31 мамыр - саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні

31 мамыр – саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні

     31 мамыр – бүкіл қазақ баласы көкірегін қарс айырып, бір сәт күрсінетін күн. Өлгенге иман, өткенге салауат тілейтін күн. Қаскөй саясаттың қанқұйлы қасап-қыспағынан қапыда мерт болған қаншама қазақ баласын жоқтайтын күн.

    ХХ ғасырдағы саяси қуғын-сүргін – мыңдаған жазықсыз адамдардың қаны мен көз жасына суарылған тарихымыздың шерлі беттерінің бірі болып саналады. Әкімшілік-жазалаушы жүйе еңбектеген сәбиді де, еңкейген кәріні де, болмысы нәзік әйелді де аяған жоқ. Біздің ендігі жердегі борышымыз – осы қанқұйлы жылдардың оқиғасын, оның жазықсыз құрбаны болған азаматтардың есімдерін ұмытпау, оларды мәңгі есте сақтау.

       ХХ ғасырда қазақ ұлты тартқан ең ауыр зардап  осы зұлматты жылдармен байланысты. 1931-1933 жылдың ашаршылығы миллиондаған  қазақтың басын жұтты, 1937-1938-дің репрессиясы қазақтың бетке ұстар қаймағын   қынадай қырып салды. Қызыл империяның қаны тамған заманда елімізде 20-дан астам лагерь жұмыс істеп, оларда 800 мыңнан астам асыл азаматтарымыз азап шекті. 1937-1938 жылдар аралығында 103 мың адам қуғындалып, 27 мыңнан астам адам атылды. Бұл күні тек қуған-сүргін құрбандарының туған-туыстары ғана емес, бүкіл ел бабалар рухына тағзым етеді. Кейінгі ұрпақ тәуелсіздік тұғырын қалаған боздақтарын ұмытпауы тиіс.

      Лагерлерде қазақ мәдениеті мен ғылымына, ағарту саласына еңбегі сінген интеллигенция өкілдері азап шекті.

      Бүгін мыңдаған қуғын-сүргін құрбандарын – Ахмет Байтұрсыновты, Әлихан Бөкеейхановты, Сәкен Сейфуллинді, Бейімбет Майлинді, Ілияс Жансүгіровті, Мағжан Жұмабаевты, Міржақып Дулатовты, Тұрар Рысқұловты, Санжар Асфендияровты, Темірбек Жүргеновті, Жаһанша және Халел Досмұхамедовтарды  еске алмауға болмайды.

     Жаппай қуғын-сүргін бұрынғы Кеңес Одағының бірде-бір халқын айналып өткен жоқ.Қазақстанға әр жылдары 800 мың неміс, 102 мың поляк, 19 мың корей отбасылары, 507 мың Солтүстік Кавказ халқы жер аударылды. Бұл жылдары барлығы 1 млн. 500 мың ұлт өкілдері жер аударылған. Тұрмыс тауқыметіне қарамастан қазақ халқы еріксіз жер аударылған бауырластарымызды жылы қабылдап, соның нәтижесінде тоталитаризмнің қанды шеңгеліне бірлесе төтеп берді.

     НКВД-ның ерекше бұйрығымен сол бір зұлмат жылдары қазақтың қамын ойлаған ұлт серкелеріне жөнсіз жала жабылып, аяусыз атылып, итжеккенге айдалса, отбасылары да қуғынға ұшырап, лагерлерге қамалды. Ардақты

арыстарымыздың әйелдері мен балалары «АЛЖИР» - «Ақмоладағы «Отанын сатқандар» әйелдерінің лагерінде де азап шекті.  АЛЖИР лагері 1938-1953 жылдар аралығында жұмыс істеді, 20 мыңға жуық әйел қамалып, олардың 7 мыңнан астамы азап түрмесінде көз жұмды.  Солардың ішінде Сәкен Сейфуллиннің, Бейімбет Майлиннің, Жұмат Шаниннің, Санжар Асфендияровтың, Темірбек Жүргеновтің, Тұрар Рысқұловтың т.б. әйелдері де бар еді.

       Біздің жүрегімізде жазықсыз жапа шеккен репрессияға ұшырағандардың әйелдері, отбасылары мен туған-туыстарының есімдері мәңгілікке қалады.

       Бүгінде Астананың жаңа әкімшілік орталығында саяси репрессияның құрбандарына арналған ескерткіш пен мемориалды мұражай ашылған.

       Мемориалды-мұражай кешені кешегі күннің шерлі шежіресін шертеді.
Бұл Отаным деп, арысым деп, намысым деп ошақ отын өшірмей қалған аналарға қойылған ескерткіш. Елдіктің, егемендіктің қойған ескерткіші. Бұл – кейінгі ұрпаққа сабақ үшін, болашаққа бағдар үшін қойылған таңғы шықтай таза, тамшы судай мөлдір белгі.

      Мыңдаған адамдарды күшпен қуғындау арқылы дамыған, гүлденген қоғам құруға болмайтынын тарих тағы да дәлелдеп берді. Сондықтан бүгін біз өткенге салауат айта отырып, көпұлтты Қазақстан халқы бірлігіміз бен татулығымызды сақтап, бейбітшіл бақытты мемлекет құру жолындамыз.

       ...Жыл сайын мамыр айында жер бетінде жауқазын шығады. Қып-қызыл қызғалдақтар құлпырып, көздің жауын алады. Және ол барлық жерде шыға бермейді. Жота-жотаның, белес-белестің баурайына шығады. Сол қызғалдақтар кейде маған құрбан болған қазақтардың қанына малынып, жер бетіне қайта шыққандай елестейді...

 Енді міне қайта оралды заңғарлар,

Сталиндік тозақтарда жанғандар,

Ахметтер, Жүсіпбектер, Сәкендер,

Ілиястар, Бейімбеттер, Мағжандар...

       Біз сол жастай солған жасампаз тұлғалардың алдында ғұмыр бойы бас иіп өтуге міндеттіміз.
       Бұл– тарихқа мінәжат!  Бұл – тағзым!