3-ilova
4-ilova
5-ilova
Analitik kimyo laboratoriyasida ishlash
qoidalari .I analitik guruh
kationlari sifat reaksiyalari
Reja:
1. Analitik kimyo laboratoriyasida ishlash
qoidalari
2. Dorivor modda sifatida I guruh
kationlarining ishlatilishi
3. I guruh kationlarining umumiy tasnifi
4. Na+, K+, NH4+
ionlarini aniqlashda ishlatiladigan
reagentlarning nomlari va formulalari.
6-ilova
5.
6.
7-ilova
Tajribalar
I analitik guruh kationlarining (Na+, K+,
NH4+ )tuzlari tibbiyotda keng miqyosda ishlatiladi. Ular
ko‘pchilik dorivor moddalar tarkibiga kiradi. Masalan, natriy gidrokarbonat
tuzi mineral suvlar
tarkibiga kiradi va kishilar oshqozonida kislota oshganda
ishlatiladi. Natriy sulfat tuzi ichni yumshatuvchi va bariy, qo‘rg‘oshin
tuzlaridan zaxarlanganda zaxarga qarshi ishlatiladi. 0,9%li natriy xlorid tuzi
izotonik eritma va kumush nitrat bilan zaxarlanganda, zaxarga qarshi
ishlatiladi. Kaliy xlorid aritmiyaga qarshi, kaliy bromid va natriy bromid
tinchlantiruvchi va uyqu chaqiruvchi, kaliy yodid va natriy yodidlar bir qator
kasalliklarni davolashda ishlatiladi. Ularning chinligini aniqlashda
ko‘pchiligi farmakopeya bo‘lgan analitik reaksiyalardan foydalaniladi.
I guruh kationlarining guruh reagenti yo‘q. Kaliy,
natriylarni uchuvchan tuzlari alangani bo‘yaydi.Analitik reaksiyalarni
bajarganda quyidagilarga e’tibor berish lozim:
1. Cho‘kmani hosil bo‘lishi, cho‘kmaning rangi, gaz
hosil bo‘lishi, rangli eritmani hosil bo‘lishi yoki yo‘qolishiga;
2. Reaksiyani bajarish sharoitiga: kislotali muxit,
isitish, organik reaktiv qo‘shish va boshqalar;
3. Hosil bo‘lgan cho‘kmaning eruvchanligiga:
kislota va ishqor ta’sirini o‘rganish;
4. Bir kationni ochishda, ikkinchisi xalaqit bersa,
ularga sharoit tanlab aniqlash;
5. Reaksiyaning sezgirligini aniqlash.
Natriy kationining analitik
reaksiyalari Na+ (2s22p6)
Magniy uranilatsetat bilan mikrokristalloskopik reaksiyasi
(farmakopeya usuli)
Natriy ioni
sirka kislotali sharoitida rux uranilatsetat bilan sariq kristal cho‘kmani
hosil qiladi: Na++Mg2++3UO22++9CH3COO-+9H2O=NaMg(UO2)3(CH3COO)9
х 9H2O (ch)
Reaksiyani bajarish:
Buyum oynachasiga 1 tomchi natriy tuzining eritmasidan
tomizib, ustiga 1 tomchi magniy uranilatsetat eritmasidan tomiziladi. 1-2
minutdan keyin mikroskop ostida sariq tetraedrik yoki oktaedrik shakldagi
kristallarni ko‘rish mumkin.
Kaliy kationning
analitik reaksiyalari К+ (3S23P6)
Natriy geksanitrokobaltat (III) (NGNK) bilan reaksiyasi
(farmakopeya usuli)
Kaliy
kationi NGNK bilan sirka kislotali yoki neytral sharoitda sariq cho‘kmani hosil
qiladi: 2K++Na++[Co(NO2)6]3-=K2Na[Co(NO2)6](ch)
Reaksiyani bajarish:
Probirkaga 1-2 tomchi kaliy tuzining eritmasiga Na3[Co(NO2)6]
eritmasidan 1-2 tomchi tomizing. Sariq rangli mayda kristallik cho‘kma hosil bo‘ladi.
Reaksiyani bajarishda ammoniy va litiy kationlari xalaqit beradi.
Ammoniy kationining analitik reaksiyalari - NH4+
Ishqor ta’sirida parchalanish reaksiyasi (farmakopeya
usuli)
«Gaz kamerasi»da bajariladi.
NH4++OH-= NH3(g) + H2O
Reaksiyani bajarish:
Probirkaga 8-10 tomchi ammoniy
tuzi eritmasidan solib, ustiga shuncha xajmda ishqor eritmasidan tomizing va
suv hammomida isiting . Probirka og‘ziga xo‘llangan qizil lakmus qog‘ozini
tutsangiz, rangi ko‘karadi. Agar filtr qog‘ozini qo‘llab fenolftalein
tomizsangiz, qog‘oz malina rangli bo‘ladi (maxsus reaksiya). Reaksiya gaz
kamerasida bajariladi.
Nessler (K2[HgI4]
va KOH aralashmalari) reaktivi bilan reaksiyasi
Nessler reaktivi bilan ammoniy ioni
qizil-qo‘ng‘ir cho‘kma hosil qiladi:
NH4++2[HgJ4]2-+4OH-=[OHg2NH2]J(ch)+7J-+3H2O
Sezgir reaksiya bo‘lib, juda kam miqdordagi
ammoniy ionini ochish mumkin. Reaksiyaga og‘ir metall tuzlari xalaqit beradi.
Reaksiyani bajarish
Probirkaga 1-2 tomchi ammoniy tuzi eritmasidan
olib, 2 tomchi Nessler reaktividan tomizing (bu reaksiyani buyum oynachasida
ham bajarish mumkin) qizil-qo‘ng‘ir cho‘kma hosil bo‘ladi. Agar ammoniy ioni
kam bo‘lsa, eritma sariq yoki qo‘ng‘ir rangga bo‘yaladi.
9ilova
Yuqoridagi reaksiyalar asosida I guruh kationlarining reaksiyalari
jadvali tuzildi.
Reagentlar
|
Kationlar
|
|
Na+
|
K+
|
NH4+
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Mg(UO2)3(CH3COO)8
|
NaMg(UO2)3(CH3COO)9
Sarig
chokma
|
|
|
K[Sb(OH)6]
|
Na[Sb(OH)6]
Oq
cho’kma
|
-
|
-
|
Na3[Co(NO2)6]
|
-
|
K2Na[Co(NO2)6]
Sarig chokma
|
(NH4)2Na[Co(NO2)6]
Sarig
chokma
|
Na2Pb[Cu(NO2)6]
|
-
|
K2Pb[Cu(NO2)6]
qora cho’kma
|
(NH4)2Pb[Cu(NO2)6]
qora
cho’kma
|
КОН,
NaOH
|
-
|
-
|
Isitish bilan NH3 ajralib chiqadi
|
K2[HgI4]
va КОН
Nessler
reaktivi
|
-
|
-
|
[Hg2N]J
× H2O
qizil-qo‘ng‘ir
cho‘kma
|
Alangani bo‘yalishi
|
Sariq
|
Och binafsha
|
-
|
Qizdirilganda
|
Qiyin uchuvchan
|
Qiyin uchuvchan
|
Parchalanadi
|
8-ilova
I analitik guruh kationlari NH4+,
K+, Na+
№
|
Aniqla
nadigan ion
|
Qo`shiladigan
reaktiv
|
Kimyoviy
reaksiyaning borishi
|
Kuzatiladi
gan o`zgarishlar
|
Reaksiyaning
bajarilishi
|
1
|
NH4 +
|
NaOH va KOH
|
NH4Cl +NaOH =
NaCl + H2O +NH3
|
Lakmusli qog`oz rangini o`zgarishi
|
Ammoniy tuzining 2-3 tomchi eritmasi 3-4 tomchi ishqor
qo`shiladi. Probirka suv hammomida qizdiriladi.
|
|
NH4 +
|
Nessler reaktivi (K2(HgJ4)
|
NH4Cl+ 2K2(HgJ4)
+ 4KOH = [Hg2ONH2]J + 3H2O +7KJ + KCl
|
To`q sariq jigar rang cho`kma
|
Ammoniy tuzining 1 tomchi
eritmasiga 5-6 tomch suv 1-2 tomchi Nessler reaktivi quyiladi
|
2
|
K+
|
Natriy gidrotartarat NaHC4H4O6
|
KCl + NaHC4H4O6
= KHC4H4O6¯ + NaCl
|
Oq kristal cho`kma
|
Kaliy tuzining 3-4 tomchi eritmasiga shuncha reaktiv
qo`shiladi. Probirkani sovuq suv oqimida ushlab turiladi va shisha tayoqcha
bilan ishqaladi probir kadevorlari
|
|
K+
|
Natriy coboltanitrat Na3[Co(NO2)6]
|
Na3[Co(NO2)6]
+KCl = K2Na[Co(NO2)6] ¯
+ 2NaCl
|
Sariq cho`kma
|
Kaliy tuzining 2-3 tomchi
eritmasiga shuncha reaktiv qo`shiladi reaksiya seziluvchandir.
|
3
|
Na+
|
Kaliy digidro-antimonat KH2SbO4
|
NaCl + KH2SbO4
= NaH2SbO4¯ + KCl
|
Oq kristall cho`kma
|
Na tuzining 4-5 tomch eritmasiga shuncha reaktiv
qo`shiladi. Reaksiya sovuq suv oqimida K dagidek o`tkaz
|
|
Na+
|
Magniy-uranilatsetat Mg[(UO2)3(CH3COO)8]
|
NaCl + Mg[(UO2)3(CH3COO)8]
+CH3COOH+9H2O = NaMg[(UO2)3(CH3COO)9]·9H2O¯
+ HCl
|
Ko`kish sariq cho`kma
|
Soat oynasiga natriy tuzi
eritmasidan 1 tomchi tomiziladi va quritiladi, sovitiladi magniyuranilatsetatning
eritmasidan tomiziladi sariq oktaedirik va tetraedirik kristall hosil
bo`ladi.
|
10-ilova
Venn diagrammasi
11-ilova
12-ilova
13-ilova
TESTLAR
1.Analitik
kimyo fani nimani urganadi?
mоddaning
Kimyoviy xоssasini
kimyoviy xоssasini
*mоddaning
sifat va miqdоr
tarkibini
mоddaning
tuizilishini
2.Katiоn va aniоn deganda
nimani tushunasiz?
katоd va anоd elektrоdlari
*katоdga tоrtiluvchi
musbat iоnnni va anоdga tоrtiluvchi
manfiy iоnni
kislоta kоldigi
tuzlarning kоldigi
3. Katiоnlar necha
guruhga bulinadi?
3
4
5
*6
4.Birinchi
guruh katiоnlarini
ko’rsating.
*К+ , Na+,
NH4+
Nа,+,
Мg2+,
Bа2+, К+
К+,
Nа+, Нg4+, Мg2+
Мг2+
, Cа2+, Сr2+, Bе2+
5.Na+
katiоnini оchishning
asоsiy
reaktivini ko’rsating?
Cо(NО2)3,
BaCl2,
*KH2SbО4,
AlCl3
6.NH4+
katiоnini aniqlоvchi asоsiy
reagentni ko’rsating?
KNО3
Hg(NО)2
AgNО3,
*K2[HgH4]
7.K+
katiоnini оchishning
asоsiy
reaktivini ko’rsating?
HgCl2
* Na3[Co(NO2)6]
AgNО3,
K3[Fe(CN)6]
11-ilova
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.