Классный час на тему " Бир ырның төөгүзү"

Доозукчуларга класс шагы

Бир ырның төөгүзү

  Сорулгазы:Тыва чечен чогаалдың «Пушкини» Э.Мижит өскелерниинге черле дөмейлешпес, онзагай шынарлыг чогаалчының  салым-чаяанының укталган дөстеринче бакылап, чогаадыкчы намдарының чамдык арыннарын ажыдып, ооң база бир «деңзилиг сөңү» «Чодураалар» деп чогаалын сайгарар.

   Доозукчуларга амгы үениң чогаалчыларының онзагайын көргүспүшаан, тыва чечен чогаалга сонуургалды оттурар.

        Дерилгези:чогаалчының чуруу, номнары, «Чодураалар» деп ырның үн бижидилгези.

                  Кичээлдиң чорудуу

I.      Организастыг кезээ

Төрээн школамның  30 чылдаан доозукчулары, экии!

Чараштарыңарны! Удур-дедир көржүпкеш, бот-боттарыңарже хүлүмзүрүптүңерем. Улам өңгүр чараш апардыңар.Езулуг амыдыралдың чечектери. Шупту бис бе? Кичээлди эгелеп болур бе?

Уруглар, бо кичээлде шупту кады демниг ажылдаптар боор бис деп идегеп, бүзүреп тур мен.

   Идегел, бүзүрел, ынакшыл

Бүзүрелдиг үш ыдык таңдым

Чажыым чажып чалбырыдым.

1-ги кезээ.

Уруглар, самбыраже кичээнгейлиг көрүңерем.

Чодураа_____Чашкы үе___________ава.(Бөлүктеп ажылдаар)1-ги бөлүк чодураа , 2-ги бөлүк чашкы үе, 3-кү бөлүк ава дугайында ырылардан үзүндүлер ырлаар.

-Эр-хейлер! Бо үш сөстү каттыштырып чоруур ыры билир силер бе?

- «Чодураалар»

- Сөзүн,аялгазын кым бижээнил?

-Эдуард Мижит.

- Эр-хейлер. Ынчангаш кичээливисте Э.Мижит чогаалчы - биле таныжып, ооң «Чодураалар» деп ырызының уран-чеченин, төөгүзүн сайгарып көөр бис.

Э.Мижиттиң дугайында дыңнадыглар. (номчуур)

1-ги бөлүк Э.Мижит-тыва «Пушкин», шүлүкчү, прозачы, драматург, очулдурукчу.

2-ги бөлүк. Э.Мижиттиң шүлүк чогаалының делегейинче кирери белен эвес, орта азып-тенип, хенертен үнелиг тывыштарга таваржып, амыдырал, үе, салым-чол, өлүм… дугайында чогаалчының бодалдарын билип ап эгелеп, ооң-биле бодунуң угаан-бодалын, сагыш-сеткилин байыдып ап болур.

3-кү бөлүк. Ботту сургаан рубаилер

1.Ырны компьютерге дыңнаар.

Чодураа- чашкы үе_ ава (уран-чечен аргалар тывар)

Чодураа

Маңган ак чалгыннарын херген

Дээрже чүткүп ужуп үнген

Чечен тоолда даңгына куш көрүп каан дег

Чечектелген чодураа

Чашкы үе-дөңгүр баштыг тенек боду

Ава- Бажын чыттаан авазы

Темазы: чашкы үе, ава.

Бо ырның тывылган төөгүзүн дыңнап көрээл( компьютерге дыңнаар)

Шупту ырлаар.

Чодураалар

Маңган ак чалгыннарын херип чайып,

Бар шаа-биле дээрже чүткүп ужуп үнген

Чечен тоолда даңгына куш көрүп каан дег,

Чечектелген чодурааны көрүп тур мен.

Кайнаар углай ужарың ол илбилиг куш

Халып барып чүглеринден туттунуптайн.

Орук ара чашкы үем таварышса,

Оода чаңгыс караам-биле көрүп алыйн.

Дөңгүр баштыг тенек бодум ойнап өскен

Төрээн суурум довурактыг кудумчузу

Бажыңывыс чанында ол чодурааны

Бажым чыттаан авам арнын көрүп алыйн

2-ги кезээ

Доозукчуларга хөгжүмнүг байыр.

1.Шүлүк чугаалаар

Сен чогунда, чакпазы чок балык-тыр мен,

Сен чогунда, чалгыны чок кушкаш-тыр мен,

Сен чогунда, чалбыыжы чок, өшкен от мен,

Сен чогунда, чаржынчыымны, сен чогунда.

Сээң чанынга- чечек шыпкан аяң-дыр мен,

Сээң чаңынга- сериин хаттыг хаяа-дыр мен,

Сээң чанынга сергек-тир мен, сээң чанынга.

Сен чогунда, дамды - даа чок чаашкын -дыр мен,

Сен чогунда, дазылы чок, ыяш-тыр мен,

Сен чогунда, дамырым сооп, өлгеним ол,

Сен чогунда, тамыда мен, сен чогунда.

Сээң чанынга – күчүлүг дээн агым-дыр мен,

Сээң чанынга – күзел-сорук ыры-дыр мен,

Сээң чанынга – күдүк баскан чүдүкчү мен,

Сээң чанынга күштүг-дүр мен, сээң чанынга.

Сен чогунда, харыы албас кыйгы-дыр мен,

Сен чогунда, халак долган кударал мен,

Сен чогунда, кадып калган дамырак мен,

Сен чогунда, канчаар мен ам, сен чогунда.

Сээң чанынга – хинчек билбес кежик - тир мен,

Сээң чанынга – киштеп ушкан хей-аът - тыр мен,

Сээң чанынга – киискип турар сүлде - тук мен,

Сээң чанынга – кижи-дир мен, сээң чанынга.

2. Ыры «Чаңгысклассчы өңнүктерим»

3. Оолдар ырызы «Доозукчу»

3-кү кезээ

Оюн «Аялганы тып»

Самдарак Буян, Кунзет Чайзат, Самбуу Дозураш эрттирер.

Түңнел сөстү доозукчуларга бээр.

 Тыва дыл башкызы Сырат С.Б. тургускан.