайдалы. Бүйрегінде тасы бар сырқаттарға пияздың 1 ас қасық сөлін күніне екі-үш рет ішкен пайдалы.

Пияз (Allіum cepa) — жуа туысының ең көп тараған түрі. Шыққан жері — Орталық Азия және Ауғанстан. Пияз өсіріп алынатын бадана тегіс, ұзын немесе домалақ пішінде болады, қысқа сабақтан және оған тығыз, біріне-бірі қысыла орналасқан етті қабыршақтан тұрады. Қабыршақтың жоғары бөлігі жұқа, жалған сабақ құрайды. Сыртқы қабыршақтары бірте-бірте өледі де, жамылғыға айналады. Олар сары, қоңыр, қызғылт-көгілдір, ал кейде ақ түсті болады. Пияздың жапырақтары етті қабыршақтың жалғасы сияқты. Олар түтікті, үшкірленген, ұзындығы 20 — 50 см, 18 — 20oС-та жақсы өседі. Гүл шоғыры — шар тәрізді шатырша, гүлдері қос жынысты. Тұқымы — қарашық, ұсақ (1000 данасының салм. 3,5 — 4,0 г), қара, пирамида пішіндес, 2 — 4oС-та өне бастайды. Тығыз және ұзақ бөртетін қабықты болғандықтан тұқымы өте баяу өнеді. Құнарлы, қарашірігі мол, қышқыл емес, қоректік заттарға бай, арамшөптерден тазартылған топырақта жақсы өседі. Қазылып алынған бадананың аязға төзімділігі кемиді, толық піскендері 3оС суыққа шыдай алады. Үсікке пияздың ащы сорттары төзімдірек келеді.

1.1 Пияз тұқымдасы туралы түсінік беру

 Пияз – Ургинея (Urginea) туысындағы гицинттер тұқымдастығына жататын 2 жылдық шөптесін, түйнекті өсімдік. Пияздың жыл сайын тамырланып өсе беретін көпжылдық түрлері де бар, олардың жер бетіндегі бөлігі тамаққа пайдаланылады. Тамыры ірі, қалың, шашыраңқы, түйнек түбінен өседі. Түйнегі үлкен, етті, сопақша және шар пішінді. Түйнегінің қабығы сары, қызыл-қоңырқай түсті. Қабығының астында ақ, шырынды, ерекше иісті қабаттар кезектесіп орналасқан. Пияз бір маусымда жеуге жарамды болып өседі. Тұқымын алу үшін пиязды (тамыр сабағын) көктемде қайта егеді. Одан 2-жылы ұзын гүл сидам өсіп шығып, гүлдейді. Күзге қарай тұқымын жинап алады. Отаны – Жерорта теңіз елдері. Пияздың құрамында көмірсулар, гликозид, сапонин, кальций оксалаты және басқа элементтер бар.

Пияз және сұлулық

Пияздың антисептикалық, зарарсыздандыру және қабынуға қарсы қасиеттері көп. Ол адамның сүйегін, тістерін және тырнақтарын күшейтуге үлкен үлес қосады. Пияз шашты жақсартып, адамның терісін жібек сияқты жұмсақ болуына көмектеседі. Себебі жуаның ішінде мырыш, күкірт және силикон сияқты пайдалы элементтер мол. Сондай-ақ, салмағыңызды азайтып, келбетті бола түскіңіз келсе пияз жеуден тартынбаңыз.

Ас қорытуды жақсарту жолдарының бірі

Пияз майлы тамақ жейтін және ішімдік көп ішетін адамдарға ұсынылады. Ол тек бауырдың жұмысын жақсартып қоймай, ұйқы безіне үлкен әсер етеді, сондай-ақ, ағзамыздағы қант мөлшерін қажетті деңгейде ұстап тұрады. Пияздың осындай қасиеттері семіздіктен, жүйкенің тозуынан қорғап, қанның құрамындағы холестерин мөлшерін азайтады және жүрек ауыруларының қаупін азайтады екен.

Жаралардың тез жазылуына көмек

Пияз сыртқы дәрі ретінде де пайдалы болып есептеледі. Ол жараның жазылуын жылдамдатады. Пияз компресін безеулер асқынған кезде, тері зақымдалғанда және тері күйіктерін емдеу үшін пайдаланған дұрыс. Қысқы мезгілде пияз адам ағзасының жұқпаларға қарсы тұру қабылетін арттырып, иммунитетін күшейтеді. Қалаған адам пияздың шырынын ішуге де болады.

 І .Негізгі бөлімі

 2.1.  Сарымсақтың шығу тарихы

Көзден жас ағызатын пияздың тағам дәмін кіргізумен қатар емдік қасиеті де бар екенін көпшілік біле бермейді. Пияздың шыққан жері – Қиыр Шығыс. Бірте-бірте Мысыр, Греция елдеріне жетіп, басқа елдерге тарай бастаған. Қай жерде болмасын, кез келген заманда пиязды ғажайып пайдалы өсімдік ретінде қабылдаған.

Ертеде римдіктер мен гректер пиязды жауынгерлерге күш және батылдық беретін әрі жарақатты жазатын шипалы, қасиеті күшті өсімдік деп есептеген. Олар пияздың бір түріне жеңімпаз деп ат берген. Қиыр Шығыс пен Сібір елдерін аралаған жиһанкездер пиязбен қырқұлақ (цинга) ауруын емдеген.

Сарымсақ (Чеснок) — пияз тұқымдастарына жататын шөп тәріздес өсімдік. Отаны — Оңтүстік Шығыс Азия. Жабайы сарымсақ екі жылдық, ал шаруашылық мақсатында өсірілетін сарымсақ бір жылдық. Сарымсақтың дәмі ащы, иісі өткір.
Оның себебі құрамындағы эфир майында жатыр. Ауызды сасытып жағымсыз иіс шығаратын да қасиеті бар. Сарымсақ көне заманнан бері мәдени өсімдік ретінде өсіріледі. Көне Египеттегі папирустардағы жазуларда сарымсақтар жайлы мәліметтер болған. Мысалы, әйгілі пирамиданы салушар сарымсақты тамақ ретінде пайдаланған. Сарымсақ жетіспей қалған кезде олар шу көтерген. Ал ертедегі Римдік император Нерон сарбаздардың батылдығын арттыру үшін оларға сарымсақ жеуді бұйырған. Антибиотиктер біздің өмірімізге енбес бұрын, өзінің қасиеттері арқасында сарымсақ вирусты аурулардан қорғаныш ретінде, сонымен қатар тырысқақ, оба немесе тұмау індеттері кезінде олардың алдын алатын құрал ретінде қолданылды. Оның дәрілер мен егулерден ерекшелігі бактерия штамдарында төзімділік туындамайды және адам үшін уытты емес.

Сарымсақтың өнімі жер астында өседі. Жер құнарлы әрі жұмсақ болса, сарымсақтың көлемі де үлкен болады. Сарымсақтың өнімі бірнеше кішкене бөлікшелерден (тілшелерден) тұрады. Олардың сарымсақтың ұрығы ретінде егеді.
Өсіп тұрған кезінде жапырағынан жебе тәрізді ұрықтанған бөлігі шығады. Оны майға қуыруға, тамаққа қосуға болады. Сол ұрықтанған гүлін дер кезінде суырып алып тастау қажет. Егер алынбаса, сарымсақ өсімдігінің барлық күші ұрықтануға кетеді де, жер астындағы өнімі
дамымай, кішкентай болып қалады.

2. 2 Сарымсақтың химиялық құрамы
Сарымсақ иісі жағымсыз болғанымен өте пайдалы. Ол жайлы жоғарыда аз да болса жаздық. Енді құрамына тоқталайық.
Сарымсақтың құрамында B және C тобына жататын дәрумендер, магний, фосфор, йод, кальций, хлор, темір, марганец, мыс, көмірсулар, А, В1, С, РР және тағы да басқа микроэлементтер бар химиялық зат. Басым бөлігі судан, көмірсулардан, одан кейін, ақуыздардан тұрады. Аздаған мөлшерде майлар болады. Солардың бірі — эфир майы. Сарымсақтың құрамында табиғи екі антибиотик 15 түрлі зиянды бактерияларды құртады екен. Сарымсақтың өзіне тән иісі оны кескен немесе езген кезде пайда болатын күкірттің энзиматиялық қосылыстарының ыдырауынан туындайды. Сарымсақ бактерияға қарсы қосылыстарға, эфирлі майларға сонымен қатар бос радикалдардың әрекеттерінен қорғайтын тотықтырғыштарға бай. Сарымсақтың өзіне тән иісі оны кескен немесе езген кезде пайда болатын күкірттің энзиматиялық қосылыстарының ыдырауынан туындайды. Бұл жағымсыз жанама әсерді алманы, ақжелкенді, жалбыз жапырақтарын, жебіршөпті, эстрагонды немесе балдыркөкті шайнау арқылы кетіруге болады
Сарымсақтың биологиялық құрамы
Сарымсақтың Өнімі жер астында өседі. Жер құнарлы әрі жұмсақ болса, сарымсақтың көлемі де үлкен болады. Сарымсақтың өнімі бірнеше кішкене бөлшектерден(тілшелерден) тұрады. Олардың сарымсақтың ұрығы ретінде егеді.
Өсіп тұрған кезінде жапырағынан жебе тәрізді ұрықтанған бөлігі шығады. Оны майға қуыруға, тамаққа қосуға болады. Сол ұрықтанған гүлін дер кезінде суырып алып тастау қажет. Егер алынбаса, сарымсақ өсімдігінің барлық күші ұрықтануға кетеді де, жер астындағы ө німі дамымай кішкентай болып қалады.

Пияз құрамында түрлі дәруменге бай минералды тұз, органикалық қышқыл, зиянды микробтарға қарсы төтеп беретін көзді ашытатын ұшпалы фитонцид деген зат бар. Ол ауадағы ауру тарататын микроб-бактерияларды жояды. Пияздың сөлі емге пайдалы. Мәселен, пиязды спиртке қосып жасаған аллачеп деген дәрі асқазан, ішек науқасына, сондай-ақ атеросклерозға да ем.

2.3  Сарымсақтың емдік қасиеті

Сарымсақ ертеден - ақ суық тиіп ауырға адамдарға ем - дом жасау үшін пайдаланылды. Алайда, ол кезде сарымсақтың ауруға қарсы қалай күресетіндігі белгісіз болатын. Сарымсақтың сырын Израильдік Давид Мирельман есімді дәрігер ашты.
Сондағысы, сарымсақ өзінің құрамындағы аллицин химиялық қосылысының арқасында адам бойындағы ауру туғызатын зиянды микробтарды өз бойына жұтып алуға бейім екен.
Ал шаш түскен кезде басты күн сайын ұстарамен тақырлап алып, бір апта сарымсақтың, бір апта пияздың сөлімен сүртеді. Сонда шаштың түсуі тоқтап, керісінше жақсы өседі.

Сарымсақ – теріге сыздауық, сүйел, теміреткі, қышыма тағы басқа жаралар шыққанда да таптырмайтын ем. Мысалы, шағындау шүберекті өсімдік майына шылап алып, артық майын сығып, ортасына ұсақтап туралған сарымсақ салып, сыздауықтың (тағы басқа жаралардың) үстіне жапсырып таңып тастаса, сыздауықтың қабығы тез жарылып, қабынуы тоқтап, ауруы басылады. Жараның үстіне танған сарымсақты күн сайын ауыстырып тұру керек.

Күн сайынғы тамақта 10 - 15 гр. сарымсақ жеп тұру денсаулыққа пайдалы. Сарымсақ пияз (жуа) секілді ауызқуысымен асқазан жарасына зиянын тигізбейді. Осы қасиеті де оны пияздан маңыздырақ қылады.
Сарымсақ адам ағзасындағы зиянды майларды ерітеді, қан қысымын төмендетеді.
Асқазан – ішек жолдарына, жүрек, талма ауруларына ем. Микробты болдырмайды, жараны тез жазады, ауруды басады, ішекқұрттарды жояды, қақырықты түсіреді.
Сарымсақ қанды тазалайды, ол табиғи антибиотик болып табылады.
Сарымсақ ертеден - ақ суық тиіп ауырға адамдарға ем - дом жасау үшін пайдаланылды. Алайда, ол кезде сарымсақтың ауруға қарсы қалай күресетіндігі белгісіз болатын. Сарымсақтың сырын Израильдік Давид Мирельман есімді дәрігер ашты.
Сондағысы, сарымсақ өзінің құрамындағы аллицин химиялық қосылысының арқасында адам бойындағы ауру туғызатын зиянды микробтарды өз бойына жұтып алуға бейім екен.
Күн сайынғы тамақта 10 - 15 гр. сарымсақ жеп тұру денсаулыққа пайдалы. Сарымсақ пияз (жуа) секілді ауызқуысымен асқазан жарасына зиянын тигізбейді. Осы қасиеті де оны пияздан маңыздырақ қылады.
Сарымсақ адам ағзасындағы зиянды майларды ерітеді, қан қысымын төмендетеді.
Асқазан – ішек жолдарына, жүрек, талма ауруларына ем. Микропты болдырмайды, жараны тез жазады, ауруды басады, ішекқұрттарды жояды, қақырықты түсіреді.
Сарымсақ қанды тазалайды, ол табиғи антибиотик болып табылады.

Пияздың шаштың түсуін тоқтататын да қасиеті бар. Пияз сөлін мақтаға тигізіп, бастың құйқасына жағу керек. Сондай-ақ, пияды үккіштен өткізіп, оны басқа жағып, сыртынан таңып қою керек. 1,5-2 сағаттан соң, жылы сумен ш Пияздың антисептикалық, зарарсыздандыру және қабынуға қарсы қасиеттері көп. Ол адамның сүйегін, тістерін және тырнақтарын күшейтуге үлкен үлес қосады. Пияз

шашты жақсартып, адамның терісін жібек сияқты жұмсақ болуына көмектеседі. Себебі жуаның ішінде мырыш, күкірт және силикон сияқты пайдалы элементтер

мол. Сондай-ақ, салмағыңызды азайтып, келбетті бола түскіңіз келсе пияз жеуден тартынбаңыз.

айып жібереді.

Пияз майлы тамақ жейтін және ішімдік көп ішетін адамдарға ұсынылады. Ол тек бауырдың жұмысын жақсартып қоймай, ұйқы безіне үлкен әсер етеді, сондай-ақ, ағзамыздағы қант мөлшерін қажетті деңгейде ұстап тұрады. Пияздың осындай қасиеттері семіздіктен, жүйкенің тозуынан қорғап, қанның құрамындағы холестерин мөлшерін азайтады және жүрек ауыруларының қаупін азайтады екен.

2. 4 Сарымсақтың пайдасы

 Сарымсақтың пайдалы да шипалы екенін барша жұрт біледі. Сөйте тұра ешкімде оның иісін жақсы көрмейді. Дегенмен, дәрігерлер әр адамға күнделікті тамақпен қоса бір сарымсақ жеуге кеңес береді. Оны турап, үгітіп, немесе бір бөлігін бүтіндей жеу керек.Сарымсақтың құрамында табиғи екі антибиотик 15 түрлі зиянды бактериаларды құртады екен. Сарымсақтың ежелден белгілі қасиеттері: тәбетті ашады, бас ауруын басады және салқын тигенге ем. Сондай-ақ ревмотизм, гепатит, қырқұлақ ауруларына, баспаға, тұмауға қарсы, зәр жүргізгенге, қақырық түсіруге қолданылатындығы халық емшілігі әдістерінде бар.Кейінгі кезде сарымсақтың қанның артериалық қысымын азайтып, қандағы холестерин деңгейін төмендететіні, қан тамырларында тромбылардың пайда болуына қарсы әрекет ететіні мәлім болады.

Біздің заманымыздың керемет кеселдерінің біріне айналған аллергия да сарымсақтан сескенеді екен. Оның бір бөлігін алып, бір-екі қасық қайнаған суға үгітіп, езіп алып тамақтан кейін күніне 3-4 реттен қабылдаса, бір аптадан кейін-ақ адам сауғып кетеді.

Мұндай ем тіпті демікпе мен аллергиялық сипаттағы тері бөртпелеріне шипалы көрінеді.

Бір бөлік сәбіз шырынын, белгілі бір мөлшердегі өсімдік майын және бірер тамшы сарымсақ шырынын мұқият араластырып, мұрынға күніне бірнеше рет тамызып отырса, күзде-көктемде салқын тигенде, тұмауға қарсы ем екен.

Сарымсақты дұрыс сақтаудың маңызы зор. Тоңазытқышта төрт ай сақталған сарымсақтың бактерияға қарсы қарымы шамамен екі есе, ал бір жыл сақталса 48 есе кемиді. Дегенмен, сарымсақты сақтайтын ем жақсы әдістің өзі де осы екен, өйткені әдеттегі бөлмедегідей жағдайда ұсталса, біршама уақыттан кейін оның емдік қасиеттерінен ештеңе қалмайтын көрінеді.

Сонымен, сарымсақ жұрттың бәріне дерлік пайдалы делік.

Дерлік дегенді қосып отырғанымыз, асқазан жүйесінде уытты жарасы, гастриті бар, не болмаса бүйрегі қабынған адамдардың аталмыш ем-домдарды қолдану барысында абай болғаны абзал.айдасы

Сарымсақты әлемнің кез - келген елінен кездестіре аласыз. Тамақ жасау кезінде астың дәмін келтіру үшін пайдаланады.
Медицинада табиғи антибиотик болып саналады. Өйткені, сарымсақ вирустарға қарсы жақсы қорғаныс болады. Көптеген халықтың халық медицинасында маңызды рөлге ие өсімдіктің
бірі осы сарымсақ.
Ертедегі Гректер мен Римдіктер: “Сарымсақ сарбаздарға батылдық, өжеттік береді” деп сенген. Қытайдағы халық медицинасында ас қорыту жолдары мен тыныс алу жолдарына қатысты ауруларды емдеуге және оба мен тырысқақ індеттерінен қорғану үшін сарымсақ пайдаланылды. Орыс халқы
сарымсақты уды кетіру үшін, жылан шаққанда шипа болу үшін, жұқпалы індеттерден сақтану үшін пайдаланған. Тіпті, Қытайда тері ауруларын емдеу кезінде, ревматизм ауруына қарсы және

авитаминозға қарсы пайдаланған екен.
Бүгінге дейін зерттеген ғалымдардың айтуынша, сарымсақтың құрамында төрт жүзден аса пайдалы компоненттер бар. Бірқатар пайдалары мыналар:
Құрамындағы антиоксиданттардың жағымды емдік қасиеттері мол. Қан қысымын төмендетеді. Қабынуға қарсы. Перифериялық қан тамырлардың бітелуі мен ластануының, сондай - ақ ми ісігінің алдын алады.
Иммунитетті нығайтады, организмді қоршаған ортаның зиянды әсерінен қорғайды.
Ағзадағы бактерияларды өлтіреді.
Асқазан - ішек жолдарына, жүрек - талма ауруларына ем. Микробты болдырмайды,
жараны тез жазады, ауруды басады, ішек құрттарды жояды, қақырықты түсіреді.
Авитаминозға өте пайдалы. Оның құрамындағы селен антиоксидантты құрамымен ерекшеленеді.
Сарымсақ қанды тазалайды, ол табиғи антибиотик болып табылады. Ертеде оба ауруына
ұшырағандарды емдеуге баратын дәрігерлердің сарымсақ салынған суға батырылған дәкемен жүздерін орап алуы осы себепті деп білінуде.
Сарымсақ суық тиген ауруларға да таптырмайтын ем. Ол жүйке жүйесі бұзылғанда, зәр жолдарын емдеуге, сондай - ақ организмді тазалауға пайдаланылады.
Теріге сүйел, теміреткі, сыздауық, қышыма тағы басқа жаралар шыққанда да емге жаратады т. б.

Пияздың қанның құрамындағы қантты азайтатын қасиеті де бар. Қант диабетімен ауыратындарға пияздан әзірленген сорпалы тамақ пайдалы. Бүйрегінде тасы бар сырқаттарға пияздың 1 ас қасық сөлін күніне екі-үш рет ішкен пайдалы.

Сарымсақ бактерияларға қарсы қосылыстарға, эфирлі майларға, сонымен қатар бос радикалдардың әрекеттерінен қорғайтын тотықтырғыштарға бай. Бактерияларға қарсы ең күшті қасиетке шикі сарымсақ ие, тіпті, өңдеуден кейін де ол қандағы холестерин деңгейін түсіреді, қанның ұюына қарсы әсер береді, қан айналымы жүйесін қорғайды және асқорыту жүйесіне жақсы әсер етеді. Микроағзаларды, ашытқыларды, саңырауқұлақтар мен вирустарды жояды. Оның вирусқа қарсы әсері қатерлі ісік ауруларының пайда болу қаупін азайтады.

2. 5 Қызықты мәліметтер.
Әлем бойынша сарымсақты ең көп экспорттайтын ел — Қытай. Жылына 12 миллионнан астам тонна сарымсақты шет елдерге сатады. Одан кейін Үндістан мен Оңтүстік Корея елдері. 2009 жылы шошқа тұмауы өршіп тұрған кезде Қытайлықтар арасында “Сарымсақ шошқа тұмауына қарсы
қорған болады” деген сөз тарап, елдегі сарымсақтың бағасы 40 есеге дейін қымбаттаған.
Адамдар үшін пайдалы болған сарымсақ иттер мен мысықтар үшін улы болып саналады.
Маса шаққан жерге сарымсақтың шырынын жақса, ол жерде зиянды заттар қалмайды.

Дененің иммунитет жүйесін қуаттандырады және әр түрлі аллергияларды әсіресе тері аллергияларын түбірімен жояды және адам ағзасын қатерлі ісіктен қорғайды.

Мұны алғаш рет Орыс дәрігерлері тауып, қолдануын бастаған. Қазір АҚШ-та да қолдануы жүзеге асырылуда. Медицинада үлкен төңкеріс жасайтыны айтылып жатқан сарымсақпен лимон суының араласуынан пайда болған бұл қоспаның химиялық құрамы анықталуда.

Пайдалы кеңестер:
• Қатты суықтап қалған кезде сарымсақты ұсақтап турап, үстіне ыстық су құйып, сосын соның буымен дем алу керек.
• Тіс ауырған кезде сарымсақты қабығынан аршып алып, сонымен тістің қызыл етін сүреді.
• Сүйел шыққан жағдайда, ұсақталған сарымсақты азғантай балмен араластырып алып, әлгі жерге қалыңдап жағып, таңып тастаған жөн.
• Радикулит асқынып кеткен кезде сарымсақ пен қара шаңбырды үккіштен өткізіп алып, бір - бірімен жақсылап араластырып, белге тартады. Тағы бір әдісі: ұсақталған сарымсақты жұқа дәкеге салып, қашан қыздырғанша, белге тартып байлап қояды. Сосын оның орнына май жағып, жүн матамен орап тастайды.
• Гипертониялық аурулар кезінде қатарынан екі күн, 2 - 3 түйір сарымсақты ұсақтап турап алып, түнге қарай жейді. Сосын екі апта үзіліс жасап барып, осы процедураны тағы бірнеше рет қайталайды.

Тамағыңыз ауырып, тұмау болсаңыз. Мұндай ахуал көп адамда кездеседі. Үй жағдайында емделу үшін әркім өз бетінше дәрі жасауға болады. Ол үшін бәрнеше бөлік сарымсақты үккіштен өткізіп, бір стакан сүтке салып, араластырады. Онан соң қайнатып, біраз суытады. Сол тұнбаны күніне бір шай ас қасықтан бернеше рет суытады. Осы тұнбаны күніне бір ас қасықтан бір рет ішсе, тамақтың ауырғаны басылып, тұмау жеңіл өтеді, әрі жиі ауырмайтын боласыз

• Тұмаудың алдын алу немесе ауыра қалған жағдайда емдеу үшін де күніне 2 - 3 рет мұрынға сарымсақтың суын тамызған жақсы.

Қорытынды:

Қорыта келгенде, өзі бармақтай болғанымен сарымсақтың емдік қасиеті мол. Нақты қандай ауруларға ем екендігі бүгінгі күні толық ашылды. Бұндай жайттарды Ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед (с. а. с.) ешқандай лабораторияда зерттеу жүргізбей - ақ, уақиға сүйене отырып жеткізген.«Сарымсақты емге жаратыңыздар, онда жетпіс түрлі ем бар» деуі әрі оның бүгінгі күні толықтай дәлелденуі – Әз Елшінің тек ақиқатты ғана айтқанын ұқтыруда.

Сарымсаққа міне 4000 жыл, ол Орта Азиядан шыққан және бүкіл дүние жүзінде өсіріледі. Әлемнің барлық тағамдарында, әсіресе жерорта теңізі, ресей, болгар, түрік және араб тағамдарында дәмдеуіш ретінде қатты бағаланады.

Сарымсақтың құдіретін халық ерте кезден-ақ білген. Бірақ оны екінің бірі қолдана бермейтіні өкінішті. Ең алдымен айтарымыз, сарымсақ құрамында витаминнің көптеген түрі бар, басқа да пайдалы заттар мол. Сарымсақты өсірудің де еш қиындығы жоқ. Кәдімгі пиязды қалай егіп өсірсе, оны да осылай өсіре беруге болады. АҚШ-та сарымсақтың шипалық қасиетін ұзақ уақыт зерттеп, одан тиімді препарат жасап шығарған. Бал және асханалық сіркесумен (алма сіркесуы адан да жақсы) араластырып жасаған препарат төмендегідей ауруларды емдейді.

Рак. Ғалымдар сарымсақ құрамында рак клеткаларының өсуін тежейтін, фитохимиялық заттар бар. Рак ауруларын емдейтін ұлттық институттың мәліметтері бойынша, сарымсақты үзбей пайдаланатын адамдар арасында асқазан мен тоқ ішек рагіне шалдығушылар саны жоққа тән. Сондықтан сарымсақтың әсерін күшейте түсу үшін оны күн сайын майдалап езіп, сіркесу және балмен араластырып, үзбей пайдаланған мақұл.

Ұсыныстар :

·     2 литр лимон суынмен 40 тіс бөлініп езілген сарымсақ, қою түсті немесе cырты қағазбен қапталған банкаға салынып аузы мықтап бекітіледі. 25 күн бөлме температурасында сақталынады. Әр күні сарымсақтардың жақсы еруі үшін шайқап тұру керек. 25 күннен кейін күнде таңғы астан жарты сағат бұрын жарты немесе 1 стакан ішіліп отырылады. Қақпағын әрдайым жабық күйде ұстап, ішіне мүлдем су немесе шекер т.б қосылмауы тиіс. Тек ішер кезде ғана стаканға су қосуға болады. Мүмкін болғанша күнде бір уақытта іше отырып бітіру керек.

·     Барлық тамыр қабынулары жазылады, бітелген тамырлар ашылып, тамыр қатаюы мен гипертонияның алдын алады.

·     Холлестерин мен липидтің мөлшерін түсіреді, зиянды майлардың қорытылуын қамтамасыз етеді, салмақ қосады, тәбетті ашады, (бұл кезде диетаға назар аудару керек), шекер мөлшерін түсіреді және ұйқы безінің жаңалануын қаматамасыз етеді.

·     Бүйрек пен өт жолындағы тастарды жібітеді, кіші дәретті қозғайды, денедегі ісік пен күптікті қайтарады.

·     Асқазан және 12 елі ішек жарасына да ем.

·     Ревматизмнің қабынуын алдын алып ауруын басады, тұз жиналуының алдын алады және әр түрлі ауруларды тоқтатады.

·     Ми клеткаларымен бүкіл нерв жүйесінің жаңалануын қамтамасыз етеді, паралич және бас айналуға да пайдасы зор.

·     Дененің иммунитет жүйесін қуаттандырады және әр түрлі аллергияларды әсіресе тері аллергияларын түбірімен жояды және адам ағзасын қатерлі ісіктен қорғайды.

·     Мұны алғаш рет Орыс дәрігерлері тауып, қолдануын бастаған. Қазір АҚШ-та да қолдануы жүзеге асырылуда. Медицинада үлкен төңкеріс жасайтыны айтылып жатқан сарымсақпен лимон суының араласуынан пайда болған бұл қоспаның химиялық құрамы анықталуда

·     1/3 шай қасық сарымсақ ұнтағын қабылдап отыру қажет.

·     Сарымсақ халықтық медицинада мың сан ауруға ем. Қытай халық медицинасы сарымсақты салқын тиюден болған аурулардың барлық түріне, тыныс жолдары ауруына, тіпті туберкулезге қарсы қолдануға кеңес береді. Оқырманның сұранысына сай сарымсақты қолдану арқылы жасалатын ем-дом туралы кеңес ұсынуды жөн көрдік.

·     Он шақты пиязды бір бас сарымсаққа араластырып турап, сүтке  салып жұмсарғанша қайнату керек. Оған аз ғана шырын немесе шөптердің қайнатпасын құйып, балды қалауынша қосасыз. Мұны күшті жөтел кезінде сағат сайын ішуге болады. Қатты тұмауратқанда, түшкіріп, жөтеліп, қызу көтерілгенде, тамақ ауырғанда, бұлшық ет пен сіңір тартылып ауырғанда бір шай қасық сарымсақ майын және 20-25 тамшы пияз сөлін қайнаған суға араластырып, жылылай бір стаканнан төрт сағат сайын ішіп отыру керек. Мұрынға 5-10 тамшыдан тамызу қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Т.И.Есполов, Е.Н. Жұмабеков, Р.Е.Елешов

                                 «Қоршаған табиғи ортаны қорғау»

                                       Алматы 2002ж

2. А.А. Иващенко    Қазақстан өсімдіктер әлемі  

                                                  Баспа 2004ж

3. Стив Паркер , Брайан Уильямс.

                               Сұрақ – жауап 2007ж

4. А.А.Иващенко    Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл

                                 қазынасы.  Баспа 2007ж

5. Биология және салауаттылық негізгі ғылыми – 

     педагогикалық журнал. 2006ж-2007ж-2008ж-2009ж

6. Қазақстанның қызыл кітабі  Баспа 2004ж.

Шолаққарғалы орталаумектебінің

4 ^«а» сынып оқушысы

Кежебек Ахмарал

«Сарымсақтың пайдасы» 

атты ғылыми жұмысы

                                        П І К І Р

Кенжебек Ахмаралдың "Сарымсақтың пайдасы "

тақырыбына ғылыми жұмысы кең көлемде жазылған. Біздің

ауданымызда  кездесетін жер алмұртының негізгі өнімі –

 сарымсақ жайлы мағұлмат береді. Өз жұмысында оқушы

сарымсақтың өсу  жолдарының көрсете отырып, олардың

құрамын сипаттап жазған. Сонымен қатар сарымсақтың емдік қасиетіне

сипаттама берілген. Жұмыс барысында жасалған

тәжірбие негізінде белгілі бір қорытынды жасады. "сарымсақтың пайдасы" 

тақырыбына жазылған бұл жұмыста оқушы

сарымсақтың пайдалы дәрілік өсімдіктің

бірі екендігін  дәлелдеп берді.

             Ғылыми  жетекшісі :   Суйенбайқызы Гүлнұр бастауыш сынып мұғалімі

                                                                                                         Алматы облысы                                                                                                                                                                                         Жамбыл ауданы Шолаққарғалы орталау мектебінің 4^а                                        сыныбының оқушысы

Кенжебек Ахмаралдың  " сарымсақтың пайдасы "

атты ғылыми жұмысына

                                        П І К І Р

Қазіргі таңда өндірісте  өнім алынатын жергілікті

өсімдіктердің білу және оларды   өсіріп күтіп- баптау актуалды

мәселердің бірі .Осындай өсімдіктің бірі сарымсақ. Қазіргі

ғылыми- жетістіктердің нәтижесінде сарымсақтан еш қалдықсыз

өнім алып отыр.  Сарымсақты жергілікті жағдайда егілгенде –

қоян, қой өсіруге болады . Сондықтан  Кенжебек Ахмаралдың

жүргізген ғылыми еңбегінің ғылыми теориялық,

практикалық мән – мағанасы ерекше. Ғылыми жұмыста

сарымсақ өнімінен емдік  алу жолдары толық жасалынған.

Ғылыми еңбекте сірненің түрлері және алу әдіс – тәсілдері,

пайдалану тәсілдері берілген. Сейтжанова Сабина аталынған

еңбегінің ғылыми және практикалық өндірісте қолдану мәселелері

бойынша пайдасы болуына байланысты «Дарын»   ғылыми

жобасына қорғауға ұсынылады.

     Ғылыми     жетекшісі :   Суйенбайқыыз Гүлнұр

бастауыш сынып мұғалімі

М а з м ұ н ы

Кіріспе. -------------------------------------------------------- 1 бет 

Топинамбур туралы түсінік. ------------------------------- 2 бет

Топинамбурды ботаникалық сипаттамасы.------------   3-4 бет 

Топинамбурдан сірне  алу  жолдары ------------------    5-9 бет

Сірне  технологиясы  --------------------------------------- 10 бет

Қорытынды ---------------------------------------------------11 бет

Әдебиеттер----------------------------------------------------12 бет

Шолаққарғалы орталау мектебі

Тақырыбы «Сарымсақтың пайдасы»

Кенжебек Ахмарал 4 сынып  оқушысы 

Ғылыми жетекшісі  Суйенбайқызы Гүлнұр

                           Аннотация

Зерттеудің мақсаты:    Пияз тұқымдасына жататын түйнек – пиязшықты, тамыр сабақты, көпжылдық өсімдік сарымсақтың алуан турлері мен пайдасы туралы түсінік беріп, насихаттау.

 Болжамы: Сарымсақтың пайдасын ғылыми тұрғыдан зерттеу.

Зерттеудің барысы:    1.Сарымсақтан емдік дәрілер алу.

                                                2.Сарымсақтың  құрамын анықтау.

                                                3.Сарымсақтан  алынған нәтижелер

Зерттеу тақырыбының өзектілігі:

Жергілікті жерде өсетінсарымсақтың пайдасы , олардың құрамын және түсін анықтай отырып,  ғылыми және практикалық өндірісте  қолдану мәселелерін зерттеу.

Зерттеудің жаңалығы:

 Көзден жас ағызатын пияздың тағам дәмін кіргізумен қатар емдік қасиеті де бар екенін көпшілік біле бермейді. Пияз құрамында түрлі дәруменге бай минералды тұз, органикалық қышқыл, зиянды микробтарға қарсы төтеп беретін көзді ашытатын ұшпалы фитонцид деген зат бар. Ол ауадағы ауру тарататын микроб-бактерияларды жояды. Пияздың сөлі емге пайдалы. Мәселен, пиязды спиртке қосып жасаған аллачеп деген дәрі асқазан, ішек науқасына, сондай-ақ атеросклерозға да ем.

Зерттеу міндеттері:

         1.Сарымсақ туралы түсінік беру .

          2.Сарымсақтың  құрамын анықтау.

         3.сарымсақтың емдік қасиеті мен пайдасы