Аhа5ас кылаас чааhа «До5ордоhуу уонна таптал»
I турукка киирии. Дорооболорун.
Ыалдьыттары кытта дорооболоhун.
ИЛВ: Билигин эhиги 14 саастаах о5олоргут, эккит-сииӊӊит сыыйа уларыйар. О5олуу сэмэй
санаа5ыт сыыйа-баайа бэйэни сыаналаныыга уонна атын дьон көрγγтγгэр оло5урар.
Бγгγӊӊγ кылаас
чааспыт тиэмэтэ киhи киhиэхэ сыhыаныгар ананар.
Икки тылтан турар. Бастакы тылы таайын эрэ.
Кини эн-эрэллээх до5оруӊ,
Киниэхэ эн кистэлэӊӊин да арыйар кыахтааххын.
Ону атыннык ааттаатахха,
Сыhыаҥҥыт аата- До5ордоhуу дэнэр.
Иккис тыл. Дьикти алыптаах кγγс кууhар миигин,
көтγөхпγн-кынатым ханнаный? Бу уол уонна кыыс сыhыана - Таптал.
Темабыт «До5ордоhуу уонна
таптал». Бγгγн биhиги
1. До5ордоhуу уонна таптал
сыhыаннара туох уратылаа5ын быhаарсыахпыт
2.
Таптал
киhи оло5ор туох суолтаны биэрэрин билиэхпит
3. До5ордоhуу уонна таптал
сыhыаннарын кими кытта γллэстэрбитин тобулуохпут.
I этап.
Хас биирдиигит чугас до5ордоох.
До5ору уонна тапталы ханнык хаачыстыбаларынан тала5ытый? (таблицаны биэр)
Бастаан уолаттар хамаандалара до5ор хайдах талалларын
этиэхтэрэ.
Биир интэриэс,
хардарыта көмөлөhγγ, өйдγγр, кистэлэӊи кимиэхэ да кэпсээбэт (итэ5эйэр киhиӊ)
Холбоhук хамаанда: Таптыыр киhигит хайдах талар эбиккитий?
хардарыта
көмөлөhγγ, до5оруӊ сэбэрэтэ оруолу оонньуур дуо?
Ол аата до5ордоhор уонна таптыыр киhини таларгытыгар кини эн кистэлэӊӊин кимиэхэ да
кэпсээбэт, көмөлөhөр, эйигин өйдγγр, сγбэлиир,
ата5астаппат, γчγгэй санаалаах
буолла5ына, куhа5ан дьаллыгы быра5арга көмөлөhөр. Майгынныыр өрγттэрэ элбэх эбит дии. Онтон уратыта
тугуй? Мин, интэриэс.
Оонньуу «Мимиканан көрдөр».
Манна мин уолаттар
хамаандаларыттан икки уолу, иккис хамаандаттан уоллаах кыыс ынырабын. Көрөн
олорооччулар-таайаллар.
Уолаттарга: Бастакы уол: Хас
чаас буолла?
Иккис
уол: 7 чаас. Баскетболлуу барыахха.
Холбоhук хамаанда:
Уол ыйытар:Эн миигин ис
сγрэххиттэн таптыыгын дуо?»
Кыыс эппиэтэ: «Таптыыбын.
Итэ5эйбэт буоллаххына, мин төлөннөөх сγрэхпин эйиэхэ биэрэбин».
-О5олоор, эhиги санаа5ытыгар
тугу көрдөрөр саамай ыараханый? (иэйиини- чувствоны, дууhа γөрэрин – хомойорун).
Дьону кытта алтыhарга киhи туhунан өйдөбγлγ 55% хамсанарыттан, тас
көрγӊγттэн, 38% хайдах санарарыттан, куолаhыттан, онтон 7% эрэ тугу этэриттэн
ылынар эбиппит.
3 этап. Сорудах: До5ордоhууга уонна тапталга сыhыаннаах өс хоhооннору наардааҥ уонна хайдах өйдγγргγтγн быhааран этиэххит.
-Биир силистээх, биир тыыннаах дьон (барытын
бииргэ онорор, биир интэриэс)
Эйэ5эс киhи γгγс
до5ордоох
Миннэрин билсибит дьон (бэйэ-бэйэлэрин
учугэйдик билэр дьон, дьиэлэригэр да сылдьыспыт )
Кулуннаах биэ курдук куодарыhаллар.
(арахсыспат)
Тапталы киhи
булбат, таптал бэйэтэ булар.
Сөбγлээбит сγгэhэрдээ5и
батыhар, таптаабыт тайахтаа5ы батыhар
(таптал дьаданы, баай араарбат)
Ба5арартан харах арахпат, сөбγлγγртэн
сγрэх арахпат.
Таптыыр сγрэх
таайыгас буолар (догадлив. Θр бииргэ олорбут кэргэнниилэр до5оро тугу
этээри гыммытын таайар )
Былыр-былыргыттан до5ордоhуу уонна таптал кγγhэ киhиэхэ сатаабаты сатыыр, γрдγгγ дабайар, хорсун быhыыны оӊорорго кγγс эбэр. Ученайдар онно буруйдаах
дофамин диэн вещество диэн дакаастаабыттар. Киhини абылыыр кγγстээх. Оччо5о эн таптаабыт кыыhыҥ (уолун) барыларыттан ураты буолан көстөр эбит. Киниттэн кэрэ, өйдөөх, барытын сатыыр аан дойду γрдγгэр туох да, ким да суох. Таптаабыт
киhи өйγн-санаатын 85% тапталыгар уурар
эбит. Таптал иэйиитигэр ылларбыт киhи ньиэрбинэй буолар, эбэтэр төттөрγтγн ыллыы сылдьар, тулата барыта
киэркэйэн көстөр эбит. Ардыгар кыайан утуйбат да, аhаабыт ас амтана суох буолар. Оннук кγγстээх эбит таптал иэйиитэ.
Сынньана
таарыйа «Шкатулка» Бу хоруопка иhигэр хас биирдиигитигэр саамай кγндγ туох эрэ
сытар. Туох сытарый манна? … (сиэркилэ). Аан дойдуга туохтаа5ар да кγндγ эhиги бэйэ5ит буола5ыт. Киhи бэйэтин таптыыр буолла5ына, эйигин
атын дьон убаастыыр, сыаналыыр буолар. Сарсыарда сиэркилэ иннигэр туран,
бэйэ5ин хай5аныахтааххын. «Мин бγгγн саамай кыраhыабайбын. Мин тугу ба5арарым барыта
туоллун. Мин бугунну кγнγ таптыыбын». Киhи бэйэтигэр установка бэриннэ5инэ,
кунун учугэйдик атаарар. Олоххор эрэллээх буола5ын, барыта табыллар кыахтанар.
Ол бэйэ5иттэн тутулуктаах.
Ким
бугунну куннэ учугэй установка бэриниэн ба5арарый? (сиэркилэни биэрэбин).
Сиэрэ суох бэйэтин эрэ
таптыыр дьону туох дииллэрий? (нарцисс). Онтон бэйэтин туhун эрэ көрγнэр киhини
– эгоист. Эгоистар биhиэхэ бааллар да? ЭГОИЗМ (бэйэни
эрэ көрγнэр киhи). Биhиги кылааспыт кыра арыы. Бу олорор арыыбыт
урусхалламматыгар бэйэ-бэйэ5итин кытта до5ордоhуохтааххыт, көмөлөсγhγөхтээххит.
Таптыахтаахпыт
биhиги бастаан бэйэбитин, до5отторбутун,
төрөппγтэрбитин, аан дойду дьонун-сэргэтин,
хамсыыр-харамайы. Уопсайынан тулалыыр эйгэни.
Билигин бол5ойон истиҥ биир хоhоону. Мин санаабын кытта сөбγлэhэ5ит
дуо?
Таптал диэн тугуй?
Таптал бастаан са5аланар
кыраттан, до5ордуу сыhыантан,
Онтон кыым уотунуу дууhа5ын
уматар.
Таптал сорохтон табалыы элэҥнээн
ааhыан сөп,
Онтон хомойума-хоргутума
Кэлиэ эн тапталыҥ.
Кэтэhэргин умнума.
Таптал дьининэн кγγстээх,
эрэнэр киhигиттэн тутулуктаах.
Ардыгар кэрэ сэбэрэлээх, кэрэ
намыын куоластаах
Имэҥнээх-илбистээх,
араас албастардаах да буолар.
Сорохторго холку, на5ыл буолар.
Дьикти талааҥҥын
арыйар.
Yтγө5э дьулуhарга
Тулалыыр эйгэни харыстыырга,
Yөрэтэр эбит
Таайыллыбатах таабырын, таптал, о5олоор.
Бγгγҥҥγ кылаас чааспытын тγмγктγө5γҥ. До5ордоhуу уонна таптал өйдөбγлγн биир тылынан быhаараҥ суруйуҥ. Уонна аан дойду араас муннуктарыгар
тиийэн сыhыарыҥ.
Аан
дойдуга до5ордоhуу
уонна таптал баарын тухары олох сал5анар.
Манан
кылаас чааспыт тумуктэнэр. Баhыыбаларын.
Биир силистээх, биир тыыннаах
дьон
Эйэ5эс киhи γгγс до5ордоох
Миннэрин билсибит дьон
Кулуннаах биэ курдук куодарыhаллар.
Тапталы киhи булбат, таптал бэйэтэ булар.
Сөбγлээбит сγгэhэрдээ5и батыhар, таптаабыт тайахтаа5ы батыhар
Ба5арартан харах арахпат, сөбγлγγртэн сγрэх арахпат.
Бастакы уол: Хас чаас
буолла?
Иккис уол: 7 чаас.
Баскетболлуу барыахха.
Уол ыйытар:Эн миигин ис
сγрэххиттэн таптыыгын дуо?»
Кыыс эппиэтэ: «Таптыыбын.
Итэ5эйбэт буоллаххына, мин төлөннөөх сγрэхпин эйиэхэ биэрэбин».
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.