Күрделі эфирлер тақырыбы бойынша сабақ жоспар

САБАҚ ЖОСПАРЫ

Пән аты: Химия

Өтілетін топ мамандығы:

Өтілетін күні:

Сабақтың тақырыбы: Күрделі Эфирлер. Майлар

Пән оқытушысы: Айзада Нұржанова Сауранбайқызы

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі:

Оқушыларға күрделі эфирлер, майлар анықтамасын түсіндіру олардың құрамы мен құрылысын қасиеттерін меңгерту.Эфирлену жәнегодролиз реакциялары арқылы күрделі эфирдің алынуын,химиялық қасиеттерін, сипаттатйтын реакция теңдеулерін жазу

Майлардың жіктелуін өңдеу жолдарын синтетикалық жуғыш заттар түрлерін оның маңызын ұғындыру

Тәрбиелік:

Күрделі эфирлердің майлардың қолданылуы мен алынуы туралы түсініктерін, ғылыми дүниетанымын тереңдету; пәнге деген қызығушылыңын қалыптастыру

Кәсібиілік:

Ғылыми – ізденіс жұмыстарымен айналысуға қызығушылықтарын ояту, сабақта қолданылған оқыту әдәстері мен оқушылар жұмысын ұйыдастыру формаларын өздерінің болашақ кәсіби қызыметтеріне пайдалануға ынтасын тудыру.

Күтілетін нәтиже:

Білу керек:

• Күрделі эфирлер, майлар анықтамасын, олардың құрамы мен құрылысын қасиеттерін

• Майлардың жіктелуін

• Өңдеу жолдарын

• Синтетикалық жуғыш заттар түрлерін олардың маңызы

Істей алу керек:

• Күрделі эфирлер, майлар формулаларын құрастыра алуды

• Гидролиз және электрификация реакция теңдеулерін жаза алуды

• Олардың жүру жағдайларын түсіндіре алуды

Сабақтың типі: Біріккен сабақ ( аралас сабақ )

Сабақтың түрі: Лекция

Сабақтың технологиясы әдіс-тәсілдері:

Дамыта оқыту, тірек сызбалар әдісі, кесте толтыру, өзіндік жұмыс, топтық жұмыс, оқулықпен жұмыс.

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Жаратылстану математикалық, гуманитарлық қоғамдық бағытындағы химия 11 сынып, Химия Тапсырмалар жинағы 11 сынып

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі:

Мақсаты: Оқушыларды сабақтағы жұмысқа дайындау. Өзара сәлемдесу оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру, құрал – жабдықтарды түгендеу, журналға белгі соғу

ІІ.Мақсат қою: Жаңа сабақ тақырыбын хабарлау, мақсат – міндеттерін қою жоспармен таныстыру

ІІІ.Тірек білімдерді өзектілеу, жаңа материялды қабылдауға дайындау:

Мақсаты: Оқушылардың тірек білімдерін өзектілеу, жаңғырту арқылы негізгі кезеңдегі белсенді оқу – танымдық әрекетке дайындау

Қызығушылықты ояту.

1. Көрнекілік стратегиясы бойынша тақтаға формулалар жазылады, оқушылардыі атауы керек.

О С₂Н₅ОН

СН₃ - С СН₃ –О- СН₃

О – С₂ Н₅ С₆ Н₅ОН

О О

СН₃ -С Н – С

ОН Н

О О

СН₃ –С СН₃ -С

Н ОН

Ең соңында күрделі эфирдің формуласы сұралады Бүгінгі сабақтың тақырыбы күрделі эфирлер және майлар екендігі айтылады

2.Топтастыру стратегиясы

Эфир сөзі естігенде, көзімізге нені елестетуге болады, ойымызға не келеді? Әр оқушылар өз ойын дәптерге жазады Жұппен, топпен пікір алмасып,1 спиркер оны қоргайды.

ІІ. Мағынаны тану немесе ашу.Жигсо стратегиясы Оқушылар топқа бөлінеді. Әр топтағы оқушылар дәрілер, технлог, химик, физик болып бөлінеді.

1. Технологка: күрделі эфирдің, майлардың құрылысы мен алынуын

2. Физикке: күрделі эфирдің, майлардың номенклатурасын, Физикалық қасиетін,

3. Химикке: күрделі эфирдің, майлардың химиялық қасиетін

4. Дәрігерге: табиғатта тарлуын, қолданылуын туралы айтуы тапсырылады

ТЕХНОЛОГТАР

Күрделі эфирлер мен майлардың құрылысы

Қышқылдар мен спирттердің арасында су бөле жүретін реакция нәтижесінде түзілген заттар күрделі эфирлоерге жатады. (Aelner – латын тілінде эфир деген мағынаны береді.) О

О Н₂ С –О - С - R

R -С О₁ – R₁

R және R_{1 –} көмірсутектер радикалдарыR бір қышықлдық қалдығы

Күрделі эфирлер мен алынуы:

Зертханада күрделі эфирлерді карбон қышқылдары мен спирттерді рекцияластырып алады.Катализатор концентрициялы күкірт қышқылы болады. Ол сумен байланысады.

О

СН₃ – С О

ОН +Н О- С₂Н₅ СН₃ –С + Н₂О

О- С₂Н₅

Ғалымдардың зерттеулері бойынша қышқылдардыңқұрамынан гидроксил тобы, спирттерден сутек бөлінеді. Реакция аяғына дейін жүру үшін, суды бөліп алу керек.

Майлар алынуы: Майларды жануарлар мен өсімдіктерден аладыү Тиімсіз болғандықтан мвйлар синтездік жолмен алынбайды.

Дәрігерлер: Табиғатта таралулары –олар гүлде жемісте кездеседі. Күрделі эфирлерді өздеріне тән иістері арқылы айыруға болады.

Майлар - барлық өсімдіктер мен жануарлар денесінде кездеседң.Адам организмінің 10-20 пайызын құрайды. Оның, шамамен 70 пайызы олейн, ал 30 пайызы пальмитин глицеридтері.

Сипаттама

Күрделі эфирлер

Майлар

ҚОЛДАНЫЛУЫ

Эфилер –көбі хош иісті болғандықтан, жеміс эссенциялары түрінде, жеміс сулары, кәмпит, әтір. иіс су, дәрі – дәрмек, қопарғыш зат, синтетикалық талшық жасауға қолданылады. Метилакрилат пласмасса өндіруде қолданылады.

Майларды – техникалық мақсаттарға пайдаланады,олардан сабын жасайды. Дүние жүзінде жылына 10 даған миллион тонна май өндіріледі. Оның шамамен 3/2 азық ретінде, ал қалғаны техникалық мақсаттарға қолданылады. Біздің елімізде Алматыда да өскеменде шымкентте май өндіріп, өңдейтін заводтар бар.

ФИЗИКТЕР:

Күрделі эфирлер

Сипаттама

Майлар

Күрделі эфирлердің аттары өздеріне сәйкес қышқылдармен спирттердің аттарынан құралады.

О

СН₃ – С

О – С₂Н₅

Сірке қышқылының этил эфирі немесе этил ацетат

номенклатурасы

Бір негізді карбон қышқылдарының эфирлері – судан жеңіл, ұшқыш сұйықтар. Көпшілігінің сүйкімді иістері бар. Суда ерігіштіг төмен, органикалық еріткіштерге жақсы ериді. К.Э ерітіндісі ток өткізбейді

-Құмырсқа қышқылының этилэфирі ром иісті

-Май қышқылының бутилэфирі –ананас иісті

-Сірке қышқылының изопентилэфирің –алмұрт иісті болады

Физикалық қасиеттері

Майлар суден жеңіл, тығыздығы 0.9 – 0.095 г/см³. Суда ерімейді,көптеген органикалықеріткіштерде (бензин,бензол, дихлорэтан) ериді.Майдың балқу температурасы оның құрамындағы карбон қышқылы қалдығына байланысты. Құрамына қанықпаған қышқыл қалдықтары кірсе, май төменгі температурада балқиды.

ХИМИКТЕР:

Күрделі эфирлер

Сипаттама

Майлар

Сірке қышқылының этил эфиріне тұз, күкірт қышқылыны араластырып, оған су қосып қыздырса, сірке қышқылы және этил спирті түзіледі.

О О

СН₃ – С + Н₂О СН₃ – С + С₂Н₅ ОН

О – С₂Н₅ ОН

Реакция гидролиз, яғни эфирлену реакциясына қарама – қарсы.

Химиялық

қасиеттері

Күрделі эфир болғандықтан, майлар минерал қышқылдар,сілтілер қатысында қыздырғанда, гидролизденеді.

СН₂ – О –ОС –R НО –Н

СН₂ – ОН

СН – О- ОС- R + НО –Н СН – ОН +

СН₂ – О –ОС –R НО –Н СН₂ – ОН

+3 R СООН

Жазылған парақтар беріледі. 10 минуттай оқып болған соң: химиутер, физиктер, дәрігерлер, технологтар жеке – жеке орталықтарға бірігіп талдайды. Талдап болған соң, өз жанұяларына оралып, өздерінің оқығанын жанұя мүшелеріне айтады.

Бәрін қорытып бір параққа жазып, бір спикер қорғайды, тірек сызбасын толтырады. Оқытушы, К.Э –дің және майлардың алынуын демонстрациялайды.

ІІІ. Ой толғанысы.

Дәрігерлер, физиктер жанұясына «Мен күрделі эфирмін және маймын» атты ой толғау жазу.

ІҮ. Оқушылардың бүгінгі сабақ туралы ойларын тыңдау. Сабаққа белсене аралсып отырған оқушыларды бағалау

Үйге тапсырма:

1.Жаратылстану математикалық бағыты оқулығынада 11.2-11.3 тақырыптарын оқу

2.Гуманитарлық қоғамдық бағыты оқулығында 20-21 тақырыптарын оқу

3. Дәрігерлер мен физиктерге эфирлер мен майлардың зиянды жақтары туралы жазу

4.Химиктер мен технологтар тобына эфирді, майды медицинада не үшін қолданылатыны туралы жазу