План-конспект урока "Исим япылувы" 6 класс

Тарих: 11.01.2021

Сыныф: 6-Б

Оджа: Менасова А. С.

Мевзу: «Исимлернинъ япылувы. Исимлернинъ орфографиясы»

Макъсадлар: 

Огретюв: исим япылувы акъкъында малюмат бермек; исимлернинъ догъру язылувыны анълатмакъ

Инкишаф этюв: исимлернинъ нутукъта догъру къулланмакъ

Тербиелев: ана тилимизге севги ашлатмакъ, исимлернинъ нутукъта догъру къулланылувыны пекитмек ве менимсемек.

Бекленильген нетиджелер (УУД):

Регулятив: дерснинъ макъсадыны мустакъиль шекильде бельгилемеге, дерснинъ меселесини чезмек ичюн ёлларны тапмакъ.

Бильги алув: малюматны мустакъиль шекильде талиль этмеге, мантыкъий багъларны бельгилемеге.

Коммуникатив: тиль ве нутукъ шартларны кутьмек, оджа ве сыныфдашлар иле диалог къурмагъа огренмеге.

Дерс донатылувы:  дерслик, дефтер, карточкалардаки тестлер, айры вазифелер.

Дерснинъ кетишаты

1.      Тешкелий къысым

·         Селямлашув:

-Селям алейкум, сайгъылы талебелер! Татиллеринъиз насыл кечти?

-Алейкум селям. Яхшы, сизден сорамалы?

- Сагъ олунъыз, талебелер, гузелим.

·         Невбетчинен субет:

-Невбетчимиз ким?

-Мишелёв Эннан

-Ралан, ким бугунь дерсте ёкътыр?

Талебе джевап бере.

- Бугуньки тарихны илян эт, замет олмаса.

- Январьнинъ он бири.

- Сагъ ол, тахтанынъ узерине чыкъ вы бугуньки саныны яз.

Талебе риджаны беджере, къалгъанлары дефтерге кочюрип алалар

·         Эв вазифенинъ тешкерюви

·         Лугъат иши (тапмаджалар иле, талебелер  джевапларны  дефтерге язалар)

(Тапмаджалар)

1.       Агъачларны о парлай,

Пытакъларны шарт догърай,

Агъзы эр шейни кесе,

Тишсиз,тильсиз бир косе( балта)

2.       О башынен мых къакъа,

Сонъ тез ятмагъа бакъа.(чёкюч)

3.       Агъзы толу тиши бар,

   Багъчаларда иши бар (пычкъы)

4.       Акъ сандыгъым ачылды,

   Ичинден нур сачылды ( кунеш)

5.        Акъшам олса,корюнир,

   Саба олса джоюлыр(ай).

6.       Кетсе кельмез

      Ёрулмакъ бильмез.( ель)

Оджа: не гузель! Бу сёзлер къайсы сез чешитине  кире?

Талебе: исим сёз чешитине

Оджа: Гузель. Шимди мен сизге исим мевзу боюнджа тестлев берджем, сиз исе 5-6 дакъкъа ичинде оны беджереджексинъиз. Буюрынъыз!

Тестлер:

Исим – бу

а) мустакъиль сёз чешити б) ялгъама  в) ярдымджы сёз чешити

Исимге хас суаллер

а) ким? Не? б) къайда? в) къач?

Исим джумледе къайсы экинджи дередже азасынен ифаделене?

а) муптеданен б)тамамлайджынен в) алнен г) бутюн вариантлар догъру

4. Исимнинъ сайылары:

5. Исимнинъ келишлери:

6. Исим иле 3 джумле тизинъиз:

2. Мотивленме

Оджа: сёзлер озь башына мейдангъа кельмейлер, олар, чешит ёлларнен, нутугъымызгъа кирелер.

Балыкъ ве балыкъчы сёзлер арасында фаркъны коресизми?

Талебе: балыкъ – бу айван (исим), балыкъчы – балыкъны туткъан инсан (имисм)

Оджа: яхшы, я зенаатнынъ ады насыл яратылгъан?

Талебе: -чы ялгъамасы иле.

Оджа: демек, -чы – бу исимяпыджы ялгъама. «Куньайлан» сёзю исе насыл мейдангъа кельди, ким корьди?

Талебе: бир сёзде эки сёз бирлештирильген.

Оджа: яхшы, машалла! Демек, бугунь биз не акъкъында лаф этеджекмиз?

Талебе: исимлер япылувы акъкъында.

3 . Янъы мевзунынъ анълатылувы

Оджа: исимяпыджы эки ёлны айырмакъ мумкюн. Бу – морфологик ве синтактик ёллардыр. Оджа тахтада эки ёлны чезе. Биринджи ёл – «Морфологик ёлу», экинджиси – «Синтактик ёлу». Морфологик усулы Тамыр, негизге махсус исим япыджы ялгъамалар къошулувынен янъы сёзлер япылыр: яз– языджы, языджылыкъ. Синтактик усулы Эки сёзнтнъ грамматик джеэттен тенъ багъланувынен янъы сёзлер япылыр: ашкъазан, балкъурт, ана-баба, кучь-къувет.

Морфологик усулынен исим япыджы ялгъамалар Исимден -джы, -джи, -джу, -джю, -чы, -чи, -чу, -чю: авджы, демирджи, сютчю. -даш, -деш: сыныфдаш, койдеш. -шынас: эдебиятшынас, тильшынас -кяр, –кер: авескяр, ишкир. Фиильден -ма. –ме: сарма, кезме. -гъы, -къы, -гъу, -къу, -ги, -ки, гю, кю: дуйгъу, бильги, кулькю. -гъыч, -къыч, -гъуч, -къуч, -гич, -кич, -гюч, -кюч: отургъыч, ювгъуч, сюзгюч. 4) -м, -ым, -им, -ум, юм: чыдам, билим, ютум.

Оджа:

Вазифе 1. Илимдар, тахтанынъ узеорине чыкъ ве морф. Ёлны толдур. Эдие, сен исе синт. ёлны толдур.

Вазифе 2.  Исим япыджы ялгъамасыны къошып. Янъы исимлерни уйдурынъыз. Балыкъ, омюр, аш, тутмакъ, саймакъ, ичмек, акъран, зиян, къурмакъ, айланмакъ, сильмек, араба, ёл, меслек, шиве, корюшмек, ютмакъ, осьмек, туз, куреш, сабунбурмакъ, гурульдемек.

Вазифе 3 (Ибраимов И. ве Казакова Э. ичюн вазифе):  джумлелерде исимлерни къайд этмек, тюбюни сызмакъ)

4. Рефлексия, баалав

- Исим – недир? Насыл эки ёлнен исим мейдангъа келе? Мисаллерни кетиринъиз.

- Дерсни бегендинъизмия?

- Фааль чалышкъанлар бугунь «5» къазандылар.

5. Эвге вазифе

1 группа –

2 группа –

Дерсимиз биткен, сагълыкънен барынъыз!