Мәтінмен жүйелі жұмыс- оқушылардың коммуникативтік құзырлылығын дамыту әдісі.

• 1 слайд

  Мәтінмен жүйелі жұмыс-
  оқушылардың коммуникативтік құзырлылығын дамыту әдісі.
  
  Мақсаты: мәтінмен жұмысының кезеңдерімен таныстырып, кезеңдік жаттығуларын жұмыс үрдісіне енгізу жолдарын көрсету.
  Міндеті: мәтін кезеңдерін түсіндіріп, тапсырмаларды орындау
  Қазақ тілін меңгерудің басты мақсаты – тыңдау, сөйлеу, ойлау, оқу, жазу болса, мәтінмен жүйелі жұмысын меңгеру барысында тілдік қызметтің барлық түрі жан – жақты қамтылады
  
  

• 2 слайд

  Мәтінмен жүйелі жұмыстың жағымды жақтары:
  
  Мәтінмен жүйелі жұмыс барысында қазіргі заманға сай жаңа технологияларды енгізуге болады;
  Дыбыстармен жұмыс.
  Сөздіктермен жұмыс істеуге баулиды;
  Ауызекі сөйлесе білуге дағдыландырады;
  Ережемен жұмыс істеуге үйретеді.
  Оқулықта мәтіндер, жаттығулар, өлең, жұмбақтар оқу, ауызша әңгімелеу, тіл дамыту және грамматикалық тұлғаларды меңгертіп, қазақ тілінде дұрыс сөйлесе білудің жолдары меңгертіледі.
  Өз ойларын айтып жеткізуге үйретеді;
   
  

• 3 слайд

  Ауызекі сөйлеу дағдыларын жетілдіреді;
  Мәтіннің мазмұнын түсініп,айтып беру деңгейін жоғарлатады;
  Мәтінді өз ойымен бірнеше сөйлем арқылы жеткізе білуге үйретеді;
  Мәтіндегі жаңа сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып, есте сақтауын қадағалайды;
  Мәтіндегі негізгі ойды қысқаша баяндау және дәптерлеріне сауатты жазуға бағыттайды;
  Өз бетімен жұмыс істеу дағдылары мен біліктіліктерін меңгеруге арттырады;
  Мазмұндама жазу барысында оқушылардың фразаларды, мәтіндегі сөз тіркестерін есте сақтау икемдерін дамытады;
  Шығарма мен мазмұндама оқушылар алдына өз ойын жатық, шебер тілмен баяндауға, стиль, логикалық толғанысты, шығармашылық ізденіс қабілеттерін дамытады;
  Пікір айту қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді;
  Сабаққа қызығушылық арттырады, еңбектенуге талпындырады.
  

• 4 слайд

  Мәтіналды кезең
  
  Сыртқы белгілері бойынша сөздерді тануға арналған жаттығулар
  мәтіннен жұрнақтары бар сөздерді жазып алып, алфавит бойынша ретте,
  жұрнақ, жалғау арқылы сөз табын анықта;
  сөздерді оқып, қай сөзден шыққанын айт;
  жалпы белгілер бойынша сөздерді топтастыр (бір түбірлі, негізгі, туынды, күрделі);
  Семантикалық белгілері бойынша сөздерді тануга арналган жаттыгулар.
  көп нүктенің орнына керекті сөздерді жаз (сөздер тізім ретінде немесе мәтіннен алынады);
  сөз қатарынан синоним, антонимдерді тап;
  сөйлемнен нақты мағынаны білдіретін сөзді, сөз тіркесті тауып, орысшаға аудар (әртүрлі жағынан пайдаланған сөз, с/тіркесі бірнеше сөйлемде беріледі);
  мәтіннен бір мағынадағы сөздерді жазып ал;
  оқылатын тақырып бойынша мәтіннен сөздерді жазып ал.
  

• 5 слайд

  Лексикалық бірліктерді автоматты түрде тануға арналған жаттығулар.
  орыс тіліндегі сөзге ұқсас сөзді тап;
  жалпылау сөзді немесе нақты мағынадағы сөзді тап;
  ұқсас немесе мағынасы жақын сөзді тап.
  Грамматикалық құбылыстарды айыруға арналған жаттығулар.
  грамматикалық тұлғаның қызметі мен мағынасын анықта;
  оқыған грамматикалық ережеге қатысты құбылыстарды жазып алып
  топтастыр;
  сөйлемдегі ырықсыз етістерді сыз;
  берілген сөз қатарынан зат есімдерді тап.
  Ауыстыру жаттығулар.
  шашылған сөздерден сөйлем құрастыр;
  берілген сөз таптарынан бірнеше сөйлем құрастыр.
  Құбылту өзгерту жаттығулар.
  екі сөйлемнен бір жай сөйлем құрастыр;
  жай сөйлемдерден сабақтас, салалас құрмалас сөйлем құрастыр;
  берілген ойды басқаша айтып бер.
  
  
  

• 6 слайд

  Сөздік макалалармен жұмысқа үйрету жаттығулар.
  мәтінде кездесетін грамматикалық тұлғадағы сөзді негізгі сөздік грамматикалық тұлғаға қой;
  мәтінге қатысты көп мағыналы сөздің, тұрақты және фразеологиялық сөз тіркесінің мағынасын тап
  Оқылып отырган материалдың мазмүнын болжау жаттығулар.
  мәтіннің атауын оқып, бұл мәтінде не, кім туралы жазылғанын айт;
  бірінші абзацтың сөйлемдерін оқып, қандай мәселелер көтерілетінін айт.
  Оқырманның мәтіналды бағыты.
  сұрақтарға жауап бер;
  мазмұндаудың жоспарын құр;
  кілтті сөздер арқылы мәтіннің мазмұнын айт.
  

• 7 слайд

  Мәтіндік кезең.
  Мәтінді жинауға арналган жаттығулар.
  керекті хабар беретін элементтерді жазып ал;
  әр сөйлемдегі хабардың маңыздығын бағала;
  абзац сөйлемдерін хабардың маңыздығының деңгейі бойынша ретте;
  керексіз хабары бар сөйлемдерді, абзацтарды, мәтіннің бөлшектерін қысқарт;
  Цитат келтіруге арналған жаттығулар.
  негізіг атауларды (географиялық, термин, суреттеу) сызып жазып ал;
  абзацтан кілтті сөйлемдерді тауып, олардың мазмұнды құңдылығын бағала;
  қорытындыны белгіле.
  Мәтінді қайта құруға арналған жаттығулар.
  берілген кілтті сөздерден сөйлемдерді құрастыр;
  шашылған сөйлемдерге қисынды жүйеге сай құрастыр;
  үлгі бойынша мәтінде, абзацта сызылған кілтті сөздерден пікір құрастыр;
  ұсынған 20 сөйлемнің негізінде қысқартылған нұсқа ретінде 10 сөйлем құрастыр.
  
  

• 8 слайд

  Басқаша айтуға арналған жаттығулар.
  үлгі бойынша сөзді синониммен алмастыр;
  зат есімді есімдікпен алмастыр;
  фразеологизмді сөзбен алмастыр;
  мәтіннің мазмұнын етістіктің басқа тұлғасын пайдаланып айтып бер;
  антонимдерді пайдаланып сөйлемнің құрылысын қайта құр;
  сөйлемдерді жоспар пункті бойынша топтастыр;
  әр абзацтың тіректі негізгі ойын белгіле;
  мәтіннің логикалық жоспарын құр;
  а)тірекі сөйлемдерді тауып жаз;
  б)әр абзацтың негізгі ойын қалыптастыру арқылы құрастыр.
  Авторлық қарым-қатынасты және мәтіндегі бағаны анықтауға арналған жаттығулар.
  баяндаған мәселеге қатысты автордың қарым-қатынасы суреттелген сөздер, фраза, сөйлемдерді белгіле;
  авторлық ой қорытындысын белгіле;
  автордың төл сөзін төлеу сөзге ауыстыр;
  қарастырылған мәселе бойынша өз көзқарасыңызды білдіріп мәтінді айтып бер.
  

• 9 слайд

  Материалды жалпылауга арналған жаттығулар.
  тұжырымы бар сөйлемдерді белгіле;
  мәтіннің мазмұны бойынша тезистерді жаз;
  мәтіннің мазмұны бойынша қорытынды немесе резюме жаз.
  

• 10 слайд

  Мәтіннен кейінгі кезең.
  
  Мәтін тақырыбын анықтауға арналған жаттығулар.
  абзацтан тақырыпты анықтайтын сөздерді жазып ал;
  сұрақтарға жауап беріп, абзац тақырыбын қалыптастыр;
  жалпылау сөздерді тауып, тақырыпты анықта;
  өз бетіңмен тақырыпты белгіле.
  Идеяны анықтау үшін қолданылатын әдістер.
  идеяны ашу үшін маңызды эпизодтарын мәтіннен таңда;
  автордың қалыптасқан идеясы бар фрагменттерді мәтіннен жазып ал;
  абзацтың негізгі ойын анықта;
  автор айтқан идеясын раста;
  мәтіннің идеясын өзін шығар.
  Сюжетті жеткізуге арналған жаттығулар.
  маңызды эпизодтарды таңда;
  сюжетті айтып бер.
  Мәтіннің басты кезеңдерін бағалауға арналған жаттығулар.
  мәтінде суреттелген уақиғалардың сіздің көзқарасыңызға ықпал еткен фактілерді жазып ал;
  мәтінде суреттелген оқиғаларға өз пікіріңді айт және оны дәлелде.
   
  
  

• 11 слайд

  Сюжетті жеткізуге арналған жаттығулар.
  маңызды эпизодтарды таңда;
  сюжетті айтып бер.
  Мәтіннін басты кезеңдерін бағалауға арналған жаттығулар.
  мәтінде суреттелген уақиғалардың сіздің көзқарасыңызға ықпал еткен фактілерді жазып ал;
  мәтінде суреттелген оқиғаларға өз пікіріңді айт және оны дәлелде.