ПЛАНИРОВАНИЕ (1-сынып ) ҰМЖ

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы  8 сәуірдегі

№  266 бұйрығына 12-қосымша  

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына 186-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптары үшін
«Дене шынықтыру» пәні бойынша үлігілік оқу бағдарламасы

1. Түсіндірме жазба

1.   Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы                23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.      

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұны мен білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін біліктерді меңгеруге бағыттайды. 

4.   Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруға негізгі бағдарлар болып табылады.

5.   Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарланған коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылды, бұл оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты. 

6.   Қазіргі кезеңде оқушының өз бетімен білімге ие болу барысында оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Бұл тәсіл пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді.

7.   Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады. Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесіне барлық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілікке жол бермей, ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін.

8.   Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін оқушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас моделіне айналдырады.

9.   Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқыту мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

10.   Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған.

11.   Көптілді оқу ортасын құрудағы әр пән қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсіл әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты тәсілдер арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидасы ретінде қарастырылады.

12.   Пән мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу процесінде оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ: қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін алғышарттар/жағдайлар жасау керек.

13.   Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған күтілетін нәтижелері қалыптастырылған. Мазмұны тұрғысынан оқу бағдарламалары оқушыны өзін-өзі оқыту субьектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субьектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды.

14.   Оқу бағдарламалары білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына негізделген тәрбиелеу мен оқытудың біртұтастығы қағидасын және нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар мектепті бітіргеннен кейінгі нәтижелерін іске асыруға мүмкіндік береді.

15.   Оқу бағдарламаларының тек пәндік білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар, кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына бағыттылғаны оның ерекше өзгешелігі болып табылады. Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі: білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке дара жұмыс істей алу, мәселелерді шешу мен шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдыларын дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектепті бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады. 

16.   Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау және бағалауға, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістерге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

17.   Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу процесінде және өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылықты дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.  

18.   Органикалық бірлік пен кең ауқымдағы дағдыларда жеке қасиеттердің дамуы: «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландырудың негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының тәртібі мен күнделікті іс-әрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдары болуы тиіс.

2. «Дене шынықтыру» пәнін оқыту мақсаты мен міндеттері

19.   «Дене шынықтыру» бағдарламасының мақсаты оқушыларды дене шынықтырудың негіздерімен таныстыру болып табылады, нақты айтқанда, олардың спорттық-спецификалық қозғалу дағдылары мен дене бітімі (физикалық) қабілеттерін меңгеруімен қатар, салауатты денені шынықтырудың дамуына ықпал етеді.

20.   «Дене шынықтыру» пәні бойынша бағдарлама кезең-кезеңімен жүзеге асырылатын оқу жоспарын ұсынады, бұл жоспар оқушылардың физикалық іс-әрекеттің түрлері бойынша білімдерін, түсініктерін және дағдыларын дамытуға ықпал етіп, сол уақытта олардың жеке гигиена, психикалық денсаулық және салауатты өмір салтының қағидалары сияқты аспектілер тұрғысында жалпы дамуын жақсартады.

21.   Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін бастауыш мектеп оқушыларды оқытуға арналған оқу бағдарламасының келесі міндеттерін іске асыруы тиіс: 

1) дене денсаулығының және рухани денсаулықтың негізін қалайды, бұл әлеуметтік дағдыларды дамытуға, тұлғалық дамуға оң әсер етеді;

2) оқушыларды өздерінің физикалық және психологиялық денсаулықтарын түсінуге және нығайтуға ынталандырады;

3) дене шынықтыру және спорт саласындағы теориялық білімдері мен тәжірибелік дағдыларын дамытуға жағдай жасайды;

4) оқушылардың қозғалыс дағдыларын дамытады, атап айтқанда, олардың төзімділігін, ширақтығын, күшін, ептіліктерін және икемділігін дамытуға әсер етеді;

5) оқушылардың Отанға деген патриоттық сезімін ұялатуға, бір-бірін құрметтеуге, командалық жұмыс дағдыларына, жауапкершілік пен өзара түсіністікке тәрбиелейді;

6) оқушылардың өз өмірлерінде салауатты өмір салтын ұстануға және үйренген дене қимыл дағдыларын алдағы уақытта қолдануға ынталандырады;

7) оқушылардың жалпы адамзат мәдениетінің бір бөлігі ретінде дене шынықтыру пәні туралы өз көзқарастарын қалыптастырып, осы саладағы білімдерін дамытуға мүмкіндік береді.

22.   «Дене шынықтыру» пәнін оқыту оқушыларға:

1) пән туралы білімдерін, шеберліктері мен дағдыларын күнделікті өмірлерінде қолдануға;

2) қимыл-қозғалыс дағдыларын жақсарту және оқушылардың дене дамуын жетілдіру қажеттіліктерін бағалауға;

3) адамгершілік қасиетін дамытудың маңыздылығын түсінуге және әділ бәсекелестік пен өздерін үздіксіз дамытудың қажеттілігін түсінуге;

4) жеке гигиена туралы ережелерін сақтау қажеттілігін түсінуге;

5) дене қимыл-қозғалыс жаттығулары адамның дене және дене энергиясының жүйелеріне әсерін білуге;

6) өзінің және басқалардың дене жағдайын бағалауға;

7) сыни тұрғыдан, шығармашылық ойлау қабілеттерін және коммуникативтік дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

3. Оқыту процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

23.   Құндылықтарға бағытталған тәсілдер:

1) оқытудағы құндылықтарға бағытталған тәсіл – ол оқу әрекетін белгілі бір құндылықтар тұрғысынан ұйымдастыру және жүзеге асыру, нәтижелерге қол жеткізу және пайдаланудың тәсілі. Құндылыққа бағытталған ұстаным оқушы тұлғасының бойында мақсатты түрде құндылықтар жүйесін қалыптастырады;

2) құндылықтарға бағытталу – ол тұлғаның өз әрекетінде жетекшілікке жекелеген құндылықтарды таңдап алу (құндылықтарды бағдарлау қабілеттілігі) қабілеттілігі (қасиеті) және оларды өзінің әлеуметтік маңызды құндылықтары ретінде сезіну және қабылдау қабілеттілігі;

3) құндылықтарды жүзеге асыру дегеніміз құндылықтардан шығатын талаптарға сай болу және күнделікті өмірді сол талаптарға бағындыру. Құндылықтардың мәні қоғамда сәтті әрекет ету үшін қажетті ережелерді, дағдыларды, өмір салтын, жүріс-тұрысты қалыптастыруда көрініс табады;

4) құндылықтар – қоғам қолдайтын және адамдардың көпшілігі мойындайтын белгілі нысандардың және құбылыстардың, адамдық қасиеттер мен өзін-өзі ұстау ережелерінің тұлғалық және әлеуметтік-мәдени маңыздылығы. Құндылықтар тұлғаны ынталанырудың өте маңызды факторы ретінде жүріс-тұрыс пен іс-әрекеттерді бағдарлайды;

5) «Мәңгілік ел» ұлттық идеясының құндылықтары орта білім беру құндылықтарының негізі болып табылады. Қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық және өмір бойы оқып-үйрену – орта білім берудің құндылықтары ретінде белгіленді.

24.   Тұлғаға бағытталған тәсіл:

1) тұлғаға бағытталған тәсілдің мақсаты оқу процесін дараландыру, оқу процесінде тұлғаны, оның жеке психикалық және физиологиялық ерекшеліктерін, қажеттіліктері мен жүріс-тұрыс уәждерін, әлеуетті қабілеттіліктерін ескере отырып үйлесімді қалыптастыру және жан-жақты дамыту, оның шығармашылық қабілеттерін толық ашу.

25.   Іс-әрекеттік тәсіл:

1) іс-әрекеттік тәсілдің негізгі мазмұны – оқушы білімді дайын күйінде алмай, оны өзі өндіреді, өзінің оқу әрекетінің мазмұны мен түрлерін ұғынады, оның ережелер жүйесін түсінеді және қабылдайды, жетілдіруге белсенді қатысады. Ол өз кезегінде білімдердің, біліктердің, оқып-үйрену және кең ауқымды дағдылардың белсенді әрі сәтті қалыптасуын қамтамасыз етеді;

2) оқушылардың оқу әрекеттері келесі басты санаттар бойынша топтастырылған: «біледі», «түсінеді», «талдайды», «синтездейді», «бағалайды».

26.   Саралап оқыту тәсілі:

1) саралап оқыту тәсілі – оқу процесін оқушылардың әртүрлі топтарына мамандандырылуын, оқушылардың жеке қабілеттіліктерін ескеру мақсатында әртүрлі топтарға түрлі жағдайларды жасауды көздейді;

2) саралап оқыту тәсілі әртүрлі оқушылар тобының оқу әрекетін ұйымдастыру үшін арнайы оқыту әдістерін және іс-әрекеттерді саралау тәсілдерін кіріктіреді. Күрделілігімен, оқу-танымдық қызығушылықтарымен, мұғалім тарапынан көмек сипатымен ерекшеленетін сараланған тапсырмаларды қолдану – сараланған оқу іс-әрекеттерін ұйымдастырудың шарты болып табылады.

27.   Коммуникативтік тәсіл:

1) білім берудегі коммуникативтік тәсіл дегеніміз ақпаратты тарату мен жариялауда, білім, білік және дағдылармен алмасуда екі және одан көп адамның сөйлеу арқылы атқаратын әрекеттесу процесі. Коммуникативтік тәсілдің нәтижесі болып тіл арқылы қатынасу қабілеттілігі, яғни тілдік және сөйлеу нормаларын дұрыс пайдалана және қатынас жағдайына сай тиімді қатынас жүріс-тұрысын таңдай отырып, түрлі жағдайларда қатынас әрекетінің басқа қатысушыларымен ой бөлісу және алмасу қабілеттілігі болып табылады;

2) коммуникативті тәсілге сәйкес ұйымдастырылған оқу процесі қатынасу икемділікті қалыптастыратын тапсырмаларды және шынайы қатынас жағдайларына сай жұмыс режимдерін (жұптық және топтық жұмыстарды) кіріктіру керек.

28.   Ортақ тақырыптар арқылы оқыту:

1) «Дене шынықтыру» оқу пәнінің «ортақ тақырыптарының» мазмұны оқушының жақын аймағынан, яғни оның өз іс-әрекетімен тікелей байланысты тақырыптарды оқудан басталады. 6-7 жастағы балалар өз ойын білдіруге, оқу мазмұны бойынша сұрақ қоюға, сұрақтарға жауап іздеуге үйренуі тиіс.

29.   Ойын іс-әрекеттері арқылы оқыту:

1) оқу процесінде білімді меңгертуде оқу әдісі ретінде ойын іс-әрекетін қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді;

2) педагогикалық ойын технологияларының басты элементтері – ойын алдында оқушыларға нақты оқыту мақсаты қойылады; ойын арқылы белгілі педагогикалық нәтижеге қол жеткізу жоспарланады, оқу әрекеті ойын ережелеріне бағынады, оқу материалы ойынның құралы болып табылады. Оқушылардың сабақтағы ұжымдық іс-әрекетін ұйымдастыруға бағытталған ойын әдісі арқылы, олардың шағын топтың өзге мүшелерінің пікірін сыйлауына, әртүрлі өнімді іс-әрекет негізінде соңғы нәтижені алдын-ала көре білуіне, өздік іс-әрекетін жоспарлауына, мақсатқа жету амалдарын таңдауына мүмкіндік беріледі.

30.   Жобалық тәсіл:

1) оқу жобасы – оқушының немесе оқушылар тобының ғылыми-зерттеушілік, шығармашылық немесе практикалық сипаттағы проблемаларды шешу жөніндегі нәтижелерге қол жеткізу үшін бағытталған оқу-танымдық әрекеті. Ортақ мақсатымен, келісілген әдістер мен іс-әрекеттердің реттілігімен, кеңейтілген шешімдер мен белгілі тәсіл бойынша рәсімделген нәтижелермен сипатталынады. Бұл әдіс білім алушының өз алдына жеке проблема қойып, оны шешуде өздік іс-әрекетін танытуымен сипатталады;

2) бастауыш деңгей білім алушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес жобалау әдісі толығымен жүзеге асырылмайды. Бірақ, жобалау іс-әрекетінің алгоритімі (жоба – мұғалімнің көмегімен білім алушының маңызды проблеманы шешудегі өздік іс-әрекет кешені) толығымен сақталады. Бөлім мазмұнымен танысу аясында білім алушылардың ұжымдық/топтық жобалар бойынша жұмыстарын ұйымдастыру ұсынылады. Жобалық жұмыстарды ұйымдастыру сабақпен шектелмейді, сондықтан да сабақ-сабақтан тыс интеграцияда қарастырылады.

31.   Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану:

1) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану құзыреттілігі оқушылардың жұмыс барысында, бос уақыттарында және коммуникацияда сенімді және шығармашылықпен қолдана білуін қамтамасыз етеді. Бұл құзыреттілік АКТ-ның негізгі дағдылары арқылы қалыптасады;

2) оқушылар өздерінің АКТ-ны қолдану дағдыларын барлық пәндерге арналған білім беру бағдарламаларын меңгеру барысында дамытады. Яғни, АКТ-ны пайдалана отырып ақпаратты табу, құру, мәліметтер мен ой түйіндерімен бөлісе және алмаса отырып құрал-жабдықтар мен қосымшалардың кең ауқымын пайдалану арқылы өз жұмысын бағалайды және жетілдіреді;

3) бұл «Дене шынықтыру» пәні бағдарламасында төмендегідей жұмыс түрлері арқылы жүзеге асырылады:

БАҚ және мультимедиялық құралдарды пайдалану;

дерекқордан және интернеттен ақпаратты іздеу;

сандық және интернет дереккөздері арқылы алынған ақпараттарды таңдап, өңдеу және оның нақтылығын, сенімділігін, құндылығын бағалай алу;

сандық, мәтіндік және визуалдық ақпаратпен және дерекқормен, оның ішінде гиперсілтемелерді, электрондық кестелерді, графикалық және басқа қосымшаларды пайдаланып жұмыс істеу арқылы мәліметті жүйелеу; қолдану; заңдылықтар мен тенденцияларды зерттеу; модельдер мен модельдеуді пайдалану мүмкіндіктерін зерделеу, сонымен қатар, жылжымайтын және қозғалыстағы бейнелерді, дыбыстарды мен мәтіндерді мультимедиалық таныстырылымдар құру үшін біріктіру;

басқа нұсқаларды зерделеуде, нақтылауда және нәтижелерді жақсартуда сандық ақпараттың икемділігін толығымен пайдалану;

электрондық байланысқа, он-лайн форумдарға, виртуалдық оқыту орталарына қатысу арқылы, басқа оқушылармен және мұғалімдермен әртүрлі байланыс арнасы бойынша ынтымақтастықта болып қарым-қатынас жасау және ақпарат алмасу;

интерактивті тақтаны белсенді оқытуға техникалық қолдау көрсету мақсатында қолдану;

аяқталған жұмысты мектеп шеңберінде және өзге орталарда мультимедиялық таныстыру.

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

32.   «Дене шынықтыру» пәнін меңгеру нәтижелері критериалды бағалауды  қолдану арқылы жүзеге асырылады.

33.   Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз байланысында құрылған. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процесін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

34.   Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұрады.

35.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз өткізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процесін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

36.   Жиынтық бағалау белгілі оқу мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пән бойынша тоқсандық және жылдық бағаларды қою үшін колданылады. 

5. «Дене шынықтыру» пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

37.   Оқу жүктемесінің бөлінуі:

1-кесте

Сынып	Апталық жүктеме	Жылдық сағат саны
1-сынып	3 сағат	99 сағат
2-сынып	3 сағат	102 сағат
3-сынып	3 сағат	102 сағат
4-сынып	3 сағат	102 сағат

38.   Арнайы медициналық топтарда (денсаулығына байланысты, әр деңгейдегі  оқушылармен) сабақ ұйымдастыру:

1) жүйелі түрде жүргізілетін және ғылыми негізделген педагогикалық бақылаудың арқасында ғана дене шынықтыру балалар мен жасөспірімдердің денсаулықтарын сақтау мен нығайтудың, олардың физикалық дамуын жақсартудың тиімді әдісі бола алады. Осыған байланысты дене шынықтыру пәнінің мұғалімі физикалық жаттығулардың өсіп келе жатқан ағзаға әсері туралы жеткілікті деңгейде хабардар болуға тиіс. Сонымен қатар, дене шынықтыру пәнінің мұғалімдері өздерінің педагогикалық әдістерін бақылап,  оларды оқушылардың анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес өзгертіп отырулары тиіс;

2) арнайы топтағы оқушылар үшін дене шынықтырудың басты міндеттері төмендегілер болып табылады:

салауатты өмір салтын насихаттау, сонымен қатар, оқушылардың физикалық даму процесінде көмек көрсету құқықтарын білуі;

аурудан әлсіреген органдары мен жүйелерінің функционалдық деңгейін арттыру;

физикалық және ақыл-ой қабілеттерін арттыру;

оқушылардың ағзалары аллергияларға, суық тию ауруларына және созылмалы инфекцияларға қарсы тұра алуы үшін олардың иммундық жүйелерін жақсарту;

дұрыс мүсін қалыптастыру және оны түзету;

дұрыс тыныс алу техникасына үйрету;

негізгі қимыл-қозғалыс қабілеттері мен дағдыларын игеру;

рухани және ерік-жігер қасиеттерін тәрбиелеу;

оқушыларды өздігінен денені шынықтыратын іс-әрекеттерді жасау және оны күнделікті өмірде қолдануға тәрбиелеу;

барлық оқушылар үшін тиімді жұмыс істеу жағдайларын жасау.

3) арнайы медициналық топтағы оқушылардың шалдыққан сырқаттарының ауырлығына және сипатына байланысты дене шынықтыру сабақтарында дифференциалды оқыту үшін оларды А және Б кіші топтарына бөлу ұсынылады:

А кіші тобы – денсаулықтарында түрлі ахуалы бар, қалпына келтіруге болатын ауытқулар бар оқушылар;

Б кіші тобы – сыртқы және ішкі ағзалар жүйесінде ауыр сырқатқа шалдыққан, қалпына келтіруге болмайтын өзгерістері бар оқушылар (мысалы, жүрек-қан тамырлары ауруы, несеп шығару жолдарының аурулары, бауыр аурулары; көз түбінің өзгеруі салдарынан көру қабілетінің жоғары деңгейде бұзылуы).

39.   «Дене шынықтыру» пәнінің мұғалімдері төмендегілерді орындауға тиіс:

1) оқушыларды олардың денсаулық жағдайларына сәйкес кіші топтарға бөлу (жоғарыда көрсетілгеніне сәйкес болуы тиіс);

2) оқушылардың сырқаттану диагнозына байланысты оқушыларға жаттығулар белгілеу;

3) оқыту, сабақ беру және бағалау процесіндегі әдістерін дараландыру;

4) сабақтарда орындалатын қимыл қозғалыс әрекетінде өз білімдерін жетік қолдана алатын, медициналық білімі бар мамандардың қолдауымен сабақ өткізу.

40.   «Дене шынықтыру» пәнінің мазмұны:

1) пәндік білімнің мазмұны бөлімдерге бөлінген. Бұл бөлімдер өз ішінде білім, түсінік және дағдыларды қалыптастыруды көздейтін бөлімшелерден тұрады. Оқыту мақсаттары әр бөлімше ішінде мұғалім мен оқушыға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсетеді:

2-кесте

Бөлім	Бөлімше
1.    Қозғалыс әрекеттері	1.1. Негізгі қозғалыс дағдыларын дамыту: тірек-қозғалыс аппараты, денені және объектіні басқара біледі
	1.2. Физикалық дамуға ықпал ететін түрлі дене жаттығуларында түйіндес қозғалыстарды жақсартады және орындайды
	1.3. Кеңістікті, ағынды, салмақты, уақытты түсінгенін көрсету арқылы кезектілігін сақтап, жаттығуларды дұрыс әрі тиімді орындайды
	1.4. Өзінің және басқалардың дене қозғалыстарын, кемшіліктерін және әлеуетін анықтайды
	1.5. Өзінің және басқалардың қызметін жақсарту үшін негізгі  қозғалыс әрекеттерін бағалауды дамытады.
	1.6. Қозғалыс қабілеттерін жақсарту үшін оқудың әр кезеңдерінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсінеді
2.    Қозғалыс дағдылары арқылы шығармашылық қасиеттер және сыни ойлау	2.1. Өзгеріп отыратын жағдайларда әрекет ету үшін балама шешімдер арқылы қозғалыспен байланысты жоспарларды, стратегияларды және идеяларды бейімдейді
	2.2. Команда жетекшісінің рөлін кезектесіп орындау арқылы мақсаттарға қол жеткізу үшін өз бетімен және бірлесе жұмыс істейді
	2.3. Қолайлы оқу ортасын құру үшін бірлесіп жұмыс істеуге дағдыларын біледі және түсінеді
	2.4. Бірқатар дене жаттығуларында ережелер мен құрылымдық амалдарды пайдаланады, қолданады және жасайды
	2.5. Өзінің және басқалардың шығармашылық міндеттеріне сыни қарайды, қажет болған жағдайда, құрылымдық ұсыныстар жасайды
	2.6. Эмоциялар, көңіл-күйлер және тақырыптарды көрсету үшін бірқатар құрылымдық идеяларды дамытады
	2.7. Физикалық жаттығулар  кезінде жеке және топтық тапсырмаларды орындау барысында топпен жұмыс істеп, әділ жарыса біледі, патриоттық сезімін дамытады
	2.8. Түрлі қимыл контекстерінен туындаған рөлдерді орындайды және олардың айырмашылықтарын түсінеді
3. Денсаулық және салауатты өмір салты	3.1. Денсаулық пен салауатты өмір салтының  дене белсенділігіне маңыздылығын  түсінеді
	3.2. Дене жаттығуларын орындау барысында денені ширату мен босатудың қажеттілігін түсінеді
	3.3. Дене жаттығуларын орындау кезінде тыныс алу, жүрек соғысының жиілігі, дене қызуы сияқты ағзадағы физикалық өзгерістерді қалай бақылайтынын  біледі
	3.4. Денсаулық жағдайын нығайтуға бағытталған бірқатар физикалық жүктемелерге қатысу барысында сәйкес әрекет етіп, қиындықтар мен тәуекелдерді анықтайды және оларды жеңе біледі
	3.5. Мектептен тыс және мектеп ішіндегі физикалық қызметтерге қатысу үшін мүмкіндіктерін анықтайды және ұсынады

41.                 Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) 1-бөлім «Қозғалыс әрекеттері»:

3-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
1.1. Негізгі қозғалыс дағдыларын дамыту: тірек-қозғалыс аппараты, денені және объектіні басқара біледі.	1.1.1.1 Қарапайым дене жаттығуларын орындауда негізгі қимыл-қозғалыс машықтарын біледі, жасай алады.	2.1.1.1 Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде негізгі қозғалыс машықтарының сапасын жақсартады.	3.1.1.1 Негізгі дене жаттығуларын орындау кезінде қозғалыс машықтарын біледі, түсінеді және жақсартып жалғастырады.	4.1.1.1 Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде негізгі қозғалыс машықтарын түсінеді және көрсетеді.
1.2. Физикалық дамуға ықпал ететін түрлі дене жаттығуларында түйіндес қозғалыстарды жақсартады және орындайды	1.1.2.2 Негізгі дене қозғалыстарын және олардың қарапайым дене жаттығуларымен қалай байланысты болатынын біледі	2.1.2.2 Өз бетінше байланыстыруды үйреніп, негізгі қозғалыс машықтарын түсінеді және жақсартады	3.1.2.2 Дене дамуы үшін қарастырылған түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде қозғалыстарды қалай орындау керек екендігін біледі және түсінеді	4.1.2.2  Дене дамуына ықпал ететін түрлі жүйелі жаттығулар мен қозғалыстарды орындау сапасын арттыруды түсінеді және көрсетеді
1.3. Кеңістікті, ағынды, салмақты, уақытты түсінгенін көрсету арқылы кезектілігін сақтап, жаттығуларды дұрыс әрі тиімді орындайды	1.1.3.3 Дене жаттығулары-ның әр түрінде қозғалыстарды орындау мәнмәтінінде уақыт, кеңістік, салмақ пен бір қалыптылық түсініктері туралы біледі	2.1.3.3 Қарапайым дене жаттығуларын орындау кезінде уақытты, кеңістікті және бірқалыптылықты түсінетінін көрсетеді	3.1.3.3. Уақытты, кеңістікті және бірқалыптылықты түсінетінін көрсететін машықтарды және жүйелілікті дамытады және жетілдіреді	4.1.3.3 Қимылды орындаудың уақыт, кеңістік және бір қалыптылық туралы түсініктерін көрсететін бірқатар тиімді машықтарды және жүйеліліктерді түсінеді және қолдана біледі
1.4. Өзінің және басқалардың дене қозғалыстарын, кемшіліктерін және әлеуетін анықтайды	1.1.4.4. Қозғалыс машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін сипаттай біледі	2.1.4.4 Қимыл кемшіліктерін түзету қабілеттілігін дамыту үшін қозғалу машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін түсінеді және түсіндіреді	3.1.4.4 Өзінің күшті жақтары мен кемшіліктерін анықтайды және басқалардың жаттығуларды орындау сапасын талқылайды	4.1.4.4. Дене жаттығуларын шебер орындау үшін әлеуетті анықтап, қозғалыстың күшті және әлсіз жақтарын салыстырады
1.5. Өзінің және басқалардың қызметін жақсарту үшін негізгі  қозғалыс әрекеттерін бағалауды дамытады.	1.1.5.5 Түрлі кеңістіктерде бірқатар қарапайым іс-қимылдарды біледі және орындай алады	2.1.5.5 Кеңістікте және динамикада қарапайым өзгерістермен                              іс-қимылдарды ұғынады және жеткізе біледі	3.1.5.5 Орындау және бағалау кезінде бірқатар                            іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсетеді және анықтай біледі	4.1.5.5 Қолданылатын бірқатар іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсете және түсіндіре отырып, өзінің және басқаларының                           іс-қимылдарды орындауына ортақтасады
1.6. Қозғалыс қабілеттерін жақсарту үшін оқудың әр кезеңдерінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсінеді	1.1.6.6. Қарапайым, өзгертілген дене жаттығуларын орындау кезінде туындауға мүмкін тәуекелдерді және қиындықтарды біледі	2.1.6.6. Тәуекелдердің туындау мүмкіндігін түсінеді, қарапайым және өзгертілген дене жаттығуларын жетілдіру кезінде машықтар мен шеберлікті нығайтады.	3.1.6.6 Қозғалыс қызметін оқытудың түрлі кезеңдерінде тәуекелдердің туындауын қысқартады және қиындықтарды еңсеру шеберлігі мен машықтарын жетілдіреді	4.1.6.6 Жаттығулар-дың әр түрін орындау кезінде тәуекелдерді қысқарту және туындайтын қиындықтарды еңсеру қабілеттілігін көрсетіп орындалатын жаттығулардың күрделілігінің деңгейін тани біледі

2) 2-бөлім «Қозғалыс дағдылары арқылы шығармашылық қасиеттер және сыни ойлау»:

4-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1. Өзгеріп отыратын жағдайларда әрекет ету үшін балама шешімдер арқылы қозғалыспен байланысты жоспарларды, стратегияларды және идеяларды бейімдейді	1.2.1.1 Дене қызметін орындау және оған қатысу кезінде қозғалыс идеяларын, стратегияларын және жоспарларын біледі және түсінеді	2.2.1.1 Баламаларды түсінетінін көрсетіп, қозғалыс идеяларын, стратегияларын және жоспарларды талқылайды және көрсетеді	3.2.1.1 Бірқатар қозғалыс идеяларымен, стратегиялар-мен және жоспарлармен баламаларды талдау үшін проблемаларды жою әдістерін қолданады	4.2.1.1 Баламаларды анықтап және жасап қозғалыс идеяларын, стратегияларды және жоспарларды анықтайды және ұйымдастырады.
2.2. Команда жетекшісінің рөлін кезектесіп орындау арқылы мақсаттарға қол жеткізу үшін өз бетімен және бірлесе жұмыс істейді	1.2.2.2.  Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше қалай жұмыс істеу керек екендігін біледі	2.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін командада жұмыс істей бастайды және өзіндік жұмыс жөніндегі білімін нығайтады	3.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған жұмыс барысында өзіндік және командалық жұмыстың мағынасын түсінеді. Көшбасшылық рөлдерімен алмасып, жұмыс істей бастайды	4.2.2.2 Көшбасшылық рөлдерімен кезектесіп алмасып, әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше және топта жұмыс істей біледі
2.3. Қолайлы оқу ортасын құру үшін бірлесіп жұмыс істеу дағдыларын біледі және түсінеді	1.2.3.3 Түрлі дене жаттығуларын орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, кеңістік, ресурстар мен идеяларды біледі және бөліседі	2.2.3.3 Түрлі дене жаттығуларын орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстарды  кеңістікте аусыстыру білімін бекітеді	3.2.3.3 Түрлі дене жаттығуларын орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстарды  кеңістікте ауыстыру білімін қолданады	4.2.3.3 Түрлі дене жаттығуларын орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстарды  кеңістікте ауыстыру айырмашылығын біледі.
2.4. Бірқатар дене жаттығуларында ережелер мен құрылымдық амалдарды пайдаланады, қолданады және жасайды	1.2.4.4. Таңдалған дене жаттығуларын орындау кезінде қарапайым ережелерді және құрылымдық тәсілдерді атап өтеді және пайдаланады	2.2.4.4. Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде ережелерді және құрылымдық тәсілдерді талқылайды және көрсетеді	3.2.4.4. Бірқатар дене жаттығуларына  қатысқан кезде ережелерді және құрылымдық тәсілдерді білетінін қолданады және пайдаланады	4.2.4.4 Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде ережелер мен құрылымдық тәсілдерді жасайды және қолданады
2.5. Өзінің және басқалардың шығармашылық міндеттеріне сыни қарайды, қажет болған жағдайда, құрылымдық ұсыныстар жасайды	1.2.5.5.  Өзінің шығармашы-лық тапсырмалары-ның күшті жақтарын және жақсартуды қажет ететін жақтарын іздейді және бақылайды	2.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмалары мен басқаларының тапсырмалары бойынша талқылайды және қорытындылар шығарады, сонымен қатар конструктивті ұсыныс жасайды	3.2.5.5. Өзінің шығармашы-лық тапсырмаларын және басқаларын талдау үшін конструктивті ұсыныстар жасау туралы алынған білімді пайдаланады және қолданады	4.2.5.5. Орындаушылар-ға конструктивтік ұсыныстар жасау үшін шығармашылық тапсырмаларға қатысты өзінің сыни тұрғыдан көзқарасы мен басқаларының көзқарастарын біріктіреді
2.6. Эмоциялар, көңіл-күйлер және тақырыптарды көрсету үшін бірқатар құрылымдық идеяларды дамытады	1.2.6.6 Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін кейбір композициялық элементтермен танысады және пайдаланады	2.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу қабілеттігін көрсетіп, өзінің композициялық идеяларын түсінеді және талқылайды	3.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жасау үшін композициялық идеялармен эксперимент жасайды	4.2.6.6. Белгілі бір тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін бірқатар композициялық идеяларды анықтайды  және құрайды
2.7. Физикалық жаттығулар  кезінде жеке және топтық тапсырмаларды орындау барысында топпен жұмыс істеп, әділ жарыса біледі, патриоттық сезімін дамытады	1.2.7.7 Дербес және топтық қызметті орындау кезінде өзара қалай әрекет етуді біледі. Патриоттықтың негізделуін түсінеді	2.2.7.7. Патриоттық сезімнің не екенін біледі, бір-бірімен әрекет ету, адал бәсекелестіктің мағынасын түсінеді	3.2.7.7. Патриотизмнің мағынасын түсіндіреді, топтық және дербес дене қимылдарында өзара іс қимыл мен адал ойын көрсетеді	4.2.7.7. Топтық және дербес дене қимылдарында патриоттық сезімін, өзара іс қимылдар мен адал бәсекелестікті көрсетеді
2.8. Түрлі қимыл контекстерінен туындаған рөлдерді орындайды және олардың айырмашылықтарын түсінеді	1.2.8.8  Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде өзінің рөлін білу және басқаларының рөлін анықтап тани бастайды	2.2.8.8 Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылық-тарын біле отырып, өзінің және басқаларының рөлін түсінеді және көрсетеді	3.2.8.8 Қарапайым әрекеттерді орындау кезінде айырмашылық-тарын түсіндіруе отырып, өзінің және басқаларының рөлін көрсетеді	4.2.8.8  Түрлі әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылықтарын сезіне отырып, түрлі рөлдермен эксперимент жасау

3) 3-бөлім «Денсаулық және салауатты өмір салты»:

5-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1. Денсаулық пен салауатты өмір салтының  дене белсенділігіне маңыздылығын  түсінеді	1.3.1.1 Денсаулық туралы жалпы түсінік алу, дене белседілігін ұғынады.	2.3.1.1  Дене жаттығуларын жасау барысында сауықтыру артықшылығын талқылап, сипаттайды.	3.3.1.1 Дене  жаттығулары-ның, сауықтырудың  пайдасын денсаулықты   нығайтуға ықпал ететін көрсете біледі және түсінеді	4.3.1.1 Дене жаттығулары үшін денсаулық және салауатты өмір салтының маңыздылығын талдайды және түсінеді
3.2. Дене жаттығуларын орындау барысында денені ширату мен босатудың қажеттілігін түсінеді	1.3.2.2  Жаттығуларды орындау кезінде денені ширатып   шынықтыру-дың маңызын сипаттайды.	2.3.2.2  Дене қызметін орындаған кезде денені қыздыру және босаңсыту процесін анықтайды	3.3.2.2 Дене қызметімен  айналысқанда денені қыздыру және босаңсыту маңызын түсіндіреді	4.3.2.2 Дене қызметімен айналысқан кезде, денені қыздыру және босаңсыту   қажеттілігін көрсетеді және талқылайды
3.3. Дене жаттығуларын орындау кезінде тыныс алу, жүрек соғысының жиілігі, дене қызуы сияқты ағзадағы физикалық өзгерістерді қалай бақылайтынын  біледі	1.3.3.3  Дене жаттығуларын орындау кезінде ағзадағы физикалық өзгерістерді анықтайды	2.3.3.3  Дене жаттығуларын орындау кезінде ағзадағы физикалық өзгерістерді қалай бақылайтынын біледі	3.3.3.3 Дене жаттығуларын орындау кезінде физикалық өзгерістерді анықтау үшін бірқатар бақылау стратегияларын көрсетеді және түсіндіреді	4.3.3.3 Дене қимылдарын орындау кезінде немесе орындағаннан кейін белгілі бір физикалық өзгерістерді көру үшін бірқатар бақылау стратегияларын қолданады
3.4. Денсаулық жағдайын нығайтуға бағытталған бірқатар физикалық жүктемелерге қатысу барысында сәйкес әрекет етіп, қиындықтар мен тәуекелдерді анықтайды және оларды жеңе біледі	1.3.4.4.   Бірқатар дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді анықтайды	2.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін аз ғана дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсінеді, оларға жауап қайтарудың кейбір негізгі жолдарын анықтайды	3.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде тиісінше жауап қайтарып, қиындықтар мен тәуекелдерді қалай еңсеру керек екендігін түсінеді және көрсетеді	4.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде  қиындықтар мен тәуекелдерді еңсеру үшін тиісті реакцияларды таңдайды және қолданады
3.5. Мектептен тыс және мектеп ішіндегі физикалық қызметтерге қатысу үшін мүмкіндіктерін анықтайды және ұсынады	1.3.5.5. Дене қимылдарына қатысу мүмкіндіктерін анықтайды	2.3.5.5. Мектептен тыс және мектеп кезінде дене қимылдарына қатысу мүмкіндігін түсіне бастайды және анықтайды	3.3.5.5. Түрлі дене қызметтеріне қатысу мүмкіндігін қалай алу керектігін қарайды және түсіндіреді	4.3.5.5.Дене қимылдарына қатысудың түрлі мүмкіндіктерін зерттейді және салыстырады, оларға қатысу мүмкіндіктерін алу жолдарын қарастырады

42.   Ұзақ мерзімді жоспар:

1) 1-сынып:

6-кесте

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері	Тақырып/ Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны	Оқыту мақсаттары
1-тоқсан
1-бөлім – Денсаулықты білу және түсіну	Қауіпсіздік ережесі. Дене тәрбиесі дегеніміз не	1.3.4.4.   Бірқатар дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді анықтау
		1.3.1.1 Денсаулық туралы жалпы түсінік алу, дене белседілігін ұғыну.
	Күн тәртібі, таңғы жаттығу және серігу	1.3.2.2  Жаттығуларды орындау кезінде денені ширатып   шынықтырудың маңызын сипаттау.
		1.3.3.3  Дене жаттығуларын орындау кезінде ағзадағы физикалық өзгерістерді анықтау
	Жүгіру және жүру	1.1.2.2 Негізгі дене қозғалыстарын және олардың қарапайым дене жаттығуларымен қалай байланысты болатынын білу
	Секіру және лақтыру	1.1.1.1 Қарапайым дене жаттығуларын орындауда негізгі қимыл-қозғалыс машықтарын біледі, жасай алу
		1.3.5.5. Дене қимылдарына қатысу мүмкіндіктерін анықтау
2-бөлім – Ойын арқылы өзара қатынас және қарым-қатынас дағдыларын дамыту	Рөлдік -сюжеттік қозғалмалы ойындар	1.2.8.8  Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде өзінің рөлін білу және басқаларының рөлін анықтап тани бастау
	Бірқатар қимыл-қозғалыс дағдылары	1.1.2.2 Негізгі дене қозғалыстарын және олардың қарапайым дене жаттығуларымен қалай байланысты болатынын білу
		1.2.2.2.  Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше қалай жұмыс істеу керек екендігін білу
	Шағын  топта және жұпта қарым-қатынас жасау дағдылары	1.2.1.1 Дене қызметін орындау және оған қатысу кезінде қозғалыс идеяларын, стратегияларын және жоспарларын білу және түсіну
		1.2.3.3 Түрлі дене жаттығулары орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, кеңістік, ресурстар мен идеяларды білу және бөлісу
	Дене тәрбиесінің пайдасы	1.3.5.5. Дене қимылдарына қатысу мүмкіндіктерін анықтау
2-тоқсан
3-бөлім – Гимнастикалық жаттығулар арқылы шығармашылық және сыни тұрғыдан ойлау	Қауіпсіздік ережесі. Сымбат және үйлестіру	1.3.4.4.   Бірқатар дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді анықтау
		1.3.2.2  Жаттығуларды орындау кезінде денені ширатып шынықтырудың маңызын сипаттау.
	Бірқатар гимнастикалық фигуралар үйрену.	1.1.2.2 Негізгі дене қозғалыстарын және олардың қарапайым дене жаттығуларымен қалай байланысты болатынын білу
	Қарапайым гимнастикалық снарядтарда қозғалу.	1.1.5.5 Түрлі кеңістіктерде бірқатар қарапайым іс-қимылдарды білу және орындай алу
		1.1.4.4. Қозғалыс машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін сипаттай білу
	Сенің жеке физикалық мүмкіндіктерің.	1.2.2.2.  Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше қалай жұмыс істеу керек екендігін білу
		1.2.5.5.  Өзінің шығармашылық тапсырмаларының күшті жақтарын және жақсартуды қажет ететін жақтарын іздеу және бақылау
4-бөлім – Қазақтың ұлттық қозғалыс ойындары	Қазақ халқының салт дәстүрі мен мәдениетін таныстыру.	1.2.7.7 Дербес және топтық қызметті орындау кезінде өзара қалай әрекет етуді білу,патриоттықтың негізделуін түсіну
		1.3.5.5. Дене қимылдарына қатысу мүмкіндіктерін анықтау
	Қозғалмалы ойындар арқылы тарту.	1.2.5.5.  Өзінің шығармашылық тапсырмаларының күшті жақтарын және жақсартуды қажет ететін жақтарын іздеу және бақылау
		1.2.6.6 Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін кейбір композициялық элементтермен танысу және пайдалану
3-тоқсан
5-бөлім –  Ойын арқылы қозғалыс дағдыларын үйрету	Қауіпсіздік ережесі. Дене белсенділігі кезінде жүрек соғысы және  тыныс алуы	1.3.4.4.   Бірқатар дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді анықтау
		1.3.3.3  Дене жаттығуларын орындау кезінде ағзадағы физикалық өзгерістерді анықтау
	Ойын-жеке физикалық қасиеттерді  дамыту құралы	1.3.1.1 Денсаулық туралы жалпы түсінік алу, дене белседілігін ұғыну.
		1.1.4.4. Қозғалыс машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін сипаттай білу
	Кеңістік динамикасы және қозғалыс	1.1.5.5 Түрлі кеңістіктерде бірқатар қарапайым іс-қимылдарды білу және орындай алу
	Құралдармен қозғалмалы ойындар	1.1.3.3 Дене жаттығуларының әр түрінде қозғалыстарды орындау мәнмәтінінде уақыт, кеңістік, салмақ пен бір қалыптылық түсініктері туралы білу
6-бөлім – Қозғалмалы ойындар арқылы қимыл-тірек аппаратын дамыту	Түрлі жаттығулар арқылы денені басқару дағдылары	1.3.4.4. Бірқатар дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді анықтау
		1.2.2.2.  Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше қалай жұмыс істеу керек екендігін білу
	Тірек қимыл жаттығуларын дамыту.	1.2.8.8  Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде өзінің рөлін білу және басқаларының рөлін анықтап тани бастау
		1.1.4.4. Қозғалыс машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін сипаттай білу
	Доппен ойын	1.2.3.3 Түрлі дене жаттығулары орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, кеңістік, ресурстар мен идеяларды білу және бөлісу
		1.2.5.5.  Өзінің шығармашылық тапсырмаларының күшті жақтарын және жақсартуды қажет ететін жақтарын іздеу және бақылау
	Секіртпемен орындалатын ойындар.	1.2.1.1 Дене қызметін орындау және оған қатысу кезінде қозғалыс идеяларын, стратегияларын және жоспарларын білу және түсіну
		1.2.6.6 Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін кейбір композициялық элементтермен танысу және пайдалану
4-тоқсан
7-бөлім: Ойын арқылы қарым-қатынас пен әлеуметтік дағдылар	Қауіпсіздік ережесі Ойын арқылы шығармашылық қабілеттер	1.3.4.4.   Бірқатар дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді анықтау
		1.2.8.8  Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде өзінің рөлін білу және басқаларының рөлін анықтап тани бастау
	Комуникативті дағдыларын дамыту ойындары.	1.1.2.2 Негізгі дене қозғалыстарын және олардың қарапайым дене жаттығуларымен қалай байланысты болатынын білу
		1.2.4.4 Таңдалған дене жаттығуларын орындау кезінде қарапайым ережелерді және құрылымдық тәсілдерді атап өту және пайдалану
	Ойынға шығармашылық идеялар	1.2.5.5.  Өзінің шығармашылық тапсырмаларының күшті жақтарын және жақсартуды қажет ететін жақтарын іздеу және бақылау
		1.2.6.6 Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін кейбір композициялық элементтермен танысу және пайдалану
	Жеке қозғалыс белсенділігі	1.1.6.6. Қарапайым, өзгертілген дене жаттығуларын орындау кезінде туындауға мүмкін тәуекелдерді және қиындықтарды білу
8-бөлім – Салауатты өмір салтын қалыптастыру	Ашық ауада физикалық қозғалыс.	1.3.4.4. Бірқатар дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді анықтау
		1.3.1.1 Денсаулық туралы жалпы түсінік алу, дене белседілігін ұғыну.
	Жылдамдық күш пен ептілік.	1.1.3.3 Дене жаттығуларының әр түрінде қозғалыстарды орындау мәнмәтінінде уақыт, кеңістік, салмақ пен бір қалыптылық түсініктері туралы білу
	Секіруді дамыту үшін тапсырмалар	1.1.5.5 Түрлі кеңістіктерде бірқатар қарапайым іс-қимылдарды білу және орындай алу
	Эстафета және қозғалмалы ойындар	1.2.5.5.  Өзінің шығармашылық тапсырмаларының күшті жақтарын және жақсартуды қажет ететін жақтарын іздеу және бақылау
		1.2.2.2.  Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше қалай жұмыс істеу керек екендігін білу

2) 2-сынып:

7-кесте

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері	Тақырып/ Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны	Оқыту мақсаттары
1-тоқсан
1-бөлім – Атлетика арқылы дене қасиеттерін дамыту	Қауіпсіздік ережесі Денсаулық туралы жалпы түсінік	2.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін аз ғана дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсінеді, оларға жауап қайтарудың кейбір негізгі жолдарын анықтау
		2.3.1.1  Дене жаттығулар жасау барысында сауықтыру артықшылығын талқылау және сипаттау.
	Таңғы жаттығулар жиынтығы	2.3.2.2  Дене қызметін орындаған кезде денені қыздыру және босаңсыту процесін анықтау
		2.3.3.3  Дене жаттығуларын орындау кезінде ағзадағы физикалық өзгерістерді қалай бақылайтынын білу
	Лақтыру секіру және жүгіру дағдылары	2.1.2.2 Өз бетінше байланыстыруды үйреніп, негізгі қозғалыс машықтарын түсіну және жақсарту
	Лақтыру секіру және жүгірудің эстафеталық элементтері	2.1.1.1 Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде негізгі қозғалыс машықтарының сапасын жақсарту
		2. 3.5.5 Мектептен тыс және мектеп кезінде  дене қимылдарына қатысу мүмкіндігін түсіне бастау және анықтау
2-бөлім – Спорттық ойындарды меңгеру үшін қозғалыс ойындар	Қозғалмалы ойындардың қимыл дағдылар спектрі	2.2.8.8  Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылық-тарын біле отырып, өзінің және басқаларының рөлін түсіну және көрсету
	Доппен қозғалмалы ойындар	2.1.2.2 Өз бетінше байланыстыруды үйреніп, негізгі қозғалыс машықтарын түсіну және жақсарту
		2.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін командада жұмыс істей бастап, өзіндік жұмыс жөніндегі білімді нығайту
	Қозғалыстар арқылы ойындар	2.2.1.1 Баламаларды түсінетінін көрсетіп, қозғалыс идеяларын, стратегияларын және жоспарларды талқылау және көрсету
		2.2.3.3 Түрлі дене жаттығулары орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстар  кеңістік, білімін бекіту
	Жұптық және топтық жұмыстар	2. 3.5.5 Мектептен тыс және мектеп кезінде  дене қимылдарына қатысу мүмкіндігін түсіне бастау және анықтау
2-тоқсан
3-бөлім – Гимнастика арқылы денені дамыту	Қауіпсіздік ережесі  Әртүрлі физикалық іс шаралар арқылы күшті дамыту.	2.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін аз ғана дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсіну, оларға жауап қайтарудың кейбір негізгі жолдарын анықтау
		2.3.2.2  Дене қызметін орындаған кезде денені қыздыру және босаңсыту процесін анықтау
	Кең ауқымды гимнастикалық жаттығулар	2.1.2.2 Өз бетінше байланыстыруды үйреніп, негізгі қозғалыс машықтарын түсіну және жақсарту
	Өрмелеу	2.1.5.5 Кеңістікте және динамикада қарапайым өзгерістермен іс-қимылдарды ұғыну және жеткізе білу
		2.1.4.4 Қимыл кемшіліктерін түзету қабілеттілігін дамыту үшін қозғалу машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін түсіну және түсіндіру
	Тепе-теңдікті дамыту.	2.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін командада жұмыс істей бастау және өзіндік жұмыс жөніндегі білімді нығайту
		2.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмалары мен басқаларының тапсырмалары бойынша талқылап,қорытындылар шығару, сонымен қатар, конструктивті ұсыныс жасау
4-бөлім – Қазақ ұлттық қозғалыс ойындары	Қазақтың ұлттық ойындарымен танысу	2.2.7.7. Патриоттық сезімді білу, бір-бірімен әрекет ету, адал бәсекелестіктің мағынасын түсіну
		2. 3.5.5Мектептен тыс және мектеп кезінде  дене қимылдарына қатысу мүмкіндігін түсіне бастау және анықтау
	Рөлдік сюжеттік ойындар	2.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмалары мен басқаларының тапсырмалары бойынша талқылап,қорытындылар шығару, сонымен қатар, конструктивті ұсыныс жасау
	Ынтымақтастық және әділ ойын	2.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу қабілеттігін көрсетіп, өзінің композициялық идеяларын түсіну және талқылау
3-тоқсан
5-бөлім –Денеге түсетін күш пен денсаулық	Қауіпсіздік ережесі  Белсенді қозғалыс және төзімділік	2.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін аз ғана дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсіну, оларға жауап қайтарудың кейбір негізгі жолдарын анықтау
		2.3.3.3  Дене жаттығуларын орындау кезінде ағзадағы физикалық өзгерістерді қалай бақылайтынын білу
	Дене жаттығулары кезінде ағзаның   өзгеруі	2.3.1.1  Дене жаттығулар жасау барысында сауықтыру артықшылығын талқылау және сипаттау.
		2.1.4.4 Қимыл кемшіліктерін түзету қабілеттілігін дамыту үшін қозғалу машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін түсіну және түсіндіру
	Қазақтың дәстүрлі жүгіру ойындары.	2.1.5.5 Кеңістікте және динамикада қарапайым өзгерістермен іс-қимылдарды ұғыну және жеткізе білу
	Жұптық және топтық ойындар	2.1.3.3 Қарапайым дене жаттығуларын орындау кезінде уақытты, кеңістікті және бірқалыптылықты түсінетінін көрсету
6-бөлім –Қозғалыс ойындардың әралуандығы	Көрнекті ойындар	2.3.4.4 Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін аз ғана дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсіну, оларға жауап қайтарудың кейбір негізгі жолдарын анықтау
		2.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін командада жұмыс істей бастау және өзіндік жұмыс жөніндегі білімді нығайту
	Кіріктірілген ойындар	2.2.8.8  Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылық-тарын біле отырып, өзінің және басқаларының рөлін түсіну және көрсету
		2.1.4.4 Қимыл кемшіліктерін түзету қабілеттілігін дамыту үшін қозғалу машықтары бойынша өзінің күшті жақтарын және кемшіліктерін түсіну және түсіндіру
	Жай жабдықтар арқылы ойындар	2.2.3.3 Түрлі дене жаттығулары орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстар  кеңістік, білімін бекіту
		2.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмалары мен басқаларының тапсырмалары бойынша талқылау және қорытындылар шығару, сонымен қатар конструктивті ұсыныс жасау
	Шабуыл әрекеті арқылы ойналатын ойындар	2.2.1.1 Баламаларды түсінетінін көрсетіп, қозғалыс идеяларын, стратегияларын және жоспарларды талқылау және көрсету
		2.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу қабілеттігін көрсетіп, өзінің композициялық идеяларын түсіну және талқылау
4-тоқсан
7-бөлім – Топтық ойындар арқылы әлеуметтік дағдылар	Қауіпсіздік ережесі Комуникативті дағдыларды дамыту.	2.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін аз ғана дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсіну, оларға жауап қайтарудың кейбір негізгі жолдарын анықтау
		2.2.8.8  Түрлі қарапайым әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылық-тарын біле отырып, өзінің және басқаларының рөлін түсіну және көрсету
	Жеке шығармашылық қабілет	2.1.2.2 Өз бетінше байланыстыруды үйреніп, негізгі қозғалыс машықтарын түсіну және жақсарту
		2.2.4.4. Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде ережелерді және құрылымдық тәсілдерді талқылау және көрсету
	Топтық жұмыс барысындағы шығармашылық	2.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмалары мен басқаларының тапсырмалары бойынша талқылап,қорытындылар шығару, сонымен қатар, конструктивті ұсыныс жасау
		2.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу қабілеттігін көрсетіп, өзінің композициялық идеяларын түсіну және талқылау
	Өздігінен жасалатын қозғалыстағы прогресс	2.1.6.6. Тәуекелдердің туындау мүмкіндігін түсінеді, қарапайым және өзгертілген дене жаттығуларын жетілдіру кезінде машықтар мен шеберлікті нығайту.
8-бөлім – Денсаулық және дене белсенділігі	Таза ауадағы дене тәрбиесі (іс-әрекеті)	2.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін аз ғана дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтар мен тәуекелдерді түсіну, оларға жауап қайтарудың кейбір негізгі жолдарын анықтау
		2.3.1.1  Дене жаттығулар жасау барысында сауықтыру артықшылығын талқылау және сипаттау.
	Жеке және топтық белсенділік арқылы жүгіру қабілеттері	2.1.3.3 Қарапайым дене жаттығуларын орындау кезінде уақытты, кеңістікті және бірқалыптылықты түсінетінін көрсету
	Түрлі ұзындыққа және биіктікке секіру	2.1.5.5 Кеңістікте және динамикада қарапайым өзгерістермен іс-қимылдарды ұғыну және жеткізе білу
	Эстафета және қозғалмалы ойындар	2.2.5.5. . Өзінің шығармашылық тапсырмалары мен басқаларының тапсырмалары бойынша талқылап,қорытындылар шығару, сонымен қатар, конструктивті ұсыныс жасау
		2.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін командада жұмыс істей бастау және өзіндік жұмыс жөніндегі білімді нығайту

3) 3-сынып:

8-кесте

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері	Тақырып/ Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны	Оқыту мақсаттары
1-тоқсан
1-бөлім – Жеңіл атлетика арқылы қозғалыс әрекеттері	Қауіпсіздік ережесі Денсаулық туралы негізгі түсініктер	3.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде тиісінше жауап қайтарып, қиындықтар мен тәуекелдерді қалай еңсеру керек екендігін түсіну және көрсету
		3.3.1.1 Дене  жаттығуларының, сауықтыру пайдасы денсаулықты   нығайтуға ықпал ететін көрсете білу және түсіну
	Түрлі іс-әрекетке бағытталған жаттығулар	3.3.2.2 Дене қызметімен  айналысқанда денені қыздыру және босаңсыту маңызын түсіндіру
		3.3.3.3 Дене жаттығуларын орындау кезінде физикалық өзгерістерді анықтау үшін бірқатар бақылау стратегияларын көрсету және түсіндіру
	Лақтыру, секіру және жүгірудің түрлері	3.1.2.2 Дене дамуы үшін қарастырылған түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде қозғалыстарды қалай орындау керек екендігін білу және түсіну
	Эстафета элементтері бар жеңіл атлетика	3.1.1.1 Негізгі дене жаттығуларын орындау кезінде қозғалыс машықтарын білу, түсіну және жақсартып жалғастыру.
		3. 3.5.5. Түрлі дене қызметтеріне қатысу мүмкіндігін қалай алу керектігін қарап, түсіндіру
2-бөлім – Қозғалыс және спорт ойындар	Қозғалмалы ойындардағы қозғалыс дағдылары	3.2.8.8  Қарапайым әрекеттерді орындау кезінде айырмашылық-тарын түсіндіруе отырып, өзінің және басқаларының рөлін көрсету
	Қозғалыс координациясына бағытталған қозғалмалы ойындар	3.1.2.2 Дене дамуы үшін қарастырылған түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде қозғалыстарды қалай орындау керек екендігін білу және түсіну
		3.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған жұмыс барысында өзіндік және командалық жұмыстың мағынасын түсіну. Көшбасшылық рөлдерімен алмасып, жұмыс істей бастау
	Шапшаңдыққа бағытталған қозғалмалы ойындар	3.2.1.1 Бірқатар қозғалыс идеяларымен, стратегияларымен және жоспарларымен баламаларды талдау үшін проблемаларды жою әдістерін қолдану
		3.2.3.3 Түрлі дене жаттығулары орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстар  кеңістік, білімін қолдану
	Ұжымда жұмыс атқару	3. 3.5.5. Түрлі дене қызметтеріне қатысу мүмкіндігін қалай алу керектігін қарайды және түсіндіру
2-тоқсан
3-бөлім – Акробатика негіздерінде гимнастика	Қауіпсіздік ережесі  Жаттығулар арқылы икемділікті дамыту	3.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде тиісінше жауап қайтарып, қиындықтар мен тәуекелдерді қалай еңсеру керек екендігін түсіну және көрсету
	Аэробика элементтері бар гимнастика	3.3.2.2 Дене қызметімен  айналысқанда денені қыздыру және босаңсыту маңызын түсіндіру
		3.1.2.2 Дене дамуы үшін қарастырылған түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде қозғалыстарды қалай орындау керек екендігін білу және түсіну
	Гимнастикалық жаттығулардағы реттілік	3.1.5.5 Орындау және бағалау кезінде бірқатар іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсету және анықтай білу
		3.1.4.4 Өзінің күшті жақтары мен кемшіліктерін анықтау және басқалардың жаттығуларын орындау сапасын талқылау
	Тепе-теңдікті дамытуға арналған ойындар	3.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған жұмыс барысында өзіндік және командалық жұмыстың мағынасын түсіну. Көшбасшылық рөлдерімен алмасып, жұмыс істей бастау
		3.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмаларын және басқаларын талдау үшін конструктивті ұсыныстар жасау туралы алынған білімді пайдалану және қолдану
4-бөлім –Қазақтың ұлттық қозғалыс ойындары	Қазақтың ұлттық ойындарына баулу	3.2.7.7. Патриотизмнің мағынасын түсіндіру, топтық және дербес дене қимылдарында өзара іс қимыл мен адал ойын көрсету
		3. 3.5.5. Түрлі дене қызметтеріне қатысу мүмкіндігін қалай алу керектігін қарап, түсіндіру
	Ынтымақтастық және әділ ойын	3.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмаларын және басқаларын талдау үшін конструктивті ұсыныстар жасау туралы алынған білімді пайдалану және қолдану
		3.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жасау үшін композициялық идеялармен эксперимент жасау
3-тоқсан
5-бөлім – Денсаулық және физикалық белсенділік	Қауіпсіздік ережесі Физикалық белсенділік және төзімділік	3.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде тиісінше жауап қайтарып, қиындықтар мен тәуекелдерді қалай еңсеру керек екендігін түсіну және көрсету
		3.3.3.3 Дене жаттығуларын орындау кезінде физикалық өзгерістерді анықтау үшін бірқатар бақылау стратегияларын көрсету және түсіндіру
	Дене жаттығулары кезінде өзін-өзі басқару	3.3.1.1 Дене жаттығуларының, сауықтыру пайдасы денсаулықты нығайтуға ықпал ететін көрсете білу және түсіну
		3.1.4.4 Өзінің күшті жақтары мен кемшіліктерін анықтау және басқалардың жаттығуларын орындау сапасын талқылау
	Жұптық және топтық жұмыстардағы тапсырмалар	3.1.5.5 Орындау және бағалау кезінде бірқатар                            іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсету және анықтай білу
	Төзімділікті дамытуға бағытталған ойындар	3.1.3.3. Уақытты, кеңістікті және бірқалыптылықты түсінетінін көрсететін машықтарды және жүйелілікті дамыту және жетілдіру
6-бөлім –  Топтық ойындар элементтері	Дәлдік пен мергендікті дамытатын ойындар	3.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде тиісінше жауап қайтарып, қиындықтар мен тәуекелдерді қалай еңсеру керек екендігін түсіну және көрсету
		3.2.8.8  Қарапайым әрекеттерді орындау кезінде айырмашылық-тарын түсіндіруе отырып, өзінің және басқаларының рөлін көрсету
	Дамытатын ойындар	3.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған жұмыс барысында өзіндік және командалық жұмыстың мағынасын түсіну. Көшбасшылық рөлдерімен алмасып, жұмыс істей бастау
		3.1.4.4 Өзінің күшті жақтары мен кемшіліктерін анықтау және басқалардың жаттығуларын орындау сапасын талқылау
	Топтағы шығармашылықты дамытуға бағытталған ойындар	3.2.3.3 Түрлі дене жаттығулары орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстар  кеңістік, білімін қолдану
		3.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмаларын және басқаларын талдау үшін конструктивті ұсыныстар жасау туралы алынған білімді пайдалану және қолдану
	Баскетбол элементтері бар эстафета	3.2.1.1 Бірқатар қозғалыс идеяларымен, стратегиялармен және жоспарлармен баламаларды талдау үшін проблемаларды жою әдістерін қолдану
		3.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жасау үшін композициялық идеялармен эксперимент жасау
4-тоқсан
7-бөлім – Ойын арқылы әлеуметтік дағдылар	Қауіпсіздік ережесі Ойындағы қарым-қатынас дағдылары	3.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде тиісінше жауап қайтарып, қиындықтар мен тәуекелдерді қалай еңсеру керек екендігін түсіну және көрсету
		3.2.8.8  Қарапайым әрекеттерді орындау кезінде айырмашылық-тарын түсіндіруе отырып, өзінің және басқаларының рөлін көрсету
	Жарыс элементтері бар ойындар	3.1.2.2 Дене дамуы үшін қарастырылған түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде қозғалыстарды қалай орындау керек екендігін білу және түсіну
		3.2.4.4. Бірқатар дене жаттығуларына  қатысқан кезде ережелерді және құрылымдық тәсілдерді білетінін қолдану және пайдалану
	Жігерлендіру және қозғалыс қасиеттерін дамыту	3.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмаларын және басқаларын талдау үшін конструктивті ұсыныстар жасау туралы алынған білімді пайдалану және қолдану
		3.2.6.6. Тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жасау үшін композициялық идеялармен эксперимент жасау
	Топтық қозғалыс әрекетінің прогресі	3.1.6.6 Қозғалыс қызметін оқытудың түрлі кезеңдерінде тәуекелдердің туындауын қысқарту және қиындықтарды еңсеру шеберлігі мен машықтарын жетілдіру
8-бөлім – Жеңіл атлетика арқылы салауатты өмір салты	Салауатты өмір салтын қалыптастыру	3.3.4.4. Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде тиісінше жауап қайтарып, қиындықтар мен тәуекелдерді қалай еңсеру керек екендігін түсіну және көрсету
		3.3.1.1 Дене  жаттығуларының, сауықтыру пайдасы денсаулықты   нығайтуға ықпал ететін көрсете білу және түсіну
	Жүгіру ойындарына қатысу	3.1.3.3. Уақытты, кеңістікті және бірқалыптылықты түсінетінін көрсететін машықтарды және жүйелілікті дамыту және жетілдіру
	Ұзындыққа және биіктікке секіру	3.1.5.5 Орындау және бағалау кезінде бірқатар                            іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсету және анықтай білу
	Лақтыру тәжірибелері	3.2.5.5. Өзінің шығармашылық тапсырмаларын және басқаларын талдау үшін конструктивті ұсыныстар жасау туралы алынған білімді пайдалану және қолдану
		3.2.2.2 Әрекет мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған жұмыс барысында өзіндік және командалық жұмыстың мағынасын түсіну. Көшбасшылық рөлдерімен алмасып, жұмыс істей бастау

4) 4-сынып:

9-кесте

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері	Тақырып/ Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны	Оқыту мақсаттары
1-тоқсан
1-бөлім – Жүгіру, секіру және лақтыру	Қауіпсіздік ережесі Қысқа қашықтыққа жүгіру	4.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде  қиындықтар мен тәуекелдерді еңсеру үшін тиісті реакцияларды таңдау және қолдану
		4.3.1.1 Дене жаттығулары үшін денсаулық және салауатты өмір салтын маңыздылығын талдау және түсіну
	Ұзындыққа секіру негіздері	4.3.2.2 Дене қызметімен айналысқан кезде, денені қыздыру және босаңсыту   қажеттілігін көрсету және талқылау
		4.3.3.3 Дене қимылдарын орындау кезінде немесе орындағаннан кейін белгілі бір физикалық өзгерістерді көру үшін бірқатар бақылау стратегияларын қолдану
	Лақтырудың түрлері мен тәжірибелері	4.1.2.2  Дене дамуына ықпал ететін түрлі жүйелі жаттығулар мен қозғалыстарды орындау сапасын арттыруды түсіну және көрсету
	Жеңіл атлетика элементтері бар эстафета	4.1.1.1 Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде негізгі қозғалыс машықтарын түсіну және көрсету
		4. 3.5.5.Дене қимылдарына қатысудың түрлі мүмкіндіктерін зерттеу және салыстыру, оларға қатысу мүмкіндіктерін алу жолдарын қарастыру
2-бөлім – Жеңілдетілген спорттық ойындар	Волейбол доптарымен ойындар	4.2.8.8  Түрлі әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылықтарын сезіне отырып, түрлі рөлдермен эксперимент жасау.
	Спорттық ойындар	4.1.2.2  Дене дамуына ықпал ететін түрлі жүйелі жаттығулар мен қозғалыстарды орындау сапасын арттыруды түсіну және көрсету
		4.2.2.2 Көшбасшылық рөлдерімен кезектесіп алмасып, әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше және топта жұмыс істей білу
	Техникасы жеңіл тапсырмалар	4.2.1.1 Баламаларды анықтап және жасап қозғалыс идеяларын, стратегияларды және жоспарларды анықтау және ұйымдастыру.
		4.2.3.3 Түрлі дене жаттығулары орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстар  кеңістік айрмашылығын білу.
	Топтағы негізгі жұмыстар	4. 3.5.5. Дене қимылдарына қатысудың түрлі мүмкіндіктерін зерттеу және салыстыру, оларға қатысу мүмкіндіктерін алу жолдарын қарастыру
2-тоқсан
3-бөлім – Гимнастиканың негізгі элементтері	Қауіпсіздік ережесі Жалпы дамытуға арналған жаттығулар	4.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде  қиындықтар мен тәуекелдерді еңсеру үшін тиісті реакцияларды таңдау және қолдану
		4.3.2.2 Дене қызметімен айналысқан кезде, денені қыздыру және босаңсыту қажеттілігін көрсету және талқылау
	Акробатиканың жеңіл элементтері	4.1.2.2  Дене дамуына ықпал ететін түрлі жүйелі жаттығулар мен қозғалыстарды орындау сапасын арттыруды түсіну және көрсету
	Жеңіл гимнастикалық құралдармен жаттығулар	4.1.5.5 Қолданылатын бірқатар іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсете, түсіндіре отырып, өзінің және басқаларының                           іс-қимылдарды орындауына ортақтасу
		4.1.4.4. Дене жаттығуларын шебер орындау үшін әлеуетті анықтап, қозғалыстың күшті және әлсіз жақтарын салыстыру
	Гимнастикалық құралдарға бағытталған тапсырмалар	4.2.2.2 Көшбасшылық рөлдерімен кезектесіп алмасып, әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше және топта жұмыс істей білу
		4.2.5.5. Орындаушыларға конструктивтік ұсыныстар жасау үшін шығармашылық тапсырмаларға қатысты өзінің сыни тұрғыдан көзқарасы мен басқаларының көзқарастарын біріктіру
4-бөлім – Қазақ ұлттық ойындар	Қазақтың қозғалмалы ойындары	4.2.7.7. Топтық және дербес дене қимылдарында патриоттық сезімін, өзара іс қимылдар мен адал бәсекелестікті көрсету
		4. 3.5.5. . Дене қимылдарына қатысудың түрлі мүмкіндіктерін зерттеу және салыстыру, оларға қатысу мүмкіндіктерін алу жолдарын қарастыру
	Ұлттық зияткерлік ойындар	4.2.5.5. Орындаушыларға конструктивтік ұсыныстар жасау үшін шығармашылық тапсырмаларға қатысты өзінің сыни тұрғыдан көзқарасы мен басқаларының көзқарастарын біріктіру
		4.2.6.6. Белгілі бір тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін бірқатар композициялық идеяларды анықтау  және құрау
3-тоқсан
5-бөлім – Шаңғы/кросс/коньки даярлық негіздері (Шаңғы/кросс/коньки даярлық сабақтарын әр-түрлі аймақтардың ауа райына сәйкес өзара алмастыруға болады)	Қауіпсіздік ережесі Тапсырма арқылы дене шынықтыру компоненттерін дамыту	4.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде  қиындықтар мен тәуекелдерді еңсеру үшін тиісті реакцияларды таңдау және қолдану
		4.3.3.3 Дене қимылдарын орындау кезінде немесе орындағаннан кейін белгілі бір физикалық өзгерістерді көру үшін бірқатар бақылау стратегияларын қолдану
	Аэробикалық жаттығудың пайдасы	4.3.1.1 Дене жаттығулары үшін денсаулық және салауатты өмір салтын маңыздылығын талдау және түсіну
		4.1.4.4. Дене жаттығуларын шебер орындау үшін әлеуетті анықтап, қозғалыстың күшті және әлсіз жақтарын салыстыру
	Қашықтықтан өту тапсырмалары	4.1.5.5 Қолданылатын бірқатар іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсете, түсіндіре отырып, өзінің және басқаларының  іс-қимылдарды орындауына ортақтасу
		4.1.3.3 Қимылды орындаудың уақыт, кеңістік және бір қалыптылық туралы түсініктерін көрсететін бірқатар тиімді машықтарды және жүйеліліктерді түсіну және қолдана білу
6-бөлім – Бірлескен және шытырман тапсырмалар арқылы оқыту	Басқалармен ынтымақтастық және көшбасшылық	4.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде  қиындықтар мен тәуекелдерді еңсеру үшін тиісті реакцияларды таңдау және қолдану
		4.2.2.2 Көшбасшылық рөлдерімен кезектесіп алмасып, әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше және топта жұмыс істей білу
	Шытырман және бірлескен тапсырмалар арқылы оқыту	4.2.8.8  Түрлі әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылықтарын сезіне отырып, түрлі рөлдермен эксперимент жасау
		4.1.4.4. Дене жаттығуларын шебер орындау үшін әлеуетті анықтап, қозғалыстың күшті және әлсіз жақтарын салыстыру
	Ойындардағы қиялды дамыту	4.2.3.3 Түрлі дене жаттығуларын орындауда қолайлы  оқыту ортасын құру маңыздылығын мойындай отырып, идеяларды, ресурстар  кеңістік айрмашылығын білу.
		4.2.5.5. Орындаушыларға конструктивтік ұсыныстар жасау үшін шығармашылық тапсырмаларға қатысты өзінің сыни тұрғыдан көзқарасы мен басқаларының көзқарастарын біріктіру
	Баскетбол элементтері бар ойындар	4.2.1.1 Баламаларды анықтап және жасап қозғалыс идеяларын, стратегияларды және жоспарларды анықтау және ұйымдастыру.
		4.2.6.6. Белгілі бір тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін бірқатар композициялық идеяларды анықтау және құрау
4-тоқсан
7-бөлім –Қарым-қатынас орнату үшін ойындар	Қауіпсіздік ережесі Допты игеру дағдыларын дамыту	4.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде  қиындықтар мен тәуекелдерді еңсеру үшін тиісті реакцияларды таңдау және қолдану
		4.2.8.8  Түрлі әрекеттерді орындау кезінде олардың айырмашылықтарын сезіне отырып, түрлі рөлдермен эксперимент жасау
	Доппен жасалатын жаттығуларды құрастыру	4.2.6.6. Белгілі бір тақырыптарды, көңіл күйлер мен эмоцияларды жеткізу үшін бірқатар композициялық идеяларды анықтау және құрау
		4.2.4.4 Түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде ережелер мен құрылымдық тәсілдерді жасау және қолдану
	Ойындардағы топтық іс-әрекеттер	4.2.5.5. Орындаушыларға конструктивтік ұсыныстар жасау үшін шығармашылық тапсырмаларға қатысты өзінің сыни тұрғыдан көзқарасы мен басқаларының көзқарастарын біріктіру
		4.1.2.2  Дене дамуына ықпал ететін түрлі жүйелі жаттығулар мен қозғалыстарды орындау сапасын арттыруды түсіну және көрсету
	Доппен түрлендірілген ойындар	4.1.6.6 Жаттығулардың әр түрін орындау кезінде тәуекелдерді қысқарту және туындайтын қиындықтарды еңсеру қабілеттілігін көрсетіп орындалатын жаттығулардың күрделілігінің деңгейін тани білу
8-бөлім –Денсаулық туралы білім алу және практика арқылы машықтандыру	Қозғалмалы ойындар дене шынықтырудың компоненті ретінде	4.3.4.4.   Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дене жаттығуларын орындау кезінде  қиындықтар мен тәуекелдерді еңсеру үшін тиісті реакцияларды таңдау және қолдану
		4.3.1.1 Дене жаттығулары үшін денсаулық және салауатты өмір салтын маңыздылығын талдау және түсіну
	Жүгіру дағдылары мен денсаулықты нығайту	4.1.3.3 Қимылды орындаудың уақыт, кеңістік және бір қалыптылық туралы түсініктерін көрсететін бірқатар тиімді машықтарды және жүйеліліктерді түсіну және қолдана білу
		4.1.5.5 Қолданылатын бірқатар іс-қимылдарды, кеңістікті, динамиканы және байланыстарды көрсете және түсіндіре отырып, өзінің және басқаларының іс-қимылдарды орындауына ортақтасу
	Денсаулықты нығайтуға арналған ойындар мен эстафеталар	4.2.5.5. Орындаушыларға конструктивтік ұсыныстар жасау үшін шығармашылық тапсырмаларға қатысты өзінің сыни тұрғыдан көзқарасы мен басқаларының көзқарастарын біріктіру
		4.2.2.2 Көшбасшылық рөлдерімен кезектесіп алмасып, әрекет мақсаттарына қол жеткізу үшін өз бетінше және топта жұмыс істей білу

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы 8 сәуірдегі

№ 266 бұйрығына 8-қосымша

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына 182-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптары үшін

«Дүниетану» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы

1. Түсіндірме жазба

1.   Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы                      23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.       

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім және білікті саналы түрде меңгеруіне арналған әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдану, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттерінің тәсілін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте бағдарлану біліктерін меңгеруге бағыттайды.

4.   Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері қазіргі мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқыту тәсілі пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдар болып табылады.

5.                      Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты. 

6.   Оқытудың қазіргі кезеңінде оқушы өздігімен білімге ие болу барысында оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру болып табылады. Бұл тәсіл пәндік білім, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге, өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуіне, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірге шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7.   Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесінде өктемшілікке жол бермей, қатысушылардың барлығының ынтымақтастығы үшін өзара қарым-қатынасында алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін.

8.   Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін шынайы шығармашылық процестегі оқушылардың қарым-қатынас моделіне айналдырады.

9.   Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағдарланған оқу жобалау қызметін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін дамытуға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттарына қол жеткізу аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

10.                 Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш тілде (қазақ, орыс және ағылшын) ұйымдастыру қарастырылған. Көптілді оқу ортасын құрудағы әр пәннің үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсіл әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдер арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

11.   Пәннің мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу процесінде керек ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттармен және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіруден тұратын оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану дағдыларын дамыту үшін тиісті алғышарттар/жағдайлар жасау қажет.

12.   Оқу бағдарламасында қалыптастырылған күтілетін нәтижелер оқу пәнінің мазмұнын анықтау негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған.

13.   Оқу бағдарламалары мазмұны жағынан оқушыны өзін-өзі оқыту субъектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субъектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды.

14.   Оқу бағдарламалары нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына және мектепті бітіргендегі нәтижелерге негізделген тәрбие мен оқытудың біртұтастық қағидатын іске асыруға мүмкіндік береді.

15.   Оқу бағдарламалары пәндік білім және білікті ғана емес, сонымен қатар, кең ауқымды дағдыларды қалыптастыру бағыттылығымен ерекшеленеді. Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі төмендегі кең ауқымды дағдыларды қалыптастыру негізі болып табылады:

1) білімді функционалды және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке жұмыс істей білу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдылар дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектеп бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады.

16.   Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарды талдау және бағалау, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылықпен қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістерге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

17.   Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу процесінде және өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылық дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.

18.   Кең ауқымды дағдылармен бірлікте тұлғалық қасиеттерді дамыту оқушыларға базалық білімді меңгертуге негіз болады:

1) «қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек және шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландыру негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының мінез-құлқын және күнделікті іс-әрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдарлар болуы тиіс.

2. «Дүниетану» оқу пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

 

19.   «Дүниетану» пәнінің оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасының Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес негізгі және жоғарғы мектепте қоғамдық-гуманитарлық цикл пәндерінің кіріктірілген пропедевтикалық курсы ретінде әзірленді.

20.   «Дүниетану» – адам, табиғат және қоғам, олардың өзара байланысы мен тәуелділігі жөніндегі білім жүйесін құрайтын кіріктірілген пән. Оқу пәнінің нысандары – адам, табиғат және қоғам, оның ішінде отбасы, мәдениет, денсаулық, қарым-қатынас, ұлт, қауымдастық, мемлекет, қоршаған табиғи орта.

21.   «Дүниетану» пәні:

1)  оқушыларда тұлғалық, қоғамдық және ұлттық сананы, патриотизм мен адамгершілікті қалыптастырады;

2)  қоршаған орта туралы ғылыми негіздерді қалыптастырады, тарихи және географиялық тұрғыдан ойлауын дамытуға ықпал етеді;

3)  Қазақстанның және бүкіл әлемнің тарихи және қазіргі оқиғалары, олардың себептері, өзгерістері, сабақтастығы, ұқсастықтары мен айырмашылықтары туралы білім қалыптастырады;

4)  өткен және қазіргі оқиғалардың тигізетін әсері туралы түсінігін тереңдетеді;

5)  өз халқының және өзге халықтардың мәдениетін, дәстүрін сыйлай білу, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды құрметтеу сезімін қалыптастырады;

6)  азаматтық құқықтар мен міндеттерді түсінуіне жағдай жасайды;

7)  әлеуметтік ортада қоғамдық мінез-құлық нормаларын және қауіпсіздік ережелерін сақтай білу маңыздылығын қамтамасыз етеді.

22.   «Дүниетану» пәнінің мақсаты:

1)  ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар тұрғысынан оқушылардың

бойында адам, табиғат және қоғамның өзара байланысуы және өзара келісілуі туралы білім жүйесін қалыптастыру.

23.   Пәннің міндеттері:

1) оқушыларда қоғам және табиғат құбылыстары мен нысандарының өзара байланысы мен өзара тәуелділігі туралы түсініктер қалыптастыру;

2) оқушыларда табиғи, әлеуметтік және технологиялық ортадағы мінез-құлық нормаларын және қауіпсіздік ережелерін қалыптастыру;

3) оқушыларда табиғи және әлеуметтік шынайылықты тану әдістерін: бақылау, эксперимент, сауалнама тәжірибелерінің қалыптасуын қамтамасыз ету;

4) оқушылардың танымдық әрекетін дамытуды қамтамасыз ету;

5) оқушыларды қазіргі қазақстандық қоғамға тән ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесіне дағдыландыру;

6) пәнді оқыту арқылы оқушыларда өзін қоршаған ортаға, қоғамның табиғи және мәдени құндылықтарына дұрыс қатынастар қалыптастыру.

3. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

24.   Оқытудағы құндылықтық-бағдарлық тәсіл – оқу әрекетін белгілі бір құндылықтар тұрғысынан ұйымдастыру және жүзеге асыру, нәтижелерге қол жеткізу және пайдалану тәсілі. Құндылықтық-бағдарлық оқу процесі оқушы тұлғасының құндылықтар жүйесін қалыптастырады. Құндылықты бағдарлану – тұлғаның өз әрекетінде бағдар ретінде жекелеген құндылықтарды таңдап алу (құндылықтарда бағдарлану қабілеттілігі) қабілеттілігі (қасиеті), сондай-ақ, оларды өзінің әлеуметтік маңызды құндылықтары ретінде сезіну және қабылдау қабілеттілігі. Құндылықтарды жүзеге асыру дегеніміз құндылықтардан шығатын талаптарға сай болу және күнделікті өмірді сол талаптарға бағындыру. Құндылықтардың мәні қоғамда сәтті әрекет ету үшін қажет нормаларды, дағдыларды, өмір салтын, мінез-құлық стилін қалыптастыруда көрініс табады.

25.   Құндылықтар – әлеуметтік қолдауға ие және адамдардың көпшілігі мойындайтын белгілі нысандардың және құбылыстардың, адамдық қасиеттер мен мінез-құлық ережелерінің тұлғалық және әлеуметтік-мәдени маңыздылығы. Құндылықтар тұлғаны уәждеудің маңызды факторы ретінде мінез-құлық пен іс-әрекеттерді ынталандарады.

26.   «Мәңгілік ел» ұлттық идеясының құндылықтары орта білім беру құндылықтарының идеялық негізі болып табылады. Қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық және өмір бойы оқып-үйрену – орта білім беру құндылықтары ретінде белгіленді.

27.   Тұлғалық-бағдарлық тәсіл. Тұлғалық-бағдарлық тәсілдің мақсаты оқушының психикалық және физиологиялық дамуының жеке ерекшеліктерін, қажеттіліктері мен жүріс-тұрыс уәждерін, әлеуетті қабілеттіліктерін ескере отырып оқу процесін дараландыру, оқу процесінде тұлғаны үйлесімді қалыптастыру және жан-жақты дамыту, оның шығармашылық қабілеттерін толық ашу.

28.   Іс-әрекеттік тәсіл. Іс-әрекеттік тәсілдің негізгі мазмұны – оқушы білімді дайын күйінде алмай, оны өзі өндіруден, өз оқу әрекетінің мазмұны мен түрлерін ұғынудан, оның ережелер жүйесін түсіну мен қабылдаудан, жетілдіруге белсенді қатысудан тұрады, ол өз кезегінде білім, оқу біліктері мен дағдыларын және кең ауқымды дағдылардың белсенді әрі сәтті қалыптасуын қамтамасыз етеді. Оқушылардың оқу әрекеттері «білу», «түсіну», «талдау», «бағалау», «жинақтау» санаттары бойынша топтастырылған.

29.   Саралап оқыту тәсілі. Саралап оқыту тәсілі оқу процесінің білім алушылардың әртүрлі топтары үшін мамандандырылуын, оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру мақсатында түрлі топтарда оқыту үшін түрлі жағдайлар жасауды көздейді. Саралап оқыту тәсілі оқушылардың түрлі топтарының оқу әрекетін ұйымдастыру үшін арнайы оқыту әдістерін және іс-әрекеттерді саралау тәсілдерін кіріктіреді. Сараланған оқу қызметін ұйымдастыру шарты – күрделілігімен, оқу-танымдық қызығушылықтарымен, мұғалім тарапынан көмек сипатымен ерекшеленетін сараланған тапсырмаларды қолдану болып табылады.

30.   Коммуникативтік тәсіл. Оқытудағы коммуникативтік тәсіл екі немесе одан артық адамдардың сөйлесу әрекеті процесінде ақпаратты тарату мен жариялау, білім, білік және дағдылармен алмасуды білдіреді. Тіл арқылы қатынасу қабілеттілігі коммуникативтік тәсілдің нәтижесі болып табылады, яғни қарым-қатынастың басқа қатысушыларымен өзара әрекеттесу процесінде тілдік және сөйлеу нормаларын дұрыс пайдалана білу және қатынас жағдайына сай тиімді коммуникативті мінез-құлықтың, қатынастың ұқсас жағдайын таңдай отырып, ой бөлісу және алмасу. Коммуникативтік тәсілге сәйкес ұйымдастырылған оқу процесі қатынас икемділігін қалыптастыратын тапсырмаларды және шынайы қатынас жағдайларына сай жұмыс режимдерін (жұптық және топтық жұмыстарды) кіріктіруі тиіс.

31.   Ортақ тақырыптар арқылы оқыту. «Дүниетану» оқу пәнінің «ортақ тақырыптарының» мазмұны оқушының «жақын аймағынан», яғни оның өз іс-әрекетімен тікелей байланысты тақырыптарды оқудан басталады. Алты-жеті жастағы балалар өз ойын білдіруге, оқу мазмұны бойынша сұрақ қоюға, сұрақтарға жауап іздеуге үйренуі тиіс.

32.   Ойын арқылы оқыту. Оқу процесінде білімді меңгертуде оқу әдісі ретінде ойынды қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Педагогикалық ойын технологияларының басты элементтері – ойын алдында оқушыларға нақты оқу мақсаты қойылады; ойын арқылы белгілі педагогикалық нәтижеге қол жеткізу жоспарланады, оқу әрекеті ойын ережелеріне бағынады, оқу материалы ойын құралы болып табылады. Оқушылардың сабақтағы ұжымдық іс-әрекетті ұйымдастыруға бағытталған ойын әдісі арқылы олардың шағын топтың өзге мүшелерінің пікірін сыйлау, әртүрлі нәтижелі іс-әрекет негізінде соңғы нәтижені алдын-ала көре білу, өздігімен іс-әрекетті жоспарлау, мақсатқа жету амалдарын таңдау мүмкіндігі беріледі.

33.   Жобалау тәсілі. Оқу жобасы – оқушының немесе оқушылар тобының ғылыми-зерттеу, шығармашылық немесе практикалық сипаттағы проблемаларды шешу жөніндегі нәтижелерге қол жеткізуіне бағытталған оқу-танымдық әрекеті. Ортақ мақсатымен, келісілген әдістер және іс-әрекеттердің реттілігімен, кеңейтілген шешімдер мен белгілі тәсіл бойынша рәсімделген нәтижелермен сипатталады. Бұл әдіс білім алушының өз алдына жеке проблема қойып, оны шешудің өзіндік жолдарын табуымен сипатталады. Бастауыш мектепте жобалау әдісі білім алушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес жүзеге асырылады. Бірақ, жобалау іс-әрекетінің алгоритмі (жоба – мұғалімнің көмегімен білім алушының маңызды проблеманы шешудегі өзіндік іс-әрекеті) толығымен сақталады. Бөлім мазмұнымен танысу аясында білім алушылардың ұжымдық/топтық жобалар бойынша жұмыстарын ұйымдастыру ұсынылады. Жобалық жұмыстар сабаққа бөлінген сағаттармен ғана шектелмейді, сондықтан сабақтан тыс интеграция да қарастырылады.

34.   Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану:

1) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану құзыреттілігі негізгі АКТ-дағдыларда құрылады және технологияларды жұмыс, бос уақыт және коммуникация үшін дұрыс және шығармашылықпен пайдалана білуден тұрады;

2) оқушылар барлық пәндер бойынша оқу процесінде құрал-жабдықтар мен қосымшалардың кең ауқымын пайдалана отыра, ақпаратты табу, жасау және онымен жұмыс жасай отыра, ынтымақтастықта, мәліметтермен және идеялармен алмаса отыра, өз жұмысын бағалай және жетілдіре отыра АКТ пайдалану дағдыларын дамытады;

35. «Дүниетану» пәні бағдарламасында ол төмендегі жұмыс түрлері арқылы жүзеге асырылады:

1) БАҚ және мультимедиялық ресурстарды пайдалану;

2) ақпаратты дерекқордан және интернеттен іздеу;

3) сандық және Интернет-дереккөздер арқылы алынған ақпараттарды таңдау, өңдеу және оның нақтылығын, сенімділігін, құндылығын бағалай білу;

4) есептік, мәтіндік және көретін ақпаратты және дерекқормен, оның ішінде гиперсілтемелерді, электрондық кестелерді, графикалық және басқа қосымшаларды пайдаланып жұмыс істеу арқылы мәліметтерді қабылдау, іріктеу және жүйелей білу;

5) ақпаратты құрастыруда және өңдеуде АКТ пайдалану;

6) заңдылықтар мен үрдістерді зерттеу; модельдер мен модельдеуді пайдалану, сонымен қатар, жылжымайтын және қозғалыстағы бейнелерді, дыбыстарды және мәтіндерді мультимедиялық таныстырылымдар құру үшін біріктіру мүмкіндіктерін зерделеу;

36. Сандық ақпараттың икемділігін басқа нұсқаларды зерделеуде, нақтылауда және нәтижелерді жақсартуда толығымен пайдалану;

1) электрондық байланысқа, он-лайн форумдарға, виртуалдық оқыту орталарына қатысу арқылы басқа оқушылармен және мұғалімдермен түрлі байланыс арналары бойынша ынтымақтастық қарым-қатынас жасау және ақпарат алмасу;

2) оқытудың белсенді түрлеріне техникалық қолдау көрсету мақсатында интерактивті тақтаны қолдану;

3) аяқталған жұмысты мектеп шеңберінде және өзге орталарда мультимедиялық таныстыру.

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

37. «Дүниетану» пәнінің оқыту нәтижелері критериалды бағалауды

қолдану арқылы жүзеге асырылады.

38.   Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз

байланысына негізделген. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процесін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

39.   Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұрады.

40.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз жүргізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процесін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

41.   Жиынтық бағалау оқытудың белгілі мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пән бойынша тоқсандық және жылдық баға қою үшін қолданылады.

5. «Дүниетану» оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

42.   Оқу жүктемесін бөлу:

1-кесте

Сынып	Аптадағы сағат саны	Жылдық сағат саны
1	1	33
2	1	34
3	1	34
4	1	34

43.   Оқу пәнінің мазмұны:

1) пән бойынша білім мазмұны оқу бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Оқу бөлімдері одан әрі жинақталған білім, түсінік және дағдыларды қалыптастыру мақсаттарын көздейтін күтілетін нәтижелер түріндегі: білік немесе дағды, білім немесе түсініктен тұрады. Әрбір бөлімше ішінде бірізді ұйымдастырылған оқу мақсаттары мұғалімдерге өз жұмысын жоспарлауға және оқушылардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ, оларды оқытудың келесі кезеңдері туралы хабардар етуге мүмкіндік береді:

2-кесте

№	Бөлім	Бөлімше
1	Мен және қоғам	1.1 Мен және менің отбасым
		1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы
		1.3 Менің атамекенім
		1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік
		1.5 Құқық және міндет
		1.6 Мерекелер
2	Елімнің табиғаты	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану
		2.2 Ауа райы және климат
		2.3 Табиғат жағдайлары және олардың әсері
		2.4 Туризм
3	Тарих толқынында	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер
		3.2 Қазақстанның тарихи тамыры
		3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар
		3.4 Атақты тарихи тұлғалар мен мәдениет қайраткерлері
		3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм

2) бағдарламада оқу мақсаттарын пайдалану ыңғайлылығы үшін код енгізілді. Код бойынша бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сандар –бөлімшенің, төртінші сан - оқу мақсатының реттік санын білдіреді. Мысалы, 1.2.1.4 кодировкасында: «1» – сынып, «2.1.» – бөлімше, «4» – оқу мақсатының реттік саны.

44.   Оқыту мақсаттарының жүйесі. Оқыту мақсатының мазмұны пәндік сипаттағы білімі мен білігін ғана емес, сонымен қатар оны нақты тәжірибеде қолдануды, АКТ-ны пайдалану, пәнаралық және сабақаралық байланысты іске асыруды, сөйлеу қызметінің түрлерін және коммуникативті дағдыларды дамытуды қарастырады:

1) «Мен және қоғам»:

3-кесте

Тақырып	1 -сынып	2 –сынып	3-сынып	4-сынып
	Оқушы:
1.1 Менің отбасым	1.1.1.1 түрлі дереккөздерді зерттеу негізінде «Отбасы» ұғымын түсіну және мәнін түсіндіру; 1.1.1.2 отбасы мүшелеріне қатысты туыстық байланыстар жүйесіндегі өз орнын анықтау 1.1.1.3 отбасы мүшелерінің арасындағы өзара қамқорлықтың маңызын түсіндіріп, мысал келтіру 1.1.1.4 тауар-ақша қатынасының қарапайым түрлерін түсіндіру; 1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттілікте- рінің құрылымын, олардың қайдан келетінін анықтау	2.1.1.1 отбасылық мұрағат негізінде отбасы мүшелерінің ауызша портретін жасау; 2.1.1.2 мысалдар келтіре отырып, өз отбасындағы әдеп нормаларын түсіндіру; 2.1.1.3 түрлі дереккөздерді зерттеу арқылы жалпыға ортақ әдеп нормаларын анықтау; 2.1.1.4 бақылау мен сауалнама негізінде тұтыну заттарына деген отбасы қажетті- ліктерінің құрылымын, олардың түсу көзін анықтау	3.1.1.1 отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық қатынастарды түсіндіру; 3.1.1.2 әулет шежіресін құрастыру; 3.1.1.3 өз әулетінің құндылықтарын анықтау; 3.1.1.4 өз шығындарын жоспарлау және негіздеу; 3.1.1.5 өз шығындарын оңтайландыру жолдарын ұсыну	4.1.1.1 отбасының қоғам өміріндегі маңызын дәлелдеу; 4.1.1.2 отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдау; 4.1.1.3 отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдау; 4.1.1.4 отбасы бюджетін оңтайландыру жолдарын ұсыну
1.2 Мектеп және мектеп қоғамдас-тығы	1.1.2.1 мектептің адам өміріндегі маңызын түсіндіру; 1.1.2.2 мектептегі функционалдық аймақтардың орналасқан жерін анықтау; 1.1.2.3 мектептегі тәртіп ережелерін сақтау маңыздылығын түсіндіру; 1.1.2.4 күн тәртібін сақтаудың маңызын түсіндіру және күн тәртібін құрастыру; 1.1.2.5 тәулік уақыты мен апта күндерінің атауларын қолдану; 1.1.2.6 өзін мектеп оқушысы және сынып ұжымының мүшесі ретінде сипаттау	2.1.2.1 мектептегі оқу және оқудан тыс әрекет түрлерін түсіндіру; 2.1.2.2 мектеп қауымдастығының құрылымын және мүшелерінің қызметін анықтау; 2.1.2.3 мектеп қауымдастығындағы ұжымдық, топтық және тұлғааралық мінез-құлық нормаларын түсіндіру; 2.1.2.4 өз сыныбын сипаттау	3.1.2.1 сыныптың өзін-өзі басқару ережелерін түсіндіру және өз нұсқасын ұсыну; 3.1.2.2 түрлі көзқарастар жағдайында сыныпта ұжымдық шешімді қабылдау жолдарын түсіндіру; 3.1.2.3 қоғамда өзін өзі ұстау әдеп нормаларын түсіндіру; 3.1.2.4 өз тәжірибесінен мысал келтіре отырып, адамдар арасындағы достықтың маңыздылығын дәлелдеу	4.1.2.1 мектептің өзін-өзі басқару ұйымына мүше болу жолдарын түсіндіру; 4.1.2.2 оқушылар арасындағы көшбасшыға тән тұлғалық қасиеттерді анықтау
1.3 Менің атамекенім	1.1.3.1 өз мекен-жайын атау және елді мекенінің географиялық орналасқан жерін сипаттау; 1.1.3.2 өзі тұратын елді мекеннің басты көшесін, ғимараттарын және көрнекі жерлерін сипаттау	2.1.3.1 өз зерттеулеріне сүйене отырып, тұратын жерінің көрікті жерлерін сипаттау және бейнелеу; 2.1.3.2 Қазақстан картасынан ірі өзен-көлдерді, қалаларды, жолдарды, өз облысын көрсету	3.1.3.1 елді мекендерді түрлі белгілері бойынша ажырату (типі, көлемі, қызметі); 3.1.3.2 қала мен ауылдың байланысын зерттеу, мысалдар келтіру	4.1.3.1 түрлі дәрежедегі әкімшілік-аумақтық бірліктерді (аймақ, аудан, облыс) ажырату; 4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.1 жеке бас гигиенасын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру; 1.1.4.2 тамақтану режимін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру; 1.1.4.3 үйдегі қауіпсіздік ережелерін түсіндіру; 1.1.4.4 жолда жүру тәртібін, жаяу жүргіншілердің қозғалысын реттейтін жол белгілерінің мәнін түсіндіру; 1.1.4.5 үй мен мектеп арасындағы қауіпсіз маршрут жоспарын құрастыру; 1.1.4.6 шұғыл көмек қызметтерін білу және олармен хабарласу жағдайларын анықтау	2.1.4.1 түрлі дереккөздер негізінде пайдалы және зиянды тағамдардың арасындағы айырмашылық-тарды анықтау; 2.1.4.2 күнделікті жағдаяттардағы (үйде және қоғамдық орындарда) қауіпсіздік ережелерін түсіндіру; 2.1.4.3 көлік түрлерін, олардың қажеттілігін ажырату; 2.1.4.4 қоғамдық көліктегі өзін өзі ұстау ережелерін түсіндіру	3.1.4.1 тұрмыстық құралдарды пайдалану ережелерін графикалық түрде көрсету; 3.1.4.2 спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің қабілеттерін анықтау; 3.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау; 3.1.4.4 табиғи ортадағы өзінің қауіпсіздігін жоспарлау	4.1.4.1 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану себептерін зерттеу; 4.1.4.2 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану қаупін азайту және алдын алу әдістерін ұсыну; 4.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде жасанды ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау; 4.1.4.4 жасанды ортадағы өз қауіпсіздігін жоспарлау
1.5 Құқық және міндет		2.1.5.1 өз өмірінен мысалдар келтіру негізінде құқықты, міндетті және жауапкершілікті ажырату; 2.1.5.2 қоғамға қызмет етудің әлеуметтік маңызын түсіндіру	3.1.5.1 Қазақстан Республикасы Конституциясының маңызын түсіндіру	4.1.5.1 Конституцияның қоғам өміріндегі маңызы туралы қорытындылар жасау; 4.1.5.2 Қазақстан Республикасын ың азаматы ретінде демократиялық құқықтары мен бостандықтарынан, міндеттерінен мысалдарын келтіру;
1.6 Мерекелер	1.1.6.1 отбасылық мерекелердің бірін сипаттау	2.1.6.1 таңдауы бойынша Қазақстан Республикасы ның ұлттық және мемлекеттік мерекелерінің мәнін түсіндіру	3.1.6.1 зерттеулер негізінде Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерін шығармашылық түрде ұсыну	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылық түрде таныстыру

2) «Елімнің табиғаты»:

4-кесте

Тақырып	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	1.2.1.1жергілікті белгілер бойынша көкжиек тұстарын анықтау 1.2.1.2 табиғатта өзін-өзі ұстау ережелерін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру	2.2.1.1. тұсбағдардың көмегімен көкжиек бағыттарын анықтау	3.2.1.1. астрономиялық белгілер бойынша көкжиек бағыттарын анықтау; 3.2.1.2 масштаб пен шартты белгілерді пайдалана отырып, жергілікті жердің жоспарын құру	4.2.1.1. нысанның басқа нысандарға қатысты орнын анықтау; 4.2.1.2 глобус пен карталардың қолану аясын, олардан негізгі нысандарды көрсете білу; 4.2.1.3 глобус пен картадан параллельдерді, меридиандарды, экваторды көрсете білу
2.2 Климат және ауа райы	1.2.2.1 ауа райының адамға және оның іс-әрекетіне әсерін анықтау	2.2.2.1 ауа райының адам өмірі мен шаруашылық іс-әрекетіне оң және кері әсерін талдау	3.2.2.1 Жер климатының негізгі түрлерінің сипаттамаларын анықтау; 3.2.2.2 ауа райы мен климаттың қолайсыз жағдайларында өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру	4.2.2.1 адамзат дамуына климаттың әсерін талдау
2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	1.2.3.1 жыл мезгілдеріне орай табиғатта бос уақытты өткізу мүмкіндіктерін анықтау	2.2.3.1 ірі табиғи нысандардың (тау, жазық, көлдер мен өзендер) шаруашылық маңызын анықтау; 2.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңіріндегі табиғи жағдайлардың (жер бедері, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) оң және кері тұстарын талдау; 2.2.3.3 табиғаттың қолайсыз және қауіпті құбылыстарын жіктеу	3.2.3.1 адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары); 3.2.3.2 геологиялық және табиғи-климаттық апаттар туындаған жағдайдағы өзін өзі ұстау ережелерін құрастыру	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау; 4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи апаттар туындауы ықтималдылығын болжау
2.4 Туризм	1.2.4.1 туризмнің мәнін түсіндіру; 1.2.4.2 туристердің негізгі мақсаттарын анықтау	2.2.4.1 туризмнің негізгі түрлерін ажырату; 2.2.4.2 зерттеу негізінде Қазақстанда туризмнің түрлерін дамытуға қолайлы нысандарды анықтау; 2.2.4.3 туристік нысандардың ерекшеліктерін сипаттау.	3.2.4.1 Қазақстанның барынша тартымды туристік нысандарының рейтингін жасау	4.2.4.1 ақпараттың қолжетімді көздерін (интернет, кітаптар, БАҚ) пайдалана отырып, Қазақстан мен Астана бойынша туристік маршрут құру

3) «Тарих толқынында»:

5-кесте

Тақырып	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ежелгі адамдардың өмірі туралы әңгімелеу; 1.3.1.2 ежелгі заманның танымал тарихи ескерткіштері/жә дігерлері туралы әңгімелеу	2.3.1.1 көрнекі материалдар негізінде иемденуші және өндіруші шаруашылық арасындағы айырмашылық ты анықтау; 2.3.1.2 түрлі дереккөздерді зерделеу арқылы көне қалалар мен ескерткіштерді сипаттау	3.3.1.1 көшпелі және отырықшы өмір салтының ерекшеліктерін түсіндіру; 3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогресті анықтау; 4.3.1.2 тарихи мұражайлардың қызметін түсіндіру; 4.3.1.3 мұражайдың өзіндік жобасын ұсыну
3.2 Қазақстан-ның тарихи тамыры	1.3.2.1 көрнекі материалдар негізінде сақтардың өмір салтын сипаттау	2.3.2.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ғұндардың өмір салтын сипаттау	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау	4.3.2.1 түрлі дереккөздер негізінде қазақ халқының шығу тарихын түсіндіру 4.3.2.2 сақтар, ғұндар, түркілер және қазақтар арасындағы байланысты графикалық түрде бейнелеу
3.3 Қазақстан тарихында- ғы маңызды оқиғалар	1.3.3.1 Қазақстан аумағындағы көне жазулар туралы баяндау; 1.3.3.2 түрлі материалдарды, әдістер мен құралдарды пайдалана отырып көне жазуларды бейнелеу	2.3.3.1 Ботай мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттау	3.3.3.1 Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіру	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткер-лері	1.3.4.1 дереккөздерді зерделеу арқылы Томирис туралы әңгімелеу	2.3.4.1 Әл-Фарабидің ғылымның дамуына қосқан үлесі туралы әңгімелеу	3.3.4.1 тарихи мысалдар негізінде хандар, батырлар мен билердің рөлін түсіндіру; 3.3.4.2 тарихи мысалдар негізінде қазақ халқының азаттығы үшін күрескен тұлғалардың рөлін шығармашылық түрде көрсету	4.3.4.1 шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекетті-лік және патриотизм	1.3.5.1 Қазақстан Республикасының рәміздерін өзге елдердің рәміздерінен ажырату; 1.3.5.2 тәуелсіз мемлекеттің негізгі белгілері туралы әңгімелеу; 1.3.5.3 Қазақстан астанасы туралы шығармашылық жұмыстарды таныстыру	2.3.5.1 Қазақстан Республикасы ның мемлекеттік рәміздерінің мәнін түсіндіру; 2.3.5.2 бақылаулар негізінде Қазақстан Республикасы ның мемлекеттік рәміздерінің қолданылу саласын анықтау; 2.3.5.3 Қазақстан халықтары достығының маңыздылығын түсіндіру	3.3.5.1 Қазақстанның бейресми рәміздерінің мәнін түсіндіру («Алтын адам», «Бәйтерек» монументі, «Мәңгілік ел» салтанат қақпасы); 3.3.5.2 Тұлғаның, отбасының, қоғам мен мемлекеттің дамуындағы еңбектің рөлін түсіндіру	4.3.5.1 Зерттеулер негізінде «Қазақстан» атауымен байланысты мағыналық ассоциациялар қатарын (ұлттық бренд) ұсыну; 4.3.5.2 Қазақстанның әлемдік сахнадағы рөлін анықтау

45.   Ұзақ мерзімді жоспарлар:

1) 1-сынып:

6-кесте

Ортақ тақырып	Бөлімшелер	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1. Өзім туралы	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	1.1.2.6 өзін мектеп оқушысы және сынып ұжымының мүшесі ретінде сипаттау
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттіліктерінің құрылымын, олардың түсу көзін анықтау
		1.1.2.4 күн тәртібін сақтау маңызын түсіндіру және күн тәртібін құру
		1.1.2.5 тәулік уақыты мен апта күндерінің атауларын қолдану
		1.1.1.3 отбасы мүшелерінің арасындағы өзара қамқорлықтың маңызын түсіндіріп, мысал келтіру
2. Менің мектебім	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	1.1.2.1 мектептің адам өміріндегі маңыздылығын түсіндіру
		1.1.2.6 өзін мектеп оқушысы және сынып ұжымының мүшесі ретінде сипаттау
		1.1.4.3 үйдегі қауіпсіздік ережелерін түсіндіру
		1.1.4.4 жолда жүру тәртібін, жаяу жүргіншілердің қозғалысын реттейтін жол белгілерінің мәнін түсіндіру
		1.1.2.2 мектептегі функционалдық аймақтардың орналасқан жерін анықтау
		1.1.2.3 мектептегі тәртіп ережелерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
2-тоқсан
3. Менің отбасым және достарым	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	1.1.2.3 мектептегі тәртіп ережелерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.1 түрлі дереккөздерді зерттей отырып, «отбасы» ұғымын түсіну және мәнін түсіндіру
		1.1.1.2 отбасындағы өзге мүшелерге қатысты өзінің туыстық байланыстар жүйесіндегі орнын анықтау
		1.1.6.1 отбасылық мерекелердің бірін сипаттау
		1.1.1.3 отбасы мүшелерінің арасындағы қамқор қарым-қатынастың маңызын түсіндіріп, мысалдар келтіру
	1.3 Менің атамекенім	1.1.3.1 өз мекенжайын атау және елді мекенінің географиялық орналасқан жерін сипаттау
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттіліктерінің құрылымын, олардың өндіру көзін анықтау
4. Бізді қоршаған орта	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	1.2.1.1 жергілікті белгілер бойынша көкжиек тұстарын анықтау
	1.3 Менің атамекенім	1.1.3.1 өз мекенжайын атау және елді мекенінің географиялық орналасқан жерін сипаттау
		1.1.3.2 өзі тұратын елді мекеннің басты көшесін, ғимараттарын және көрнекі жерлерін сипаттау
	2.2 Климат және ауа-райы	1.2.2.1 ауа-райының адамға және оның іс-әрекетіне әсерін анықтау
		1.2.3.1 жыл мезгілдеріне орай табиғатта бос уақытты өткізу мүмкіндіктерін анықтау
3-тоқсан
5. Саяхат	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ежелгі адамдардың өмірі туралы әңгімелеу
	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	1.3.2.1 көрнекі материалдар негізінде сақтардың өмір салтын сипаттау
		1.3.4.1 дереккөздерді зерделеу арқылы Томирис туралы әңгімелеу
	2.4 Туризм	1.2.4.1 туризмнің мәнін түсіндіру
		1.2.4.2 туристердің негізгі мақсаттарын анықтау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	1.3.5.3 Қазақстан астанасы туралы шығармашылық жұмыстарды таныстырады
6. Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті	3.2 Қазақстанның тарихи тамыры	1.3.2.1 көрнекі материалдар негізінде сақтардың өмір салтын сипаттау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	1.3.5.2 тәуелсіз мемлекеттің негізгі белгілері туралы әңгімелеу
		1.3.5.1 Қазақстан Республикасының рәміздерін өзге елдердің рәміздерінен ажырату
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	1.3.3.1 Қазақстан аумағындағы көне жазулар туралы білу
		1.3.3.2 түрлі материалдарды, әдістер мен құралдарды пайдалана отырып көне жазуларды бейнелеу
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.2 ежелгі заманның танымал тарихи ескерткіштері/жәдігерлері туралы әңгімелеу
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	1.3.5.3 Қазақстан астанасы туралы шығармашылық жұмыстарды таныстыру
4-тоқсан
7. Тағам және сусындар	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.2 тамақтану режимін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ежелгі адамдардың өмірі туралы әңгімелеу
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.1 жеке бас гигиенасын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру
		1.1.4.2 тамақтану режимін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.4 тауар-ақша қатынасының қарапайым түрлерін түсіндіру
		1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттіліктерінің құрылымын, олардың өндіру көзін анықтау
8. Дені саудың – жаны сау	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.1 жеке бас гигиенасын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру
		1.1.4.3 үйдегі қауіпсіздік ережелерін түсіндіру
		1.1.4.6 шұғыл көмек қызметтерін біледі және олармен хабарласу жағдайларын анықтау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	1.2.1.2 табиғатта өзін-өзі ұстау ережелерін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру

2) 2-сынып:

7-кесте

Ортақ тақырып	Бағдарлама бөлімшелері	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1. Өзім туралы	1.1 Менің отбасым	2.1.1.1 отбасылық мұрағат негізінде отбасы мүшелерінің ауызша портретін жасау
		2.1.1.2 мысалдар келтіре отырып, өз отбасындағы әдеп нормаларын түсіндіру
		2.1.1.3 түрлі дереккөздерді зерттеу арқылы жалпыға ортақ әдеп нормаларын анықтау
		2.1.1.4 бақылау мен сауалнама негізінде тұтыну заттарына деген отбасы қажеттіліктерінің құрылымын, олардың түсу көзін анықтау
2. Менің отбасым және достарым	1.5 Құқық және міндет	2.1.5.1 өз өмірінен мысалдар келтіру негізінде құқықты, міндетті және жауапкершілікті ажырату
		2.1.5.2 қоғамға қызмет етудің әлеуметтік маңыздылығын түсіндіру
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	2.3.5.3 Қазақстан халықтары достығының маңыздылығын түсіндіру
2- тоқсан
3. Менің мектебім	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	2.1.2.1 мектептегі оқу және оқудан тыс әрекет түрлерін түсіндіру
		2.1.2.2 мектеп қауымдастығының құрылымын және мүшелерінің қызметін анықтау
		2.1.2.3 мектеп қауымдастығындағы ұжымдық, топтық және тұлғааралық мінез-құлық нормаларын түсіндіру
		2.1.2.4 өз сыныбын сипаттау
4. Туған өлкем	1.3 Менің атамекенім	2.1.3.1 өз зерттеулеріне сүйене отырып, тұратын жерінің көрікті жерлерін сипаттау және бейнелеу
		2.1.3.2 Қазақстан картасынан ірі өзен-көлдерді, қалаларды, жолдарды, өз облысын көрсету
	1.4 Денсаулық және қауіпсіздік	2.1.4.3 көлік түрлерін, олардың қажеттілігін ажырату
		2.1.4.4 қоғамдық көліктегі өзін өзі ұстау ережелерін түсіндіру
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	2.3.5.1 Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің маңызын түсіндіру
		2.3.5.2 бақылаулар негізінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің қолданылу саласын анықтау
3-тоқсан
5. Дені саудың – жаны сау	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	2.1.2.1 мектептегі оқу және оқудан тыс әрекет түрлерін түсіндіру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	2.1.4.1 түрлі дереккөздер негізінде пайдалы және зиянды тағамдардың арасындағы айырмашылықтарды анықтау
		2.1.4.2 күнделікті жағдаяттардағы (үйде және қоғамдық орындарда) қауіпсіздік ережелерін түсіндіру
6. Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті	1.6 Мерекелер	2.1.6.1 таңдауы бойынша Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелерінің мәнін түсіндіреді
		2.3.1.2 түрлі дереккөздерді зерделеу арқылы көне қалалар мен ескерткіштерді сипаттау
	3.2 Қазақстанның тарихи тамыры	2.3.2.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ғұндардың өмір салтын сипаттау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	2.3.1.1 көрнекі материалдар негізінде иемденуші және өндіруші шаруашылық арасындағы айырмашылықты анықтау
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	2.3.4.1 әл-Фарабидің ғылымның дамуына қосқан үлесі туралы әңгімелеу
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	2.3.3.1 Ботай мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттау
4-тоқсан
7. Қоршаған орта	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	2.2.1.1. тұсбағдар көмегімен көкжиек бағыттарын анықтау
	2.2 Климат және ауа-райы	2.2.2.1 ауа-райының адам өмірі мен шаруашылық іс-әрекетіне оң және кері әсерін талдау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	2.2.3.1 ірі табиғи нысандардың (тау, жазық, көлдер мен өзендер) шаруашылық маңызын анықтау
		2.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңіріндегі табиғи жағдайлардың (жер бедері, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) оң және кері тұстарын талдау
		2.2.3.3 табиғаттың қолайсыз және қауіпті құбылыстарын жіктеу
8. Саяхат	1.3 Менің атамекенім	2.1.3.1 өз зерттеулеріне сүйене отырып, тұрғылықты жерінің көрікті жерлерін сипаттау және бейнелеу
	2.4 Туризм	2.2.4.1 туризмнің негізгі түрлерін ажырату
		2.2.4.2 зерттеу негізінде Қазақстанда туризмнің түрлерін дамытуға қолайлы нысандарды анықтау
		2.2.4.3 Туристік нысандардың ерекшеліктерін сипаттау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	2.3.1.2 түрлі дереккөздерді зерделеу арқылы көне қалалар мен ескерткіштерді сипаттау

3) 3-сынып:

8-кесте

Ортақ тақырып	Бағдарлама бөлімшелері	Оқу мақсатары
1-тоқсан
1. Табиғат	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.1 Жер климатының негізгі түрлерінің сипаттамаларын анықтау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.1 адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары)
	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.2 ауа-райы қолайсыз жағдайларда өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.2 геологиялық және табиғи-климаттық апаттар туындаған жағдайдағы өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		3.1.4.4 табиғи ортадағы өзінің қауіпсіздігін жоспарлау
2. Адамгершілік	1.1 Менің отбасым	3.1.1.3 өз отбасының құндылықтарын анықтау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	3.3.5.2 тұлғаның, отбасының, қоғам мен мемлекеттің дамуындағы еңбектің рөлін түсіндіру
	1.1 Менің отбасым	3.1.1.4 өз шығындарын жоспарлау және негіздеу
		3.1.1.5 өз шығындарын оңтайландыру жолдарын ұсыну
	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	3.1.2.3 қоғамда өзін-өзі ұстау әдеп нормаларын түсіндіру
		3.1.2.4 өз тәжірибесінен мысал келтіре отырып, адамдар арасындағы достықтың маңыздылығын дәлелдеу
		3.1.2.1 сыныптың өзін-өзі басқару ережелерін түсіндіреді және өз нұсқасын ұсыну
		3.1.2.2 түрлі көзқарастар жағдайында сыныпта ұжымдық шешімді қабылдау жолдарын түсіндіру
	1.5 Құқық және міндет	3.1.5.1 Қазақстан Республикасының  Конституциясының маңызын түсіндіру
2-тоқсан
3. Уақыт	1.1 Менің отбасым	3.1.1.1 отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық қатынастарды түсіндіру
		3.1.1.2 әулет шежірсін құрастыру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.2 спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің қабілеттерін анықтау
	1.6 Мерекелер	3.1.6.1 зерттеулер негізінде Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерін шығармашылық түрде ұсыну
	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.2 ауа райы мен климаттың қолайсыз жағдайларында өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	3.3.1.1 көшпелі және отырықшы өмір салтының ерекшеліктерін түсіндіру
		3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау
4. Сәулет	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.1 адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары)
	1.3 Менің атамекенім	3.1.3.1 елді мекендерді түрлі белгілері бойынша ажырату (тип, көлемі, қызметі)
	2.4 Туризм	3.1.3.2 қала мен ауылдың байланысын зерттеу, мысалдар келтіру
		3.2.4.1 Қазақстанның барынша тартымды туристік нысандарының рейтингін жасау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	3.2.1.2 масштаб пен, шартты белгілерді пайдалана отырып, жергілікті жердің жоспарын құру
		3.2.1.1. астрономиялық белгілер бойынша көкжиек бағыттарын анықтау
3-тоқсан
5. Өнер	1.1 Менің отбасым	3.1.1.3 өз әулетінің құндылықтарын анықтау
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.1 тұрмыстық құралдарды пайдалану ережелерін графикалық түрде көрсету
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	3.3.5.1 Қазақстанның бейресми рәміздерінің мәнін түсіндіру («Алтын адам», «Бәйтерек» монументі, «Мәңгілік ел» салтанат қақпасы)
	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
6. Атақты тұлғалар	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	3.3.3.1 Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	3.3.4.1 тарихи мысалдар негізінде хандар, батырлар мен билердің рөлін түсіндіру
		3.3.4.2 тарихи мысалдар негізінде қазақ халқының азаттығы үшін күрескен тұлғалардың рөлін шығармашылық түрде көрсету
4-тоқсан
7. Су – тіршілік көзі	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.1 Жер климатының негізгі түрлерінің сипаттамаларын анықтау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.1 Адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары)
	2.4 Туризм	3.2.4.1 Қазақстанның барынша тартымды туристік нысандарының рейтингін жасау
	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.2 ауа-райы қолайсыз жағдайларда өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.2 геологиялық және табиғи-климаттық апаттар туындаған жағдайдағы өзін өзі ұстау ережелерін құрастыру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		3.1.4.4 өзінің табиғи ортадағы қауіпсіздігін жоспарлау
8. Демалыс мәдениеті. Мерекелер	1.1 Менің отбасым	3.1.1.3 өз әулетінің құндылықтарын анықтау
	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	3.1.2.3 қоғамда өзін өзі ұстау әдеп нормаларын түсіндіру
	1.6 Мерекелер	3.1.6.1 зерттеулер негізінде Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерін шығармашылық түрде ұсыну
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
	1.1 Менің отбасым	3.1.1.4 өз шығындарын жоспарлайды және негіздеу
		3.1.1.5 өз шығындарын оңтайландыру жолдарын ұсыну
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.2 спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің қабілеттерін анықтау

4) 4-сынып:

9-кесте

Ортақ тақырып	Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1-тоқсан
1. Менің Отаным - Қазақстан	1.3 Менің атамекенім	4.1.3.1 түрлі дәрежедегі әкімшілік-аумақтық бірліктерді (аймақ, аудан, облыс) ажырату
		4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
2. Адами құндылықтар	1.1 Менің отбасым	4.1.1.1 отбасының қоғам өміріндегі маңызын дәлелдеу
		4.1.1.2 отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдау
		4.1.1.3 отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдау
		4.1.1.4 отбасы бюджетін оңтайландыру жолдарын ұсыну
	1.5 Құқық және міндет	4.1.2.1 мектептің өзін-өзі басқару ұйымына мүше болу жолдарын түсіндіру
		4.1.2.2 оқушылар арасындағы көшбасшыға тән тұлғалық қасиеттерді анықтау
		4.1.5.1 Конституцияның қоғам өміріндегі маңызы туралы қорытынды жасау
		4.1.5.2 Қазақстан Республикасының азаматы ретінде жеке тұлғаның демократиялық құқықтары мен бостандықтарына, міндеттеріне мысалдар келтіру
2-тоқсан
3. Мәдени мұра	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	4.3.2.1 түрлі дереккөздер негізінде қазақ халқының шығу тарихын түсіндіру
		4.3.2.2 сақтар, ғұндар, түркілер және қазақтар арасындағы байланысты графикалық түрде бейнелеу
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогресті анықтау
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	4.3.4.1 өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.2 тарихи мұражайлардың қызметін түсіндіру
		4.3.1.3 мұражайдың өзіндік жобасын ұсыну
4. Мамандықтар әлемі	1.1 Менің отбасым	4.1.1.2 отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдау
	1.6 Мерекелер	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылық түрде таныстыру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
	1.3 Менің атамекенім	4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	4.3.4.1 өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогрестін анықтау
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	4.1.4.1 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану себептерін зерттеу
		4.1.4.2 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану қаупін азайту және алдын алу әдістерін ұсыну
3-тоқсан
5. Табиғи құбылыстар	2.2 Климат және ауа-райы	4.2.2.1 адамзат дамуына климаттың әсерін талдау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
		4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи апаттар туындауы ықтималдылығын болжау
	1.4 Денсаулық және қауіпсіздік	4.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде жасанды ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		4.1.4.4 өзінің жасанды ортадағы қауіпсіздігін жоспарлау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	4.2.1.1. нысанның басқа нысандарға қатысты орнын анықтау;
6. Қоршаған ортаны қорғау	2.2 Климат және ауа-райы	4.2.2.1 климаттың адамзат дамуына әсерін талдау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
		4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи апаттар туындауы ықтималдылығын болжау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	4.2.1.1. нысандардың кеңістікте бір-біріне қатысты орнын анықтайды
		4.2.1.2 глобус пен карталардың қолану аясын, олардан негізгі нысандарды көрсете білу
		4.2.1.3 глобус пен картадан параллельдерді, меридиандарды, экваторды көрсете білу
4-тоқсан
7. Ғарышқа саяхат	1.6 Мерекелер	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылықпен таныстыру
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	4.3.4.1 өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және  патриотизм	4.3.5.2 Қазақстанның әлемдік сахнадағы рөлін анықтау
		4.1.5.2 Қазақстан Республикасының азаматы ретінде жеке тұлғаның демократиялық құқықтары мен бостандықтарына, міндеттеріне мысалдар келтіру
	1.4 Денсаулық және қауіпсіздік	4.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде жасанды ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		4.1.4.4 жасанды ортадағы өзінің қауіпсіздігін жоспарлау
8. Болашаққа саяхат	1.3 Менің атамекенім	4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
	2.4 Туризм	4.2.4.1 ақпараттың қолжетімді көздерін (интернет, кітаптар, БАҚ) пайдалана отырып, Қазақстан мен Астана бойынша туристік маршрут құру
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогрестін анықтау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	4.3.5.1 зерттеулер негізінде «Қазақстан» атауымен байланысты мағыналық ассоциациялар қатарын (ұлттық бренд) ұсыну
	1.6 Мерекелер	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылықпен таныстырады
	1.5 Құқық және міндет	4.1.5.1 Конституцияның қоғам өміріндегі маңызы туралы қорытындылар жасау
		4.1.5.2 Қазақстан Республикасының азаматы ретінде жеке тұлғаның демократиялық құқықтары мен бостандықтарына, міндеттеріне мысалдар келтіру

46.   Ескерту:

1) *тоқсанына 2 ортақ тақырып есебінен тоқсан сайын (мүмкіндігінше) оқыту мақсатын ортақ тақырыптармен біріктіру ұсынылады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы 8 сәуірдегі

№ 266 бұйрығына 8-қосымша

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына 182-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптары үшін

«Дүниетану» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы

1. Түсіндірме жазба

1.   Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы                      23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.       

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім және білікті саналы түрде меңгеруіне арналған әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдану, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттерінің тәсілін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте бағдарлану біліктерін меңгеруге бағыттайды.

4.   Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері қазіргі мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқыту тәсілі пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдар болып табылады.

5.                      Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты. 

6.   Оқытудың қазіргі кезеңінде оқушы өздігімен білімге ие болу барысында оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру болып табылады. Бұл тәсіл пәндік білім, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге, өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуіне, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірге шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7.   Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесінде өктемшілікке жол бермей, қатысушылардың барлығының ынтымақтастығы үшін өзара қарым-қатынасында алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін.

8.   Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін шынайы шығармашылық процестегі оқушылардың қарым-қатынас моделіне айналдырады.

9.   Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағдарланған оқу жобалау қызметін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін дамытуға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттарына қол жеткізу аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

10.                 Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш тілде (қазақ, орыс және ағылшын) ұйымдастыру қарастырылған. Көптілді оқу ортасын құрудағы әр пәннің үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсіл әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдер арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

11.   Пәннің мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу процесінде керек ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттармен және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіруден тұратын оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану дағдыларын дамыту үшін тиісті алғышарттар/жағдайлар жасау қажет.

12.   Оқу бағдарламасында қалыптастырылған күтілетін нәтижелер оқу пәнінің мазмұнын анықтау негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған.

13.   Оқу бағдарламалары мазмұны жағынан оқушыны өзін-өзі оқыту субъектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субъектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды.

14.   Оқу бағдарламалары нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына және мектепті бітіргендегі нәтижелерге негізделген тәрбие мен оқытудың біртұтастық қағидатын іске асыруға мүмкіндік береді.

15.   Оқу бағдарламалары пәндік білім және білікті ғана емес, сонымен қатар, кең ауқымды дағдыларды қалыптастыру бағыттылығымен ерекшеленеді. Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі төмендегі кең ауқымды дағдыларды қалыптастыру негізі болып табылады:

1) білімді функционалды және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке жұмыс істей білу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдылар дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектеп бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады.

16.   Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарды талдау және бағалау, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылықпен қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістерге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

17.   Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу процесінде және өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылық дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.

18.   Кең ауқымды дағдылармен бірлікте тұлғалық қасиеттерді дамыту оқушыларға базалық білімді меңгертуге негіз болады:

1) «қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек және шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландыру негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының мінез-құлқын және күнделікті іс-әрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдарлар болуы тиіс.

2. «Дүниетану» оқу пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

 

19.   «Дүниетану» пәнінің оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасының Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес негізгі және жоғарғы мектепте қоғамдық-гуманитарлық цикл пәндерінің кіріктірілген пропедевтикалық курсы ретінде әзірленді.

20.   «Дүниетану» – адам, табиғат және қоғам, олардың өзара байланысы мен тәуелділігі жөніндегі білім жүйесін құрайтын кіріктірілген пән. Оқу пәнінің нысандары – адам, табиғат және қоғам, оның ішінде отбасы, мәдениет, денсаулық, қарым-қатынас, ұлт, қауымдастық, мемлекет, қоршаған табиғи орта.

21.   «Дүниетану» пәні:

1)  оқушыларда тұлғалық, қоғамдық және ұлттық сананы, патриотизм мен адамгершілікті қалыптастырады;

2)  қоршаған орта туралы ғылыми негіздерді қалыптастырады, тарихи және географиялық тұрғыдан ойлауын дамытуға ықпал етеді;

3)  Қазақстанның және бүкіл әлемнің тарихи және қазіргі оқиғалары, олардың себептері, өзгерістері, сабақтастығы, ұқсастықтары мен айырмашылықтары туралы білім қалыптастырады;

4)  өткен және қазіргі оқиғалардың тигізетін әсері туралы түсінігін тереңдетеді;

5)  өз халқының және өзге халықтардың мәдениетін, дәстүрін сыйлай білу, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды құрметтеу сезімін қалыптастырады;

6)  азаматтық құқықтар мен міндеттерді түсінуіне жағдай жасайды;

7)  әлеуметтік ортада қоғамдық мінез-құлық нормаларын және қауіпсіздік ережелерін сақтай білу маңыздылығын қамтамасыз етеді.

22.   «Дүниетану» пәнінің мақсаты:

1)  ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар тұрғысынан оқушылардың

бойында адам, табиғат және қоғамның өзара байланысуы және өзара келісілуі туралы білім жүйесін қалыптастыру.

23.   Пәннің міндеттері:

1) оқушыларда қоғам және табиғат құбылыстары мен нысандарының өзара байланысы мен өзара тәуелділігі туралы түсініктер қалыптастыру;

2) оқушыларда табиғи, әлеуметтік және технологиялық ортадағы мінез-құлық нормаларын және қауіпсіздік ережелерін қалыптастыру;

3) оқушыларда табиғи және әлеуметтік шынайылықты тану әдістерін: бақылау, эксперимент, сауалнама тәжірибелерінің қалыптасуын қамтамасыз ету;

4) оқушылардың танымдық әрекетін дамытуды қамтамасыз ету;

5) оқушыларды қазіргі қазақстандық қоғамға тән ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесіне дағдыландыру;

6) пәнді оқыту арқылы оқушыларда өзін қоршаған ортаға, қоғамның табиғи және мәдени құндылықтарына дұрыс қатынастар қалыптастыру.

3. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

24.   Оқытудағы құндылықтық-бағдарлық тәсіл – оқу әрекетін белгілі бір құндылықтар тұрғысынан ұйымдастыру және жүзеге асыру, нәтижелерге қол жеткізу және пайдалану тәсілі. Құндылықтық-бағдарлық оқу процесі оқушы тұлғасының құндылықтар жүйесін қалыптастырады. Құндылықты бағдарлану – тұлғаның өз әрекетінде бағдар ретінде жекелеген құндылықтарды таңдап алу (құндылықтарда бағдарлану қабілеттілігі) қабілеттілігі (қасиеті), сондай-ақ, оларды өзінің әлеуметтік маңызды құндылықтары ретінде сезіну және қабылдау қабілеттілігі. Құндылықтарды жүзеге асыру дегеніміз құндылықтардан шығатын талаптарға сай болу және күнделікті өмірді сол талаптарға бағындыру. Құндылықтардың мәні қоғамда сәтті әрекет ету үшін қажет нормаларды, дағдыларды, өмір салтын, мінез-құлық стилін қалыптастыруда көрініс табады.

25.   Құндылықтар – әлеуметтік қолдауға ие және адамдардың көпшілігі мойындайтын белгілі нысандардың және құбылыстардың, адамдық қасиеттер мен мінез-құлық ережелерінің тұлғалық және әлеуметтік-мәдени маңыздылығы. Құндылықтар тұлғаны уәждеудің маңызды факторы ретінде мінез-құлық пен іс-әрекеттерді ынталандарады.

26.   «Мәңгілік ел» ұлттық идеясының құндылықтары орта білім беру құндылықтарының идеялық негізі болып табылады. Қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық және өмір бойы оқып-үйрену – орта білім беру құндылықтары ретінде белгіленді.

27.   Тұлғалық-бағдарлық тәсіл. Тұлғалық-бағдарлық тәсілдің мақсаты оқушының психикалық және физиологиялық дамуының жеке ерекшеліктерін, қажеттіліктері мен жүріс-тұрыс уәждерін, әлеуетті қабілеттіліктерін ескере отырып оқу процесін дараландыру, оқу процесінде тұлғаны үйлесімді қалыптастыру және жан-жақты дамыту, оның шығармашылық қабілеттерін толық ашу.

28.   Іс-әрекеттік тәсіл. Іс-әрекеттік тәсілдің негізгі мазмұны – оқушы білімді дайын күйінде алмай, оны өзі өндіруден, өз оқу әрекетінің мазмұны мен түрлерін ұғынудан, оның ережелер жүйесін түсіну мен қабылдаудан, жетілдіруге белсенді қатысудан тұрады, ол өз кезегінде білім, оқу біліктері мен дағдыларын және кең ауқымды дағдылардың белсенді әрі сәтті қалыптасуын қамтамасыз етеді. Оқушылардың оқу әрекеттері «білу», «түсіну», «талдау», «бағалау», «жинақтау» санаттары бойынша топтастырылған.

29.   Саралап оқыту тәсілі. Саралап оқыту тәсілі оқу процесінің білім алушылардың әртүрлі топтары үшін мамандандырылуын, оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру мақсатында түрлі топтарда оқыту үшін түрлі жағдайлар жасауды көздейді. Саралап оқыту тәсілі оқушылардың түрлі топтарының оқу әрекетін ұйымдастыру үшін арнайы оқыту әдістерін және іс-әрекеттерді саралау тәсілдерін кіріктіреді. Сараланған оқу қызметін ұйымдастыру шарты – күрделілігімен, оқу-танымдық қызығушылықтарымен, мұғалім тарапынан көмек сипатымен ерекшеленетін сараланған тапсырмаларды қолдану болып табылады.

30.   Коммуникативтік тәсіл. Оқытудағы коммуникативтік тәсіл екі немесе одан артық адамдардың сөйлесу әрекеті процесінде ақпаратты тарату мен жариялау, білім, білік және дағдылармен алмасуды білдіреді. Тіл арқылы қатынасу қабілеттілігі коммуникативтік тәсілдің нәтижесі болып табылады, яғни қарым-қатынастың басқа қатысушыларымен өзара әрекеттесу процесінде тілдік және сөйлеу нормаларын дұрыс пайдалана білу және қатынас жағдайына сай тиімді коммуникативті мінез-құлықтың, қатынастың ұқсас жағдайын таңдай отырып, ой бөлісу және алмасу. Коммуникативтік тәсілге сәйкес ұйымдастырылған оқу процесі қатынас икемділігін қалыптастыратын тапсырмаларды және шынайы қатынас жағдайларына сай жұмыс режимдерін (жұптық және топтық жұмыстарды) кіріктіруі тиіс.

31.   Ортақ тақырыптар арқылы оқыту. «Дүниетану» оқу пәнінің «ортақ тақырыптарының» мазмұны оқушының «жақын аймағынан», яғни оның өз іс-әрекетімен тікелей байланысты тақырыптарды оқудан басталады. Алты-жеті жастағы балалар өз ойын білдіруге, оқу мазмұны бойынша сұрақ қоюға, сұрақтарға жауап іздеуге үйренуі тиіс.

32.   Ойын арқылы оқыту. Оқу процесінде білімді меңгертуде оқу әдісі ретінде ойынды қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Педагогикалық ойын технологияларының басты элементтері – ойын алдында оқушыларға нақты оқу мақсаты қойылады; ойын арқылы белгілі педагогикалық нәтижеге қол жеткізу жоспарланады, оқу әрекеті ойын ережелеріне бағынады, оқу материалы ойын құралы болып табылады. Оқушылардың сабақтағы ұжымдық іс-әрекетті ұйымдастыруға бағытталған ойын әдісі арқылы олардың шағын топтың өзге мүшелерінің пікірін сыйлау, әртүрлі нәтижелі іс-әрекет негізінде соңғы нәтижені алдын-ала көре білу, өздігімен іс-әрекетті жоспарлау, мақсатқа жету амалдарын таңдау мүмкіндігі беріледі.

33.   Жобалау тәсілі. Оқу жобасы – оқушының немесе оқушылар тобының ғылыми-зерттеу, шығармашылық немесе практикалық сипаттағы проблемаларды шешу жөніндегі нәтижелерге қол жеткізуіне бағытталған оқу-танымдық әрекеті. Ортақ мақсатымен, келісілген әдістер және іс-әрекеттердің реттілігімен, кеңейтілген шешімдер мен белгілі тәсіл бойынша рәсімделген нәтижелермен сипатталады. Бұл әдіс білім алушының өз алдына жеке проблема қойып, оны шешудің өзіндік жолдарын табуымен сипатталады. Бастауыш мектепте жобалау әдісі білім алушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес жүзеге асырылады. Бірақ, жобалау іс-әрекетінің алгоритмі (жоба – мұғалімнің көмегімен білім алушының маңызды проблеманы шешудегі өзіндік іс-әрекеті) толығымен сақталады. Бөлім мазмұнымен танысу аясында білім алушылардың ұжымдық/топтық жобалар бойынша жұмыстарын ұйымдастыру ұсынылады. Жобалық жұмыстар сабаққа бөлінген сағаттармен ғана шектелмейді, сондықтан сабақтан тыс интеграция да қарастырылады.

34.   Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану:

1) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану құзыреттілігі негізгі АКТ-дағдыларда құрылады және технологияларды жұмыс, бос уақыт және коммуникация үшін дұрыс және шығармашылықпен пайдалана білуден тұрады;

2) оқушылар барлық пәндер бойынша оқу процесінде құрал-жабдықтар мен қосымшалардың кең ауқымын пайдалана отыра, ақпаратты табу, жасау және онымен жұмыс жасай отыра, ынтымақтастықта, мәліметтермен және идеялармен алмаса отыра, өз жұмысын бағалай және жетілдіре отыра АКТ пайдалану дағдыларын дамытады;

35. «Дүниетану» пәні бағдарламасында ол төмендегі жұмыс түрлері арқылы жүзеге асырылады:

1) БАҚ және мультимедиялық ресурстарды пайдалану;

2) ақпаратты дерекқордан және интернеттен іздеу;

3) сандық және Интернет-дереккөздер арқылы алынған ақпараттарды таңдау, өңдеу және оның нақтылығын, сенімділігін, құндылығын бағалай білу;

4) есептік, мәтіндік және көретін ақпаратты және дерекқормен, оның ішінде гиперсілтемелерді, электрондық кестелерді, графикалық және басқа қосымшаларды пайдаланып жұмыс істеу арқылы мәліметтерді қабылдау, іріктеу және жүйелей білу;

5) ақпаратты құрастыруда және өңдеуде АКТ пайдалану;

6) заңдылықтар мен үрдістерді зерттеу; модельдер мен модельдеуді пайдалану, сонымен қатар, жылжымайтын және қозғалыстағы бейнелерді, дыбыстарды және мәтіндерді мультимедиялық таныстырылымдар құру үшін біріктіру мүмкіндіктерін зерделеу;

36. Сандық ақпараттың икемділігін басқа нұсқаларды зерделеуде, нақтылауда және нәтижелерді жақсартуда толығымен пайдалану;

1) электрондық байланысқа, он-лайн форумдарға, виртуалдық оқыту орталарына қатысу арқылы басқа оқушылармен және мұғалімдермен түрлі байланыс арналары бойынша ынтымақтастық қарым-қатынас жасау және ақпарат алмасу;

2) оқытудың белсенді түрлеріне техникалық қолдау көрсету мақсатында интерактивті тақтаны қолдану;

3) аяқталған жұмысты мектеп шеңберінде және өзге орталарда мультимедиялық таныстыру.

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

37. «Дүниетану» пәнінің оқыту нәтижелері критериалды бағалауды

қолдану арқылы жүзеге асырылады.

38.   Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз

байланысына негізделген. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процесін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

39.   Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұрады.

40.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз жүргізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процесін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

41.   Жиынтық бағалау оқытудың белгілі мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пән бойынша тоқсандық және жылдық баға қою үшін қолданылады.

5. «Дүниетану» оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

42.   Оқу жүктемесін бөлу:

1-кесте

Сынып	Аптадағы сағат саны	Жылдық сағат саны
1	1	33
2	1	34
3	1	34
4	1	34

43.   Оқу пәнінің мазмұны:

1) пән бойынша білім мазмұны оқу бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Оқу бөлімдері одан әрі жинақталған білім, түсінік және дағдыларды қалыптастыру мақсаттарын көздейтін күтілетін нәтижелер түріндегі: білік немесе дағды, білім немесе түсініктен тұрады. Әрбір бөлімше ішінде бірізді ұйымдастырылған оқу мақсаттары мұғалімдерге өз жұмысын жоспарлауға және оқушылардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ, оларды оқытудың келесі кезеңдері туралы хабардар етуге мүмкіндік береді:

2-кесте

№	Бөлім	Бөлімше
1	Мен және қоғам	1.1 Мен және менің отбасым
		1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы
		1.3 Менің атамекенім
		1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік
		1.5 Құқық және міндет
		1.6 Мерекелер
2	Елімнің табиғаты	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану
		2.2 Ауа райы және климат
		2.3 Табиғат жағдайлары және олардың әсері
		2.4 Туризм
3	Тарих толқынында	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер
		3.2 Қазақстанның тарихи тамыры
		3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар
		3.4 Атақты тарихи тұлғалар мен мәдениет қайраткерлері
		3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм

2) бағдарламада оқу мақсаттарын пайдалану ыңғайлылығы үшін код енгізілді. Код бойынша бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сандар –бөлімшенің, төртінші сан - оқу мақсатының реттік санын білдіреді. Мысалы, 1.2.1.4 кодировкасында: «1» – сынып, «2.1.» – бөлімше, «4» – оқу мақсатының реттік саны.

44.   Оқыту мақсаттарының жүйесі. Оқыту мақсатының мазмұны пәндік сипаттағы білімі мен білігін ғана емес, сонымен қатар оны нақты тәжірибеде қолдануды, АКТ-ны пайдалану, пәнаралық және сабақаралық байланысты іске асыруды, сөйлеу қызметінің түрлерін және коммуникативті дағдыларды дамытуды қарастырады:

1) «Мен және қоғам»:

3-кесте

Тақырып	1 -сынып	2 -сынып	3-сынып	4-сынып
	Оқушы:
1.1 Менің отбасым	1.1.1.1 түрлі дереккөздерді зерттеу негізінде «Отбасы» ұғымын түсіну және мәнін түсіндіру; 1.1.1.2 отбасы мүшелеріне қатысты туыстық байланыстар жүйесіндегі өз орнын анықтау 1.1.1.3 отбасы мүшелерінің арасындағы өзара қамқорлықтың маңызын түсіндіріп, мысал келтіру 1.1.1.4 тауар-ақша қатынасының қарапайым түрлерін түсіндіру; 1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттілікте- рінің құрылымын, олардың қайдан келетінін анықтау	2.1.1.1 отбасылық мұрағат негізінде отбасы мүшелерінің ауызша портретін жасау; 2.1.1.2 мысалдар келтіре отырып, өз отбасындағы әдеп нормаларын түсіндіру; 2.1.1.3 түрлі дереккөздерді зерттеу арқылы жалпыға ортақ әдеп нормаларын анықтау; 2.1.1.4 бақылау мен сауалнама негізінде тұтыну заттарына деген отбасы қажетті- ліктерінің құрылымын, олардың түсу көзін анықтау	3.1.1.1 отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық қатынастарды түсіндіру; 3.1.1.2 әулет шежіресін құрастыру; 3.1.1.3 өз әулетінің құндылықтарын анықтау; 3.1.1.4 өз шығындарын жоспарлау және негіздеу; 3.1.1.5 өз шығындарын оңтайландыру жолдарын ұсыну	4.1.1.1 отбасының қоғам өміріндегі маңызын дәлелдеу; 4.1.1.2 отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдау; 4.1.1.3 отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдау; 4.1.1.4 отбасы бюджетін оңтайландыру жолдарын ұсыну
1.2 Мектеп және мектеп қоғамдас-тығы	1.1.2.1 мектептің адам өміріндегі маңызын түсіндіру; 1.1.2.2 мектептегі функционалдық аймақтардың орналасқан жерін анықтау; 1.1.2.3 мектептегі тәртіп ережелерін сақтау маңыздылығын түсіндіру; 1.1.2.4 күн тәртібін сақтаудың маңызын түсіндіру және күн тәртібін құрастыру; 1.1.2.5 тәулік уақыты мен апта күндерінің атауларын қолдану; 1.1.2.6 өзін мектеп оқушысы және сынып ұжымының мүшесі ретінде сипаттау	2.1.2.1 мектептегі оқу және оқудан тыс әрекет түрлерін түсіндіру; 2.1.2.2 мектеп қауымдастығының құрылымын және мүшелерінің қызметін анықтау; 2.1.2.3 мектеп қауымдастығындағы ұжымдық, топтық және тұлғааралық мінез-құлық нормаларын түсіндіру; 2.1.2.4 өз сыныбын сипаттау	3.1.2.1 сыныптың өзін-өзі басқару ережелерін түсіндіру және өз нұсқасын ұсыну; 3.1.2.2 түрлі көзқарастар жағдайында сыныпта ұжымдық шешімді қабылдау жолдарын түсіндіру; 3.1.2.3 қоғамда өзін өзі ұстау әдеп нормаларын түсіндіру; 3.1.2.4 өз тәжірибесінен мысал келтіре отырып, адамдар арасындағы достықтың маңыздылығын дәлелдеу	4.1.2.1 мектептің өзін-өзі басқару ұйымына мүше болу жолдарын түсіндіру; 4.1.2.2 оқушылар арасындағы көшбасшыға тән тұлғалық қасиеттерді анықтау
1.3 Менің атамекенім	1.1.3.1 өз мекен-жайын атау және елді мекенінің географиялық орналасқан жерін сипаттау; 1.1.3.2 өзі тұратын елді мекеннің басты көшесін, ғимараттарын және көрнекі жерлерін сипаттау	2.1.3.1 өз зерттеулеріне сүйене отырып, тұратын жерінің көрікті жерлерін сипаттау және бейнелеу; 2.1.3.2 Қазақстан картасынан ірі өзен-көлдерді, қалаларды, жолдарды, өз облысын көрсету	3.1.3.1 елді мекендерді түрлі белгілері бойынша ажырату (типі, көлемі, қызметі); 3.1.3.2 қала мен ауылдың байланысын зерттеу, мысалдар келтіру	4.1.3.1 түрлі дәрежедегі әкімшілік-аумақтық бірліктерді (аймақ, аудан, облыс) ажырату; 4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.1 жеке бас гигиенасын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру; 1.1.4.2 тамақтану режимін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру; 1.1.4.3 үйдегі қауіпсіздік ережелерін түсіндіру; 1.1.4.4 жолда жүру тәртібін, жаяу жүргіншілердің қозғалысын реттейтін жол белгілерінің мәнін түсіндіру; 1.1.4.5 үй мен мектеп арасындағы қауіпсіз маршрут жоспарын құрастыру; 1.1.4.6 шұғыл көмек қызметтерін білу және олармен хабарласу жағдайларын анықтау	2.1.4.1 түрлі дереккөздер негізінде пайдалы және зиянды тағамдардың арасындағы айырмашылық-тарды анықтау; 2.1.4.2 күнделікті жағдаяттардағы (үйде және қоғамдық орындарда) қауіпсіздік ережелерін түсіндіру; 2.1.4.3 көлік түрлерін, олардың қажеттілігін ажырату; 2.1.4.4 қоғамдық көліктегі өзін өзі ұстау ережелерін түсіндіру	3.1.4.1 тұрмыстық құралдарды пайдалану ережелерін графикалық түрде көрсету; 3.1.4.2 спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің қабілеттерін анықтау; 3.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау; 3.1.4.4 табиғи ортадағы өзінің қауіпсіздігін жоспарлау	4.1.4.1 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану себептерін зерттеу; 4.1.4.2 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану қаупін азайту және алдын алу әдістерін ұсыну; 4.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде жасанды ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау; 4.1.4.4 жасанды ортадағы өз қауіпсіздігін жоспарлау
1.5 Құқық және міндет		2.1.5.1 өз өмірінен мысалдар келтіру негізінде құқықты, міндетті және жауапкершілікті ажырату; 2.1.5.2 қоғамға қызмет етудің әлеуметтік маңызын түсіндіру	3.1.5.1 Қазақстан Республикасы Конституциясының маңызын түсіндіру	4.1.5.1 Конституцияның қоғам өміріндегі маңызы туралы қорытындылар жасау; 4.1.5.2 Қазақстан Республикасын ың азаматы ретінде демократиялық құқықтары мен бостандықтарынан, міндеттерінен мысалдарын келтіру;
1.6 Мерекелер	1.1.6.1 отбасылық мерекелердің бірін сипаттау	2.1.6.1 таңдауы бойынша Қазақстан Республикасы ның ұлттық және мемлекеттік мерекелерінің мәнін түсіндіру	3.1.6.1 зерттеулер негізінде Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерін шығармашылық түрде ұсыну	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылық түрде таныстыру

2) «Елімнің табиғаты»:

4-кесте

Тақырып	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	1.2.1.1жергілікті белгілер бойынша көкжиек тұстарын анықтау 1.2.1.2 табиғатта өзін-өзі ұстау ережелерін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру	2.2.1.1. тұсбағдардың көмегімен көкжиек бағыттарын анықтау	3.2.1.1. астрономиялық белгілер бойынша көкжиек бағыттарын анықтау; 3.2.1.2 масштаб пен шартты белгілерді пайдалана отырып, жергілікті жердің жоспарын құру	4.2.1.1. нысанның басқа нысандарға қатысты орнын анықтау; 4.2.1.2 глобус пен карталардың қолану аясын, олардан негізгі нысандарды көрсете білу; 4.2.1.3 глобус пен картадан параллельдерді, меридиандарды, экваторды көрсете білу
2.2 Климат және ауа райы	1.2.2.1 ауа райының адамға және оның іс-әрекетіне әсерін анықтау	2.2.2.1 ауа райының адам өмірі мен шаруашылық іс-әрекетіне оң және кері әсерін талдау	3.2.2.1 Жер климатының негізгі түрлерінің сипаттамаларын анықтау; 3.2.2.2 ауа райы мен климаттың қолайсыз жағдайларында өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру	4.2.2.1 адамзат дамуына климаттың әсерін талдау
2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	1.2.3.1 жыл мезгілдеріне орай табиғатта бос уақытты өткізу мүмкіндіктерін анықтау	2.2.3.1 ірі табиғи нысандардың (тау, жазық, көлдер мен өзендер) шаруашылық маңызын анықтау; 2.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңіріндегі табиғи жағдайлардың (жер бедері, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) оң және кері тұстарын талдау; 2.2.3.3 табиғаттың қолайсыз және қауіпті құбылыстарын жіктеу	3.2.3.1 адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары); 3.2.3.2 геологиялық және табиғи-климаттық апаттар туындаған жағдайдағы өзін өзі ұстау ережелерін құрастыру	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау; 4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи апаттар туындауы ықтималдылығын болжау
2.4 Туризм	1.2.4.1 туризмнің мәнін түсіндіру; 1.2.4.2 туристердің негізгі мақсаттарын анықтау	2.2.4.1 туризмнің негізгі түрлерін ажырату; 2.2.4.2 зерттеу негізінде Қазақстанда туризмнің түрлерін дамытуға қолайлы нысандарды анықтау; 2.2.4.3 туристік нысандардың ерекшеліктерін сипаттау.	3.2.4.1 Қазақстанның барынша тартымды туристік нысандарының рейтингін жасау	4.2.4.1 ақпараттың қолжетімді көздерін (интернет, кітаптар, БАҚ) пайдалана отырып, Қазақстан мен Астана бойынша туристік маршрут құру

3) «Тарих толқынында»:

5-кесте

Тақырып	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ежелгі адамдардың өмірі туралы әңгімелеу; 1.3.1.2 ежелгі заманның танымал тарихи ескерткіштері/жә дігерлері туралы әңгімелеу	2.3.1.1 көрнекі материалдар негізінде иемденуші және өндіруші шаруашылық арасындағы айырмашылық ты анықтау; 2.3.1.2 түрлі дереккөздерді зерделеу арқылы көне қалалар мен ескерткіштерді сипаттау	3.3.1.1 көшпелі және отырықшы өмір салтының ерекшеліктерін түсіндіру; 3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогресті анықтау; 4.3.1.2 тарихи мұражайлардың қызметін түсіндіру; 4.3.1.3 мұражайдың өзіндік жобасын ұсыну
3.2 Қазақстан-ның тарихи тамыры	1.3.2.1 көрнекі материалдар негізінде сақтардың өмір салтын сипаттау	2.3.2.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ғұндардың өмір салтын сипаттау	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау	4.3.2.1 түрлі дереккөздер негізінде қазақ халқының шығу тарихын түсіндіру 4.3.2.2 сақтар, ғұндар, түркілер және қазақтар арасындағы байланысты графикалық түрде бейнелеу
3.3 Қазақстан тарихында- ғы маңызды оқиғалар	1.3.3.1 Қазақстан аумағындағы көне жазулар туралы баяндау; 1.3.3.2 түрлі материалдарды, әдістер мен құралдарды пайдалана отырып көне жазуларды бейнелеу	2.3.3.1 Ботай мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттау	3.3.3.1 Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіру	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткер-лері	1.3.4.1 дереккөздерді зерделеу арқылы Томирис туралы әңгімелеу	2.3.4.1 Әл-Фарабидің ғылымның дамуына қосқан үлесі туралы әңгімелеу	3.3.4.1 тарихи мысалдар негізінде хандар, батырлар мен билердің рөлін түсіндіру; 3.3.4.2 тарихи мысалдар негізінде қазақ халқының азаттығы үшін күрескен тұлғалардың рөлін шығармашылық түрде көрсету	4.3.4.1 шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекетті-лік және патриотизм	1.3.5.1 Қазақстан Республикасының рәміздерін өзге елдердің рәміздерінен ажырату; 1.3.5.2 тәуелсіз мемлекеттің негізгі белгілері туралы әңгімелеу; 1.3.5.3 Қазақстан астанасы туралы шығармашылық жұмыстарды таныстыру	2.3.5.1 Қазақстан Республикасы ның мемлекеттік рәміздерінің мәнін түсіндіру; 2.3.5.2 бақылаулар негізінде Қазақстан Республикасы ның мемлекеттік рәміздерінің қолданылу саласын анықтау; 2.3.5.3 Қазақстан халықтары достығының маңыздылығын түсіндіру	3.3.5.1 Қазақстанның бейресми рәміздерінің мәнін түсіндіру («Алтын адам», «Бәйтерек» монументі, «Мәңгілік ел» салтанат қақпасы); 3.3.5.2 Тұлғаның, отбасының, қоғам мен мемлекеттің дамуындағы еңбектің рөлін түсіндіру	4.3.5.1 Зерттеулер негізінде «Қазақстан» атауымен байланысты мағыналық ассоциациялар қатарын (ұлттық бренд) ұсыну; 4.3.5.2 Қазақстанның әлемдік сахнадағы рөлін анықтау

45.   Ұзақ мерзімді жоспарлар:

1) 1-сынып:

6-кесте

Ортақ тақырып	Бөлімшелер	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1. Өзім туралы	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	1.1.2.6 өзін мектеп оқушысы және сынып ұжымының мүшесі ретінде сипаттау
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттіліктерінің құрылымын, олардың түсу көзін анықтау
		1.1.2.4 күн тәртібін сақтау маңызын түсіндіру және күн тәртібін құру
		1.1.2.5 тәулік уақыты мен апта күндерінің атауларын қолдану
		1.1.1.3 отбасы мүшелерінің арасындағы өзара қамқорлықтың маңызын түсіндіріп, мысал келтіру
2. Менің мектебім	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	1.1.2.1 мектептің адам өміріндегі маңыздылығын түсіндіру
		1.1.2.6 өзін мектеп оқушысы және сынып ұжымының мүшесі ретінде сипаттау
		1.1.4.3 үйдегі қауіпсіздік ережелерін түсіндіру
		1.1.4.4 жолда жүру тәртібін, жаяу жүргіншілердің қозғалысын реттейтін жол белгілерінің мәнін түсіндіру
		1.1.2.2 мектептегі функционалдық аймақтардың орналасқан жерін анықтау
		1.1.2.3 мектептегі тәртіп ережелерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
2-тоқсан
3. Менің отбасым және достарым	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	1.1.2.3 мектептегі тәртіп ережелерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.1 түрлі дереккөздерді зерттей отырып, «отбасы» ұғымын түсіну және мәнін түсіндіру
		1.1.1.2 отбасындағы өзге мүшелерге қатысты өзінің туыстық байланыстар жүйесіндегі орнын анықтау
		1.1.6.1 отбасылық мерекелердің бірін сипаттау
		1.1.1.3 отбасы мүшелерінің арасындағы қамқор қарым-қатынастың маңызын түсіндіріп, мысалдар келтіру
	1.3 Менің атамекенім	1.1.3.1 өз мекенжайын атау және елді мекенінің географиялық орналасқан жерін сипаттау
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттіліктерінің құрылымын, олардың өндіру көзін анықтау
4. Бізді қоршаған орта	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	1.2.1.1 жергілікті белгілер бойынша көкжиек тұстарын анықтау
	1.3 Менің атамекенім	1.1.3.1 өз мекенжайын атау және елді мекенінің географиялық орналасқан жерін сипаттау
		1.1.3.2 өзі тұратын елді мекеннің басты көшесін, ғимараттарын және көрнекі жерлерін сипаттау
	2.2 Климат және ауа-райы	1.2.2.1 ауа-райының адамға және оның іс-әрекетіне әсерін анықтау
		1.2.3.1 жыл мезгілдеріне орай табиғатта бос уақытты өткізу мүмкіндіктерін анықтау
3-тоқсан
5. Саяхат	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ежелгі адамдардың өмірі туралы әңгімелеу
	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	1.3.2.1 көрнекі материалдар негізінде сақтардың өмір салтын сипаттау
		1.3.4.1 дереккөздерді зерделеу арқылы Томирис туралы әңгімелеу
	2.4 Туризм	1.2.4.1 туризмнің мәнін түсіндіру
		1.2.4.2 туристердің негізгі мақсаттарын анықтау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	1.3.5.3 Қазақстан астанасы туралы шығармашылық жұмыстарды таныстырады
6. Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті	3.2 Қазақстанның тарихи тамыры	1.3.2.1 көрнекі материалдар негізінде сақтардың өмір салтын сипаттау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	1.3.5.2 тәуелсіз мемлекеттің негізгі белгілері туралы әңгімелеу
		1.3.5.1 Қазақстан Республикасының рәміздерін өзге елдердің рәміздерінен ажырату
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	1.3.3.1 Қазақстан аумағындағы көне жазулар туралы білу
		1.3.3.2 түрлі материалдарды, әдістер мен құралдарды пайдалана отырып көне жазуларды бейнелеу
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.2 ежелгі заманның танымал тарихи ескерткіштері/жәдігерлері туралы әңгімелеу
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	1.3.5.3 Қазақстан астанасы туралы шығармашылық жұмыстарды таныстыру
4-тоқсан
7. Тағам және сусындар	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.2 тамақтану режимін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	1.3.1.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ежелгі адамдардың өмірі туралы әңгімелеу
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.1 жеке бас гигиенасын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру
		1.1.4.2 тамақтану режимін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру
	1.1 Мен және менің отбасым	1.1.1.4 тауар-ақша қатынасының қарапайым түрлерін түсіндіру
		1.1.1.5 тұтыну заттарына деген өз қажеттіліктерінің құрылымын, олардың өндіру көзін анықтау
8. Дені саудың – жаны сау	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	1.1.4.1 жеке бас гигиенасын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру
		1.1.4.3 үйдегі қауіпсіздік ережелерін түсіндіру
		1.1.4.6 шұғыл көмек қызметтерін біледі және олармен хабарласу жағдайларын анықтау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	1.2.1.2 табиғатта өзін-өзі ұстау ережелерін сақтаудың қажеттілігін түсіндіру

2) 2-сынып:

7-кесте

Ортақ тақырып	Бағдарлама бөлімшелері	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1. Өзім туралы	1.1 Менің отбасым	2.1.1.1 отбасылық мұрағат негізінде отбасы мүшелерінің ауызша портретін жасау
		2.1.1.2 мысалдар келтіре отырып, өз отбасындағы әдеп нормаларын түсіндіру
		2.1.1.3 түрлі дереккөздерді зерттеу арқылы жалпыға ортақ әдеп нормаларын анықтау
		2.1.1.4 бақылау мен сауалнама негізінде тұтыну заттарына деген отбасы қажеттіліктерінің құрылымын, олардың түсу көзін анықтау
2. Менің отбасым және достарым	1.5 Құқық және міндет	2.1.5.1 өз өмірінен мысалдар келтіру негізінде құқықты, міндетті және жауапкершілікті ажырату
		2.1.5.2 қоғамға қызмет етудің әлеуметтік маңыздылығын түсіндіру
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	2.3.5.3 Қазақстан халықтары достығының маңыздылығын түсіндіру
2- тоқсан
3. Менің мектебім	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	2.1.2.1 мектептегі оқу және оқудан тыс әрекет түрлерін түсіндіру
		2.1.2.2 мектеп қауымдастығының құрылымын және мүшелерінің қызметін анықтау
		2.1.2.3 мектеп қауымдастығындағы ұжымдық, топтық және тұлғааралық мінез-құлық нормаларын түсіндіру
		2.1.2.4 өз сыныбын сипаттау
4. Туған өлкем	1.3 Менің атамекенім	2.1.3.1 өз зерттеулеріне сүйене отырып, тұратын жерінің көрікті жерлерін сипаттау және бейнелеу
		2.1.3.2 Қазақстан картасынан ірі өзен-көлдерді, қалаларды, жолдарды, өз облысын көрсету
	1.4 Денсаулық және қауіпсіздік	2.1.4.3 көлік түрлерін, олардың қажеттілігін ажырату
		2.1.4.4 қоғамдық көліктегі өзін өзі ұстау ережелерін түсіндіру
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	2.3.5.1 Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің маңызын түсіндіру
		2.3.5.2 бақылаулар негізінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің қолданылу саласын анықтау
3-тоқсан
5. Дені саудың – жаны сау	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	2.1.2.1 мектептегі оқу және оқудан тыс әрекет түрлерін түсіндіру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	2.1.4.1 түрлі дереккөздер негізінде пайдалы және зиянды тағамдардың арасындағы айырмашылықтарды анықтау
		2.1.4.2 күнделікті жағдаяттардағы (үйде және қоғамдық орындарда) қауіпсіздік ережелерін түсіндіру
6. Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті	1.6 Мерекелер	2.1.6.1 таңдауы бойынша Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелерінің мәнін түсіндіреді
		2.3.1.2 түрлі дереккөздерді зерделеу арқылы көне қалалар мен ескерткіштерді сипаттау
	3.2 Қазақстанның тарихи тамыры	2.3.2.1 көрнекі материалдарды зерделеу арқылы ғұндардың өмір салтын сипаттау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	2.3.1.1 көрнекі материалдар негізінде иемденуші және өндіруші шаруашылық арасындағы айырмашылықты анықтау
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	2.3.4.1 әл-Фарабидің ғылымның дамуына қосқан үлесі туралы әңгімелеу
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	2.3.3.1 Ботай мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттау
4-тоқсан
7. Қоршаған орта	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	2.2.1.1. тұсбағдар көмегімен көкжиек бағыттарын анықтау
	2.2 Климат және ауа-райы	2.2.2.1 ауа-райының адам өмірі мен шаруашылық іс-әрекетіне оң және кері әсерін талдау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	2.2.3.1 ірі табиғи нысандардың (тау, жазық, көлдер мен өзендер) шаруашылық маңызын анықтау
		2.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңіріндегі табиғи жағдайлардың (жер бедері, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) оң және кері тұстарын талдау
		2.2.3.3 табиғаттың қолайсыз және қауіпті құбылыстарын жіктеу
8. Саяхат	1.3 Менің атамекенім	2.1.3.1 өз зерттеулеріне сүйене отырып, тұрғылықты жерінің көрікті жерлерін сипаттау және бейнелеу
	2.4 Туризм	2.2.4.1 туризмнің негізгі түрлерін ажырату
		2.2.4.2 зерттеу негізінде Қазақстанда туризмнің түрлерін дамытуға қолайлы нысандарды анықтау
		2.2.4.3 Туристік нысандардың ерекшеліктерін сипаттау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	2.3.1.2 түрлі дереккөздерді зерделеу арқылы көне қалалар мен ескерткіштерді сипаттау

3) 3-сынып:

8-кесте

Ортақ тақырып	Бағдарлама бөлімшелері	Оқу мақсатары
1-тоқсан
1. Табиғат	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.1 Жер климатының негізгі түрлерінің сипаттамаларын анықтау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.1 адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары)
	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.2 ауа-райы қолайсыз жағдайларда өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.2 геологиялық және табиғи-климаттық апаттар туындаған жағдайдағы өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		3.1.4.4 табиғи ортадағы өзінің қауіпсіздігін жоспарлау
2. Адамгершілік	1.1 Менің отбасым	3.1.1.3 өз отбасының құндылықтарын анықтау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	3.3.5.2 тұлғаның, отбасының, қоғам мен мемлекеттің дамуындағы еңбектің рөлін түсіндіру
	1.1 Менің отбасым	3.1.1.4 өз шығындарын жоспарлау және негіздеу
		3.1.1.5 өз шығындарын оңтайландыру жолдарын ұсыну
	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	3.1.2.3 қоғамда өзін-өзі ұстау әдеп нормаларын түсіндіру
		3.1.2.4 өз тәжірибесінен мысал келтіре отырып, адамдар арасындағы достықтың маңыздылығын дәлелдеу
		3.1.2.1 сыныптың өзін-өзі басқару ережелерін түсіндіреді және өз нұсқасын ұсыну
		3.1.2.2 түрлі көзқарастар жағдайында сыныпта ұжымдық шешімді қабылдау жолдарын түсіндіру
	1.5 Құқық және міндет	3.1.5.1 Қазақстан Республикасының  Конституциясының маңызын түсіндіру
2-тоқсан
3. Уақыт	1.1 Менің отбасым	3.1.1.1 отбасы мүшелерінің арасындағы туыстық қатынастарды түсіндіру
		3.1.1.2 әулет шежірсін құрастыру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.2 спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің қабілеттерін анықтау
	1.6 Мерекелер	3.1.6.1 зерттеулер негізінде Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерін шығармашылық түрде ұсыну
	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.2 ауа райы мен климаттың қолайсыз жағдайларында өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	3.3.1.1 көшпелі және отырықшы өмір салтының ерекшеліктерін түсіндіру
		3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау
4. Сәулет	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.1 адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары)
	1.3 Менің атамекенім	3.1.3.1 елді мекендерді түрлі белгілері бойынша ажырату (тип, көлемі, қызметі)
	2.4 Туризм	3.1.3.2 қала мен ауылдың байланысын зерттеу, мысалдар келтіру
		3.2.4.1 Қазақстанның барынша тартымды туристік нысандарының рейтингін жасау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	3.2.1.2 масштаб пен, шартты белгілерді пайдалана отырып, жергілікті жердің жоспарын құру
		3.2.1.1. астрономиялық белгілер бойынша көкжиек бағыттарын анықтау
3-тоқсан
5. Өнер	1.1 Менің отбасым	3.1.1.3 өз әулетінің құндылықтарын анықтау
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.1 тұрмыстық құралдарды пайдалану ережелерін графикалық түрде көрсету
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	3.3.5.1 Қазақстанның бейресми рәміздерінің мәнін түсіндіру («Алтын адам», «Бәйтерек» монументі, «Мәңгілік ел» салтанат қақпасы)
	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
6. Атақты тұлғалар	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	3.3.2.1 түрлі материалдарды зерделеу арқылы түркілердің өмір салтын анықтау
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	3.3.3.1 Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	3.3.4.1 тарихи мысалдар негізінде хандар, батырлар мен билердің рөлін түсіндіру
		3.3.4.2 тарихи мысалдар негізінде қазақ халқының азаттығы үшін күрескен тұлғалардың рөлін шығармашылық түрде көрсету
4-тоқсан
7. Су – тіршілік көзі	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.1 Жер климатының негізгі түрлерінің сипаттамаларын анықтау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.1 Адамдардың табиғи жағдайларға байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары)
	2.4 Туризм	3.2.4.1 Қазақстанның барынша тартымды туристік нысандарының рейтингін жасау
	2.2 Климат және ауа-райы	3.2.2.2 ауа-райы қолайсыз жағдайларда өзін-өзі ұстау ережелерін құрастыру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	3.2.3.2 геологиялық және табиғи-климаттық апаттар туындаған жағдайдағы өзін өзі ұстау ережелерін құрастыру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде табиғи ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		3.1.4.4 өзінің табиғи ортадағы қауіпсіздігін жоспарлау
8. Демалыс мәдениеті. Мерекелер	1.1 Менің отбасым	3.1.1.3 өз әулетінің құндылықтарын анықтау
	1.2 Мектеп және мектеп қоғамдастығы	3.1.2.3 қоғамда өзін өзі ұстау әдеп нормаларын түсіндіру
	1.6 Мерекелер	3.1.6.1 зерттеулер негізінде Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерін шығармашылық түрде ұсыну
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	3.3.1.2 тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын түсіндіру
	1.1 Менің отбасым	3.1.1.4 өз шығындарын жоспарлайды және негіздеу
		3.1.1.5 өз шығындарын оңтайландыру жолдарын ұсыну
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	3.1.4.2 спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің қабілеттерін анықтау

4) 4-сынып:

9-кесте

Ортақ тақырып	Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1-тоқсан
1. Менің Отаным - Қазақстан	1.3 Менің атамекенім	4.1.3.1 түрлі дәрежедегі әкімшілік-аумақтық бірліктерді (аймақ, аудан, облыс) ажырату
		4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
2. Адами құндылықтар	1.1 Менің отбасым	4.1.1.1 отбасының қоғам өміріндегі маңызын дәлелдеу
		4.1.1.2 отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдау
		4.1.1.3 отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдау
		4.1.1.4 отбасы бюджетін оңтайландыру жолдарын ұсыну
	1.5 Құқық және міндет	4.1.2.1 мектептің өзін-өзі басқару ұйымына мүше болу жолдарын түсіндіру
		4.1.2.2 оқушылар арасындағы көшбасшыға тән тұлғалық қасиеттерді анықтау
		4.1.5.1 Конституцияның қоғам өміріндегі маңызы туралы қорытынды жасау
		4.1.5.2 Қазақстан Республикасының азаматы ретінде жеке тұлғаның демократиялық құқықтары мен бостандықтарына, міндеттеріне мысалдар келтіру
2-тоқсан
3. Мәдени мұра	3.2 Қазақстанның тарихи тамырлары	4.3.2.1 түрлі дереккөздер негізінде қазақ халқының шығу тарихын түсіндіру
		4.3.2.2 сақтар, ғұндар, түркілер және қазақтар арасындағы байланысты графикалық түрде бейнелеу
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогресті анықтау
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	4.3.4.1 өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.2 тарихи мұражайлардың қызметін түсіндіру
		4.3.1.3 мұражайдың өзіндік жобасын ұсыну
4. Мамандықтар әлемі	1.1 Менің отбасым	4.1.1.2 отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдау
	1.6 Мерекелер	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылық түрде таныстыру
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
	1.3 Менің атамекенім	4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	4.3.4.1 өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогрестін анықтау
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
	1.4 Денсаулық пен қауіпсіздік	4.1.4.1 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану себептерін зерттеу
		4.1.4.2 спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану қаупін азайту және алдын алу әдістерін ұсыну
3-тоқсан
5. Табиғи құбылыстар	2.2 Климат және ауа-райы	4.2.2.1 адамзат дамуына климаттың әсерін талдау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
		4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи апаттар туындауы ықтималдылығын болжау
	1.4 Денсаулық және қауіпсіздік	4.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде жасанды ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		4.1.4.4 өзінің жасанды ортадағы қауіпсіздігін жоспарлау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	4.2.1.1. нысанның басқа нысандарға қатысты орнын анықтау;
6. Қоршаған ортаны қорғау	2.2 Климат және ауа-райы	4.2.2.1 климаттың адамзат дамуына әсерін талдау
	2.3 Табиғи жағдайлар және олардың әсері	4.2.3.1 өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) байланысты шаруашылық іс-әрекетін талдау
		4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи апаттар туындауы ықтималдылығын болжау
	2.1 Жергілікті жерде бағдарлану	4.2.1.1. нысандардың кеңістікте бір-біріне қатысты орнын анықтайды
		4.2.1.2 глобус пен карталардың қолану аясын, олардан негізгі нысандарды көрсете білу
		4.2.1.3 глобус пен картадан параллельдерді, меридиандарды, экваторды көрсете білу
4-тоқсан
7. Ғарышқа саяхат	1.6 Мерекелер	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылықпен таныстыру
	3.3 Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар	4.3.3.1 Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерін (мәдениет, ғылым, білім, экономика) түсіндіру
	3.4 Көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері	4.3.4.1 өмірбаяндық мәліметтеріне сүйене отырып, шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің елімізге сіңірген еңбегі туралы қорытынды жасау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және  патриотизм	4.3.5.2 Қазақстанның әлемдік сахнадағы рөлін анықтау
		4.1.5.2 Қазақстан Республикасының азаматы ретінде жеке тұлғаның демократиялық құқықтары мен бостандықтарына, міндеттеріне мысалдар келтіру
	1.4 Денсаулық және қауіпсіздік	4.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде жасанды ортадағы қауіп-қатерлерді анықтау және бағалау
		4.1.4.4 жасанды ортадағы өзінің қауіпсіздігін жоспарлау
8. Болашаққа саяхат	1.3 Менің атамекенім	4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе отырып, өз аймағының экономикалық қызмет атқаратын субъектілеріне сипаттама беру
	2.4 Туризм	4.2.4.1 ақпараттың қолжетімді көздерін (интернет, кітаптар, БАҚ) пайдалана отырып, Қазақстан мен Астана бойынша туристік маршрут құру
	3.1 Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер	4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи кезеңдердегі технологиялық прогрестін анықтау
	3.5 Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм	4.3.5.1 зерттеулер негізінде «Қазақстан» атауымен байланысты мағыналық ассоциациялар қатарын (ұлттық бренд) ұсыну
	1.6 Мерекелер	4.1.6.1 зерттеулер негізінде кәсіби мерекелердің тарихын шығармашылықпен таныстырады
	1.5 Құқық және міндет	4.1.5.1 Конституцияның қоғам өміріндегі маңызы туралы қорытындылар жасау
		4.1.5.2 Қазақстан Республикасының азаматы ретінде жеке тұлғаның демократиялық құқықтары мен бостандықтарына, міндеттеріне мысалдар келтіру

46.   Ескерту:

1) *тоқсанына 2 ортақ тақырып есебінен тоқсан сайын (мүмкіндігінше) оқыту мақсатын ортақ тақырыптармен біріктіру ұсынылады.

Қазақстан Республикасы

Білім және ғылым министрінің

2016 жылғы 8  сәуірдегі

№ 266 бұйрығына 7-қосымша  

Қазақстан Республикасы

Білім және ғылым министрінің

2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына 181-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптары үшін

«Жаратылыстану» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы

1. Түсіндірме жазба

1.   Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы                      23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.      

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін бағыттайды.

4.   Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдары болып табылады.

5.                 Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты. 

6.   Қазіргі кезеңде оқушының өздігінен білімді игеру үшін оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Мұндай тәсіл пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге, өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7.   Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесіне барлық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілдікке жол бермей, ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін. Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін оқушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас моделіне айналдырады.

8.   Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

9.   Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған. Көптілді оқу ортасын құрудағы әр пән қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсіл әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдері арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

10.   Пән мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу/ процесінде оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін алғышарттар/жағдайлар жасау керек.

11.   Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған күтілетін нәтижелері қалыптастырылған.

12.   Мазмұны тұрғысынан оқу бағдарламалары оқушыны өзін-өзі оқыту субьектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субьектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды.

13.   Оқу бағдарламалары білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына негізделген тәрбиелеу мен оқытудың біртұтастығы қағидатын және нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар мектепті бітіргеннен кейінгі нәтижелерін іске асыруға мүмкіндік береді.

14.   Оқу бағдарламаларының тек пәндік білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына бағытталғаны оның ерекше өзгешелігі болып табылады.

15.   Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі:

1) білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке дара жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдыларын дамытуға негіз болады.

16.   Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектепті бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады. 

17.   Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау және бағалауға, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістерге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

18.   Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу процесінде және өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылықты дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.

19.   Кең ауқымдағы дағдылармен бірлікте жеке қасиеттердің дамуы оқушыларға базалық білім беру құндылықтарын қалыптастыру үшін негіз болып табылады:

1) «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландырудың негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының тәртібі мен күнделікті іс-әрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдары болуы тиіс.

2. «Жаратылыстану» пәнін оқыту мақсаты мен міндеттері

20.   «Жаратылыстану» пәнінің маңыздылығы:

1) жаратылыстану ғылымы бойынша білім беру бастауыш мектеп оқушыларын табиғи білімқұмарлықтың дамуына, әлем жайлы ой-өрісінің кеңеюіне, ғылымды түсінудің және қоршаған ортаны тұтастай қабылдаудың дамуына, қоршаған ортаны қорғау және бағалай білу біліктерінің дамуына көмектеседі.

21.   Бастауыш мектепте оқушыларға «Жаратылыстану» пәнін оқу және меңгеру келесілерді түсінуге мүмкіндік береді:

1) қоршаған әлемнің күрделілігі мен көп қырлылығын, сондай-ақ табиғи құбылыстар мен процестердің өзара байланысын;

2) өлі және тірі табиғатта болып жатқан кейбір табиғи құбылыстар мен процестердің себептерін;

3) жаратылыстану ғылымы бойынша білімнің адамның көптеген іс-әрекет түрлері үшін маңыздылығын;

4) пәнді оқу қоршаған ортаның түрлі құбылыстары мен нысандары жайлы білімнің жинақталуына және күнделікті өмірде алуан түрлі практикалық және зерттеу әрекеттері арқылы алынған білімнің байланысын түсінудің қалыптасуына көмектеседі.

22.   Бастауыш мектепте «Жаратылыстану» пәнінің оқу бағдарламасы зерттеу, ойлау, коммуникативтік дағдылар мен біліктіліктер негіздерінің қалыптасуына бағытталған:

1) гипотеза құру және оларды тексерудің жолдарын ұсыну, эксперименталды берілулер негізінде қорытынды жасау;

2) мәселені анықтау, сұрақтарды дұрыс құру, зерттеу жұмысының жоспарын құру, бақылау, эксперимент жүргізу, зерттеу жұмысының нәтижесін бағалау және сипаттау, пайымдау, қорытынды шығару;

3) БАҚ хабарламалары мазмұнындағы, Интернет ресурстарындағы, ғылыми-көпшілік әдебиеттердегі жаратылыстану ғылымындағы ақпараттармен жұмыс: іздеу әдістерін игеру, ақпараттың мағыналық негізін айрықшалау және ақпараттың растығын бағалау;

4) өлі және тірі табиғаттағы үрдістердің сипатын, экожүйе компоненттерінің өзара байланысын, адам әрекетінің қоршаған ортаға қалай ықпал ететінін ашуға көмектесетін қарапайым эксперименттер мен бақылаулар жүргізу;

5) өзіндік қарапайым зерттеулердің қорытындыларын түрлі формада ұсыну;

6) жаратылыстану ғылымы саласындағы маңызды жетістіктердің қолданбалы мәнін түсіндіру.

23.   «Жаратылыстану» пәні бойынша оқу бағдарламасы негізгі мектептегі «Биология», «География», «Химия», «Физика» пәндерін оқыту негізін қалауға, алған білімдерін күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғат әлемінде) кездесетін табиғат құбылыстары мен процестерін түсіндіру, сипаттау, болжау үшін қолдану білігін дамытуға бағытталған.

24.   Оқу пәнінің бағдарламасы келесі мақсаттарға жетуге бағытталған:

1) әлемнің қазіргі заманғы жаратылыстану ғылымы тұрғысынан қалыптасқан бейнесі мен жаратылыстану ғылымдарының әдістері туралы білім негіздерін қалыптастыру;

2) жаратылыстанудың техника мен технология дамуына елеулі ықпал еткен маңызды идеяларымен, жетістіктерімен таныстыру;

3)  қоршаған әлемнің құбылыстарын түсіндіру, БАҚ, интернет ресурстары, арнайы және ғылыми-көпшілік әдебиеттерден алынған жаратылыстану ғылымы тұрғысынан және өмірлік маңызды мазмұны бар ақпаратты қабылдау біліктіліктерін қалыптастыру;

4) зияткерлік, шығармашылық қабілеттерді, сын тұрғысынан ойлау қабілетін қарапайым зерттеулер, құбылыстарды талдау, жаратылыстану ғылымдық ақпаратты қабылдау және түсіндіру барысында дамыту;

5) табиғат заңдарын тану және жаратылыстану ғылымдарының жетістіктерін өркениеттің дамуы мен өмір сапасын жақсарту үшін пайдалану мүмкіндігіне сенімділікті тәрбиелеу;

6) күнделікті өмірде тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, заманауи технологияларды сауатты пайдалану, денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау үшін жаратылыстану ғылымдары бойынша білімдерін қолдану.

3. Оқыту процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

25.   Құндылықтарға бағытталған ұстаным. Оқытудағы құндылықтарға бағытталған ұстаным – ол оқу әрекетін белгілі бір құндылықтар тұрғысынан ұйымдастыру және жүзеге асыру, нәтижелерге қол жеткізу және пайдаланудың тәсілі. Құндылыққа бағытталған ұстаным оқушы тұлғасының бойында мақсатты түрде құндылықтар жүйесін қалыптастырады. Құндылықтарға бағытталу – ол тұлғаның өз әрекетінде жекелеген құндылықтарды таңдап алу (құндылықтарда бағдарлану қабілеттілігі) қабілеттілігі (қасиеті), және оларды өзінің әлеуметтік маңызды құндылықтары ретінде сезіну және қабылдау қабілеттілігі. Құндылықтарды жүзеге асыру дегеніміз құндылықтардан шығатын талаптарға сай болу және күнделікті өмірді сол талаптарға бағындыру. Құндылықтардың мәні қоғамда сәтті әрекет ету үшін қажетті ережелерді, дағдыларды, өмір салтын, жүріс-тұрысты қалыптастыруда көрініс табады.

26.   Құндылықтар – қоғам қолдайтын және адамдардың көпшілігі мойындайтын белгілі нысандардың және құбылыстардың, адамдық қасиеттер мен өзін-өзі ұстау ережелерінің тұлғалық және әлеуметтік-мәдени маңыздылығы. Құндылықтар тұлғаны ынталанырудың өте маңызды факторы ретінде жүріс-тұрыс пен іс-әрекеттерді бағдарлайды. «Мәңгілік ел» ұлттық идеясының құндылықтары орта білім беру құндылықтарының негізі болып табылады. Қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық және өмір бойы оқып-үйрену - орта білім берудің құндылықтары ретінде белгіленді.

27.   Тұлғаға бағытталған тәсіл. Тұлғаға бағытталған тәсілдің мақсаты оқу процесін дараландыру, оқу процесінде тұлғаны, оның жеке психикалық және физиологиялық ерекшеліктерін, қажеттіліктері мен жүріс-тұрыс уәждерін, әлеуетті қабілеттіліктерін ескере отырып үйлесімді қалыптастыру және жан-жақты дамыту, оның шығармашылық қабілеттерін толық ашу.

28.   Іс-әрекеттік тәсіл. Іс-әрекеттік тәсілдің негізгі мазмұны – оқушы білімді дайын күйінде алмай, оны өзі өндіреді, өзінің оқу әрекетінің мазмұны мен түрлерін ұғынады, оның ережелер жүйесін түсінеді және қабылдайды, жетілдіруге белсенді қатысады. Ол өз кезегінде білімдердің, біліктердің, оқып-үйрену және кең ауқымды дағдылардың белсенді әрі сәтті қалыптасуын қамтамасыз етеді. Оқушылардың оқу әрекеттері келесі басты санаттар бойынша топтастырылған:«біледі», «түсінеді», «талдайды», «жинақтайды», «бағалайды».

29.   Саралап оқыту тәсілі. Саралап оқыту тәсілі - оқу процесін оқушылардың әртүрлі топтарына мамандандырылуын, оқушылардың жеке қабілеттіліктерін ескеру мақсатында әртүрлі топтарға түрлі жағдайларды жасауды көздейді. Саралап оқыту тәсілі әртүрлі оқушылар тобының оқу әрекетін ұйымдастыру үшін арнайы оқыту әдістерін және іс-әрекеттерді саралау тәсілдерін кіріктіреді. Күрделілігімен, оқу-танымдық қызығушылықтарымен, мұғалім тарапынан көмек сипатымен ерекшеленетін сараланған тапсырмаларды қолдану - сараланған оқу іс-әрекеттерін ұйымдастырудың шарты болып табылады.

30.   Коммуникативтік тәсіл. Білім берудегі коммуникативтік тәсіл дегеніміз ақпаратты тарату мен жариялауда, білім, білік және дағдылармен алмасуда екіден асатын адамдардың сөйлеу арқылы атқарылатын әрекеттесу процесі. Коммуникативтік тәсілдің нәтижесі болып тіл арқылы қатынасу қабілеттілігі, яғни тілдік және сөйлеу нормаларын дұрыс пайдалана және қатынас жағдайына сай тиімді қатынас жүріс-тұрысын таңдай отырып, түрлі жағдайларда қатынас әрекетінің басқа қатысушыларымен ой бөлісу және алмасу қабілеттілігі болып табылады. Коммуникативті тәсілге сәйкес ұйымдастырылған оқу процесі қатынасу икемділікті қалыптастыратын тапсырмаларды және шынайы қатынас жағдайларына сай жұмыс режимдерін (жұптық және топтық жұмыстарды) кіріктіру керек.

31.   Ортақ тақырыптар арқылы оқыту. «Жаратылыстану» оқу пәнінің «ортақ тақырыптарының» мазмұны оқушының жақын аймағынан, яғни оның өз іс-әрекетімен тікелей байланысты тақырыптарды оқудан басталады. 6-7 жастағы балалар өз ойын білдіруге, оқу мазмұны бойынша сұрақ қоюға, сұрақтарға жауап іздеуге үйренуі тиіс.

32.   Ойын іс-әрекеттері арқылы оқыту. Оқу процесінде білімді меңгертуде оқу әдісі ретінде ойын іс-әрекетін қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Педагогикалық ойын технологияларының басты элементтері – ойын алдында оқушыларға нақты оқу мақсаты қойылады; ойын арқылы белгілі педагогикалық нәтижеге қол жеткізу жоспарланады, оқу әрекеті ойын ережелеріне бағынады, оқу материалы ойынның құралы болып табылады. Оқушылардың сабақтағы ұжымдық іс-әрекетін ұйымдастыруға бағытталған ойын әдісі арқылы, олардың шағын топтың өзге мүшелерінің пікірін сыйлауына, әртүрлі өнімді іс-әрекет негізінде соңғы нәтижені алдын-ала көре білуіне, өздік іс-әрекетін жоспарлауына, мақсатқа жету амалдарын таңдауына мүмкіндік беріледі.

33.   Жобалық тәсіл. Оқу жобасы – оқушының немесе оқушылар тобының ғылыми-зерттеушілік, шығармашылық немесе практикалық сипаттағы проблемаларды шешу жөніндегі нәтижелерге қол жеткізуіне бағытталған оқу-танымдық әрекеті. Ортақ мақсатымен, келісілген әдістер мен іс-әрекеттердің реттілігімен, кеңейтілген шешімдер мен белгілі тәсіл бойынша рәсімделген нәтижелермен сипатталады. Бұл әдіс білім алушының өз алдына жеке проблема қойып, оны шешудің өзіндік жолдарын табуымен сипатталады. Бастауыш мектепте жобалау әдісі білім алушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес жүзеге асырылады. Бірақ, жобалау іс-әрекетінің алгоритімі (жоба – мұғалімнің көмегімен білім алушының маңызды проблеманы шешудегі өзбетіндік іс-әрекет кешені) толығымен сақталады. Бөлім мазмұнымен танысу аясында білім алушылардың ұжымдық/топтық жобалар бойынша жұмыстарын ұйымдастыру ұсынылады. Жобалық жұмыстарды ұйымдастыру сабақпен шектелмейді, сондықтан да сабақ-сабақтан тыс интеграцияда қарастырылады.

34.   Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану:

1) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану құзыреттілігі оқушылардың жұмыс барысында, бос уақыттарында және коммуникацияда сенімді және шығармашылықпен қолдана білуін қамтамасыз етеді. Бұл құзыреттілік АКТ-ның негізгі дағдылары арқылы қалыптасады;

2) оқушылар өздерінің АКТ-ны қолдану дағдыларын барлық пәндерге арналған білім беру бағдарламаларын меңгеру барысында дамытады. Яғни, АКТ-ны пайдалана отырып ақпаратты табу, құру, мәліметтер мен ой түйіндерімен бөлісе және алмаса отырып құрал-жабдықтар мен қосымшалардың кең ауқымын пайдалану арқылы өз жұмысын бағалайды және жетілдіреді;

3) бұл «Жаратылыстану» пәні бағдарламасында төмендегідей жұмыс түрлері арқылы жүзеге асырылады:

БАҚ және мультимедиялық құралдарды пайдалану;

дерекқордан және интернеттен ақпаратты іздеу;

сандық, интернет жүйелері арқылы алынған ақпараттарды таңдап, өңдеу және оның нақтылығын, сенімділігін, құндылығын бағалай алу;

сандық, мәтіндік және визуалдық ақпаратпен және дерекқормен, оның ішінде гиперсілтемелерді, электрондық кестелерді, графикалық және басқа қосымшаларды пайдаланып жұмыс істеу арқылы мәліметті жүйелеу;

ақпаратты құру және өңдеуде АКТ-ы пайдалану;

заңдылықтар мен тенденцияларды зерттеу; модельдер мен модельдеуді пайдалану мүмкіндіктерін зерделеу, сонымен қатар жылжымайтын және қозғалыстағы бейнелерді, дыбыстарды және мәтіндерді мультимедиалық таныстырылымдар құру үшін біріктіру;

басқа нұсқаларды зерделеуде, нақтылауда және нәтижелерді жақсартуда сандық ақпараттың икемділігін толығымен пайдалану;

электрондық байланысқа, он-лайн форумдарға, виртуалдық оқыту орталарына қатысу арқылы, басқа оқушылармен және мұғалімдермен әртүрлі байланыс арнасы бойынша ынтымақтастықта болып қарым-қатынас жасау және ақпарат алмасу;

интерактивті тақтаны белсенді оқытуға техникалық қолдау көрсету мақсатында қолдану;

аяқталған жұмысты мектеп шеңберінде және өзге орталарда мультимедиялық таныстыру.

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

35.   «Жаратылыстану» пәнін меңгеру нәтижелері критериалды бағалауды қолдану арқылы жүзеге асырылады.

36.   Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз байланысына негізделген. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процесін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

37.   Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұрады.

38.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз өткізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процесін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

39.   Жиынтық бағалау белгілі оқу мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пән бойынша тоқсандық және жылдық бағаларды қою үшін колданылады. 

5. «Жаратылыстану» пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

40.   Оқу жүктемесін бөлу:

1-кесте

Сынып	Апталық жүктеме	Жылдық сағат саны
1	1	33
2	1	34
3	2	68
4	2	68

41.   Пән мазмұны оқу бөлімдері бойынша ұйымдастырылған:

1) оқу бөлімдері әрі қарай жинақталған білім, түсінік және дағдыларды қалыптастыру мақсаттарын көздейтін бөлімшелерден тұрады. Әр бөлімше ішінде дәйектілікпен ұйымдастырылған оқу мақсаттары мұғалімдерге өз жұмысын жоспарлауға және оқушылар жетістігін бағалауға, сондай-ақ, оларды оқудың келесі кезеңдері жөнінде ақпараттандыруға мүмкіндік береді:

2-кесте

№	Бөлімдер	Бөлімшелер
1	Мен - зерттеушімін	1.1 Ғылым мен зерттеушілердің рөлі
		1.2 Табиғатты тану әдістері
2	Тірі табиғат	2.1 Өсімдіктер
		2.2 Жануарлар
		2.3 Адам
3	Заттар және олардың қасиеттері	3.1 Заттардың типтері
		3.2 Ауа
		3.3 Су
		3.4 Табиғат ресурстары
4	Жер және Ғарыш	4.1 Жер
		4.2 Ғарыш
		4.3 Кеңістік және уақыт
5	Табиғат физикасы	5.1 Күш және қозғалыс
		5.2 Жарық
		5.3 Дыбыс
		5.4 Жылу
		5.5. Электр
		5.6      Магнетизм

2) бағдарламада «Оқу мақсаттары» төрт саннан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлімше ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.4. кодында «1» - сынып, «2.1» - екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, «4» - оқу мақсатының реттік саны.

42.   Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) 1-бөлім «Мен – зерттеушімін»:

3-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
1.1. Ғылым мен зерттеушілердің рөлі	1.1.1.1 қоршаған әлем құбылыстары, процестері мен нысандарын зерттеудің қажеттілігін түсіндіру	2.1.1.1 қоршаған әлем құбылыстары, процестері мен нысандарын зерделеуге қажетті жағдайлар мен тұлғалық қасиеттерді анықтау	3.1.1.1 өте маңызды ғылыми жаңалықтар мен олардың адамның күнделікті өміріне әсері туралы әңгімелеу	4.1.1.1 өз толғаныстары негізінде зерттеулердің өзекті бағыттарын анықтау
1.2. Табиғатты тану әдістері	1.1.2.1 қоршаған әлем құбылыстарына бақылау жүргізу; 1.1.2.2 көрсетілген экспериментті түсіндіру	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.2 бақылаудың басты белгілерін анықтау (мақсат, нысан, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.3 бақылау нәтижелерін шартты белгілердің көмегімен белгілей білу; 2.1.2.4 бақылау жүргізудің жоспарын құру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау; 2.1.2.6 эксперименттің басты белгілерін анықтау (мақсат, болжам, ресурстар, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.7 эксперимент жүргізу және оның нәтижелерін кесте түрінде белгілеу	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау; 3.1.2.3 экспериментті жоспарлау және жүргізу; 3.1.2.4 жүргізілген эксперимент нәтижелерін құрылған жоспарға сәйкес диаграмма түрінде көрсету, қорытындылар жасау	4.1.2.1 зерттеу әдістерінің (бақылау мен эксперимент) артықшылықтары және кемшіліктері негізінде таңдау себебін түсіндіру; 4.1.2.2 алынған нәтижелерді оқушы таңдаған формада ұсыну

2) 2-бөлім «Тірі табиғат»:

4-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Өсімдіктер	1.2.1.1 өсімдіктердің негізгі сипаттамаларын және олардың өмірлік формаларын анықтау; 1.2.1.2 өсімдіктердің негізгі бөліктерін ажырату; 1.2.1.3 жабайы өсімдіктер мен мәдени өсімдіктерді ажырату; 1.2.1.4 өсімдіктердің тіршілігіне қажетті жағдайларды зерттеу; 1.2.1.5 мәдени өсімдіктерге күтім жасаудың тәсілдерін сипаттау	2.2.1.1 өсімдіктердің әр түрлі жағдайларда өсу мүмкіндіктерін зерттеу; 2.2.1.2 өсімдіктердің маусымдық өзгерістерін сипаттау; 2.2.1.3 өсімдіктің негізгі бөліктерінің қызметін сипаттау; 2.2.1.4 мекен ету ортасына байланысты өсімдіктер топтарын салыстыру; 2.2.1.5 өсімдіктердің қоршаған ортаның әртүрлі жағдайларында (ылғал) бейімделу мүмкіндігін түсіндіру 2.2.1.6 өз аймағының өсімдіктерін сипаттау; 2.2.1.7 топырақты баптаудың маңызын түсіндіру; 2.2.1.8 өсімдіктерге қамқорлық жасаудың маңыздылығын түсіндіру	3.2.1.1 өсімдіктердің фотосинтез процесінде оттегіні бөлуін түсіндіру; 3.2.1.2 өсімдіктердің қоршаған орта жағдайларына (жылу, жарық, ылғал) бейімделу тәсілдерін түсіндіру; 3.2.1.3 өз аймағының табиғи қауымдастығын сипаттау; 3.2.1.4 адамзаттың тіршілік іс-әрекеттерінің өсімдіктердің саналуандығына әсерін түсіндіру; 3.2.1.5 Қызыл кітаптың сирек кездесетін және жоғалып бара жатқан өсімдіктерді сақтаудағы рөлін анықтау	4.2.1.1 қоректік тізбектегі өсімдіктердің рөлін анықтау; 4.2.1.2 өсімдіктің тіршілік циклін сипаттау; 4.2.1.3 тозаңдану нәтижесінде тұқымның түзілуін сипаттау; 4.2.1.4 тұқымның таралу тәсілдерін зерттеу; 4.2.1.5 төменгі және жоғарғы өсімдіктерді ажырату; 4.2.1.6 өсімдіктерді қорғау әдістерін ұсыну
2.2 Жануарлар	1.2.2.1 жануарлар мен өсімдіктерді салыстыру, олардың ұқсастықтары мен айырмашылығын анықтау; 1.2.2.2 жабайы және үй жануарларын ажырату; 1.2.2.3 жыл мезгілдерінің ауысуына жануарлардың бейімделуін түсіндіру	2.2.2.1 жануарларды омыртқалыларға және омыртқасыздар ға жіктеу; 2.2.2.2 жануарлар класының өкілдерін ажырату: жәндіктер, балықтар, қосмекенділер, бауырмен жорғалаушылар, құстар және сүтқоректілер; 2.2.2.3 жануарлардың тіршілік ортасына бейімделуін сипаттау; 2.2.2.4 жануарлардың көбею тәсілдерін түсіндіру; 2.2.2.5 жануарлардың саналуандығын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру	3.2.2.1 жануарлардың типтерін сипаттау; 3.2.2.2 табиғаттағы жануарлардың өзара қарым қатынас түрлерін сипаттау; 3.2.2.3 өсімдіктер мен жануарлар арасындағы өзара байланысты зерттеу; 3.2.2.4 тіршілік ортасындағы өзгерістерге байланысты жануарлар санының өзгеруін түсіндіру; 3.2.2.5 жануарлар санының азаюына ықпал ететін адамның іс-әрекет түрлерін анықтау	4.2.2.1 өз аймағының жануарларын жіктеу; 4.2.2.2 жәндіктердің өмір циклін зерттеу; 4.2.2.3 өсімдік қоректі және жыртқыш жануарларды ажырату; 4.2.2.4 симбиоздық қарым-қатынасқа мысал келтіру; 4.2.2.5 қоректік тізбектегі қарым-қатынас үрдісін түсіндіру; 4.2.2.6 белгілі бір тіршілік ортасындағы қоректік тізбектердің модельдерін құрастыру; 4.2.2.7 жойылу шегінде тұрған жануарларға мысалдар келтіру; 4.2.2.8 ұлттық саябақтар мен қорықтарды құрудың мақсатын түсіндіру
2.3 Адам	1.2.3.1 адам денесінің негізгі бөліктерін және олардың қызметтерін атау; 1.2.3.2 адам өмірінің кезеңдерін сипаттау; 1.2.3.3 адамның өсуі мен дамуы үшін керек қажеттіліктерді анықтау	2.2.3.1 адамның тірек-қимыл жүйесінің қызметін анықтау; 2.2.3.2 дұрыс сымбатты сақтаудың маңыздылығын түсіндіру; 2.2.3.3 бұлшық ет қысқаруының қозғалыс үшін рөлін түсіндіру; 2.2.3.4 жеке гигиенаның денсаулықты сақтаудағы рөлін анықтау; 2.2.3.5 тістерді күтудің денсаулықты сақтаудағы маңызын анықтау	3.2.3.1адамның ішкі ағзаларының орналасуын анықтау; 3.2.3.2 энергияны алуда асқорыту жүйесінің рөлін сипаттау; 3.2.3.3 тыныс алу жүйесін және оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; 3.2.3.4 қан айналым жүйесін оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; 3.2.3.5 адам ағзасының аурулар мен инфекциялардан қорғану әдіс-тәсілдерін түсіндіру	4.2.3. 1 зәр шығару жүйесін және оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; 4.2.3.2 жүйке жүйесі және оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау

          3) 3-бөлім «Заттар және олардың қасиеттері»:

          5-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Заттардың типтері			3.3.1.1 заттарды пайда болуы және агрегаттық күйі бойынша жіктеу	4.3.1.1 заттардың қолдану шеңберін олардың қасиеттеріне байланысты анықтау; 4.3.1.2 құрастырылған эксперимент жоспарына сәйкес затты алу
3.2 Ауа		2.3.2.2. ауаның кейбір қасиеттерін сипаттау (агрегаттық күйі, түсі, иісі); 2.3.2.3 ауаның кеңістікті толтыру қасиетін және жылу өткізгіштігін зерттеу	3.3.2.1 ауаның құрамын сипаттау; 3.3.2.2 ауаның жануды қолдайтын қасиетін сипаттау;	4.3.2.1 адам өмірінің әр түрлі саласында ауаны пайдаланудың тәсілдерін анықтау; 4.3.2.2 ауаның ластану көздерін анықтау; 4.3.2.3 ауаның тазалығын сақтау тәсілдерін және оны тазарту шараларын ұсыну; 4.3.2.4 ауаның табиғаттағы орын ауыстыру процесін түсіндіру; 4.3.2.5 желдің пайдасы мен зияны туралы мысал келтіру
3.3 Су		2.3.3.1 судың физикалық қасиеттерін анықтау (дәмсіз, иіссіз, белгілі бір формасының болмауы, аққыштығы); 2.3.3.2 судың агрегаттық күйінің өзгеру процесін зерттеу	3.3.3.1 судың тірі ағзаларда және өлі табиғатта кездесетінін түсіндіру; 3.3.3.2.судың негізгі табиғи көздерін салыстыру; 3.3.3.3 ауыз суды қолдануда ұқыптылық танытудың қажеттілігін түсіндіру; 3.3.3.4 суды тазартудың түрлі тәсілдерін ұсыну; 3.3.3.5 суды тазартуға арналған фильтрдің өз моделін ұсыну; 3.3.3.6 судың тіршілік үшін маңыздылығын түсіндіру	4.3.3.1 судың табиғаттағы айналымын сипаттау; 4.3.3.2 атмосфералық жауын-шашынның түзілу процесін сипаттау; 4.3.3.3 судың ластану көздерін анықтау; 4.3.3.4 табиғатта судың ластануына әр түрлі ағзаларға әсерін түсіндіру; 4.3.3.5 түрлі заттардың судағы ерігіштігін зерттеу
3.4 Табиғат ресурстары		2.3.4.1 табиғи ресурстар түрлерін және көздерін анықтау; 2.3.4.2 табиғи ресурстарды генезисі бойынша жіктеу (табиғи және антропогендік);	3.3.4.1 кейбір ағзалардың тіршілігі үшін топырақтың рөлін түсіндіру; 3.3.4.2 топырақтың негізгі құрамын зерттеу (топырақ, құм, балшық, өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары, су, ауа); 3.3.4.3 топырақтың негізгі қасиеттерін анықтау; 3.3.4.4 топырақтың құнарлылығын құрамына қарай зерттеу	4.3.4.1 кейбір пайдалы қазбалардың (бор, тұз, әктас, балшық, мұнай, гранит, көмір) қолданылу саласын анықтау; 4.3.4.2 Қазақстанның негізгі пайдалы қазбаларының кен орындарын картадан көрсету; 4.3.4.3 пайдалы қазбаларды сақтаудың және тиімді қолданудың жолдарын ұсыну

4) 4-бөлім  «Жер және Ғарыш»:

6-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
4.1 Жер	1.4.1.1 Жердің пішінін оның жасанды моделі негізінде анықтау	2.4.1.1 Жер мен Күн арасындағы байланысты түсіндіру; 2.4.1.2 Жердің табиғи серігін анықтау	3.4.1.1 Жер сфераларын түсіндіру және графиктік кескіндеу	4.4.1.1 жер бетінің ірі элементтерін атау және сипаттау
4.2 Ғарыш	1.4.2.1 астрономияны ғарыш туралы ғылым ретінде сипаттау; 1.4.2.2 ғарышты зерттеуге арналған құрылғылар мен ұшу аппараттарын сипаттау; 1.4.2.3 жекелеген ғарыштық денелерді атау және сипаттау	2.4.2.1 Күн жүйесі ғаламшарлары ның орналасу тәртібін анықтау; 2.4.2.2 Күн жүйесі ғаламшарларын сипаттау	3.4.2.1 ғарышты игерудің кейбір айтулы оқиғалары туралы әңгімелеу; 3.4.2.2 адамзат дамуындағы ғарыштың маңызын түсіндіру	4.4.2.1 Жердегі тіршілікке ғарыштың әсерін анықтау
4.3 Кеңістік және уақыт	1.4.3.1 уақыттың маңыздылығын түсіндіру; 1.4.3.2 уақытты өлшеу құралдарын анықтау	2.4.3.1 негізгі уақыт өлшем бірліктерін ажырату; 2.4.3.2 ғарыштағы қашықтық пен уақыттың ерекшеліктерін түсіндіру	3.4.3.1 Жердің өз өсінен айналу периодын және оның салдарын түсіндіру	4.4.3.1 Жердің орбиталдық айналуын және оның салдарын түсіндіру; 4.4.3.2 жыл маусымдарын сипаттау

5) 5-бөлім «Табиғат физикасы»:

7-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
5.1. Күштер және қозғалыс	1.5.1.1 түрлі денелердің қозғалысынан мысалдар келтіру; 1.5.1.2 қозғалыстың адам өміріндегі және табиғаттағы маңыздылығын анықтау; 1.5.1.3 қозғалыстың түрлі траекториясын зерттеу, оларды сурет түрінде көрсету	2.5.1.1 түрлі денелердің әртүрлі жылдамдықпен қозғалысына мысалдар келтіру; 2.5.1.2 жылдамдықты түсіндіруде сапалық сипаттамаларын қолдану; 2.5.1.3 қозғалыс тудыратын күштерді зерттеу; 2.5.1.4. массаны анықтауға арналған құралдарды таңдау және пайдалану	3.5.1.1 серпімділік күшін зерттеу және оның білінуіне мысалдар келтіру; 3.5.1.2 ауырлық күшін зерттеу және оның білінуіне мысалдар келтіру; 3.5.1.3 үйкеліс күшін зерттеу және оның білінуіне мысалдар келтіру; 3.5.1.4 күштің әсер ету бағытын анықтау	4.5.1.1 Архимед күшін сипаттау, адам өмірінде және табиғатта кездесуіне мысалдар келтіру; 4.5.1.2 судағы әр түрлі денелерге әсер ететін Архимед күшін бақылау және болжау
5.2 Жарық	1.5.2.1 жарық пен қараңғыны салыстыру; 1.5.2.2 жарықтың табиғи және жасанды көздерін ажырату; 1.5.2.3 жасанды жарықтың қажеттілігін және оның көздерін анықтау	2.5.2.1 кейбір денелердің жарық өткізгіштік қасиетін зерттеу	3.5.2.1 көлеңкенің пайда болу себептері мен ерекшеліктерін түсіндіру; 3.5.2.2 денелердің жарықты шағылыстыру қабілетін түсіндіру	4.5.2.1 көлеңкенің бөгет өлшеміне және жарық көзінен бөгетке дейінгі қашықтыққа тәуелділігін зерттеу және түсіндіру; 4.5.2.2 жарықтың жұтылуы сияқты қасиетін зерттеу және түсіндіру
5.3 Дыбыс	1.5.3.1 дыбыстың таралуының ерекшеліктерін түсіндіру; 1.5.3.2 дыбыстың табиғи және жасанды көздерін ажырату	2.5.3.1 дауыс қаттылығы бойынша дыбыс көздерін жіктеу	3.5.3.1 дыбыс көзі мен қабылдағыш арасындағы қашықтықтан дыбыс қаттылығының тәуелділігін түсіндіру	4.5.3.1 дыбыстың қаттылығы мен жылдамдығына белгілі бір бөгеттің әсерін зерттеу және түсіндіру
5.4 Жылу	1.5.4.2 жылыту құрылғыларын анықтау	2.5.4.1 түрлі денелердің температурасын өлшеу		4.5.4.1 түрлі материалдардың жылу өткізгіштігін зерттеу
5.5 Электр	1.5.5.1 адамдардың күнделікті өміріндегі электр энергиясының маңызын түсіндіру		3.5.5.1 электр энергиясы көздерін анықтау; 3.5.5.2 қарапайым электр тізбегінің сызбасын жинау; 3.5.5.3 қарапайым электр тізбегін және олардың элементтерін көрсете отырып сызбасын ұсына білу	4.5.5.1 әртүрлі материалдардың электр өткізгіштігін зерттеу
5.6 Магнитизм	1.5.6.1 магниттілік қасиеті бар жекелеген денелерді анықтау; 1.5.6.2 магниттің қасиетін зерттеу	2.5.6.1 магниттерді қолдану аясын сипаттау	3.5.6.1 магнит көмегімен әртүрлі металдардың магниттелу қасиетін зерттеу

43.   Ұзақ мерзімді жоспарлар:

1) 1-сынып:

8-кесте

Бөлімдер	Бөлімшелер	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1-бөлім. Мен – зерттеушімін («Өзім туралы» ортақ тақырыбы аясында)	1.1 Ғылым мен зерттеушілердің рөлі	1.1.1.1 қоршаған орта құбылыстары,процестері мен нысандарын зерттеудің қажеттілігін түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	1.1.2.1 қоршаған орта құбылыстарына бақылау жүргізу; 1.1.2.2 көрсетілген экспериментті түсіндіру
2-бөлім. Тірі табиғат («Менің мектебім» ортақ тақырыбы аясында)	2.1 Өсімдіктер	1.2.1.1өсімдіктердің негізгі сипаттамаларын және олардың өмірлік формаларын анықтау; 1.2.1.2 өсімдіктердің негізгі бөліктерін ажырату; 1.2.1.3 жабайы өсімдіктер мен мәдени өсімдіктерді ажырату; 1.2.1.4 өсімдіктердің тіршілігіне қажетті жағдайларды зерттеу; 1.2.1.5 мәдени өсімдіктерге күтім жасаудың тәсілдерін сипаттау
	2.2 Жануарлар	1.2.2.1 жануарлар мен өсімдіктерді салыстыру, олардың ұқсастықтары мен айырмашылығын анықтау; 1.2.2.2 жабайы және үй жануарларын ажырату; 1.2.2.3 жыл мезгілдерінің ауысуына жануарлардың бейімделуін түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	1.1.2.1 қоршаған әлем құбылыстарына бақылау жүргізу; 1.1.2.2 көрсетілген экспериментті түсіндіру
2-тоқсан
(«Мен және менің отбасым» ортақ тақырыбы аясында)	2.3 Адам	1.2.3.1 адам денесінің негізгі бөліктерін және олардың қызметтерін атау; 1.2.3.2 адам өмірінің кезеңдерін сипаттау; 1.2.3.3 адамның өсуі мен дамуы үшін керек қажеттіліктерді анықтау
(«Бізді қоршаған әлем» ортақ тақырыбы аясында)	5.1 Күштер және қозғалыс	1.5.1.1 түрлі денелердің қозғалысынан мысалдар келтіру; 1.5.1.2 қозғалыстың адам өміріндегі және табиғаттағы маңыздылығын анықтау; 1.5.1.3 қозғалыстың түрлі траекториясын зерттеу, оларды сурет түрінде көрсету
	1.2 Табиғатты тану әдістері	1.1.2.1 қоршаған әлем құбылыстарына бақылау жүргізу; 1.1.2.2 көрсетілген экспериментті түсіндіру
3-тоқсан
4-бөлім. Жер және ғарыш («Саяхат» ортақ тақырыбы аясында)	4.2 Ғарыш	1.4.2.1 астрономияны ғарыш туралы ғылым ретінде сипаттау; 1.4.2.2 ғарышты зерттеуге арналған құрылғылар мен ұшу аппараттарын сипаттау; 1.4.2.3 жекелеген ғарыштық денелерді атау және сипаттау
	4.1 Жер	1.4.1.1 Жердің пішінін оның жасанды моделі негізінде анықтау
	4.3 Кеңістік және уақыт	1.4.3.1 уақыттың маңыздылығын түсіндіру; 1.4.3.2 уақытты өлшеу құралдарын анықтау
5-бөлім. Табиғат физикасы («Дәстүр және ауыз әдебиеті» ортақ тақырыбы аясында)	5.4 Жылу	1.5.4.1 жылыту жабдықтары мен құрылғыларын анықтау
	5.5 Электр	1.5.5.1 адамдардың күнделікті өміріндегі электр энергиясының маңызын түсіндіру
	5.6 Магнитизм	1.5.6.1 магниттілік қасиеті бар жекелеген денелерді анықтау; 1.5.6.2 магниттің қасиетін зерттеу
	1.2 Табиғатты тану әдістері	1.1.2.1 қоршаған әлем құбылыстарына бақылау жүргізу; 1.1.2.2 көрсетілген экспериментті түсіндіру
4-тоқсан
(«Тағам және сусындар» ортақ тақырыбы аясында) («Дені саудың жаны сау» ортақ тақырыбы аясында)	5.2 Жарық	1.5.2.1 жарық пен қараңғылықты салыстыру; 1.5.2.2 жарықтың табиғи және жасанды көздерін ажырату; 1.5.2.3 жасанды жарықтың қажеттілігін және оның көздерін анықтау
	5.3 Дыбыс	1.5.3.1 дыбыстың таралуының ерекшеліктерін түсіндіру; 1.5.3.2 дыбыстың табиғи және жасанды көздерін ажырату
	1.2 Табиғатты тану әдістері	1.1.2.1 қоршаған әлем құбылыстарына бақылау жүргізу; 1.1.2.2 көрсетілген экспериментті түсіндіру

2) 2-сынып:

9-кесте  

Бөлімдер	Бөлімшелер	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1-                     1-бөлім. Мен – зерттеушімін («Өзім туралы» ортақ тақырыбы аясында)	1.1 Ғылым мен зерттеушілердің рөлі	2.1.1.1 қоршаған әлем құбылыстары, үрдістері мен нысандарын зерделеуге қажетті жағдайлар мен тұлғалық қасиеттерді анықтау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.2 бақылаудың басты белгілерін анықтау (мақсат, нысан, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.3 бақылау нәтижелерін шартты белгілердің көмегімен белгілей білу; 2.1.2.4 бақылау жүргізудің жоспарын құру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау; 2.1.2.6 эксперименттің басты белгілерін анықтау (мақсат, болжам, ресурстар, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.7 эксперимент жүргізу және оның нәтижелерін кесте түрінде белгілеу
2-бөлім. Тірі табиғат («Өзім туралы» және «Менің отбасым және достарым» ортақ тақырыптары аясында)	2.1 Өсімдіктер	2.2.1.1 өсімдіктердің әр түрлі жағдайларда өсу мүмкіндіктерін зерттеу; 2.2.1.2 өсімдіктердің маусымдық өзгерістерін сипаттау; 2.2.1.3 өсімдіктің негізгі бөліктерінің қызметін сипаттау; 2.2.1.4 мекен ету ортасына байланысты өсімдіктер топтарын салыстыру; 2.2.1.5 өсімдіктердің қоршаған ортаның әртүрлі жағдайларында (ылғал) бейімделу мүмкіндігін түсіндіру; 2.2.1.6 өз аймағының өсімдіктерін сипаттау; 2.2.1.7 топырақты баптаудың маңызын түсіндіру; 2.2.1.8 өсімдіктерге қамқорлық жасаудың маңыздылығын түсіндіру
	2.2 Жануарлар	2.2.2.1 жануарларды омыртқалыларға және омыртқасыздарға жіктеу; 2.2.2.2 жануарлар класының өкілдерін ажырату: жәндіктер, балықтар, қосмекенділер,бауырмен жорғалаушылар, құстар және сүтқоректілер; 2.2.2.3 жануарлардың тіршілік ортасына бейімделуін сипаттау; 2.2.2.4 жануарлардың көбею тәсілдерін түсіндіру; 2.2.2.5 жануарлардың саналуандығын сақтаудың маңыздылығын түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.2 бақылаудың басты белгілерін анықтау (мақсат, нысан, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.3 бақылау нәтижелерін шартты белгілердің көмегімен белгілей білу; 2.1.2.4 бақылау жүргізудің жоспарын құру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау
2-тоқсан
2-бөлім. Тірі табиғат («Менің мектебім» ортақ тақырыбы аясында)	2.3 Адам	2.2.3.1 адамның тірек-қимыл жүйесінің қызметін анықтау; 2.2.3.2 дұрыс сымбатты сақтаудың маңыздылығын түсіндіру; 2.2.3.3 бұлшық ет қысқаруының қозғалыс үшін рөлін түсіндіру; 2.2.3.4 жеке гигиенаның денсаулықты сақтаудағы рөлін анықтау; 2.2.3.5 тістерді күтудің денсаулықты сақтаудағы маңызын анықтау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.2 бақылаудың басты белгілерін анықтау (мақсат, нысан, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.3 бақылау нәтижелерін шартты белгілердің көмегімен белгілей білу; 2.1.2.4 бақылау жүргізудің жоспарын құру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау; 2.1.2.6 эксперименттің басты белгілерін анықтау (мақсат, болжам, ресурстар, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.7 эксперимент жүргізу және оның нәтижелерін кесте түрінде белгілеу
3-бөлім. Заттар және олардың қасиеттері («Туған өлкем» ортақ тақырыбы аясында)	3.2 Ауа	2.3.2.1 іздің ғаламшарымыз үшін ауаның және ауа тазалығын сақтаудың маңыздылығын түсіну; 2.3.2.2 ауаның кейбір қасиеттерін сипаттау (агрегаттық күйі, түсі, иісі); 2.3.2.3 ауаның кеңістікті толтыру қасиетін және жылу өткізгіштігін зерттеу
	3.3 Су	2.3.3.1 судың физикалық қасиеттерін анықтау (дәмсіз, иіссіз, белгілі бір формасының болмауы, аққыштығы); 2.3.3.2 судың агрегаттық күйінің өзгеру процесін зерттеу
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.2 бақылаудың басты белгілерін анықтау (мақсат, нысан, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.3 бақылау нәтижелерін шартты белгілердің көмегімен белгілей білу; 2.1.2.4 бақылау жүргізудің жоспарын құру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау; 2.1.2.6 эксперименттің басты белгілерін анықтау (мақсат, болжам, ресурстар, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.7 эксперимент жүргізу және оның нәтижелерін кесте түрінде белгілеу
3-тоқсан
3-бөлім. Заттар және олардың қасиеттері («Дені саудың – жаны сау» ортақ тақырыбы аясында)	3.4 Табиғат ресурстары	2.3.4.1 табиғи ресурстар түрлерін және көздерін анықтау; 2.3.4.2 табиғи ресурстарды генезисі бойынша жіктеу (табиғи және антропогендік);
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.2 бақылаудың басты белгілерін анықтау (мақсат, нысан, жоспар, мерзімдер, нәтиже);
4-бөлім. Жер және Ғарыш («Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті» ортақ тақырыбы аясында)	4.1 Жер	2.4.1.1 Жер мен Күн арасындағы байланысты түсіндіру; 2.4.1.2 Жердің табиғи серігін анықтау
	4.2 Ғарыш	2.4.2.1 Күн жүйесі ғаламшарларының орналасу тәртібін анықтау; 2.4.2.2 Күн жүйесі ғаламшарларын сипаттау
	4.3 Кеңістік және уақыт	2.4.3.1 негізгі уақыт өлшем бірліктерін ажырату; 2.4.3.2 ғарыштағы қашықтық пен уақыттың ерекшеліктерін түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.4 бақылау жүргізудің жоспарын құру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау;
5-бөлім. Табиғат физикасы («Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті» ортақ тақырыбы аясында)	5.1 Күш және қозғалыс	2.5.1.1 түрлі денелердің әртүрлі жылдамдық пен қозғалысына мысалдар келтіру; 2.5.1.2 жылдамдықты түсіндіруде сапалық сипаттамаларын қолдану; 2.5.1.3 қозғалыс тудыратын күштерді зерттеу; 2.5.1.4 массаны анықтауға арналған құралдарды таңдау және пайдалану
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау; 2.1.2.6 эксперименттің басты белгілерін анықтау (мақсат, болжам, ресурстар, жоспар, мерзімдер, нәтиже)
4-тоқсан
5-бөлім. Табиғат физикасы («Қоршаған орта» және «Саяхат» ортақ тақырыптары аясында)	5.2 Жарық	2.5.2.1 кейбір денелердің жарық өткізгіштік қасиетін зерттеу
	5.3 Дыбыс	2.5.3.1 дауыс қаттылығы бойынша дыбыс көздерін жіктеу
	5.4.Жылу	2.5.4.1 түрлі денелердің температурасын өлшеу
	5.6 Магнитизм	2.5.6.1 магниттерді қолдану аясын сипаттау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын және оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру; 2.1.2.5 құрылған жоспарға сәйкес бақылау жүргізу және қорытындылар жасау; 2.1.2.6 эксперименттің басты белгілерін анықтау (мақсат, болжам, ресурстар, жоспар, мерзімдер, нәтиже); 2.1.2.7 эксперимент жүргізу және оның нәтижелерін кесте түрінде белгілеу

3) 3-сынып:

10-кесте

Бөлімдер	Бөлімшелер	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1-бөлім. Мен – зерттеушімін («Өзім туралы» ортақ тақырыбы аясында)	1.1 Ғылым мен зерттеушілердің рөлі	3.1.1.1 өте маңызды ғылыми жаңалықтар мен олардың адамның күнделікті өміріне әсері туралы әңгімелеу
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау; 3.1.2.3 экспериментті жоспарлау және жүргізу; 3.1.2.4 жүргізілген эксперимент нәтижелерін құрылған жоспарға сәйкес диаграмма түрінде көрсету, қорытындылар жасау
2-бөлім. Тірі табиғат («Тірі табиғат» және «Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен, жарық-қараңғы» ортақ тақырыптары аясында)	2.1 Өсімдіктер	3.2.1.1 өсімдіктердің фотосинтез процесінде оттегіні бөлуін түсіндіру; 3.2.1.2 өсімдіктердің қоршаған орта жағдайларына (жылу, жарық, ылғал) бейімделу тәсілдерін түсіндіру; 3.2.1.3 өз аймағының табиғи қауымдастығын сипаттау; 3.2.1.4 адамзаттың тіршілік іс-әрекеттерінің өсімдіктердің саналуандығына әсерін түсіндіру; 3.2.1.5 Қызыл кітаптың сирек кездесетін және жоғалып бара жатқан өсімдіктерді сақтаудағы рөлін анықтау
	2.2 Жануарлар	3.2.2.1 жануарлардың типтерін сипаттау; 3.2.2.2 табиғаттағы жануарлардың өзара қарым қатынас түрлерін сипаттау; 3.2.2.3 өсімдіктер мен жануарлар арасындағы өзара байланысты зерттеу; 3.2.2.4 тіршілік ортасындағы өзгерістерге байланысты жануарлар санының өзгеруін түсіндіру; 3.2.2.5 жануарлар санының азаюына ықпал ететін адамның іс-әрекет түрлерін анықтау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау; 3.1.2.3 экспериментті жоспарлау және жүргізу; 3.1.2.4 жүргізілген эксперимент нәтижелерін құрылған жоспарға сәйкес диаграмма түрінде көрсету, қорытындылар жасау
2-тоқсан
2-бөлім. Тірі табиғат («Уақыт» ортақ тақырыбы аясында)	2.3 Адам	3.2.3.1адамның ішкі ағзаларының орналасуын анықтау; 3.2.3.2 энергияны алуда асқорыту жүйесінің рөлін сипаттау; 3.2.3.3 тыныс алу жүйесін және оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; 3.2.3.4 қан айналым жүйесін оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; 3.2.3.5 адам ағзасының аурулар мен инфекциялардан қорғану әдіс-тәсілдерін түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау
3-бөлім. Заттар және олардың қасиеттері («Сәулет өнері», «Су-тіршілік көзі» ортақ тақырыптары аясында)	3.1 Заттардың типтері	3.3.1.1 заттарды пайда болуы және агрегаттық күйі бойынша жіктеу
	3.2 Ауа	3.3.2.1ауаның құрамын сипаттау; 3.3.2.2 ауаның жануды қолдайтын қасиетін сипаттау
	3.3 Су	3.3.3.1 судың тірі ағзаларда және өлі табиғатта кездесетінін түсіндіру; 3.3.3.2.судың негізгі табиғи көздерін салыстыру; 3.3.3.3 ауыз суды қолдануда ұқыптылық танытудың қажеттілігін түсіндіру; 3.3.3.4 суды тазартудың түрлі тәсілдерін ұсыну; 3.3.3.5 суды тазартуға арналған фильтрдің өз моделін ұсыну; 3.3.3.6 судың тіршілік үшін маңыздылығын түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау; 0
3-тоқсан
3-бөлім. Заттар және олардың қасиеттері («Су-тіршілік көзі» ортақ тақырыбы аясында)	3.4 Табиғат ресурстары	3.3.4.1 кейбір ағзалардың тіршілігі үшін топырақтың рөлін түсіндіру; 3.3.4.2 топырақтың негізгі құрамын зерттеу (топырақ, құм, балшық, өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары, су, ауа); 3.3.4.3 топырақтың негізгі қасиеттерін анықтау; 3.3.4.4 топырақтың құнарлылығын құрамына қарай зерттеу
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау; 3.1.2.3 экспериментті жоспарлау және жүргізу; 3.1.2.4 жүргізілген эксперимент нәтижелерін құрылған жоспарға сәйкес диаграмма түрінде көрсету, қорытындылар жасау
4-бөлім. Жер және Ғарыш («Өнер», «Атақты тұлғалар» тақырыбы аясында)	4.1 Жер	3.4.1.1 Жер сфераларын түсіндіру және графиктік кескіндеу
	4.2 Ғарыш	3.4.2.1 ғарышты игерудің кейбір айтулы оқиғалары туралы әңгімелеу; 3.4.2.2 адамзат дамуындағы ғарыштың маңызын түсіндіру
	4.3 Кеңістік және уақыт	3.4.3.1 Жердің өз өсінен айналу периодын және оның салдарын түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау;
5-бөлім. Табиғат физикасы («Атақты тұлғалар» тақырыбы аясында)	5.1 Күштер және қозғалыс	3.5.1.1 серпімділік күшін зерттеу және оның білінуіне мысалдар келтіру; 3.5.1.2 ауырлық күшін зерттеу және оның білінуіне мысалдар келтіру; 3.5.1.3 үйкеліс күшін зерттеу және оның білінуіне мысалдар келтіру; 3.5.1.4 күштің әсер ету бағытын анықтау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау; 3.1.2.3 экспериментті жоспарлау және жүргізу; 3.1.2.4 жүргізілген эксперимент нәтижелерін құрылған жоспарға сәйкес диаграмма түрінде көрсету, қорытындылар жасау
4-тоқсан
5-бөлім. Табиғат физикасы «Демалыс мәдениеті, мерекелер» ортақ тақырыбы аясында)	5.2 Жарық	3.5.2.1 көлеңкенің пайда болу себептері мен ерекшеліктерін түсіндіру; 3.5.2.2 денелердің жарықты шағылыстыру қабілетін түсіндіру
	5.3 Дыбыс	3.5.3.1 дыбыс көзі мен қабылдағыш арасындағы қашықтықтан дыбыс қаттылығының тәуелділігін түсіндіру
	5.5 Электр	3.5.5.1 электр энергиясы көздерін анықтау; 3.5.5.2 қарапайым электр тізбегінің сызбасын жинау; 3.5.5.3 қарапайым электр тізбегін және олардың элементтерін көрсете отырып сызбасын ұсына білу
	5.6 Магнитизм	3.5.6.1 магнит көмегімен әртүрлі металдардың магниттелу қасиетін зерттеу
	1.2 Табиғатты тану әдістері	3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; 3.1.2.2 ақпарат көздерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау; 3.1.2.3 экспериментті жоспарлау және жүргізу; 3.1.2.4 жүргізілген эксперимент нәтижелерін құрылған жоспарға сәйкес диаграмма түрінде көрсету, қорытындылар жасау

4) 4-сынып:

11-кесте

Бөлімдер	Бөлімшелер	Оқу мақсаттары
1-тоқсан
1-бөлім. Мен – зерттеушімін («Менің Отаным – Қазақстан» ортақ тақырыбы аясында)	1.1 Ғылым мен зерттеушілердің рөлі	4.1.1.1 өз толғаныстары негізінде зерттеулердің өзекті бағыттарын анықтау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	4.1.2.1 зерттеу әдістерінің (бақылау мен эксперимент) артықшылықтары және кемшіліктері негізінде таңдау себебін түсіндіру; 4.1.2.2 алынған нәтижелерді оқушы таңдаған формада ұсыну
2-бөлім. Тірі табиғат 2-                 («Адами құндылықтар» ортақ тақырыбы аясында)	2.1 Өсімдіктер	4.2.1.1 қоректік тізбектегі өсімдіктердің рөлін анықтау; 4.2.1.2 өсімдіктің тіршілік циклін сипаттау; 4.2.1.3 тозаңдану нәтижесінде тұқымның түзілуін сипаттау; 4.2.1.4 тұқымның таралу тәсілдерін зерттеу; 4.2.1.5 төменгі және жоғарғы өсімдіктерді ажырату; 4.2.1.6 өсімдіктерді қорғау әдістерін ұсыну
	2.2 Жануарлар	4.2.2.1 өз аймағының жануарларын жіктеу; 4.2.2.2 жәндіктердің өмір циклін зерттеу; 4.2.2.3 өсімдік қоректі және жыртқыш жануарларды ажырату; 4.2.2.4 симбиоздық қарым-қатынасқа мысал келтіру; 4.2.2.5 қоректік тізбектегі қарым-қатынас үрдісін түсіндіру; 4.2.2.6 белгілі бір тіршілік ортасындағы қоректік тізбектердің модельдерін құрастыру; 4.2.2.7 жойылу шегінде тұрған жануарларға мысалдар келтіру; 4.2.2.8 ұлттық саябақтар мен қорықтарды құрудың мақсатын түсіндіру
	1.2 Табиғатты тану әдістері	4.1.2.1 зерттеу әдістерінің (бақылау мен эксперимент) артықшылықтары және кемшіліктері негізінде таңдау себебін түсіндіру; 4.1.2.2 алынған нәтижелерді оқушы таңдаған формада ұсыну
2-тоқсан
2-бөлім. Тірі табиғат («Мәдени мұра» ортақ тақырыбы аясында)	2.3 Адам	4.2.3.1 зәр шығару жүйесін және оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; 4.2.3.2 жүйке жүйесі және оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	4.1.2.1 зерттеу әдістерінің (бақылау мен эксперимент) артықшылықтары және кемшіліктері негізінде таңдау себебін түсіндіру; 4.1.2.2 алынған нәтижелерді оқушы таңдаған формада ұсыну
3-бөлім. Заттар және олардың қасиеттері («Мамандықтар әлемі» ортақ тақырыбы аясында)	3.1 Заттардың типтері	4.3.1.1 заттардың қолдану шеңберін олардың қасиеттеріне байланысты анықтау; 4.3.1.2 құрастырылған эксперимент жоспарына сәйкес затты алу
	3.2 Ауа	4.3.2.1 адам өмірінің әр түрлі саласында ауаны пайдаланудың тәсілдерін анықтау; 4.3.2.2 ауаның ластану көздерін анықтау; 4.3.2.3 ауаның тазалығын сақтау тәсілдерін және оны тазарту шараларын ұсыну; 4.3.2.4 ауаның табиғаттағы орын ауыстыру процесін түсіндіру; 4.3.2.5 желдің пайдасы мен зияны туралы мысал келтіру
	3.3 Су	4.3.3.1 судың табиғаттағы айналымын сипаттау; 4.3.3.2 атмосфералық жауын-шашынның түзілу процесін сипаттау; 4.3.3.3 судың ластану көздерін анықтау; 4.3.3.4 табиғатта судың ластануына әр түрлі ағзаларға әсерін түсіндіру; 4.3.3.5 түрлі заттардың судағы ерігіштігін зерттеу
	1.2 Табиғатты тану әдістері	4.1.2.1 зерттеу әдістерінің (бақылау мен эксперимент) артықшылықтары және кемшіліктері негізінде таңдау себебін түсіндіру; 4.1.2.2 алынған нәтижелерді оқушы таңдаған формада ұсыну
3-тоқсан
3-бөлім. Заттар және олардың қасиеттері («Табиғи құбылыстар» ортақ тақырыбы аясында)	3.4 Табиғат ресурстары	4.3.4.1 кейбір пайдалы қазбалардың (бор, тұз, әктас, балшық, мұнай, гранит, көмір) қолданылу саласын анықтау; 4.3.4.2 Қазақстанның негізгі пайдалы қазбаларының кен орындарын картадан көрсету; 4.3.4.3 пайдалы қазбаларды сақтаудың және тиімді қолданудың жолдарын ұсыну
4-бөлім. Жер және Ғарыш («Қоршаған ортаны қорғау» ортақ тақырыбы аясында)	4.1 Жер	4.4.1.1 жер бетінің ірі элементтерін атау және сипаттау
	4.2 Ғарыш	4.4.2.1 Жердегі тіршілікке ғарыштың әсерін анықтау
	4.3 Кеңістік және уақыт	4.4.3.1 Жердің орбиталдық айналуын және оның салдарын түсіндіру; 4.4.3.2 жыл маусымдарын сипаттау
	1.2 Табиғатты тану әдістері	4.1.2.1 зерттеу әдістерінің (бақылау мен эксперимент) артықшылықтары және кемшіліктері негізінде таңдау себебін түсіндіру; 4.1.2.2 алынған нәтижелерді оқушы таңдаған формада ұсыну
4-тоқсан
5-бөлім. Табиғат физикасы («Ғарышқа саяхат» және «Болашаққа саяхат» ортақ тақырыптары аясында)	5.1 Күш және қозғалыс	4.5.1.1 Архимед күшін сипаттау, адам өмірінде және табиғатта кездесуіне мысалдар келтіру; 4.5.1.2 судағы әр түрлі денелерге әсер ететін Архимед күшін бақылау және болжау
	5.2 Жарық	4.5.2.1 көлеңкенің бөгет өлшеміне және жарық көзінен бөгетке дейінгі қашықтыққа тәуелділігін зерттеу және түсіндіру; 4.5.2.2 жарықтың жұтылуы сияқты қасиетін зерттеу және түсіндіру
	5.3 Дыбыс	4.5.3.1 дыбыстың қаттылығы мен жылдамдығына белгілі бір бөгеттің әсерін зерттеу және түсіндіру
	5.4 Жылу	4.5.4.1 түрлі материалдардың жылу өткізгіштігін зерттеу
	5.5 Электр	4.5.5.1 әртүрлі материалдардың электр өткізгіштігін зерттеу
	1.2 Табиғатты тану әдістері	4.1.2.1 зерттеу әдістерінің (бақылау мен эксперимент) артықшылықтары және кемшіліктері негізінде таңдау себебін түсіндіру; 4.1.2.2 алынған нәтижелерді оқушы таңдаған формада ұсыну

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы  8 сәуірдегі

№  266 бұйрығына  11-қосымша  

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына  185-қосымша

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптары үшін

«Көркем еңбек» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы

1. Түсіндірме жазба

1.        Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы  23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.      

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұны мен олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін біліктерді меңгеруге бағыттайды.

4.   Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдермен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.

5.   Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарланған, коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылды, бұл оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты.

6.   Қазіргі кезеңде оқушының өз бетімен білімге ие болу барысында оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Бұл тәсілдер пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді.

7.   Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады. Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесіне барлық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілікке жол бермей, ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін.

8.   Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін оқушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас моделіне айналдырады.

9.   Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді.

10.   Осы пәннің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

11.   Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған. Көп тілді оқу ортасын құрудағы әр пәннің қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсілдер әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдері арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

12.   Пән мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу процесінде оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ: қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін алғышарттар/жағдайлар жасау керек.

13.   Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған күтілетін нәтижелері қалыптастырылған.

14.   Мазмұны тұрғысынан оқу бағдарламалары оқушыны өзін-өзі оқыту субьектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субьектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды.

15.   Оқу бағдарламалары білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына негізделген тәрбиелеу мен оқытудың біртұтастығы қағидатын және нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар мектепті бітіргеннен кейінгі нәтижелерін іске асыруға мүмкіндік береді.

16.   Оқу бағдарламаларының тек пәндік білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар, кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына бағытталғаны оның ерекше өзгешелігі болып табылады. Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі: білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке дара жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдыларын дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектепті бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады 

17.   Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау және бағалауға, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, білуге құмарлық, өзгерістерге дайын болу, байланысқа бейімділік сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

18.   Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу процесінде және өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылықты дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.

19.   Жеке қасиеттердің кең ауқымдағы дағдылармен бірлікте дамуы: «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландырудың негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының тәртібі мен күнделікті іс-әрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдары болуы тиіс.

2. «Көркем еңбек» пәнін оқыту мақсаты мен міндеттері

20.   «Көркем еңбек» пәнінің маңыздылығы:

1) шынайы болмысты эстетикалық қабылдауды және еңбекқорлыққа тәрбиелеуді, адамның қоршаған әлеммен өзара байланысы жайлы білімді қалыптастырудың бірден-бір  құралы  болып табылады.

21.   «Көркем еңбек» пәні елестету мен  бақылау қабілетін, кеңістіктік және   және көру елесі қабілетін қамтамасыз ететін, әртүрлі шығармашылық әрекет барысында, көркем-технологиялық білімдерді,  қабілеттер және дағдыларды қалыптастыруға бағытталған.Түрлі материалдармен жұмыс істеу оқушылардың технологиялық ойлауын, көркем-эстетикалық талғамын, шығармашылық, есте сақтау қабілеттерін, кеңістіктік қиялын, фантазиясы мен қол моторикасын дамытуға, көзбен нақты мөлшерлеу қабілетін жетілдіруге мүмкіндік береді.

22.   «Көркем еңбек» пәні оқу бағдарламасының мақсаты-жеке тұлғаның қалыптасуы  және өз ойын білдіруінің негізі ретінде, рухани-адамгершілік  мәдениетін  дамыту, шығармашылық, кеңістіктік - образдық ойлауын, көркем-технологиялық  білімнің  негізін қалыптастыру.

23.   «Көркем  еңбек»  пәнінің міндеттері:

1) әртүрлі кіріктіру іс-әрекеттері  арқылы, пәндік  білімдерді, дығдыларды және қабілеттерді  дамыту;

2) ұлттық және әлемдік материалдық  мәдениет пен  өнер шығармаларымен таныстыру арқылы  құндылық  бағыттарын  қалыптастыру;

3) оқушылардың визуалды және эстетикалық  қабылдауын, сыни  ойлауын дамытуға, терминдер мен түсініктерді меңгеріп өнердің түрлері мен  жанрлары  туралы  білімді  қолдану;

4) бақылау, жүргізу және көрсетілім жасау арқылы зерттеу  дағдыларын  дамыту;

5) әртүрлі материалдар мен құралдарды қолдану арқылы шығармашылықпен жұмыс жасау  дағдыларын  меңгеру;

6) өзін-өзі бағалауды жоғарлату және жағымды көзқарасты  қалыптастыру;

7) коммуникацияның бір тілі ретінде ұлттық және әлемдік мәдениет мұраларының мағынасын, сонымен қатар, көркем еңбектің рөлін түсіну;

8) өз жұмысын жасау үшін, әртүрлі ақпарат түрлерін (іздеу, жинау, сұрыптау) бағдарлау  қабілетін дамытуға ықпал жасайтын,әртүрлі  танымдық, коммуникативтік, ұйымдастырушылық және адамгершілік сипаттағы міндеттерді  өздігінен  шешу тәжірибелерін қалыптастыру;

9) ұжымдық, топтық және жеке жұмыстарды  орындау  процесінде қолдың  моторикасын, сенсорикалық, қиялдауы мен шығармашылығын, елестетуін  және  қабылдауын  дамыту.

24.   Оқу  процесінде  оқушылар:

1) ұлттық және әлемдік  мәдениет  шығармаларын,олар арқылы берілген  идеялар мен  құндылықтарды зерделейді  және  талдайды;

2) шығармашылық жұмысты жасау үшін материалдар мен құралдарды өз бетімен  және сенімді қолданады, материал қасиеті мен жұмыс нәтижесінің ерекшелігі арасындағы байланысты түсіндіреді;  

3) өз  идеясын  түсіндіреді және тұжырымдайды, сонымен  қатар,  бұйымды  жақсарту үшін  конструктивті  шешім  қабылдауды  ұсынады;

4) жазық және көлемді  шығармашылық жұмыстарды жасау үшін, әртүрлі  іс-әрекет түрлерінен  жинақтаған білімі мен  дағдысын  қолданады;

5) әртүрлі ресурстарды  пайдаланып, оның ішінде АКТ-ны  қолдана отырып, танымдық, коммуникативтік, ұйымдастырушылық және  адамгершілік сипаттағы міндеттерге байланысты шешімдерді өздігінен  қабылдау;

6) қажетті құралдар және материалдарды айқындап және тауып, өзінің  әрекетін ұйымдастырады;

7) өзінің және басқалардың жұмыс нәтижелерін салыстырады және  бағалайды;

8) әртүрлі материалдар мен құралдарды қолданудағы техникалық  қауіпсіздік ережесін сақтаудың маңыздылығын түсінеді және сезінеді.

3. Оқыту процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

25.   Білім беру ұйымдары оқушылардың қалай «білім алуды үйрену» керектігін білетін, дербес, ынталы, қызығушылығы жоғары, сенімді, жауапты, зерделі, дамыған шығармашыл тұлға  болу қағидасын ұстанады.

26.   Құндылыққа бағдарланған тәсіл:

1) оқу  іс-әрекетін  жоспарлау мен ұйымдастыру, оның нәтижелерін алу мен пайдалану белгілі бір құндылықтар тұрғысынан іске асырылады;

2) құндылыққа бағдарлану - бұл белгілі құндылықтарды өзінің  белсенділігіне бағдарламалық сапа ретінде таңдаған тұлғаның қабілеті (құндылықтарды бағдарлай алатын) сондай-ақ, өзінің жеке әлеуметтік  мағыналы  құндылығы  ретінде  сезіну  және  қабылдау  қабілеті.Құндылықтың  мағынасы белгілі қошаған ортада нәтижелі қызмет атқару үшін норманы  қалыптастыру ортасында дағдысы, өмір салты және мінез-құлықтың қалпы айқындалады;

3) орта білім берудегі құндылықтардың идеялық негізі – «Мәңгілік ел» ұлттық идея құндылықтары болып табылады. Орта білім беру құндылықтары: қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік, құрметтеу, ынтымақтастық, еңбек және шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу болып айқындалған.

27.   Іс-әрекеттік тәсіл:

1) оқушылар білімді  дайын  күйінде  емес, белсенді  танымдық  әрекеттің  процесінде өздері  меңгеру арқылы алады.Бұл  оның ізденуін, интерпретациялауын, сараптауын, әртүрлі ақпарат көздерін жинақтауын  және бағалауын, графикалық деректер және басқа да оқыту ресурстарын жобалайды;

2) ұлттық  дәстүрлерді, туған өлкенің тарихы мен табиғаты, қоршаған  әлемнің түсінігін, оқушылардың заманауи  материалдарын, техникаларын  және технологиялары негізіндегі әртүрлі көркемдік түсініктерін шығармашылық  жұмыстардың өзара әрекетінде білім берудің кіріктіру тәсілін қамтамасыз  етеді. Нәтижесінде, оқушылар өзінің оқу іс-ірекетінің мазмұны мен  пішінін, оның  нормалық жүйесін түсінеді, қабылдайды және сезінеді, жетілдіруіне белсене  қатынасып, оның нәтижелі білімді, икемділігі мен дағдысының кеңінен    қалыптасуына ықпал  етеді. 

28.   Тұлғаға бағдарланған тәсіл:

1) тұлғаға-бағдарланған тәсілдің  мақсаты- оқу процесінің  дараландырлуы, үйлесімді қалыптасқан  және  жан-жақты  дамыған  оқушының  тұлғасы болып табылады.Оқу  процесінде, жекелеген ерекшелігінің даму әлеуеті  мүмкіндігінде  оның шығармашылық  қабілеті  ашылады.

29.   Деңгейлеп  оқыту тәсілі:

1) оқушылардың ерекшеліктерінің негізінде оқу топтарына әртүрлі  мүмкіндіктер туғызатын мамандандырылған оқу процесі болып табылады. Деңгейлеп  оқыту  тәсілі арнайы  дайындалған құралдардың көмегімен және  деңгейлеп оқыту белсенділігінің әртүрлі топтағы оқушылардың оқу іс-әрекетін  ұйымдастыру әдісі  кіреді;

2) деңгейлеп  оқыту жұмысын  ұйымдастырудың  шарты күрделілік жағынан, танымдық қызығушылығы жағынан, оқытушының  тарапынан  көмек  көрсету  жағынан айырмашылығы бар  деңгейлік тапсырмаларды қолдану болып табылады.

30.   Білім алудағы коммуникативті тәсіл- екі немесе одан да  көп  адамдардың арасындағы сөйлесім әрекетінде, қабілеті және дағдысы процесіндегі ақпаратты хабарлау және білімдерімен алмасуы.Басқа  қатысушылармен сұхбаттасу қарым-қатынасы процесінде тіл арқылы  ойларымен және идеяларымен алмасу жолында  сұхбаттасуды жүргізу қабілеті  болып есептеледі. Оқушылардың сын  тұрғысынан ойлау және өз бетімен жұмыс істеу мақсатында оқу барысында алдын ала таңдалып алынған  байланыс құралдарын  пайдалану. Жеке және топтық жұмыс  барысындағы  оқу процесінде коммуникативтік  тәсілге қатысты сұхбаттасу дағдысын  қалыптастыратын, өзінің және өзгелердің шығармашылық жұмыстарына  сараптау және бағалау жұмыстарын жүргізетін тапсырмалар енгізіледі. 

31.   Көркемдік-технологиялық тәсіл:

1) Оқушылардың немесе оқушылар тобының оқу-танымдық іс-әрекеті құралдармен материалдардың қасиеттері, композициялық заңдылықтары, түстану негіздері, құрастыру және модельдеу, көркем еңбек нысандарын дайындаудың технологиялық реттілігі туралы білімдерін шығармашылық өнімге айналдыру үшін бастапқы материалдарды қайта өңдеп қолдануға бағытталған;

2) үйлесімді әдістермен және кезеңдік әрекеттерде, нақты тәсілдермен  безендіріліп айқындалған шешімдері және нәтижелері жалпы мақсатпен сипатталады.

32.   Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану:

1) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану құзыреттілігі оқушылардың жұмыс барысында, бос уақыттарында және қарым-қатынаста технологияларды сенімді және шығармашыл түрде қолдана білуін қамтамасыз етеді;

2) оқушылар ақпаратты табу, құру және онымен жұмыс істеу, мәліметтерімен, ой түйіндерімен бөлісе және алмаса отырып, құрал-жабдықтар мен қосымшалардың кең ауқымын пайдалану, өз жұмысын жүзеге асыру арқылы білім беру бағдарламаларының барлық пәндері бойынша  өздерінің АКТ-ны қолдану дағдыларын дамытады;

3) «Көркем  еңбек» пәні бойынша оқу бағдарламасында:

көркем жұмыстарын жасауда компьтерлік-сандық технологияларды  қолдану;

Интернеттен және дерекқордан ақпараттар іздеу (сандық және интернеттен алынған  дәйектерді маңызына қарай табу, таңдау, өңдеу); 

белгілі мақсаттар және нақты аудитория үшін  түрлі дереккөздерінен алынған материалдар кіретін слайд презентацияларын жасау дағдыларын дамыту; 

басқа оқушылармен шығармашылық жұмыс жасау үшін ақпарат алмасу, хабарлама жіберу, ынтымақтастық құру;

белсенді оқытуға техникалық қолдау жасау үшін интерактивті тақтаны пайдалану.

33.   Берілген тәсілдерді жүзеге асыру :

1) олардың әрі  қарай  дамуы  мақсаты  үшін  әр  оқушының ойын  құрметтеу  және  осыған  дейінгі алған  білімі мен  түсінігінің  маңыздылығын  мойындау;

2) мұқият  таңдалған  тапсырмалар  мен  іс-әрекет  түрлерінің  көмегімен  оқушылардың  уәждік  және  дамыта оқытылуы;

3) оқушыларға түсінікті мысалдардың негізінде стратегиялық  мәселелердің  шешімдерін   моделдеу;

4) оқушылардың жеке, топтық және ұжымдық іс-әрекеттерін  ұйымдастыру;

5) «оқыту үшін бағалау» арқылы  оқушылардың  білім  алуына  қолдау  көрсету;

6) шығармашылық орта құру мақсатында әртүрлі тәсілдермен оқытуды дифференциациялау;

7) пәнаралық байланыстарды дамыту және қолдау;

8) оқушылардың  зерттеушілік  әрекеттеріне  негізделген  белсенді  білім  алуын  мадақтау;

9) шығармашылық іс-әрекеті процесіне белсенді қатысу:  оқу іс-әрекеті процесіндегі шығармашылық жұмыстарын бағалау және талдау, құру, бақылау зерттеу,  жүргізу; 

10) оқушылардың бойындағы сын тұрғысынан  ойлау, өзін-өзі  бағалау  және бір-бірін  бағалау қабілетін  дамыту;

11) оқушылардың шығармашылық әрекеттерін одан әрі ынталандыру үшін идеялары мен жұмыстарына презентация жасау (ұсыну) арқылы іске асырылады.

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

34.   «Көркем еңбек» пәнін меңгеру нәтижелері критериалды бағалауды  қолдану арқылы жүзеге асырылады.

35.   Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз байланысына негізделген. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процесін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

36.   Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұрады.

37.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз өткізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процесін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

38.   Жиынтық бағалау белгілі оқу мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пән бойынша тоқсандық және жылдық бағаларды қою үшін колданылады. 

5. «Көркем еңбек» пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

39.   Әр сыныпқа арналған оқу жүктемесі:

1-кесте

Сынып	Аптадағы сағат  саны	Жылдық  сағат  саны
1	1 сағат	33 сағат
2	2 сағат	68 сағат
3	2 сағат	68 сағат
4	2 сағат	68 сағат

40.   Әртүрлі жұмыстарды орындау барысында еңбек гигиенасы ережелері мен қауіпсіздік техникасын сақтау  қажет.

41.   Ескерте

1) пәнді тиімді оқыту үшін сабақ кестесінде сабақтарды жұптап өту жоспарлау қажет. Бұл жағдайда мұғалім мен оқушыларға бекітілген оқыту мақсаттарын толық көлемде іске асыру мүмкіндігі болады.

42.   Оқу пәнінің мазмұны:

1) бұл пәннің мазмұнын анықтауға көркем еңбектің оқыту мақсаттарының 3 бөлімнен және 11 бөлімшелерден тұратын жүйесі реттелген. Негізі білімді  және тәжірибелік дағдыларды шығармашылық белсенділік процесінде көркем еңбектің мазмұндық тізбегі 1-4 - сыныптарға үш бөлімді оқыту идеясының  жүйесін қалыптасуға  бағытталған:

1-бөлім «Идеяны зерттеу және дамыту» - қазақ халқының және басқа халықтардың дәстүрі мен мәдениетін меңгеріп, қоршаған ортада әртүрлі материалдарға зерттеу жасау процесінде, зерттеу дағдыларын және шығармашылық елестету қабілеттерін дамыту бағытында өз идеяларын  жасайды;

2-бөлім «Жасау және дайындау» -әртүрлі  жұмыс техникаларын меңгеріп және өзінің іс-әрекетін жоспарлап, әртүрлі  материалдармен  жүргізіп, қоршаған ортаның бейнелеу  дағдыларының тәжірибелерін дамытуға бағытталған;

3-бөлім «Презентация, талдау және бағалау»комуникативтік және сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған, соның аясында өзінің және басқалардың  жұмысын  бағалайды,презентациялайды және түсіндіреді;

2-кесте

№	Бөлім	Бөлімше
1	Шығармашылық идеяларды зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну
		1.2 Тарих, мәдениет және дәстүрлерді білу және түсіну
		1.3 Сезімдерін білдіру  және  шығармашылық  идеяларды дамыту
		1.4 Жоспарлау
2	Шығармашылық жұмысты жасау және дайындау	2.1 Қоршаған ортаның  бейнесі
		2.2 Шығармашылық  жұмыстарды жасаудың техникасы мен материалдары
		2.3 Дайындау технологиялары
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау
3	Презентация, талдау және бағалау	3.1 Презентация
		3.2Өнердегі тәсілдерді талдау
		3.3 Жұмысты қорғау  және талқылау

43.   Бағдарламада «Оқу мақсаттары» қолдануға, мониторинг жасауға тиімді болу үшін төрт саннан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлім және бөлімше ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.4. кодында «1» - сынып, «2.1» - екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, «1» - оқу мақсатының реттік саны.

44.   Ескертпе:

1) барлық оқу мақсаттары нақты контекске қатысты  байланбай, әртүрлі  тақырып аясында іске  асырылуы мүмкін.

45.   Оқу мақсаттарының жүйесі:

1)оқыту мақсатының мазмұны пәннің мінездемелік білімін білуі және  білімі ғана емес, сонымен қатар, оны нақты тәжірибеде қолдану, АКТ-ны  пайдалану, пәнаралық және сабақаралық байланысты іске асырады, коммуникативті дағдыларды және сөйлеу белсенділіктерінің түрлерін  дамытуды қарастырады;

2) 1-бөлім «Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту»:

3-кесте

Оқушылар
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	1.1.1.1 Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін, таныс бейнелер мен пішіндерін  білу (түс, фактура, пішін)	2.1.1.1 Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін  таныс бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында   сипаттау  (түс, фактура, пішін)	3.1.1.1 Бейнелер мен  пішіндерді зерттеу  барысында олардың айырмашылығы мен ұқсастықтарын  меңгере  отырып, қоршаған  ортаның  ерекшеліктерін  түсіндіру (түс, фактура, пішін)	4.1.1.1 Қоршаған ортаның ерекшеліктерін, аса күрделі бейнелері мен пішіндерін зерттеу барысында   олардың, айырмашылығын, ұқсастығын және өзара байланыс себептерін түсіну және түсіндіру(түс, фактура, пішін)
1.2 Тарих, мәдениет және дәстүрлерді білу және түсіну	1.1.2.1 Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларына көңіл  бөлу	2.1.2.1 Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын сипаттап, өз  идеяларын  дамыту  үшін  қолдану	3.1.2.1 Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларының  ерекшеліктерін  анықтау	4.1.2.1 Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын, қолөнерін, дизайнді  меңгеру  барысында ерекшеліктерін  анықтау  және  түсіндіру
1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	1.1.3.1 Нақты  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өз  идеялары мен  сеземдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну	2.1.3.1 Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өз  идеялары мен  сеземдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну	3.1.3.1 Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде  өз  идеялары мен  сеземдерін,  жұмысты  жасау  әдістерін таңдауын   тұжырымдап, шығармашылық  деңгейде  ұсыну	4.1.3.1 Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өзінің  аса  күрделі   идеялары мен  сезімдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну
		2.1.3.2 Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  ақпарат  жинау	3.1.3.2 Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  әртүрлі  дерек  көздерден   ақпарат   жинау	4.1.3.2 Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  әртүрлі дерек  көздерінің ақпаратын іріктеу  және  құрылымдау (АКТ-ны  қосқанда)
1.4 Жоспарлау		2.1.4.1   Меңгерген білімдердің негізінде жұмысты орындау барысын жоспарлау	3.1.4.1   Меңгерген білімдердің негізінде жұмысты орындау барысын жоспарлау  және  іс-әрекеттің  кезеңдерін  анықтау	4.1.4.1    Білімі мен  дағдыларын  қолдана  отырып, өз  жұмысын  жоспарлау  және  нәтижесін  алдын ала айқындау

3) 2-бөлім «Шығармашылық жұмысты жасау және дайындау»:

4-кесте

Оқушылар
Бөлімшелер	1- сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	1.2.1.1 Өз идеялары мен сезімдерін қарапайым тәсілдермен көрсету үшін, қоршаған ортадағы белгілі бір визуалды элементтерді қолдану	2.2.1.1 Өз идеялары мен сезімдерін әр түрлі тәсілдермен көрсету үшін   қоршаған  ортадағы   белгілі визуалды элементтерді қолдану	3.2.1.1 Шығармашылық  идеяларын  айқындау  үшін, қоршаған  ортадағы   әртүрлі визуалды элементтерді қолдану	4.2.1.1 Шығармашылық  идеяларын  айқындау  үшін, қоршаған  ортадағы   әртүрлі  визуалды элементтердің  комбинацияларын қолдану
2.2Шығармашылық  жұмыстарды жасаудың техникасы мен материалдары	1.2.2.1 Қарапайым  әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (көркемдік, табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу	2.2.2.1 Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (көркемдік, табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану,   жүргізу	3.2.2.1 Аса  күрделі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (көркемдік, табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану,   жүргізу 3.2.2.2 Жұмысты  орындау  үшін  әртүрлі  әдістер мен  материалдарды  ұсыну	4.2.2.1 Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, өзідігімен  таңдалған материалдарды (көркемдік, табиғи  және жасанды) және  құралдарды қолданып, жүргізу 4.2.2.2 Жұмысты орындауда және материалдарды  қолдануда  тиімді  шешімдер  қабылдайды
2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.1 Қарапайым тәсілдермен материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру, жинақтау,  қосу және біріктіру	2.2.3.1      Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру	3.2.3.1 Нақты  дәлдігіне  жетіп материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру	4.2.3.1    Тиімді тәсілдермен  анықталған  материалдарды  және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
	1.2.3.2. Айқындалған  материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз  материалдары)қарапайым  көлемді  пішіндерді  жасау	2.2.3.2. Айқындалған   тәсілдермен   және материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз  материалдары )қарапайым  көлемді  пішіндер  жасау	3.2.3.2. Әртүрлі  тәсілдермен   және материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз  материалдары) көлемді  пішіндер  жасау	4.2.3.2. Әртүрлі  тәсілдермен,     және  үйлестірілген материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз  материалдары) көлемді  пішіндер  жасау
	1.2.3.3 Қарапайым  тәсілдерді  қолданаып, шығармашылық  жұмысты аяқтау	2.2.3.3 Оның сыртқы  пішінін  жетілдіру  үшін  қарапайым  тәсілдерді  қолданып,шығармашылық  жұмысты аяқтау	3.2.3.3 Көркемдік  мәнерлі    тәсілдерді және  құралдарды қолданып, шығармашылық  жұмысты аяқтау	4.2.3.3 Көркемдік  мәнерлі    тәсілдерді және  құралдарды қолданып, шығармашылық  жұмысты аяқтау (сонымен  қатар, АКТ-ны қолдану)
				4.2.3.4 Көркем  жұмысты  орындау  үшін,    әдіс-тәсілдерді  өздігінен таңдау
	1.2.3.4 Шығармашылық  жұмыстарды  дайындау  барысында  қазақ  ұлттық  мәдениетінің  элементтерін  қолдану	2.2.3.4 Шығармашылық  жұмыстарды  дайындау  барысында  қазақ  ұлттық  мәдениетінің  элементтерін  қолдану	3.2.3.4 Шығармашылық  жұмыстарды  дайындау  барысында  қазақ  ұлттық  мәдениетінің  элементтерін  қолдану	4.2.3.5 Шығармашылық  жұмыстарды  дайындау  барысында  қазақ  ұлттық  мәдениетінің  элементтерін  қолдану
2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	1.2.4.1 Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану	2.2.4.1 Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану	3.2.4.1    Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану	4.2.4.1    Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану

4) 3-бөлім «Презентация, талдау және бағалау»: 

5-кесте

Оқушылар білуі тиіс
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1. Презентация	1.3.1.1 Өзінің  жұмысын(эскиз, бұйым)   қарапайым  тәсілдермен  таныстыру	2.3.1.1 Өзінің  жұмысын (эскиз, бұйым) негізгі  идеясын  және  процесін   түсіндіріп  таныстыру	3.3.1.1 Өз  жұмысының (эскиз, бұйым)    негізгі  идеясын  және  процесін арнайы терменологияларды  пайдаланып  таныстыру	4.3.1.1 Өз  жұмысының (эскиз, бұйым)    негізгі  идеясын  және  процесін  шығармашылық әдістермен, арнайы терменологияларды  пайдаланып  таныстыру
3.2  Өнердегі тәсілдерді талдау	1.3.2.1 Орындалатын шығармалардың және материалдардың тақырыбын  талқылау	2.3.2.1 Орындалатын материалдардың және құралдардың   негізгі көркемдік  мәнерін  айқындау	3.3.2.1 Орындалатын техникасын  және құралдардың көркемдік мәнерін қолдануды салыстыру  және  айқындау	4.3.2.1 Орындалатын техникасын және  құралдардың   көркемдік мәнерін  қолданып салыстыру  және  түсіндіру
3.3 Жұмысты  талқылау және қорғау	1.3.3.1    Шығармашылық  жұмысын түсіндіру	2.3.3.1    Шығармашылық  жұмыстарын  түсіндіру және жақсартудың  идеясын  ұсыну	3.3.3.1    Шығармашылық  жұмысты  жақсартуға  идеяларды  ұсыну  және  түсіндіру	4.3.3.1 Шығармашылық  жұмысты жақсартуға  ұсыныс  жасап, критерийлерге  сәйкес жұмысты  бағалау

46.   Ұзақ мерзімді жоспар:

1) 1- сынып:

6-кесте

Ортақ тақырыптар	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімдері	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімшелері	Оқыту мақсаттары
1- тоқсан
Өзім  туралы	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	1.1.1.1 Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін, таныс бейнелер мен пішіндерін  білу (түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	1.1.3.1 Нақты  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өз  идеялары мен  сезімдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	1.2.2.1 Қарапайым  әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	1.2.1.1 Өз идеялары мен сезімдерін айқындау үшін   қарапайым тәсілдерді анықтап, қоршаған  ортадағы   кейбір визуалды элементтерді қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.2Өнердегі тәсілдерді талдау	1.3.2.1Орындалатын шығармалардың және материалдардың тақырыбын талқылау
Мен  және менің мектебім	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	1.1.1.1 Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін, таныс бейнелер мен пішіндерін  білу (сызық, түс, фактура, пішін)
	2. Жасау және дайындау	2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	1.2.1.1 Өз идеялары мен сезімдерін айқындау үшін   қарапайым тәсілдерді анықтап, қоршаған  ортадағы   кейбір визуалды элементтерді қолдану
		2.2Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	1.2.2.1 Қарапайым  әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.1 Қарапайым тәсілдермен материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
2-тоқсан
Менің отбасым және достарым	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.2 тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	1.1.2.1 Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларына көңіл  бөлу
	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3 шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	1.1.3.1Нақты  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өз  идеялары мен  сезімдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.1 қоршаған ортаның  бейнелері	1.2.1.1Өз идеялары мен сезімдерін айқындау үшін   қарапайым тәсілдерді анықтап, қоршаған  ортадағы   кейбір визуалды элементтерді қолдану
		2.2Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	1.2.2.1Қарапайым  әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
Қоршаған  әлем	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	1.1.1.1Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін, таныс бейнелер мен пішіндерін  білу (түс, фактура, пішін)
	2. Шығарма шылық жұмсты жасау және дайындау	2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	1.2.1.1Өз идеялары мен сезімдерін айқындау үшін   қарапайым тәсілдерді анықтап, қоршаған  ортадағы   кейбір визуалды элементтерді қолдану
		2.2Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	1.2.2.1Қарапайым  әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.3 дайындау технологиялары	1.2.3.2Айқындалған  материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз  материалдары)қарапайым  көлемді  пішіндерді  жасау
		2.4 қауіпсіздік техникасын сақтау	1.2.4.1 Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 жұмысты қорғау  және талқылау	1.3.3.1 Өзінің  жұмысын(эскиз, бұйым)   қарапайым  тәсілдермен  таныстыру
3 -тоқсан
Саяхат	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	1.1.3.1 Нақты  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өз  идеялары мен  сезімдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	1.2.2.1Қарапайым  әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.2 Айқындалған материалдармен  (ермексаз,
		2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3. Қолданыстан шыққан, қағаз материалдары)қарапайым көлемді пішіндерді жасау 3 қарапайым тәсілдерді қолданып, шығармашылық жұмысты   аяқтау
Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	1.1.2.1Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларына көңіл  бөлу
	2. Жасау және дайындау	2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.1Қарапайым тәсілдер мен материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.4 Шығармашылық  жұмыстарды  дайындау барысында қазақ  ұлттық мәдениетінің  элементтерін  қолдану
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	1.2.4.1Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1.Презентация	1.3.1.1Өзінің  жұмысын(эскиз, бұйым)   қарапайым  тәсілдермен  таныстыру
4-тоқсан
Тағам және сусын	1.Шығармашылық идеяны зерттеу және дамыту	1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету және  дамыту	1.1.3.1 Нақты материалдар мен  техникалардың негізінде, өз  идеялары мен сезімдерін  шығармашылық деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	1.2.1.1 Өз идеялары мен сезімдерін айқындау үшін қарапайым тәсілдерді анықтап, қоршаған ортадағы   кейбір визуалды элементтерді қолдану
		2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.1Қарапайым тәсілдермен материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.3Қарапайым тәсілдерді  қолданып, шығармашылық  жұмысты аяқтау
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	1.2.4.1Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау  және талқылау	1.3.3.1Шығармашылық жұмысын  түсіндіру
Дені саудың- жаны сау	1.Шығармашылық идеяны зерттеу және дамыту	1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	1.1.2.1Ұлттық және әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларына көңіл  бөлу
	2. Жасау және дайындау	2.3 Дайындау технологиялары	1.2.3.2Айқындалған материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз материалдары)қарапайым көлемді  пішіндерді жасау
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	1.2.4.1Қауіпсіздік техникасын сақтап, материалдарды және құралдарды қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1.Презентация	1.3.1.1Өзінің жұмысын(эскиз, бұйым) қарапайым  тәсілдермен  таныстыру

2) 2- сынып:

7-кесте

Ортақ тақырыптар	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімдері	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімшелері	Оқыту мақсаттары
1- тоқсан
Өзім туралы	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	2.1.1.1Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін  таныс бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында   сипаттау  (сызық,түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	2.1.3.1Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өз  идеялары мен  сезімдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну
		1.3 Шығармашылық идеяларды дамыту сезімдерін айқындау	2.1.3.2Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  ақпарат  жинау
		1.4 Жоспарлау	2.1.4.1Меңгерген білімдердің негізінде жұмысты орындау барысын жоспарлау
	2. Жасау және дайындау	2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.1Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау  және талқылау	2.3.3.1Шығармашылық  жұмыстарын  түсіндіру және жақсартудың  идеясын  ұсыну
Менің отбасым және достарым	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	2.1.1.1Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін  таныс бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында   сипаттау  (сызық,түс, фактура, пішін)
		1.2 тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	2.1.2.1Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын сипаттап, өз  идеяларын  дамыту  үшін  қолдану
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	2.1.3.1Әртүрлі материалдар мен  техникалардың  негізінде, өз  идеялары мен сезімдерін  шығармашылық деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	2.2.2.1Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды) және құралдарды қолдану, эксперимент жүргізу
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	2.2.4.1Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.2.Өнердегі тәсілдерді талдау	2.3.2.1Орындалатын материалдардың  және  құралдардың   негізгі көркемдік  мәнерін  айқындау
2-тоқсан
Менің мектебім	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	2.1.3.2 Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  ақпарат  жинау
	2. Жасау және дайындау	2.3 дайындау технологиялары	2.2.3.1 Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.3Оның сыртқы пішінін  жетілдіру үшін арапайым  тәсілдерді қолданып,шығармашылық жұмысты аяқтау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау және талқылау	2.3.3.1Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
Менің туған өлкем	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	2.1.1.1Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін  таныс бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында сипаттау (түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	2.1.3.1Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде, өз  идеялары мен сезімдерін  шығармашылық деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	2.2.2.1Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді пайдаланып, материалдарды (табиғи және  жасанды) және құралдарды қолдану, эксперимент жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.1Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	2.3.1.1Өзінің  жұмысын(эскиз, бұйым) негізгі идеясын  және  процесін түсіндіріп  таныстыру
3- тоқсан
Дені саудың – жаны сау	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	2.1.1.1Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін  таныс бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында сипаттау (сызық, түс, фактура, пішін)
		1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	2.1.2.1Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын сипаттап, өз  идеяларын  дамыту үшін  қолдану
	2. Жасау және дайындау	2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.2Айқындалған   тәсілдермен   және материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз  материалдары)қарапайым  көлемді  пішіндер  жасау
			2.2.3.1Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	2.3.1.1Өзінің  жұмысын(эскиз, бұйым) негізгі  идеясын  және  процесін   түсіндіріп  таныстыру
		3.2. Өнердегі тәсілдерді талдау	2.3.2.1Орындалатын материалдардың  және  құралдардың негізгі көркемдік  мәнерін  айқындау
Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	2.1.2.1Ұлттық және әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын сипаттап, өз идеяларын дамыту  үшін  қолдану
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	2.1.3.1Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың негізінде, өз  идеялары мен сеземдерін  шығармашылық деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	2.2.2.1Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.1Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру,  жинақтау, қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.4Шығармашылық  жұмыстарды  дайындау барысында  қазақ  ұлттық мәдениетінің  элементтерін қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	2.3.1.1Өзінің  жұмысын(эскиз, бұйым) негізгі идеясын  және процесін түсіндіріп  таныстыру
4-тоқсан
Қоршаған орта	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	2.1.1.1Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін  таныс бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында сипаттау (түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	2.1.3.1әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың негізінде,  өз  идеялары мен сезімдерін  шығармашылық деңгейде  ұсыну
		2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	2.2.1.1Өз идеялары мен сезімдерін айқындау үшін әртүрлі тәсілдердітаңдап алып, қоршаған ортадағы кейбір визуалды элементтерді қолдану
		2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	2.2.2.1Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.3Оның сыртқы  пішінін  жетілдіру  үшін  қарапайым  тәсілдерді  қолданып, шығармашылық  жұмысты аяқтау
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	2.2.4.1Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау  және талқылау	2.3.3.1Шығармашылық  жұмыстарын  түсіндіру және жақсартудың  идеясын  ұсыну
Саяхат	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	2.1.3.1Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өз  идеялары мен  сезімдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну
			2.1.3.2Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  ақпарат  жинау
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	2.2.2.1Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	2.2.3.1Әртүрлі тәсілдермен материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
			2.2.3.2Айқындалған тәсілдермен   және материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз материалдары)қарапайым көлемді  пішіндер жасау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	2.3.1.1Өзінің жұмысын(эскиз, бұйым) негізгі идеясын және  процесін түсіндіріп таныстыру

3) 3 - сынып:

8-кесте

Ортақ тақырыптар	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімдері	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімшелері	Оқыту мақсаттары
1 -тоқсан
Тірі табиғат	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	3.1.1.1Бейнелер мен  пішіндерді зерттеу  барысында олардың айырмашылығы мен ұқсастықтарын  меңгере  отырып, қоршаған  ортаның  ерекшеліктерін  түсіндіру (сызық, түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	3.1.3.1Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде  өз  идеялары мен  сезімдерін,  жұмысты  жасау  әдістерін таңдауын   тұжырымдап, шығармашылық  деңгейде  ұсыну
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	3.1.3.2Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  әртүрлі дереккөздерден   ақпарат   жинау
		1.4 Жоспарлау	3.1.4.1Меңгерген білімдердің негізінде жұмысты орындау барысын жоспарлау  және  іс-әрекеттің  кезеңдерін  анықтау
	2. Жасау және дайындау	2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	3.2.1.1Шығармашылық  идеяларын  айқындау  үшін, қоршаған  ортадағы   әртүрлі визуалды элементтерді қолдану
		2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.1Нақты  дәлдігіне  жетіп материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
			3.2.2.2Жұмысты  орындау  үшін  әртүрлі  әдістер мен  материалдарды  ұсыну
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау  және талқылау	3.3.3.1Шығармашылық  жұмысты  жақсартуға  идеяларды  ұсыну  және  түсіндіру
Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен (жарық пен қараңғы)	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	3.1.1.1Бейнелер мен  пішіндерді зерттеу  барысында олардың айырмашылығы мен ұқсастықтарын  меңгере  отырып, қоршаған  ортаның  ерекшеліктерін  түсіндіру (түс, фактура, пішін)
		1.2 тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	3.1.2.1Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларының  ерекшеліктерін  анықтау
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	3.1.3.1Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде  өз  идеялары мен  сезімдерін,  жұмысты  жасау  әдістерін таңдауын   тұжырымдап, шығармашылық  деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	3.2.2.1Аса  күрделі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперемент  жүргізу
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	3.2.4.1Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды  және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.2.Өнердегі тәсілдерді талдау	3.3.2.1Орындалатын техникасын  және  құралдардың   көркемдік  мәнерін  қолдануды  салыстыру  және  айқындау
2-тоқсан
Уақыт	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	3.1.3.2Шығармашылық  идеяларды  дамытуға  әртүрлі дереккөздерден   ақпарат   жинау
	2. Жасау және дайындау	2.3 дайындау технологиялары	3.2.3.1Нақты дәлдігіне жетіп материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.3Көркемдік мәнерлі тәсілдерді және құралдарды қолданып, шығармашылық жұмысты аяқтау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау және талқылау	3.3.3.1Шығармашылық жұмысты  жақсартуға идеяларды ұсыну  және түсіндіру
Сәулет	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	3.1.1.1Бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында олардың айырмашылығы мен ұқсастықтарын меңгере  отырып, қоршаған ортаның  ерекшеліктерін түсіндіру (сызық, түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	3.1.3.1Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде  өз  идеялары мен  сезімдерін,  жұмысты  жасау  әдістерін таңдауын   тұжырымдап, шығармашылық  деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	3.2.2.1Аса күрделі әдістер мен  тәсілдерді пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент жүргізу 3.2.2.2 Жұмысты орындау үшін әртүрлі әдістер мен  материалдарды  ұсыну
		2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.1Нақты  дәлдігіне  жетіп материалдарды және компоненттерді  өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
			3.2.3.2Әртүрлі  тәсілдермен   және материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз  материалдары) көлемді  пішіндер  жасау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	3.3.1.1Өз жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және  процесін арнайы терминологияларды пайдаланып  таныстыру
3-тоқсан
Өнер	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	3.1.1.1 Бейнелер мен пішіндерді зерттеу барысында олардың айырмашылығы мен ұқсастықтарын меңгере  отырып, қоршаған ортаның  ерекшеліктерін түсіндіру (сызық,түс, фактура, пішін)
		1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	3.1.2.1 ұлттық және әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларының  ерекшеліктерін  анықтау
	2. Жасау және дайындау	2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.1 Нақты дәлдігіне жетіп материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
			3.2.3.3 Көркемдік  мәнерлі    тәсілдерді және  құралдарды қолданып, шығармашылық  жұмысты аяқтау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	3.3.1.1 Өз жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және процесін арнайы терминологияларды пайдаланып таныстыру
		3.2. Өнердегі тәсілдерді талдау	3.3.2.1 Орындалатын техникасын  және  құралдардың көркемдік  мәнерін қолдануды салыстыру  және айқындау
Атақты тұлғалар	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.2 тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	3.1.2.1 Ұлттық және әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларының  ерекшеліктерін анықтау
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	3.1.3.1 Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде өз  идеялары мен сезімдерін,  жұысты жасау әдістерін таңдауын тұжырымдап, шығармашылық деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	3.2.2.1 Аса күрделі әдістер мен  тәсілдерді пайдаланып, материалдарды (табиғи және  жасанды) және құралдарды қолдану, эксперимент жүргізу 3.2.2.2 Жұмысты орындау үшін әртүрлі әдістер мен  материалдарды ұсыну
		2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.1 Нақты дәлдігіне жетіп материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.4 Шығармашылық  жұмыстарды  дайындау барысында қазақ  ұлттық мәдениетінің  элементтерін  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	3.3.1.1 Өз  жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және  процесін арнайы терминологияларды пайдаланып  таныстыру
4-тоқсан
Су – тіршілік көзі	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	3.1.1.1 Бейнелер мен  пішіндерді зерттеу барысында олардың айырмашылығы мен ұқсастықтарын меңгере  отырып, қоршаған ортаның  ерекшеліктерін түсіндіру (сызық, түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету және  дамыту	3.1.3.1 Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде өз  идеялары мен сезімдерін,  жұмысты жасау әдістерін таңдауын тұжырымдап, шығармашылық  деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	3.2.2.1 Аса күрделі әдістер мен  тәсілдерді пайдаланып, материалдарды (табиғи және  жасанды) және құралдарды қолдану, эксперимент жүргізу
		2.1 Қоршаған ортаның бейнелері	3.2.1.1 Шығармашылық  идеяларын  айқындау үшін, қоршаған  ортадағы әртүрлі визуалды элементтерді қолдану
		2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.1Нақты дәлдігіне жетіп материалдарды және компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
			3.2.3.3 Көркемдік мәнерлі тәсілдерді және құралдарды қолданып, шығармашылық жұмысты аяқтау
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	3.2.4.1 Қауіпсіздік техникасын сақтап, материалдарды және құралдарды қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау және талқылау	3.3.3.1 Шығармашылық жұмысты  жақсартуға идеяларды ұсыну  және  түсіндіру
Демалу мәдениеті. Мерекелер	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3  Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	3.1.3.1       Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде өз  идеялары мен сеземдерін,  жұмысты жасау әдістерін таңдауын тұжырымдап, шығармашылық деңгейде  ұсыну
			3.1.3.2 Шығармашылық идеяларды  дамытуға әртүрлі дереккөздерден ақпарат жинау (АКТ-ны қосқанда)
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	3.2.2.1 Аса  күрделі әдістер мен  тәсілдерді  пайдаланып, материалдарды (табиғи  және  жасанды)  және  құралдарды қолдану, эксперимент  жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	3.2.3.1 Нақты дәлдігіне жетіп материалдардыжәне компоненттерді өлшеу, белгілеу, қию, формасын келтіру, жинақтау, қосу және біріктіру
			3.2.3.2 Әртүрлі тәсілдермен және материалдармен (ермексаз, қолданыстан шыққан, қағаз  материалдары) көлемді пішіндер жасау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	3.3.1.1 Өз  жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және процесін арнайы терминологияларды пайдаланып  таныстыру

4) 4 –сынып:

9-кесте

Ортақ тақырыптар	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімдері	Оқу мақсаты жүйесінің бөлімшелері	Оқыту мақсаттары
1 -тоқсан
Менің Отаным - Қазақстан	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	4.1.1.1 Қоршаған ортаның ерекшеліктерін, аса күрделі бейнелері мен пішіндерін зерттеу барысында   олардың, айырмашылығын, ұқсастығын және өзара байланыс себептерін түсіну және түсіндіру (сызық, түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	4.1.3.1 Әртүрлі  материалдар  мен  техникалардың  негізінде,  өзінің  аса  күрделі   идеялары мен  сеземдерін  шығармашылық  деңгейде  ұсыну
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету және  дамыту	4.1.3.2 Шығармашылық  идеяларды  дамытуға әртүрлі дереккөздерінің ақпаратын іріктеу  және құрылымдау (АКТ-ны  қосқанда)
		1.4 Жоспарлау	4.1.4.1 Білімі мен дағдыларын қолдана отырып, өз жұмысын  жоспарлау және нәтижесін  алдын ала айқындау
	2. Жасау және дайындау	2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.1 Тиімді тәсілдермен анықталған  материалдарды және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
			4.2.2.2 Жұмысты орындауда және материалдарды қолдануда  тиімді  шешімдер қабылдайды 4.2.3.5 Шығармашылық жұмыстарды  дайындау барысында қазақ  ұлттық мәдениетінің  элементтерін қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау және талқылау	4.3.3.1 Шығармашылық жұмысты  жақсартуға ұсыныс жасап,   критерийлерге  сәйкес жұмысты  бағалау
Адами құндылықтар	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	4.1.1.1 Қоршаған ортаның ерекшеліктерін, аса күрделі бейнелері мен пішіндерін зерттеу барысында олардың, айырмашылығын, ұқсастығын және өзара байланыс себептерін түсіну және түсіндіру (сызық, түс, фактура, пішін)
		1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	4.1.2.1 Ұлттық және әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын, қолөнерін, дизайнді  меңгеру  барысында ерекшеліктерін  анықтау  және  түсіндіру
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	4.1.3.1 Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде,  өзінің  аса  күрделі идеялары мен  сеземдерін шығармашылық  деңгейде ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	4.2.2.1 Әртүрлі әдістер мен  тәсілдерді пайдаланып, өзідігімен  таңдалған материалдарды (табиғи және жасанды) және  құралдарды қолданып, эксперимент жүргізу
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	4.2.4.1 Қауіпсіздік  техникасын сақтап, материалдарды және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.2.Өнердегі тәсілдерді талдау	4.3.2.1 Орындалатын техникасын  және  құралдардың көркемдік  мәнерін қолданып салыстыру  және  түсіндіру
2 - тоқсан
Мәдени мұра	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	4.1.3.2 Шығармашылық идеяларды  дамытуға әртүрлі дереккөздерінің ақпаратын іріктеу  және құрылымдау (АКТ-ны  қосқанда)
	2. Жасау және дайындау	2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.1 Тиімді тәсілдермен  анықталған  материалдарды және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.3 Көркемдік мәнерлі тәсілдерді және құралдарды қолданып, шығармашылық  жұмысты аяқтау (сонымен қатар АКТ-ны қолдану) 4.2.3.5 Шығармашылық жұмыстарды  дайындау барысында қазақ  ұлттық мәдениетінің  элементтерін қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау және талқылау	4.3.3.1 Шығармашылық жұмысты  жақсартуға ұсыныс жасап,   критерийлерге сәйкес жұмысты  бағалау
Мамандық әлемі	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	4.1.1.1 Қоршаған ортаның ерекшеліктерін, аса күрделі бейнелері мен пішіндерін зерттеу барысында олардың, айырмашылығын, ұқсастығын және өзара байланыс себептерін түсіну және түсіндіру (түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	4.1.3.1 Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде,  өзінің  аса күрделі идеялары мен  сезімдерін шығармашылық  деңгейде  ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	4.2.2.1 Әртүрлі әдістер мен тәсілдерді  пайдаланып, өзідігімен  таңдалған материалдарды (табиғи  және жасанды)  және  құралдарды қолданып, эксперимент жүргізу 4.2.2.2 Жұмысты орындауда және материалдарды қолдануда  тиімді шешімдер қабылдайды
		2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.1 Тиімді тәсілдермен  анықталған  материалдарды және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау, қосу және біріктіру
			4.2.3.2 Әртүрлі тәсілдермен, және  үйлестірілген материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз материалдары) көлемді пішіндер  жасау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	4.3.1.1 Өз  жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және  процесін шығармашылық әдістермен, арнайы терминологияларды пайдаланып таныстыру
3тоқсан
Табиғи құбылыстар	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	4.1.1.1 Қоршаған ортаның ерекшеліктерін, аса күрделі бейнелері мен пішіндерін зерттеу барысында   олардың, айырмашылығын, ұқсастығын және өзара байланыс себептерін түсіну және түсіндіру (сызық,түс, фактура, пішін)
		1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	4.1.2.1 Ұлттық және  әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын, қолөнерін, дизайнді  меңгеру  барысында ерекшеліктерін  анықтау  және  түсіндіру
	2. Жасау және дайындау	2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	4.2.1.1 Шығармашылық  идеяларын  айқындау  үшін, қоршаған  ортадағы   әртүрлі  визуалды элементтердің  комбинацияларын қолдану
		2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.1 Тиімді тәсілдермен  анықталған  материалдарды  және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
			4.2.3.3 Көркемдік мәнерлі тәсілдерді және құралдарды қолданып, шығармашылық жұмысты аяқтау (сонымен қатар АКТ-ны қолдану)
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	4.3.1.1 Өз жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және  процесін шығармашылық әдістермен, арнайы терминологияларды пайдаланып таныстыру
		3.2. Өнердегі тәсілдерді талдау	4.3.2.1 Орындалатын техникасын  және  құралдардың көркемдік  мәнерін  қолданып салыстыру  және  түсіндіру
Қоршаған ортаны қорғау	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.2 Тарих, мәдениет, дәстүрлерді білу және түсіну	4.1.2.1 Ұлттық және әлем мәдениетінің әртүрлі өнер туындыларын, қолөнерін, дизайнді  меңгеру  барысында ерекшеліктерін  анықтау және  түсіндіру
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	4.1.3.1 Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде,  өзінің  аса күрделі идеялары мен  сезімдерін шығармашылық  деңгейде ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	4.2.2.1  Әртүрлі әдістер мен тәсілдерді пайдаланып, өзідігімен  таңдалған материалдарды (табиғи және жасанды) және  құралдарды қолданып, эксперимент жүргізу 4.2.2.2  Жұмысты орындауда және материалдарды қолдануда  тиімді шешімдер қабылдайды
		2.1 Қоршаған ортаның  бейнелері	4.2.1.1 Шығармашылық  идеяларын  айқындау үшін, қоршаған  ортадағы әр түрлі визуалды элементтердің комбинацияларын қолдану
		2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.1 Тиімді тәсілдермен  анықталған  материалдарды және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау, қосу және біріктіру
		2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.5 Шығармашылық жұмыстарды  дайындау барысында қазақ  ұлттық мәдениетінің  элементтерін  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	4.3.1.1 Өз  жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және процесін шығармашылық әдістермен, арнайы терминологияларды  пайдаланып  таныстыру
4 -тоқсан
Ғарышқа саяхат	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны білу және түсіну	4.1.1.1 Қоршаған ортаның ерекшеліктерін, аса күрделі бейнелері мен пішіндерін зерттеу барысында олардың, айырмашылығын, ұқсастығын және өзара байланыс себептерін түсіну және түсіндіру (сызық, түс, фактура, пішін)
		1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	4.1.3.1 Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде, өзінің  аса күрделі идеялары мен  сезімдерін шығармашылық  деңгейде ұсыну
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	4.2.2.1 Әртүрлі әдістер мен тәсілдерді  пайдаланып, өзідігінен  таңдалған материалдарды (табиғи және жасанды) және  құралдарды қолданып, эксперимент жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.1 Тиімді тәсілдермен  анықталған  материалдарды және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау, қосу және біріктіру
			4.2.3.2 Әртүрлі тәсілдермен, және  үйлестірілген материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз материалдары) көлемді пішіндер  жасау 4.2.3.4  Көркем жұмысты орындау  үшін, әдіс-тәсілдерді өздігінен таңдау
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	4.2.4.1 Қауіпсіздік техникасын сақтап, материалдарды және құралдарды  қолдану
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.3 Жұмысты қорғау  және талқылау	4.3.3.1 Шығармашылық жұмысты  жақсартуға ұсыныс жасап,   критерияларға сәйкес жұмысты  бағалау
Болашаққа саяхат	1.Шығармашылық  идеяны зерттеу және дамыту	1.3 Шығармашылық  идеялар мен  сезімдерді көрсету  және  дамыту	4.1.3.1 Әртүрлі материалдар мен  техникалардың негізінде,  өзінің  аса күрделі идеялары мен  сеземдерін шығармашылық  деңгейде ұсыну
			4.1.3.2 Шығармашылық идеяларды  дамытуға әртүрлі дереккөздерінің ақпаратын іріктеу  және құрылымдау (АКТ-ны  қосқанда)
	2. Жасау және дайындау	2.2 Материалдар және өнердегі жұмыс техникалары	4.2.2.1 әртүрлі әдістер мен тәсілдерді  пайдаланып, өзідігімен таңдалған материалдарды (табиғи және жасанды) және құралдарды қолданып, эксперимент жүргізу
		2.3 Дайындау технологиялары	4.2.3.1 Тиімді тәсілдермен анықталған  материалдарды және компоненттерді нақтылықты сақтай  отырып өлшеу, белгілеу,   қию, формасын келтіру,  жинақтау,  қосу және біріктіру
			4.2.3.2 Әртүрлі тәсілдермен, және  үйлестірілген материалдармен  (ермексаз, қолданыстан  шыққан, қағаз материалдары) көлемді пішіндер  жасау 4.2.3.4 Көркем жұмысты орындау  үшін, әдіс-тәсілдерді өздігінен таңдау
	3. Презентация, талдау және бағалау	3.1. Презентация	4.3.1.1 Өз жұмысының (эскиз, бұйым) негізгі идеясын және процесін  шығармашылық әдістермен, арнайы терминологияларды пайдаланып  таныстыру

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы  8 сәуірдегі

№  266 бұйрығына  6-қосымша  

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына  180-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4 сыныптарына арналған

«Математика» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы

1. Түсіндірме жазба

1.   Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы                      23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.      

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін бағыттайды. 

4.    Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.

5.   Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты. 

6.   Қазіргі кезеңде өздігінен білімді игеруі үшін оқушының белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Мұндай тәсіл пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7.    Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесіне барлық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілікке жол бермей, ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін. Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады.

8.    Білім беру процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдер оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін оқушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас моделіне айналдырады.

9.    Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

10.   Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған. Көптілді оқу ортасын құруда әр пәннің қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын іске асыруды қамтамасыз ету. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсіл әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдері арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

11.    Пән мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу процесінде оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ: қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін алғышарттар/жағдайлар жасау керек.

12.   Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған күтілетін нәтижелері қалыптастырылған. Мазмұны тұрғысынан оқу бағдарламалары оқушыны өзін-өзі оқыту субьектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субьектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды.

13.   Оқу бағдарламалары білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына негізделген тәрбиелеу мен оқытудың біртұтастығы қағидатын және нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар мектепті бітіргеннен кейінгі нәтижелерін іске асыруға мүмкіндік береді.

14.    Оқу бағдарламаларының тек пәндік білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына бағыттылғаны оның ерекше өзгешелігі болып табылады. Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі: білімін функционалдық және шығармашылықта қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке дара жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдыларды дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектепті бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады. 

15.    Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау және бағалауға, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық түрде қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістерге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

16.    Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу процесінде және өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылықты дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.  

17.    Кең ауқымдағы дағдылармен бірлікте жеке қасиеттердің дамуы «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты білім берудің басты құндылықтарды оқушыларға дарыту негізі болып табылады. Бұл құндылықтарды оқушының тәртібі мен күнделікті іс-әрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдары болуы тиіс.

2. «Математика» пәнін оқыту мақсаты мен міндеттері

18.   «Математика» оқу пәні ретінде бастауыш білім берудің маңызды мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруда елеулі үлес қосады. Математика бойынша бастапқы білім сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамытады, зерттеу және қарым-қатынастың, математикалық білімді өмірде қолданудың алғашқы дағдыларын  қалыптастыруға ықпал етеді.

19.    Бастауыш сынып оқушылары математика курсын игере отырып, талдау, синтездеу, жіктеу, салыстыру, себеп-салдарлық қатынастар мен заңдылықтарды анықтауды үйренеді, түрлі заттар мен қоршаған орта құбылыстарын сипаттау үшін математикалық тілдің негіздерін игереді, білім мен іс-әрекет тәсілдерін меңгереді, мұның барлығы жинақтала келе оқи білуге негіз болады.

20.   Бастауыш білім беру деңгейдегі математика курсы кезең-кезеңге бөлініп, жүйелі түрде берілген,  қоршаған ортадағы заттардың сандық арақатынасы мен кеңістіктегі формаларын сипаттаудан тұратын оқу курсының негізгі мақсаты – оқушылардың математикалық таным негіздерін меңгеруіне және тиісті дағдыларын қалыптастыруына мүмкіндік жасау. Бұл  оқу пәні  математиканы қоршаған ортаны бейнелеу мен түсіну тәсілі ретінде қабылдауды дамытуға бағытталған және оқушылардың қабылдауы мен танымын кеңейтуді, математика ғылымына қызығушылығын талап етеді.

21.   Бастауыш білім беру деңгейінде математикалық білім берудің негізгі мақсатына сәйкес оқу пәні келесідегідей міндеттерді айқындайды:

1) логикалық ойлауды, кеңістіктік елестетуді және математикалық терминдерді пайдалану біліктілігін дамыту;

2) оқу және тәжірибелік проблемаларды шешу, арифметикалық алгоритмдерді пайдалану, геометриялық салулар мен математикалық зерттеулер жүргізу қабілеттерін дамыту;

3) сын тұрғысынан ойлауды, шығармашылық қабілеттерді дамыту;

4) математиканы әлемді суреттеу, модельдеу және түсіну тәсілі ретінде қабылдау;

5) өзінің математикалық білімі мен біліктерін басқа пәндерді меңгеруде, сонымен қатар күнделікті өмірде қалай пайдалану керектігін түсіну;

6) білуге құштарлық, мақсаттылық, жауапкершілік, сенімділік және тәуелсіздік сияқты тұлғалық қасиеттерді дамыту;

7) түсінудің, түсіндірудің, талдаудың, синтездің, жүйелеудің, қолданудың және суреттеудің когнитивтік дағдыларын дамыту;

8) коммуникативтік және әлеуметтік дағдыларын, топпен жұмыс істеу және өз көзқарасын білдіру, басқа адамдардың пікірін құрметтеу, көшбасшылық қасиеттерін көрсету, өз жұмысын жазбаша және ауызша түрде таныстыру дағдыларын дамыту;

9) ақпаратты іздестіру және таңдау, өз уақытын басқару, өзін-өзі реттеу  дағдыларын дамытуға негізделген.

3. Оқыту процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

22.   Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдары оқушыларды оқыту барысында оларды қалай оқып үйренуді білуге, дербестікке, ізденімпаздыққа, сенімділікке, жауапкершілікке және талдау жүргізуге қабілетті болуға үйрету басты міндет болып табылатын қағидаға сүйенеді.

23.    Мұғалімдер бұл қасиеттерді әр түрлі әдістерді қолданып дамытуы қажет:

1) оқушылардың жеке пікірін тыңдай білу, бұған дейін алған білімдері мен қалыптасқан түсініктерін одан әрі дамыту үшін оларды қолданудың маңыздылығын құптау;

2) жеке және саралай оқыту тәсілін қолдану;

3)  проблемаларды және оларды шешу стратегияларын құрастыру;

4) оқушылардың жетістіктерін бағалау арқылы олардың оқуына қолдау жасау;

5) оқушылардың зерттеу іс-әрекеттерінің негізінде белсенді оқуға ынталандыру;

6) оқушылардың сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту.

24.    Математиканы оқыту стратегияларының үлгілері:

1) оқушылардың ойын әрекетін, шығармашылық және жобалық жұмыстарын ұйымдастыру;

2) түсіндіру, идеяларды таныстыру, диалогтарға қатысу, мәтінмен жұмыс, алгоритмдер, нұсқаулықтар құру, математикалық тапсырмаларды орындау әдістерін сипаттау және түсіндіру барысында оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту;

3) мұқият таңдап алынған тапсырмалар мен іс-әрекет түрлері арқылы оқушыларды ынталандыра және дамыта оқыту;

4) оқушылардың өзіндік іс-әрекетін ұйымдастыру: жеке және топтық жұмыс;

5) бірін-бірі оқыту;

6) түрлі дерек көздерінен ақпарат іздеуді талап ететін есептерді шығаруға көмектесу, АКТ ның мүмкіндіктерін пайдалану;

7) математиканың практикада қолданылуын пайдалана отырып оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру;

8) оқушыларды өз жұмысын талдауға және түзетуге ынталандыру (рефлексия).

25.    Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану:  

1) математикада сандық технологияларды қолдану құзыреттілігі оқушылардың жұмыс барысында, бос уақытында технологияларды сенімділікпен және шығармашылықпен пайдалануын қамтиды, АКТ-ны пайдаланудың бастапқы дағдылары арқылы қалыптасады.

26.   «Математика» пәнін оқу бағдарламасы төмендегідей мәселелерді қамтиды:

1) оқушыларға негізгі ақпараттық технологияларды пайдалануды үйрету;

2) ақпаратты іздестіру және оны таңдауға байланысты өздігінен жұмыс істеу дағдысын дамыту;

3) математиканың түрлі бөлімдерін оқу кезінде презентациялар құру үшін керекті компьютерлік бағдарламаны қолдану, математикалық тапсырмаларды орындау барысында фото/видео әзірлеу (геометриялық фигураларды жасау);

4) өздігінен жоспар мен графиктер құру.

27.    Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту:

1) білім беру бағдарламасының мақсаттарының бірі-түрлі әлеуметтік қауымдастыққа сәйкес тіл табысуға қабілетті азаматтарды тәрбиелеу. Осы мақсатқа жетуге қажетті коммуникациялық дағдыларды дамыту үшін ынталандырушы және қолдаушы қарым-қатынас ортасын құру керек:         

2) оқыту барысында оқушылардың ауызша және жазбаша қарым-қатынаста математикалық тілді сауатты қолдану дағдыларын дамыту қажет;

3) математиканы оқытуда оқушылардың тыңдалым және айтылым дағдыларын дамытуға ықпал ететін жұмыс үлгілері:

топтық  және сыныптық жұмыстар (түсіндіру, ойларын айту);

жобалардың презентациясын жасау;

талқылауларға қатысу;

сұрақтар құрастыру және сұрақтарға жауап іздеу;

мұғалімдермен және оқушылармен диалогке  қатысу; 

4) математиканы оқытуда оқушылардың оқылым дағдыларын дамытуға ықпал ететін жұмыс үлгілері; мәтінде тірек сөздерді белгілеу; ғылыми мәтіндермен жұмыс, семантикалық құрамын анықтау;

5) математиканы оқыту процесінде оқушылардыда жазылым дағдыларын дамытуға ықпал ететін жұмыс үлгілері; тапсырмаларды орындау үшін нұсқаулықтарды, алгоритмдерді құру; математикалық есептерді ауызша және жазбаша шешу тәсілдерін сипаттау және түсіндіру; тапсырманы орындау барысына талдау жасау (ауызша және жазбаша). 

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

28.    «Математика» пәнін меңгеру нәтижелері критериалды бағалауды  қолдану арқылы жүзеге асырылады.

29.    Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз байланысында негізделген. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процессін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

30.    Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұрады.

31.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз өткізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процессін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

32.    Жиынтық бағалау белгілі оқу мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету, пән бойынша тоқсандық және жылдық бағаларды қою үшін колданылады. 

5. «Математика» пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

33.   Оқу жүктемесінің бөлінуі:

1) оқу бағдарламасындағы әр сыныпқа арналған сағат саны:

1-кесте

Сынып	Апталық жүктеме	Жылдық жүктеме
1	4 сағат	132 сағат
2	4 сағат	136 сағат
3	5 сағат	170  сағат
4	5 сағат	170  сағат

34.    Сынып кабинетіндегі жиһаздардың орналасуы үлгілеу және практикалық жұмыстарды жүргізу бөліктерін, оқушылардың жұмыстарын таныстыра алатын орынды, бумаларды, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастыруы қажет. Сыныптағы жиһаз жеке, жұп немесе топ ішіндегі жұмыстарды, семинарларды ұйымдастыруға мүмкіндік беру үшін қозғалмалы болғаны дұрыс.

35.   4-сыныпта күрделі есептеу операцияларын орындау үшін қажетті жағдайда калькуляторлар берілуі керек.

36.   Оқу пәнінің мазмұны:

1) пәннің мазмұны оқыту бөлімдерінен тұрады. Бұл бөлімдер  сыныптарға арналған оқыту мақсаттары бойынша білім, білік және дағдыларды қалыптастыруға арналған бөлімшелерден тұрады. Бөлімшелердің ішіндегі оқу мақсаттары мұғалімге өз жұмысын жоспарлауға, оқушылардың жетістіктерін бағалауға, сонымен қатар оқушыларды келесі оқыту мақсаттарымен таныстыруға  мүмкіндік береді:

2-кесте

№	Бөлім	Бөлімше
1	Сандар және өлшемдер	1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер
		1.2 Сандармен амалдар орындау
		1.3 Шамалар және оларды өлшеу бірліктер
2	Алгебра элементтері	2.1 Санды және әріпті өрнектер
		2.2 Теңдік және теңсіздік. Теңдеу
3	Геометрия элементтері	3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі
		3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу
		3.3 Нүктелер координаттары және қозғалыс бағыты
4	Жиын. Логика элементтері	4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар
		4.2 Пікірлер
		4.3 Тізбектер
		4.4 Нысандардың комбинациялары
5	Математикалық  модельдеу	5.1 Есептер және математикалық модель
		5.2 Математикалық тіл

37.   Бағдарламада оқу мақсаттарын қолдануға, мониторинг өткізуге тиімді болу үшін, төрт саннан тұратын кодтық белгі енгізілген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлімше  ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік нөмерін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.4. кодында «1» - сынып, «2.1»  - екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, «4» - оқу мақсатының реттік саны.

38.   Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) 1-бөлім «Сандар және өлшемдер»:

3-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
	Оқушы келесілерді меңгеруі тиіс:
1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	1.1.1.1 натурал сандар және нөл санының құрылу жолын түсіну; 10/11-20 көлемінде тура және кері санау; натурал сандар қатарындағы орнын анықтау	2.1.1.1         100-ге дейінгі сандардың құрылу жолын түсіну; 100  көлеміндегі  сандарды  тура және кері санау, натурал сандар қатарындағы орнын анықтау	3.1.1.1 1000-ға дейінгі сандардың құрылу жолын   түсіну; 1000 көлеміндегі  сандарды  тура және кері санау, натурал сандар қатарындағы орнын анықтау	4.1.1.1 көп таңбалы сандардың құрылу жолын түсіну,  натурал сандар қатарындағы 1 000 000 көлеміндегі  санның орнын анықтау
	1.1.1.2 бір таңбалы сандарды және 10 санын/ 11-ден 20-ға дейінгі сандарды оқу, жазу және салыстыру	2.1.1.2 екі таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру	3.1.1.2  үш таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру	4.1.1.2  көп таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру, сандарды берілген разрядқа дейін дөңгелектеу
	1.1.1.3 бір таңбалы сандардың құрамын /20 көлемінде сандардың разрядтық құрамын анықтау,  разрядтық  қосылғыштарға жіктеу	2.1.1.3   екі таңбалы сандардың разрядтық құрамын анықтау, разрядтық  қосылғыштарға жіктеу; 12-ге дейінгі рим сандарын оқу, жазу және қолдану	3.1.1.3 үш таңбалы сандардың разрядтық және кластық құрамын және разрядтық бірліктердің  жалпы санын анықтау, разрядтық қосылғыштар қосындысына жіктеу	4.1.1.3 көп таңбалы сандардың разрядтық және кластық құрамын  және разрядтық бірліктердің  жалпы санын анықтау, разрядтық қосылғыштар қосындысына жіктеу
	1.1.1.4 санаудың ірі бірлігі - ондықты құрастыру;  100-ге дейін ондықтармен санау, жазу және салыстыру	2.1.1.4  санаудың ірі бірлігі – жүздікті құрастыру; 1000-ға дейін жүздіктермен санау, жазу, салыстыру	3.1.1.4 санаудың ірі бірлігі – – мыңдықты құрастыру; 1 000 000-ға дейін мыңдықтармен санау,  жазу, салыстыру	4.1.1. 4  санаудың ірі бірлігі –  миллионды құрастыру; миллиард көлемінде санау, жазу, салыстыру
	1.1.1.5  20-ға дейінгі сандарды 2-ден топтап  тура және кері санау; тәжірибе арқылы  2, 4, 6, 8, 10 заттың жартысын табу	2.1.1.5  50-ге дейін  3, 4, 5-тен топтап тура және кері санау; жұп/тақ сандарды ажырату; заттар тобын 6, 7, 8, 9-дан тең бөліктерге бөлуді көрсету	3.1.1.5 үлесті құру жолын көрсетіп беру, оларды оқу, жазу және салыстыру	4.1.1.5 пайыз бүтіннің жүзден бір бөлігі екенін түсіну; бүтіннің  бөліктерін пайызбен  жазу
			3.1.1.6 жай бөлшектерді оқу, жазу; бөлімдері бірдей жай бөлшектерді көрнекілік қолдану арқылы салыстыру	4.1.1.6 бөлімдері бірдей және алымдары бірдей жай бөлшектерді сан сәулесінде салыстыру, дұрыс бөлшек, бұрыс бөлшек, аралас сандарды ажырату
				4.1.1.7 бөлімі 10, 100 –ге тең жай бөлшектерді ондық бөлшек түрінде  жазу, оқу және салыстыру
1.2 Сандармен амалдар орындау	1.1.2.1 қосу амалын ортақ элементтері жоқ жиындардың  бірігуі, азайтуды -  жиынның бөлігін ажыратып алу ретінде түсіну	2.1.2.1 көбейтуді бірдей қосылғыштардың қосындысын табу, бөлуді - нысандардың мазмұнына қарай және тең бөліктерге бөлу ретінде түсіну	3.1.2.1 бөлшекті - бүтіннің бір не бірнеше бөлігі және екі натурал санның бөліндісі ретінде түсіну, санның квадратын  - бірдей екі көбейткіштің, ал кубын - бірдей үш көбейткіштің көбейтіндісі ретінде түсіну	4.1.2.1 бөлімдері бірдей жай бөлшектерді қосу және азайтуды бөлімді сол қалпында қалдырып, сәйкес алымдарды қосу және азайту деп түсіну
	1.1.2.2 қосу және азайту - өзара кері амалдар екенін түсіну,  қосу және азайту амалдары компоненттері мен нәтижелері  арасындағы байланысты анықтау	2.1.2.2 көбейту және бөлу - өзара кері амалдар  екенін түсіну, көбейту және бөлу амалдарының  компоненттері арасындағы байланысты анықтау	3.1.2.2  көбейту және бөлуді орындауда 0 мен1 сандарының қасиеттерін   қолдану; санды 0 санына бөлуге болмайтынын  білу	4.1.2.2  көп таңбалы сандармен арифметикалық амалдарды орындауда  0 мен 1 сандарының қасиеттерін  қолдану
	1.1.2.3  қосудың ауыстырымдылық қасиетін; 0 мен 1 сандарының қасиетін қолдану	2.1.2.3 қосудың ауыстырымдылық, терімділік   қасиеттерін/көбейтудің ауыстырымдылық қасиетін тиімді есептеулер жүргізу үшін қолдану	3.1.2.3 көбейтудің ауыстырымдылық, үлестірімділік, терімділік қасиеттерін тиімді есептеулер жүргізу үшін қолдану	4.1.2.3 көп таңбалы сандармен есептеулер жүргізгенде қосу және көбейтудің қасиеттерін қолдану
	1.1.2.4 бір таңбалы сандарды  ондықтан аттамай    қосу кестесін құру, білу және қолдану	2.1.2.4 бір таңбалы сандарды ондықтан аттап  қосу кестесін құру, білу және қолдану/   2; 3; 4; 5 сандарына көбейту кестесін құру, білу және қолдану	3.1.2.4  6; 7; 8; 9 сандарына көбейту мен бөлу кестесін құру, білу және қолдану	4.1.2.4  2-ге, 5-ке, 10-ға бөлінгіштік белгілерге сүйеніп, натурал сандарды  топтастыру
	1.1.2.5 ондықтан аттамай бір таңбалы сандарды/ 20 көлеміндегі сандарды/ ондықтарды ауызша қосу және азайтуды орындау	2.1.2.5 бір таңбалы сандарды ондықтан аттап/жүздіктерді ауызша қосу және азайтуды орындау	3.1.2.5 үш таңбалы сандарды/мыңдықтарды санның ондық құрамы негізінде ауызша қосу және азайтуды орындау	4.1.2.5 көп таңбалы сандарды ондық құрамы негізінде ауызша қосу және азайтуды орындау; микрокалькулятордың көмегімен есептеулер  жүргізу
		2.1.2.6 екі таңбалы сандарды: 40+17, 57-40; 35±12 түріндегі өрнектерді  ондықтан аттамау жағдайында ауызша қосу және азайтуды  орындау	3.1.2.6 бір таңбалы санға қалдықпен бөлуді орындау	4.1.2.6 10, 100, 1000 сандарына қалдықсыз және қалдықпен бөлу
		2.1.2.7  мынадай жағдайларда: 45±9,45±19; 26+14, 40-14, 65+35, 100-35  ондықтан аттап, ауызша қосу мен азайтуды орындау	3.1.2.7 кестеден тыс мынадай жағдайларда: 17∙5  96:6  75:15  84:4  ауызша көбейту  мен  бөлуді орындау	4.1.2.7 екі таңбалы/үш таңбалы сандарды бір таңбалы санға ауызша көбейту мен бөлуді орындау
		2.1.2.8 мынадай жағдайларда: 34+ 23, 57-23; 27+34, 61-27, 47+33; 80-47  екі таңбалы сандарды қосу және азайту алгоритмдерін қолдану	3.1.2.8 үш таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту алгоритмдерін қолдану	4.1.2.8 көп таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту алгоритмдерін қолдану
			3.1.2.9 100 көлеміндегі сандарды ауызша көбейту мен бөлуді орындауда қосындыны және көбейтіндіні бір таңбалы санға бөлу,  қосындыны санға көбейту ережесін қолдану	4.1.2.9 санды қосындыға көбейту, санды  көбейтіндіге көбейту   және бөлу ережелерін қолдану
			3.1.2.10 мынадай жағдайларда: 23∙2, 123∙2, 46:2, 246:2 екі таңбалы/үш таңбалы сандарды бір таңбалы санға жазбаша көбейту мен бөлу алгоритмдерін қолдану	4.1.2.10 көп таңбалы сандарды бір таңбалы/екі таңбалы /үш таңбалы сандарға қалдықпен бөлуді орындау
			3.1.2.11 мынадай жағдайларда: 28∙3, 269∙2, 84:3, 538:2 екі/үш таңбалы сандарды бір таңбалы санға көбейту мен бөлу алгоритмдерін  қолдану	4.1.2.11 екі таңбалы/үш таңбалы  санға жазбаша көбейту және бөлу алгоритмдерін қолдану
			3.1.2.12 нөлдермен аяқталатын үш таңбалы санды бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу тәсілін қолдану	4.1.2.12 нөлмен аяқталатын көп таңбалы  сандарды бір таңбалы/екі таңбалы/үш таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу алгоритмін қолдану
			3.1.2.13 бөліндінің бір разрядында нөл болатын кезде үш таңбалы санды бір таңбалы санға бөлу алгоритмін  және кері амал алгоритмін қолдану	4.1.2.13 бөлінді мәнінде нөлдер болатын жағдайда көп таңбалы  санды бір таңбалы/екі таңбалы/үш таңбалы санға бөлу алгоритмін және кері амал алгоритмін қолдану
			3.1.2.14 санның/шаманың бөлігін табу және  бөлігі бойынша санды/шаманы табу: 100 көлеміндегі сандар мен жүздіктердің жартысын, үштен бір, төрттен бір, оннан бір бөлігін табу	4.1.2.14 аралас санды бұрыс бөлшекке және бұрыс бөлшекті аралас санға айналдыру
				4.1.2.15 бөлімдері бірдей жай бөлшектерді қосу және азайту алгоритмін қолдану
				4.1.2.16 пайызды бөлшекке, бөлшекті  пайызға түрлендіру
1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	1.1.3.1 ұзындық/ масса/ көлем (сыйымдылық) /уақыт шамаларын  ажырату; оларды өлшеу үшін өлшемдер мен  құралдарды таңдау, өлшемдер жүргізу	2.1.3.1 әртүрлі өлшеу аспаптары шкалаларын (шәкілдерін) бір бірінен ажырату және шамалардың сәйкес мәндерін анықтау	3.1.3.1  ауданы болатын нысандарды атау және ауданды өлшеуге арналған өлшемдер мен  құралдарды таңдап алу, палеткамен өлшеу	4.1.3.1 көлемі болатын нысандар мен  кеңістіктік геометриялық фигураларды  атау, көлемді өлшеуге арналған   өлшемдер мен  құралдарды таңдау, кубиктермен (1 см3) өлшеу
	1.1.3.2 өлшем бірліктерді (см, дм/ кг/л/сағ) қолданып өлшеу	2.1.3.2 ұзындық (м)/ масса  (ц)/ уақыт (мин) өлшем бірліктерін қолданып өлшеу	3.1.3.2       мм, км/ г, т/см2,  дм2, м2 /сек өлшем бірліктерін қолданып өлшеу	4.1.3.2  см3, дм3, м3, га, ар, мг өлшем бірліктерін қолданып өлшеу
	1.1.3.3 шамалар мәндерін (см, дм/ кг/ л/ сағ)  салыстыру және амалдар орындау	2.1.3.3 шамалар мәндерін  (см, дм, м/ кг, ц / л/ сағ, мин,ай,  жыл)  салыстыру және амалдар орындау	3.1.3.3 шамалар мәндерін  (мм,см, дм, м/ г, кг, ц, т / л/ см2, дм2, м2,   га/ сек,  мин, сағ, тәул, жыл, ғасыр)  салыстыру және амалдар орындау	4.1.3.3 шамалар мәндерін  мм,см,дм,м,км/мг,кг,ц,т/мл,л,см3,дм3,м3/см2,дм2, м2, ар, га/с,мин, сағ, тәул, жыл ғасыр өлшем бірліктерін салыстыру
	1.1.3.4 ұзындық өлшем бірліктерін (см, дм) олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру	2.1.3.4 ұзындық (см, дм, м)/ масса  (кг, ц)/ уақыт (сағ, мин, ай, жыл)  өлшем бірліктерін олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру	3.1.3.4 ұзындық (мм, см, дм, м, км)/масса (г, кг, ц, т)/ аудан (см2, дм2, м2/ уақыт (сек,мин, сағ, тәул. ғасыр) бірліктерін олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру	4.1.3.4 ұзындық (мм, см, дм, м, км)/масса (мг, г, кг, ц, т)/ аудан (мм2, см2, дм2, м2,     г, а)/ көлем  (мм3 , см3, дм3, м3 )/ уақыт (с, мин, сағ, тәул.)   өлшем бірліктерін олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру
	1.1.3.5 циферблат бойынша уақытты анықтау: сағат /уақыттың өлщем бірліктерін ажырату: минут, сағат, күн, апта, ай	2.1.3.5 циферблат бойынша уақытты анықтау: сағат және минут	3.1.3.5 әртүрлі сағат бойынша уақытты анықтау: сағат, минут,   секундты	4.1.3.5 уақыт өлшем бірлігінің  үлесін табу (мысалы,  1/60 сағ ═ 1 мин;  ½ сағ ═ 30 мин; 1/7 апта= 1 күн)
	1.1.3.6  1 теңгелік,  2 теңгелік, 5 теңгелік,10 теңгелік, 20 теңгелік   монеталармен түрліше төлем  жасау	2.1.3.6 50 теңгелік, 100 теңгелік монеталарды, 200 теңгелік, 500 теңгелік купюраларды ажырату және түрліше төлем жасау	3.1.3.6 1000 теңгелік, 2000 теңгелік, 5000 теңгелік купюраларды ажырату және түрліше төлем жасау	4.1.3.6 10 000 теңгелік купюраны және түрлі мемлекеттің валюталарды (рубль, евро, доллар) ажырату және түрліше төлем жасау

2) 2-бөлім «Алгебра элементтері»:

4-кесте  

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
	Оқушы келесілерді меңгеруі тиіс:
2.1 Санды және әріпті өрнектер	1.2.1.1 санды және әріпті өрнектерді (қосынды, айырма)/ теңдік, теңсіздіктерді ажырату, құрастыру, жазу және оқу	2.2.1.1 санды және әріпті өрнектерді (көбейтінді, бөлінді)/теңдіктер мен теңсіздіктерді  ажырату, құрастыру, жазу және оқу	3.2.1.1 бір  /екі әріпі  бар әріпті өрнектерді ажырату,  құрастыру, жазу және оқу	4.2.1.1 санды және әріпті  өрнектерді түрлендіру
	1.2.1.2  әріптің берілген мәніндегі  бір амалды әріпті өрнектің мәнін табу	2.2.1.2 әріптің берілген мәніндегі екі амалды әріпті өрнектің мәнін табу	3.2.1.2 әріптердің берілген мәндерінде екі әріпі бар  әріпті өрнектің мәнін табу	4.2.1.2 әріптердің берілген мәндеріндегі бірнеше әріпі бар  әріпті өрнектің мәнін табу
				4.2.1.3 әріпті өрнектерді құру және есептер шығару барысында қолдану
	1.2.1.3 қосу мен азайту амалдары арасындағы қатынасты әріпті өрнектер түрінде: а +b = c, c -a= b,  c -b =a  көрсету және қолдану	2.2.1.3 қосу мен көбейтудің қасиеттерін әріпті теңдік түрінде: a+b=b+a; (a+b)+c=a+(b+c) ab=ba көрсету және қолдану	3.2.1.3 көбейтудің  үлестірімділік және терімділік қасиеттерін  әріпті теңдік түрінде:  (ab)c=a(bc); a(b+c)=ab+ac; a(b-c)=ab-ac көрсету және қолдану	4.2.1.4 бөлімдері бірдей жай бөлшектерді қосу және азайту алгоритмін әріпті теңдік түрінде:   +  =  ,   -   =  көрсету және қолдану
	1.2.1.4 қосу және азайту жағдайында 0 -дің қасиетін әріпті өрнек түрінде: a+0=a; a-0=a көрсету	2.2.1.4 санды 1-ге көбейту және бөлу жағдайларын әріпті теңдік түрінде: a×1=a; a:1=a көрсету	3.2.1.4 санды 0-ге көбейту, 0-ге бөлуге болмайтын жағдайларды әріпті теңдік  түрінде:   a×0 = 0; a0 көрсету	4.2.1.5  бөлшектің негізгі қасиетін әріпті теңдік түрінде:                    k≠0 көрсету және қолдану
	1.2.1.5.жақшасыз әріпті, санды өрнектерді салыстыру	2.2.1.5 жақшалы және жақшасыз әріпті, санды  өрнектерді (екі амалдан артық қосу мен азайту/ 5 көлемінде көбейту және бөлу) салыстыру	3.2.1.5  әріпті, санды өрнектерді (үш амалдан артық) салыстыру	4.2.1.6 бөлшек санды өрнектерді салыстыру
	1.2.1.6 екі амалды жақшалы және жақшасыз өрнектердің мәнін табу	2.2.1.6 екі-үш амалды жақшалы және жақшасыз өрнектердің мәнін табу	3.2.1.6 төрт амалды жақшалы және жақшасыз өрнектерде амалдардың орындалу тәртібін анықтау, олардың мәнін табу	4.2.1.7 төрт  амалдан артық жақшалы және жақшасыз  өрнектерде амалдардың орындалу тәртібін анықтау,   олардың мәнін табу
			3.2.1.7 формулаларды шамалардың арасындағы өзара қатынасты орнатушы  теңдік ретінде  түсіну	4.2.1.8 бірқалыпты түзу сызықты қозғалыстағы арақашықтық формуласын (s=v∙t, t=s: v,   v=s:t) қуып жету қозғалысы мен қалып қою қозғалысына байланысты формулаларды /  қалдықпен бөлу формуласын (a=b∙c+r)/ шығарып алу және қолдану
2.2 Теңдік және теңсіздік. Теңдеу	1.2.2.1 теңдік және теңсіздікті, теңдеуді тану; тура және тура емес теңдікті айыра білу	2.2.2.1  х <􀂅 және х >􀂅 түріндегі теңсіздіктерге сәйкес келетін сандарды анықтау	3.2.2.1  қарапайым теңсіздіктердің шешімдер жиынын табу	4.2.2.1 қос теңсіздіктердің шешімдер  жиынын табу
	1.2.2.2 «таңдап алу» әдісімен және қосу мен азайту амалдарының байланысы негізінде теңдеулерді шешу	2.2.2.2  көбейту мен бөлуге берілген қарапайым  теңдеулерді; х+(25-6)=38; (24-3)-х=8;   а+6=7+80 түріндегі күрделі теңдеулерді	3.2.2.2   көбейту мен бөлуге берілген х:8=9; 51:х=17; 23×х=46 түріндегі қарапайым  теңдеулерді, құрылымы күрделі х× (25:5)=60; (24×3):х=6;х: (17×2)=2;  k+124:4=465     түріндегі теңдеулерді шешу	4.2.2.2  39 + 490 : k  = 46;              230 ×а +40=1000:2;   түріндегі теңдеулерді шешу

3) 3-бөлім «Геометрия элементтері»:

5-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі	1.3.1.1 геометриялық фигураларды: нүкте, түзу, қисық және сынық сызықтар, тұйықталған  және тұйықталмаған сызықтар, кесінді,  сәуле, бұрышты  бір бірінен ажырату және атау	2.3.1.1  бұрыш түрлерін (тік, сүйір, доғал) бір бірінен ажырату және атау/тік төртбұрыш, шаршы, тік бұрышты үшбұрыштың мәнді белгілерін анықтау	3.3.1.1   шеңбер мен дөңгелекті, олардың элементтерін (центр, радиус, диаметр) бір бірінен ажырату және атау/симметриялы және симметриялы емес жазық фигураларды айыра білу және оларды қоршаған ортадағы заттармен сәйкестендіу	4.3.1.1 тік бұрышты үшбұрышты, оның элементтерін (катет, гипотенуза), текше, тік бұрышты параллелепипед және олардың элементтерін (төбесі, қабырғалары, қырлары) бір бірінен ажырату және атау
	1.3.1.2  жазық фигураларды (үшбұрыш, дөңгелек, шаршы, тіктөртбұрыш) және кеңістік  фигураларды (куб,  шар, цилиндр, конус, пирамида, тікбұрышты параллепипед) тану және қоршаған ортадағы заттармен сәйкестендіру	2.3.1.2 көпбұрыштарды жіктеу	3.3.1.2 геометриялық фигураларды жіктеу	4.3.1.2  үшбұрыштарды жіктеу
	1.3.1.3 геометриялық фигуралардың (үшбұрыш, шаршы, тік төртбұрыш) қабырғаларын өлшеу  және салыстыру	2.3.1.3 көпбұрыштардың, қоршаған ортадағы заттар қабырғаларының ұзындығын өлшеу, периметрді табуға арналған формулаларды: Р=2(а+b),  Р= 4а,  Р = a+b+c қорытындылау,  құру және қолдану	3.3.1.3 тік бұрышты үшбұрыш, шаршы,  тік төртбұрыш ауданы формуласын: S= (a·b):2, S=a2, S=a·b    шығарып алу  және қолдану	4.3.1.3. тік бұрышты параллепипед көлемінің формуласын (V=a∙b∙c) шығарып алу  және қолдану
		2.3.1.4 фигураның белгісіз қабырғасын оның периметрі мен белгілі қабырғалары арқылы табу	3.3.1.4 суретте кескінделген құрастырылған фигуралардың, қоршаған ортадағы жазық фигуралардың периметрін анықтау	4.3.1.4 суретте бейнеленген құрастырылған фигуралардың, қоршаған ортадағы жазық фигуралардың ауданын анықтау
		2.3.1.5 берілген периметрі бойынша тор көзді қағазға жазық фигуралар салу, олардың пішіндері өзгеруіне қарай периметрдің қалай өзгеретінін түсіндіру	3.3.1.5  берілген ауданы бойынша тор көзді қағазға жазық фигуралар салу, олардың пішіндері өзгеруіне қарай ауданының қалай өзгеретінін түсіндіру	4.3.1.5 жазық фигураларды оське қарағанда симметриялы болатын фигуралармен    толықтыру; бұрыштың шамасын табу
3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу	1.3.2.1 түзу,  тұйықталған және тұйықталмаған және қисық, сынық сызықты жазықтықта /  қарапайым жазық геометриялық фигураларды (үшбұрыш, төртбұрыш) нүктелі қағазда кескіндеу	2.3.2.1 нүктелі қағазда кесінділер, түзулер мен геометриялық фигураларды орны, қозғалыс және  бағыты бойынша нұсқаулыққа сәйкес  сызу	3.3.2.1 нүктелі қағазда параллеь және қиылысатын түзулерді; қиылысатын геометриялық жазық фигураларды сызу, олардың қиылысу және бірігу аумағын табу	4.3.2.1 нүктелі қағазда перпендикуляр түзулер, симметриялы және симметриялы емес жазық фигураларды сызу
	1.3.2.2 берілген ұзындығы бойынша кесінді сызу	2.3.2.2 тік бұрышты сызу	3.3.2.2 берілген қабырғалары бойынша тіктөртбұрыш пен шаршы, циркульдің көмегімен шеңбер салу	4.3.2.2 градустық өлшемі бойынша бұрыш; екі катеті бойынша тік бұрышты үшбұрыш; радиусы бойынша шеңбер және дөңгелекті;  тік бұрышты сызғыштың көмегімен түзуге перпендикуляр түзу салу
	1.3.2.3 жазық фигуралардың модельдерінен және бөліктерінен композиция құрастыру	2.3.2.3 жазық фигуралардың модельдерін бөлу және олардан композиция құрастыру	3.3.2.3 кеңістіктік геометриялық фигуралардың (тікбұрышты параллепипед, куб) жазбасын дайындау және олардың моделін құрастыру	4.3.2.3 кеңістіктік геометриялық фигуралардың (пирамида, цилиндр, конус) жазбасын дайындау және олардың моделін құрастыру
	1.3.2.4 геометриялық фигуралар арасындағы негізгі қатынастарды анықтау (үлкен-кіші, жоғары-төмен, кең-тар, жуан-жіңішке, қалың-жұқа)	2.3.2.4 бастапқы орнын, бағытын, қозғалысын (оңға, солға, тура, толық бұрылу, сағат тілімен және сағат тіліне кері жартыға, төрттен бірге бұрылу) , анықтау айқындайтын нұсқаулыққа сәйкес әрекет жасау	3.3.2.4 солға және  оңға бұрғанда, үстінен және жанынан қарағанда кеңістіктік фигуралардың қалпындағы  өзгерістерді түсіндіру	4.3.2.4 симметриялы және симметриялы емес жазық фигураларды бір бірінен ажырату және оларды қоршаған ортадағы заттармен сәйкестендіру
3.3 Нүктелер кординаттары және қозғалыс бағыты	1.3.3.1 сан сәулесінде белгіленген нүктелердің бір-біріне қатысты орналасуын анықтау	2.3.3.1 сызықта белгіленген нүктелерді бір-біріне қатысты орналасуын анықтау	3.3.3.1  жазық фигурада белгіленген нүктелердің орнын бір-біріне қатысты анықтау	4.3.3.1  қозғалыстың басталуы мен бағытын пайдалана отырып, нысандар қозғалысы сызбасын құру, сәйкес есептеулер жүргізу
				4.3.3.2 нысандардың бастапқы орны мен қозғалыс бағытын (бір-біріне қарама қарсы, бірінен - бірі  қарама-қарсы бағытта) анықтау

4) 4-бөлім «Жиын», «Логика элементтері»:

6-кесте  

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	1.4.1.1 екі жиынның бірігуін және жиыннан оның бөлігін айырып алуды диаграмма арқылы көрнекі түрде кескіндеу	2.4.1.1 тең жиындардың бірігуін және жиыннан оның тең бөліктерін айырып алуды диаграмма арқылы көрнекі түрде кескіндеу	3.4.1.1 екі жиынның бірігуі мен қиылысуын Эйлер-Венн диаграммасының көмегімен көрнекі түрде кескіндеу	4.4.1.1 жиындар арасындағы қатынастың (тең, қиылысатын, қиылыспайтын жиындар, ішкі жиын) сипатын анықтай білу
	1.4.1.2 жиындарды элементерінің белгілері (нысандардың  түсі, пішіні, өлшемі, материалы, әрекеті) бойынша құру және жіктеу	2.4.1.2 сандардың жазылуындағы цифрлар саны, 2-ге бөлінуі, сандық тізбектегі алатын  орндары бойынша сандық жиындар құру және  жіктеу (бөліктеу)	3.4.1.2 сандардың жиындарын, олардың бірігуі мен қиылысуын элементтердің берілген немесе оқушылардың өздері анықтаған қасиеттері бойынша  құру	4.4.1.2 түзу сызықтардың, геометриялық фигуралардың қиылысуын көрсету, қиылысу және бірігу аймақтарын белгілеу
	1.4.1.3 жұп құру арқылы нысандар жиындарын салыстыру; тең жиындарды, бос жиындарды анықтауу	2.4.1.3 жиындар мен олардың элементтерін диаграммада белгілеу; элементтердің жиынға жиындардың бірігуіне және қиылысуына тиістілігін анықтау	3.4.1.3 сандар жиынының ішкі жиындарын элементтердің берілген немесе оқушылардың өздері анықтаған қасиеттері бойынша  құру	4.4.1.3 есептерді, теңдеулер мен теңсіздіктерді шешуде жиындардың қиылысуы мен бірігуінің ауыстырымдылық және терімділік қасиеттерін қолдану
4.2 Пікірлер	1.4.2.1 тұжырымдардың ақиқаттығын немесе ақиқат еместігін анықтау	2.4.2.1  тұжырымдардың ақиқаттығын немесе жалғандығын анықтау, ақиқат немесе жалған  тұжырымдар құру	3.4.2.1 ақиқат немесе жалған  пікірлер құру	4.4.2.1 математикалық мазмұндағы пікірлер құру, олардың ақиқаттығын немесе жалғандығын анықтау
	1.4.2.2 бірдей цифрлар мен фигуралардан тұратын  бар басқатырғыштар , ребустар шешу, сәйкестік пен ақиқаттықты анықтауға берілген  қарапайым логикалық есептерді шығару	2.4.2.2 сандық есептерді, әртүрлі сандардан тұратын басқатырғыштарды, ауыстырып құюға  және өлшеуге берілген  логикалық есептерді  зерттеу және шығару	3.4.2.2 кестелер және графтар  құру әдісімен логикалық пайымдауға берілген есептерді шығару	4.4.2.2 кеңістіктік ойлау қабілетін дамытуға арналған логикалық есептерді шығару
4.3 Тізбектер	1.4.3.1 10-ға дейінгі/ 20- ға дейінгі сандар тізбегін/ ондықтармен 100-ге дейінгі  сандар тізбегін құрастыру; 100 көлеміндегі сандар, суреттер, фигуралар,  символдардан тұратын   тізбектердің заңдылықтарын анықтау	2.4.3.1 100-ге дейінгі сандар, 1000-ға дейінгі жүздіктер тізбектерінің заңдылығын анықтау	3.4.3.1 1000-ға дейінгі сандар, мыңдықтармен миллионға дейінгі сандар тізбектерінің заңдылығын анықтау	4.4.3.1 1 000 000-ға дейінгі сандар және жай бөлшектермен өрнектелген сандар  тізбектерінің    заңдылықтарын анықтау
	1.4.3.2  іс-әрекет және табиғат күйінің тізбектілігін анықтау, сандар, фигуралар, ойыншықтар, түрлі-түсті моншақтар тізбектерін құру және тізбектегі заңдылықтың бұзылуын табу	2.4.3.2 берілген заңдылық бойынша тізбекті құрастыру, тізбектегі заңдылықтың бұзылуын табу	3.4.3.2 өзі таңдаған заңдылық бойынша тізбектер құрастыру, тізбектегі заңдылықтың бұзылуын табу	4.4.3.2 заңдылықты немесе ережені өзі таңдап, сандар/ сандар тобы тізбектерін құру
4.4 Нысандардың комбинациялары	1.4.4.1 қоршаған ортадағы заттардан «екі - екіден» комбинациялар жиынын құрастыру	2.4.4.1 қоршаған ортадағы заттардан «үш-үштен» комбинациялар жиынын құрастыру	3.4.4.1 «мүмкіндіктер тармағы» туралы түсінігі болу, күнделікті өмірде кездесетін түрлі жағдаяттар мен есеп шығаруда қолдану	4.4.4.1 «таңдап алу» әдісімен комбинаторлық есептерді шығару

5) 5-бөлім «Математикалық модельдеу»:

7-кесте

Бөлімше	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
5.1 Есептер және математикалық модель	1.5.1.1 есепті сызба, сурет, қысқаша жазба түрінде модельдеу; есепті шешу үшін тірек сызбасын таңдау	2.5.1.1 1-2 амалмен орындалатын есепті кесте, сызба, қысқаша жазба түрінде модельдеу	3.5.1.1 2-3 амалмен орындалатын есепті кесте, сызықтық/бағандық диаграмма, сызба,  қысқаша жазба түрінде модельдеу	4.5.1.1  есепті  сызба, алгоритм, дөңгелек диаграмма, график түрінде модельдеу
	1.5.1.2 артық, кем, тең, сонша, бірнеше бірлікке артық/кем, ұзын, қысқа, ауыр, жеңіл, қымбат, арзан, баға ұғымдарын/ заттардың орналасуын, арақашықтығын, бағытын анықтайтын терминдерді қолдану	2.5.1.2 есептерді шығару барысында «баға», «мөлшер» (сан),  «құн»; ұзындығы, ені, периметр шамаларының өзара тәуелділігін пайдалану	3.5.1.2 есептерді шығаруда «бір заттың массасы», «саны», «жалпы масса»/ «бір затқа жіберілген шығын», «заттардың саны», «жалпы шығын»/ ұзындығы, ені, ауданы ұғымдарының өзара тәуелділігін пайдалану	4.5.1.2 есептерді шығаруда жұмысқа жіберілген уақыт, атқарылған жұмыс; өнімділік/ егіннің түсімділігі; ауданы мен массасы/ жылдамдық, арақашықтық, уақыт/ биіктік, ені, ұзындық, көлемі шамаларырының өзара тәуелділігін пайдалану
	1.5.1.3 қосынды және қалдықты табуға берілген  есептерді талдау және шығару, кері есеп құрастыру және шығару	2.5.1.3 бірдей қосылғыштардың қосындысын табуға; мазмұнына қарай және бірдей бөліктерге бөлуге берілген есептерді талдау және шығару; кері есеп құрастыру және шығару	3.5.1.3 санның және шаманың үлесін табуға берілген есептерді талдау және шығару; кері есеп құрастыру және шығару	4.5.1.3 бүтіннің бөлігін табуға берілген есептерді талдау және шығару; кері есеп құрастыру, шығару
	1.5.1.4 санды бірнеше бірлікке арттыру, кеміту; айырмалық салыстыруға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептер құрастыру және шығару	2.5.1.4 санды бірнеше есе арттыру/кемітуге; еселік салыстыруға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептерді құрастыру және салыстыру	3.5.1.4 шамалар арасындағы тәуелділікке; пропорцияның белгісіз мүшесін табуға берілген есептерді талдау және шығару	4.5.1.4 шамалар арасындағы тәуелділікке; пропорционал бөлуге, белгісізді екі айырым бойынша табуға берілген есептерді талдау және шығару
	1.5.1.5 қосу мен азайтудың белгісіз компоненттерін табуға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептер құрастыру және шығару	2.5.1.5 көбейту мен бөлудің белгісіз компоненттерін табуға; ұзындық, ені, периметрді табуға берілген есептерді;  тура және жанама тұжырымдармен берілген есептерді (айырмалық салыстыруға қатысты) талдау және шығару; кері есептерді құрастыру және шығару	3.5.1.5  жанама түрде тұжырымдалған (еселік салыстырумен байланысты) есептерді; төртбұрыштың ұзындығын, енін, периметрі мен ауданын, параллелепипедтің көлемін табуға берілген  есептерді талдау және шығару	4.5.1.5 бүтіннің бөлшегін табу және керісінше бөлшегі бойынша бүтін санды табуға, бүтіннің пайызын және керісінше пайызы бойынша бүтін санды табуға берілген есептерді талдау және шығару
	1.5.1.6 қосу мен азайтуға берілген  есептерге қатысты таңдаған амалдарын негіздеу, шығару әдісін түсіндіру	2.5.1.6 көбейту мен бөлуге  берілген  есептерге қатысты таңдаған амалдарын негіздеу, шығару әдісін түсіндіру	3.5.1.6 есептеу кезінде жауабын алдын ала болжау, нәтижесін құрама есептің шартына сәйкес түсіндіру	4.5.1.6 әр түрлі құрама есептерді құрастыру, салыстыру, шығару
	1.5.1.7 санды бірнеше бірлікке арттыру/кемітуге;  айырмалық салыстыруға берілген қарапайым есептерді модельдеу және шығару	2.5.1.7 2 амалмен орындалатын есептерді (санды бірнеше есе арттыру/кемітуге; еселік салыстыруға берілген жай есептердің түрлі комбинациялары) модельдеу және шығару	3.5.1.7 үш амалмен шығарылатын есептерді (шамалар арасындағы тәуелділкке құрылған жай есептердің түрлі комбинациялары) модельдеу және шығару	4.5.1.7 үш-төрт амалмен шығарылатын есептерді модельдеу және түрлі әдіспен шығару, ең тиімді әдісті анықтау
	1.5.1.8 санды өрнектер түрінде қосу мен азайтуға берілген қарапайым есептерді шығарудың моделін құрастыру	2.5.1.8 санды өрнектер түрінде барлық арифметикалық амалдарға берілген қарапайым есептерді шешуді; қосу мен азайтуға берілген құрама есептерді санды өрнектер  түрінде шығарудың моделін құрастыру	3.5.1.8 айнымалысы бар  өрнектер мен теңдеу түрінде барлық арифметикалық амалдарға берілген қарапайым есептерді шешуді; қосу мен азайтуға берілген құрама есептерді санды өрнектер  түрінде моделдеу	4.5.1.8 теңдеу мен санды өрнек арқылы құрама есепті шығарудың  моделін құрастыру
				4.5.1.9 бір-біріне кездесу және қарама-қарсы бағыттағы қозғалыс, артынан қуып жету, бір бағыттағы қалып қою қозғалысына берілген есептерді   арифметикалық және алгебралық әдіспен шешу
5.2 Математикалық тіл	1.5.2.1 цифрды саннан ажырату, бір таңбалы сандарды түрлі тәсілдермен (нүктелер жиынтығымен, таяқшалармен және т.б) көрсету және сан сәулесінде    көрсету	2.5.2.1 екі таңбалы сандардың графикалық моделін құру, разрядтық кестені қолдану	3.5.2.1 көп таңбалы сандардың  графикалық моделін құру,  кластар мен  разрядтар кестесін қолдану	4.5.2.1 жай бөлшектердің құрылуын, салыстыру,  қосу және азайтуды бейнелеу үшін жазық фигуралардың бөлігі және сан сәулесін қолдану
	1.5.2.2   «+», «-», «=», «≠», «>», «<» таңбаларын/ цифрларды, (􀂅) белгісіз сан символын қолдану	2.5.2.2 жиынды белгілеу үшін латын алфавитінің бас әріптерін, жиын элементтерін белгілеу үшін латын алфавитінің кіші әріптерін; жиынға тиістілігін/тиісті еместігін белгілеу үшін , және  таңбаларын қолдану	3.5.2.2 екі жиынның қиылысуы  ,   екі жиынның бірігуі   , бос жиын  таңбаларын қолдану
	1.5.2.3 сандардың қосындысы мен айырмасын, сандарды салыстыру (артық/кем), көршілес сандарды, сандық аралықтарды, сандар қатарын көрсету үшін сан сәулесін қолдану	2.5.2.3 нүктелерді, кесінділерді, сәулелерді, түзулерді латын алфавитінің бас әріптерімен таңбалау, оларды таңбалануы бойынша оқу	3.5.2.3 бұрыштарды, көпбұрыштарды латын алфавитінің бас әріптерімен таңбалау, оларды таңбалануы бойынша оқу	4.5.2.3 текшені, тік бұрышты параллелепипедті латын алфавитінің бас әріптерімен таңбалау, оларды таңбалануы бойынша оқу
	1.5.2.4 қосу мен азайту амалдарының компоненттері атауларын өрнектерді оқу мен жазуда қолдану	2.5.2.4 көбейту және бөлу амалдарының компоненттері атауларын өрнектерді оқу мен жазуда  қолдану	3.5.2.4 қосу мен азайту, көбейту және бөлу амалдары компоненттерінің атауларын жақшалы  өрнектерді оқу мен жазуда қолдану	4.5.2.4 пайызды % символымен, мысалы, 25%; бұрыштың градустық өлшемін 0 символымен, мысалы, 450   белгілеуді қолдану
	1.5.2.5 деректерді жинақтау, жүйелеу және толықтыру/ қолда бар материалдарды пайдаланып, кестелер, пиктограмма мен диаграммалар құрастыру	2.5.2.5 деректерді жинақтау, жүйелеу, кестелер  және диаграммалар құрастыру	3.5.2.5 деректерді жинақтау, жүйелеу және диаграммалар мен  пиктограммалар қолданып салыстыру	4.5.2.5  ақпаратты түсіндіру, салыстыру және мәліметтерді жиынтықтау, қозғалыс графиктерін құру, қозғалысқа арналған есептерге сызба құрастыру

39.   Ұзақ мерзімді жоспарлар:

1) 1-сынып:

8-кесте

Ортақ тақырыптар	Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі			Бағдарлама бөлімшелері		Оқыту мақсаттары
І-тоқсан
«Өзім туралы»,  «Менің мектебім» тақырыптары аясында*		1А бөлім - Сандар мен цифрлар	1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер			1.1.1.1 санау барысында натурал сандардың реттік номері анықталатындығын түсіну; 10 көлемінде тура және кері санау; олардың натурал сандар қатарындағы орнын анықтау; 1.1.1.2 бір таңбалы сандарды сандарды оқу, жазу және салыстыру 1.1.1.3 бір таңбалы сандардың құрамын анықтау
			1.2  Сандармен амалдарды орындау			1.1.2.1 қосу амалын ортақ элементтері жоқ жиындардың  бірігуі, азайтуды жиынның бөлігін ажыратып алу ретінде түсіну  1.1.2.5 ондықтан аттамай бір таңбалы сандарды/ 20, ондық көлеміндегі сандарды ауызша қосу және азайту тәсілдерін  қолдану
			3.3 Нүктелер координаттары және қозғалыс бағыты			1.3.3.1 сан сәулесінде белгіленген нүктелердің бір-біріне қатысты орналасуын анықтау
			4.3 Тізбектер			1.4.3.1 10-ға дейінгі сандар тізбегін құрастыру
			5.2 Математикалық тіл			1.5.2.1 цифрды саннан ажырату, бір таңбалы сандарды түрлі тәсілдермен (нүктелер жиынтығымен, таяқшалармен және т.б) көрсету және сан сәулесінде    көрсету 1.5.1.2 заттардың орналасуын, арақашықтығын, бағытын анықтайтын терминдерді қолдану 1.5.2.3 сандардың қосындысы мен айырмасын, сандарды салыстыру (артық/кем), көршілес сандарды, сандық аралықтарды, сандар қатарын көрсету үшін сан сәулесін қолдану 1.5.2.2 «+», «-», «=» таңбаларын, цифрын қолдану 1.5.2.4 қосу мен азайту амалдарының компоненттері атауларын өрнектерді оқу мен жазуда қолдану
		1В бөлім - Геометриялық фигуралар	4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар			1.4.1.2 жиындарды элементерінің белгілері (нысандардың  түсі, пішіні, өлшемі, материалы, әрекеті) бойынша құру және жіктеу
			3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі			1.3.1.1 геометриялық фигураларды: нүкте, түзу, қисық және сынық сызықтар, тұйықталған  және тұйықталмаған сызықтар, кесінді,  сәуле, бұрышты  бір бірінен ажырату және атау 1.3.1.2 жазық фигураларды (үшбұрыш, дөңгелек, шаршы, тіктөртбұрыш) және кеңістік  фигураларды (куб,  шар, цилиндр, конус, пирамида, тікбұрышты параллепипед) тану және қоршаған ортадағы заттармен сәйкестендіру
			3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу			1.3.2.3 жазық фигуралардың модельдерінен және бөліктерінен композиция құрастыру
		1С бөлім - Шамалар және өлшем бірліктері	5.1 Есептер және математикалық  модель			1.5.1.2 артық, кем, тең, сонша, бірнеше бірлікке артық/кем, ұзын, қысқа, ауыр, жеңіл, қымбат, арзан, баға ұғымдарын қолдану
			5.2 Математикалық тіл			1.5.2.2  «+», «-», «=», «≠», «>», «<» таңбаларын қолдану
			1.3 Шамалар және олардың өлшем бірліктері			1.1.3.1 ұзындық шамаларын  ажырату; оларды өлшеу үшін құралдарды таңдау, өлшемдер жүргізу;  1.1.3.3 шамалар мәндерін  (см, дм/ кг/ л/ сағ)  салыстыру салыстыру және амалдар орындау; 1.1.3.2 өлшем бірліктерді   (см, дм/ кг/л/сағ) қолданып өлшеу
ІІ-тоқсан
«Менің отбасым және достарым», «Бізді қоршаған әлем» тақырыптары аясында	2А бөлім – 20 көлеміндегі сандарды қосу және азайту				1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	1.1.1.1 11-20 көлеміндегі тура және кері санау; олардың натурал сандар қатарындағы орнын анықтау 1.1.1.2 11-ден 20-ға дейінгі сандарды оқу, жазу және салыстыру 1.1.1.3 20 көлемінде сандардың разрядтық құрамын анықтау,  разрядтық  қосылғыштарға жіктеу 1.1.1.4 cанның  жаңа бірлігі - ондық туралы түсінігі болу,  100-ге дейін ондықтармен санау, жазу, салыстыру
					4.3 Тізбектер	1.4.3.1 20- ға дейінгі сандар тізбегін/ ондықтармен 100-ге дейінгі  сандар тізбегін құрастыру; 100 көлеміндегі сандар, суреттер, фигуралар,  символдардан тұратын   тізбектердің заңдылықтарын анықтау
					1.2 Сандармен амалдарды орындау	1.1.2.5 ондықтан аттамай бір таңбалы сандарды/ 20, ондық көлеміндегі сандарды ауызша қосу және азайту тәсілдерін  қолдану 1.1.2.1 қосу амалын ортақ элементтері жоқ жиындардың  бірігуі, азайтуды жиынның бөлігін ажыратып алу ретінде түсіну;  1.1.2.4 бір таңбалы сандарды  ондықтан аттамай    қосу кестесін құру, білу және қолдану 1.1.2.3 қосудың ауыстырымдылық қасиетін; 0 және 1-дің қасиетін  қолдану
					2.1 Сады және әріпті өрнектер	1.2.1.1 санды өрнектерді (қосынды,айырма ) құрастыру, жазу, оқу, ажырату
					5.2 Математикалық тіл	1.5.2.2  «+», «-», «=»  таңбасын қолдану 1.5.2.4 қосу мен азайту амалдарының компоненттері атауларын өрнектерді оқу мен жазуда қолдану
	2В бөлім - Сандар және заңдылықтар				1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	1.1.1.5 20-ға дейінгі сандарды 2-ден топтап  тура және кері санау; тәжірибе арқылы  2, 4, 6, 8, 10 заттың жартысын табу
					4.3 Тізбектер	1.4.3.1 20- ға дейінгі сандар тізбегін/ ондықтармен 100-ге дейінгі  сандар тізбегін құрастыру; 100 көлеміндегі сандар, суреттер, фигуралар,  символдардан тұратын   тізбектердің заңдылықтарын анықтау 1.4.3.2  іс-әрекет және табиғат күйінің тізбектілігін анықтау, сандар, фигуралар, ойыншықтар, түрлі-түсті моншақтар тізбектерін құру және тізбектегі заңдылықтың бұзылуын табу
					4.2 Тұжырымдар	1.4.2.2 бірдей цифрлар мен фигуралардан тұратын басқатырғыш есептер, ребустар шешу
	2С бөлім - Шамалар және өлшем бірліктері				3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі	1.3.1.3 геометриялық фигуралардың (үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұрыш) қабырғаларын өлшеу  және салыстыру
					1.3 Шамалар және олардың өлшем бірліктері	1.1.3.1 ұзындық/ масса/ көлем (сыйымдылық) /уақыт шамаларын  ажырату; оларды өлшеу үшін өлшемдер мен  құралдарды таңдау, өлшемдер жүргізу 1.1.3.4 ұзындық өлшем бірліктерін (см, дм) олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру 1.1.3.2 өлшем бірліктерді   (см, дм/ кг/л/сағ) қолданып өлшеу
ІІІ-тоқсан
«Саяхат», «Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті» тақырыптары аясында	3А бөлім – Сандармен амалдар орындау				1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	1.1.1.2 бір таңбалы сандарды/ 11-ден 20-ға дейінгі сандарды салыстыру
					5.2 Математикалық тіл	1.5.2.2   «+», «-», «=», «≠», «>», «<» таңбаларын қолдану
					1.2  Сандармен амалдарды орындау	1.2.1.6 екі амалды жақшалы және жақшасыз өрнектің мәнін табу 1.1.2.2 қосу және азайту - өзара кері амалдар екенін түсіну,  қосу және азайту амалдары компоненттері мен нәтижелері  арасындағы байланысты анықтау 1.1.2.3  қосудың ауыстырымдылық қасиетін; 0 және 1-дің қасиетін  қолдану
	3В бөлім – Шамалар. Уақыт аралығында бағдарлану				1.3 Шамалар және олардың өлшем бірліктері	1.1.3.5 циферблат бойынша уақытты анықтау: сағат / уақыттың өлщем бірліктерін ажырату: минут, сағат, күн, апта, ай 1.1.3.1 уақыт шамаларын  ажырату; оларды өлшеу үшін өлшемдер мен  құралдарды таңдау, өлшемдер жүргізу 1.1.3.2 өлшем бірліктерді   (сағ) қолданып өлшеу
	3С бөлім – Теңдік және теңсіздік. Теңдеу Қосу кестесін қолдану. Есептер				2.2 Теңдік және теңсіздік. Теңдеу	1.2.2.1 теңдік және теңсіздікті, теңдеуді,  тура және тура емес теңдік пен теңсіздікті  айыра білу 1.2.2.2 таңдау әдісімен және қосу мен азайту амалдарының байланысы негізінде теңдеулерді шешу
					2.1 Санды және әріпті өрнектер	1.2.1.1 санды және әріпті өрнектерді (қосынды, айырма) құрастыру, жазу, оқу, ажырату 1.2.1.2  әріптің берілген мәніндегі  бір амалды әріпті өрнектің мәнін табу 1.2.1.3 қосу мен азайту арасындағы байланыстар  негізінде теңдік құру үшін әріпті өрнектер түрінде көрсету және қолдану: а +b = c, c -a= b,  c -b =a  1.2.1.4 санға 0-ді қосу және азайту жағдайларын әріпті өрнек түрінде көрсету: a+0=a; a-0=a 1.2.1.5 жақшасыз әріпті, санды өрнектерді салыстыру
					5.2 Математикалық тіл	1.5.2.2   «+», «-», «=», «≠», «>», «<» таңбаларын/ цифрларды, (􀂅) белгісіз сан символын қолдану
					5.1 Есептер және математикалық модель	1.5.1.1 есепті сызба, сурет, қысқаша жазба түрінде модельдеу; есепті шешу үшін тірек схемасын таңдау 1.5.1.3 қосынды және қалдықты табуға берілген  есептерді талдау және шығару, кері есеп құрастыру және шығару 1.5.1.4 санды бірнеше бірлікке арттыру, кеміту, айырмалық салыстыруға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептер құрастыру және шығару 1.5.1.5 қосу мен азайтудың белгісіз компоненттерін табуға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептер құрастыру және шығару
ІV-тоқсан
«Тағам және сусын», «Тәні саудың – жаны сау» тақырыптары аясында*	4А бөлім - Күнделікті өмірдегі есептеулер				1.3 Шамалар және олардың өлшем бірліктері	1.1.3.6  1 теңгелік,  2 теңгелік, 5 теңгелік,10 теңгелік, 20 теңгелік    монеталармен түрліше төлем  жасау
					5.1 Есептер  және математикалық  модель	1.5.1.2 артық, кем, тең, сонша, бірнеше бірлікке артық/кем, ұзын, қысқа, ауыр, жеңіл, қымбат, арзан, баға ұғымдарын қолдану 1.5.1.4 санды бірнеше бірлікке арттыру, кеміту, айырмалық салыстыруға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептер құрастыру және шығару 1.5.1.3 қосынды және қалдықты табуға берілген  есептерді талдау және шығару, кері есеп құрастыру және шығару 1.5.1.6 қосу мен азайтуға берілген  есептерге қатысты таңдаған амалдарын негіздеу, шығару әдісін түсіндіру 1.5.1.7 санды бірнеше бірлікке арттыру/кемітуге;  айырмалық салыстыруға берілген қарапайым есептерді модельдеу және шығару
	4В бөлім - Жиын және логика элементтері				5.2 Математикалық тіл	1.5.2.5 деректерді жинақтау, жүйелеу және толықтыру/ қолда бар құралдарды пайдаланып, кесте, диаграмма (пиктограмма, гистограмма) құрастыру
					4.2 Тұжырымдар	1.4.2.1 тұжырымдардың ақиқаттығын немесе ақиқат еместігін анықтау 1.4.2.2 сәйкестік пен ақиқаттықты анықтауға берілген  қарапайым логикалық есептерді шығару
					4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	1.4.1.2 жиындарды элементерінің белгілері (нысандардың  түсі, пішіні, өлшемі, материалы, әрекеті) бойынша құру және жіктеу              1.4.1.3 жұп құру арқылы нысандар жиындарын салыстыру; тең жиындарды, бос жиындарды анықтау 1.4.1.1 екі жиынның бірігуін және жиыннан оның бөлігін айырып алуды диаграмма арқылы көрнекі түрде кескіндеу
					4.4 Нысандардың комбинациялары	1.4.4.1 қоршаған ортадағы заттардан «екі - екіден» комбинациялар жиынын құрастыру
					1.3 Шамалар және олардың өлшем бірліктері	1.1.3.1 ұзындық/ масса/ көлем (сыйымдылық)/уақыт шамаларын  ажырату; оларды өлшеу үшін өлшемдер мен  құралдарды таңдау, өлшемдер жүргізу 1.1.3.3 шамалар мәндерін (см, дм/ кг/ л/ сағ)  салыстыру және амалдар орындау
	4С бөлім - Нысандардың орналасуы және бағыты				3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі	1.3.1.2 жазық фигураларды (үшбұрыш, дөңгелек, шаршы, тіктөртбұрыш) және кеңістік  фигураларды (куб,  шар, цилиндр, конус, пирамида, тікбұрышты параллепипед) тану және қоршаған ортадағы заттармен сәйкестендіру
					3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу	1.3.2.1 түзу,  тұйықталған және тұйықталмаған және қисық, сынық сызықты жазықтықта /  қарапайым жазық геометриялық фигураларды (үшбұрыш, төртбұрыш) нүктелі қағазда кескіндеу 1.3.2.2 берілген ұзындығы бойынша кесінді сызу 1.3.2.3 жазық фигуралардың моделдерінен және бөліктерінен композиция құрастыру 1.3.2.4 геометриялық фигуралар арасындағы негізгі қатынастарды анықтау (үлкен-кіші, жоғары-төмен, кең-тар, жуан-жіңішке, қалың-жұқа)
					5.1 Есептер  және математикалық  модель	1.5.1.2 заттардың орналасуын, арақашықтығын, бағытын анықтайтын терминдерді қолдану

2) 2-сынып:

9-кесте

Ортақ тақырыптар	Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі	Бағдарлама бөлімшелері	Оқыту мақсаттары
І-тоқсан
«Өзім туралы» «Менің отбасым және достарым» ортақ тақырыптары аясында*	1А бөлім – Екі  таңбалы сандар	1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	2.1.1.1 100-ге дейінгі сандардың құрылу жолын түсіну; 100  көлеміндегі  сандарды  тура және кері санау, натурал сандар қатарындағы орнын анықтау 2.1.1.2 екі таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру 2.1.1.3** екі таңбалы сандардың разрядтық құрамын анықтау, разрядтық қосылғыштарға жіктеу;
		5.2 Математикалық тіл	2.5.2.1 екі таңбалы сандардың графикалық моделін құру, разрядтық кестені пайдалану
	1В – бөлім  Сандармен амалдар орындау. Есептер	1.2 Сандармен амалдар орындау	2.1.2.4** бір таңбалы сандарды ондықтан аттап  қосу кестесін құру, білу және қолдану 2.1.2.5** бір таңбалы сандарды ондықтан аттап қосу және азайту тәсілін қолданып 100 көлеміндегі сандарды ауызша қосу және азайтуды орындау 2.1.2.6 екі таңбалы сандарды: 40+17, 57-40; 35±12 түріндегі өрнектерді  ондықтан аттамау жағдайында ауызша қосу және азайтуды  орындау 2.1.2.7 мынадай жағдайларда: 45±9,45±19; 26+14, 40-14, 65+35, 100-35  ондықтан аттап, ауызша қосу мен азайтуды орындау 2.1.2.3** қосудың ауыстырымдылық, терімділік қасиеттерін  қасиетін тиімді есептеулер жүргізу үшін қолдану
		2.1 Санды және әріпті өрнектер	2.2.1.6 екі-үш амалды жақшалы және жақшасыз өрнектере арифметикалық амалдардың орындалу тәртібін анықтау, олардың мәнін табу
		5.1 Есептер және математикалық  модель	2.5.1.1 бір; екі амалмен орындалатын есепті кесте, сызба, қысқаша жазба түрінде модельдеу 2.5.1.8** барлық арифметикалық амалдарға берілген жай есептердің шешуін санды өрнектер түрінде модельдеу және шығару
	1С бөлім– Шамалар және олардың өлшем бірліктері	1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	2.1.3.1 әртүрлі өлшеу аспаптары шәкілдерін бір бірінен ажырату және шамалардың сәйкес мәндерін анықтау 2.1.3.2** ұзындық (м)/ масса  (ц) өлшем бірліктерін қолданып өлшеу 2.1.3.3** шамалар мәндерін:   ұзындық (см, дм, м)/  масса (кг, ц)/ көлем (сыйымдылық) (л) өлшем бірліктерін салыстыру және амалдар орындау 2.1.3.4** ұзындық (см, дм, м)/ масса (кг, ц) өлшем бірліктерін олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру
ІІ-тоқсан
«Менің мектебім» «Менің туған өлкем» ортақ тақырыптары аясында*	2A тоқсан – Екі таңбалы сандарды қосу және азайту. Жүздіктер. Есептер	1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	2.1.1.3** читать, записывать и использовать римскую нумерацию чисел до 12 2.1.1.4 санаудың ірі бірлігі – жүздікті құрастыру; 1000-ға дейін жүздіктермен санау, жазу, салыстыру
		1.2 Сандармен амалдар орындау	2.1.2.3** қосудың ауыстырымдылық, терімділік қасиеттерін тиімді есептеулер жүргізу үшін қолдану 2.1.2.5** жүздіктерді ауызша қосу және азайтуды орындау 2.1.2.8 мынадай жағдайларда: 34+ 23, 57-23; 27+34, 61-27, 47+33; 80-47 екі таңбалы сандарды қосу және азайту алгоритмдерін қолдану
		4.3 Тізбектер	2.4.3.1 100-ге дейінгі сандар, 1000-ға дейінгі жүздіктер тізбектерінің заңдылығын анықтау 2.4.3.2 берілген заңдылық бойынша тізбекті құрастыру, тізбектегі заңдылықтың бұзылуын табу
		5.1 Есептер және математикалық  модель	2.5.1.1** екі амалмен орындалатын есепті кесте, сызба, қысқаша жазба түрінде модельдеу 2.5.1.7** екі амалмен шешілетін есептерді модельдеу және шығару 2.5.1.8** құрама есептердің шешуін санды өрнектер және жекелеген амалдар түрінде модельдеу және шығару
	2B бөлім – Шамалар және өлшем бірліктер	1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	2.1.3.3 шамалар мәндерін: ұзындық (см, дм, м)/ масса (кг, ц)/ көлем (сыйымдылық)  (л)/ уақыт (сағ, мин, ай,  жыл)  өлшем бірліктерін салыстыру және амалдар орындау 2.1.3.4 шамалар мәндерін: ұзындық (см, дм, м)/ масса (кг, ц)/ көлем (сыйымдылық) (л)/ уақыт (сағ, мин, ай, жыл) өлшем бірліктерін салыстыру және амалдар орындау 2.1.3.5 циферблат бойынша уақытты анықтау: сағат және минут
	2С бөлім– Жиын және оның элементін белгілеу. және таңбалары	4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	2.4.1.2 сандардың жазылуындағы цифрлар саны, 2-ге бөлінуі, сандық тізбектегі алатын  орындары бойынша сандық жиындар құру және  жіктеу (бөліктеу) 2.4.1.3 жиындар мен олардың элементтерін диаграммада белгілеу; элементтердің жиынға жиындардың бірігуіне және қиылысуына тиістілігін анықтау
		4.2 Пікірлер	2.4.2.1 тұжырымдардың ақиқаттығын немесе жалғандығын анықтау, ақиқат немесе жалған  тұжырымдар құру
		4.4 Заттардың комбинациялары	2.4.4.1 қоршаған ортадағы заттардан «үш-үштен» комбинациялар жиынын құрастыру
		5.2 Математикалық тіл	2.5.2.2 жиынды белгілеу үшін латын алфавитінің бас әріптерін, жиын элементтерін белгілеу үшін латын алфавитінің кіші әріптерін; жиынға тиістілігін/тиісті еместігін белгілеу үшін , және  таңбаларын пайдалану 2.5.2.5 деректерді жинақтау және жүйелеу, кестелер және диаграммалар тұрғызу
ІІІ-тоқсан
«Дені саудың жаны сау!» «Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті» ортақ тақырыптары аясында*	3А бөлім – Геометриялық фигуралар және олардың өзара орналасуы	3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі	2.3.1.1 бұрыш түрлерін (тік, сүйір, доғал) бір бірінен ажырату және атау/ тік төртбұрыш, шаршы, тік бұрышты үшбұрыштың мәнді белгілерін анықтау
		3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу	2.3.2.1 нүктелі қағазда кесінділер, түзулер мен геометриялық фигураларды орны, қозғалыс және  бағыты бойынша нұсқаулыққа сәйкес  сызу 2.3.2.2 тік бұрышты сызу
		4.3 Тізбектер	2.4.3.2 берілген заңдылық бойынша тізбекті құрастыру, тізбектегі заңдылықтың бұзылуын табу
	3В бөлім- Көбейту және бөлу.Есептер	1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	2.1.1.5 50-ге дейін  3, 4, 5-тен топтап тура және кері санау; жұп/тақ сандарды ажырату; заттар тобын 6, 7, 8, 9-дан тең бөліктерге бөлуді көрсету
		1.2 Сандармен амалдар орындау	2.1.2.1 көбейтуді бірдей қосылғыштардың қосындысын табу, бөлуді - заттарды мазмұнына қарай және тең бөліктерге бөлу ретінде түсіну 2.1.2.2 көбейту және бөлу - өзара кері амалдар  екенін түсіну, көбейту және бөлу амалдарының  компоненттері арасындағы байланысты анықтау 2.1.2.4 2; 3; 4; 5 сандарына көбейту кестесін құру, білу және қолдану
		1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	2.1.3.6 50 теңгелік, 100 теңгелік монеталарды, 200 теңгелік, 500 теңгелік купюраларды ажырату және түрліше төлем жасау
		4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	2.4.1.1 тең жиындардың бірігуін және жиыннан оның тең бөліктерін айырып алуды диаграмма арқылы көрнекі түрде кескіндеу
		5.1 Есептер  және математикалық  модель	2.5.1.3 бірдей қосылғыштардың қосындысын табуға; мазмұнына қарай және бірдей бөліктерге бөлуге берілген есептерді талдау және шығару; кері есеп құрастыру және шығару
	3С бөлім – Санды және әріпті өрнектер.  Теңдеулер. Есептер	2.1 Санды және әріпті өрнектер	2.2.1.1 санды және әріпті өрнектерді (көбейтінді, бөлінді)/теңдіктер мен теңсіздіктерді  ажырату, құрастыру, жазу және оқу 2.2.1.2 әріптің берілген мәніндегі екі амалды әріпті өрнектің мәнін табу 2.2.1.3 қосу мен көбейтудің қасиеттерін әріпті теңдік түрінде: a+b=b+a; (a+b)+c=a+(b+c) ab=ba көрсету және қолдану 2.2.1.4 санды 1-ге көбейту және бөлу жағдайларын әріпті теңдік түрінде: a×1=a; a:1=a көрсету
		2.2 Теңдік және теңсіздік. Теңдеу	2.2.2.1 х <􀂅 және х >􀂅 түріндегі теңсіздіктерге сәйкес келетін сандарды анықтау 2.2.2.2 көбейту мен бөлуге берілген қарапайым  теңдеулерді; х+(25-6)=38; (24-3)-х=8;   а+6=7+80 түріндегі күрделі теңдеулерді
		5.1 Есептер  және математикалық  модель	2.5.1.2 есептерді шығару барысында баға, сан, құн арасындағы тәуелділікті пайдалану 2.5.1.4 санды бірнеше есе арттыру/кемітуге; еселік салыстыруға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептерді құрастыру және салыстыру 2.5.1.5** көбейту мен бөлудің белгісіз компоненттерін табуға;  кері есептерді құрастыру және шығару; тура және жанама сұрақтары болатын есептерді («бірнеше бірлік артық/кем» «бірнеше есе есе артық/ кем» қатынастарымен байланысты) бір-бірінен ажырату 2.5.1.6 көбейту мен бөлуге  берілген  есептерге қатысты таңдаған амалдарын негіздеу, шығару әдісін түсіндіру 2.5.1.7 екі амалмен шешілетін есептерді (барлық амалдарға  берілген жай есептердің әртүрлі комбинациялары) модельдеу және шығару 2.5.1.8 барлық арифметикалық амалдарға берілген жай есептердің шешуін санды өрнектер түрінде; құрама есептердің шешуін санды өрнектер  және жекелеген амалдар түрінде модельдеу және шығару
		5.2 Математикалық тіл	2.5.2.4 көбейту және бөлу амалдарының компоненттері атауларын өрнектерді оқу мен жазуда  пайдалану
ІV-тоқсан
«Қоршаған орта» «Саяхат» ортақ тақырыптары аясында*	4A бөлім– Тиімді есептеу тәсілдері	1.2 Сандармен амалдар орындау	2.1.2.3 қосудың ауыстырымдылық, терімділік   қасиеттерін/көбейтудің ауыстырымдылық қасиетін тиімді есептеулер жүргізу үшін қолдану
		2.1 Санды және әріпті өрнектер	2.2.1.5 екі амалдан артық жақшалы және жақшасыз әріпті, санды  өрнектерді салыстыру 2.2.1.6 екі-үш амалды жақшалы және жақшасыз өрнектере арифметикалық амалдардың орындалу тәртібін анықтау, олардың мәнін табу
	4B бөлім – Есептерді шешу тәсілдері	5.1 Есептер  және математикалық  модель	2.5.1.4 санды бірнеше есе арттыру/кемітуге; еселік салыстыруға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептерді құрастыру және шығару 2.5.1.5** тура және жанама сұрақтары болатын есептерді («бірнеше есе есе артық/ кем» қатынастарымен байланысты) бір-бірінен ажырату 2.5.1.8 барлық арифметикалық амалдарға берілген жай есептердің шешуін санды өрнектер түрінде; құрама есептердің шешуін санды өрнектер  және жекелеген амалдар түрінде модельдеу және шығару
	4C бөлім – Геометриялық фигуралар. Периметр. Аудан	3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі	2.3.1.3 көпбұрыштардың, қоршаған ортадағы заттар қабырғаларының ұзындығын өлшеу, периметрді табуға арналған формулаларды: Р=2(а+b),  Р= 4а,  Р = a+b+c қорытындылау,  құру және қолдану 2.3.1.4 фигураның белгісіз қабырғасын оның периметрі мен белгілі қабырғалары арқылы табу 2.3.1.5 берілген периметрі бойынша тор көзді қағазға жазық фигуралар салу, олардың пішіндері өзгеруіне қарай периметрдің қалай өзгеретінін түсіндіру
		3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу	2.3.2.3 жазық фигуралардың модельдерін бөлу және олардан композиция құрастыру 2.3.2.4 бастапқы орнын, бағытын, қозғалысын (оңға, солға, тура, толық бұрылу, сағат тілімен және сағат тіліне кері жартыға, төрттен бірге бұрылу), анықтау айқындайтын нұсқаулыққа сәйкес әрекет жасау жасау
		3.3 Нүктелер координаттары және қозғалыс бағыты	2.3.3.1 сызықта белгіленген нүктелерді бір-біріне қатысты орналасуын анықтау
		4.2 Пікірлер	2.4.2.2 сандық есептерді, әртүрлі сандардан тұратын басқатырғыштарды, ауыстырып құюға  және өлшеуге берілген  логикалық есептерді зерттеу және шығару
		5.1 Есептер  және математикалық  модель	2.5.1.2** есептерді шығару барысында ұзындығы, ені, периметр шамалар арасындағы  тәуелділікті пайдалану 2.5.1.5** ұзындықты, енін, периметрді табуға берілген есептерді талдау және шығару; кері есептерді құрастыру және шығару
		5.2 Математикалық тіл	2.5.2.3 нүктелерді, кесінділерді, сәулелерді, түзулерді латын алфавитінің бас әріптерімен таңбалау, оларды таңбалануы бойынша оқу

3) 3-сынып:

10-кесте

Ортақ тақырыптар	Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі	Бағдарлама бөлімшелері	Оқыту мақсаттары
І- тоқсан
«Тірі табиғат», «Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен (жарық пен қараңғы)» тақырыптары аясында	1А бөлім  - 1000 көлеміндегі сандар. Қосу  және азайту	1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	3.1.1.1 1000-ға дейінгі сандардың құрылу жолын   түсіну; 1000 көлеміндегі  сандарды  тура және кері санау, олардың натурал сандар қатарындағы орнын анықтау 3.1.1.2  үш таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру 3.1.1.3 үш таңбалы сандардың разрядтық және кластық құрамын және разрядтық бірліктердің  жалпы санын анықтау, разрядтық қосылғыштар қосындысына жіктеу                                                        3.1.1.4 санаудың ірі бірлігі – мыңдықты құрастыру; 1 000 000-ға дейін мыңдықтармен санау,  жазу, салыстыру
		5.2 Математика тілі	3.5.2.1 көп таңбалы сандардың  графикалық моделін құру,  кластар мен  разрядтар кестесін қолдану    3.5.2.4  қосу мен азайту, көбейту және бөлу амалдары компоненттерінің атауларын жақшалы  өрнектерді оқу мен жазуда қолдану
		1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.5 үш таңбалы сандарды/мыңдықтарды санның ондық құрамы негізінде ауызша қосу және азайтуды орындау 3.1.2.8 үш таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту алгоритмдерін қолдану
		2.1 Санды және әріпті өрнектер	3.2.1.1 бір  /екі әріпі  бар әріпті өрнектерді ажырату,  құрастыру, жазу және оқу 3.2.1.2 әріптердің берілген мәндерінде екі әріпі бар  әріпті өрнектің
		2.2 Теңдік және теңсіздік. Теңдеу	3.2.2.1  қарапайым теңсіздіктердің шешімдер жиынын табу
		4.3 Тізбектер	3.4.3.1 1000-ға дейінгі сандардар, мыңдықтармен миллионға дейінгі сандар тізбектерінің заңдылығын анықтау  3.4.3.2 өзі таңдаған заңдылық бойынша тізбектер құрастыру, тізбектегі заңдылықтың бұзылуын табу
	1В бөлім – Көбейту және бөлу	1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.2  көбейту және бөлуді орындауда 0 мен1 сандарының қасиеттерін   қолдану; санды 0 санына бөлуге болмайтынын  білу 3.1.2.3  көбейтудің ауыстырымдылық, үлестірімділік, терімділік қасиеттерін тиімді есептеулер жүргізу үшін қолдану
		1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	3.1.3.1 ауданы болатын нысандарды атау және ауданды өлшеуге арналған өлшемдер мен  құралдарды таңдап алу, палеткамен өлшеу 3.1.3.3  см2, дм2, м2,   га шамамаларын салыстыру және амалдар орындау
		2.1 Санды және әріпті өрнектер	3.2.1.4  санды 0-ге көбейту, 0-ге бөлуге болмайтын жағдайларды әріпті теңдік  түрінде:   a×0 = 0; a0 көрсету
		4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	3.4.1.1 екі жиынның бірігуі мен қиылысуын Эйлер-Венн диаграммасының көмегімен көрнекі түрде кескіндеу    3.4.1.2 сандардың жиындарын, олардың бірігуі мен қиылысуын элементтердің берілген немесе оқушылардың өздері анықтаған қасиеттері бойынша  құру 3.5.2.2 екі жиынның қиылысуы  ,   екі жиынның бірігуі   , бос жиын  таңбаларын қолдану
		4.4 Нысандардың комбинациялары	3.4.4.1 «мүмкіндіктер тармағы» туралы түсінігі болу, күнделікті өмірде кездесетін түрлі жағдаяттар мен есеп шығаруда қолдану
		5.1 Есептер және математикалық модель	3.5.1.1 2-3 амалмен орындалатын есепті кесте,  сызба,  қысқаша жазба түрінде модельдеу 3.5.1.4 шамалар арасындағы тәуелділікке берілген есептерді талдау және шығару  шамалар арасындағы тәуелділікке; пропорцияның белгісіз мүшесін табуға берілген есептерді талдау және шығару
		5.2 Математика тілі	3.5.2.4  көбейту және бөлу амалдары компоненттерінің атауларын жақшалы  өрнектерді оқу мен жазуда қолдану
	1С бөлім  -  Кестелік көбейту және бөлу	1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.4  6; 7; 8; 9 сандарына көбейту мен бөлу кестесін құру, білу және қолдану
		2.1 Санды және әріпті өрнектер	3.2.1.1 бір  айнымалысы/екі айнымалысы  бар өрнектерді ажырату,  құрастыру, жазу және оқу 3.2.1.6 төрт амалды жақшалы және жақшасыз өрнектерде амалдардың орындалу тәртібін анықтау, олардың мәнін табу 3.2.1.7 формулаларды шамалардың арасындағы өзара қатынасты орнатушы  теңдік ретінде  түсіну
		5.1 Есептер және математикалық модель	3.5.1.2 есептерді шығаруда «бір заттың массасы», «саны», «жалпы масса»/ «бір затқа жіберілген шығын», «заттардың саны», «жалпы шығын»/ ұзындығы, ені, ауданы ұғымдарының өзара тәуелділігін пайдалану 3.5.1.5 жанама түрде тұжырымдалған (еселік салыстырумен байланысты) есептерді; төртбұрыштың ұзындығын, енін, периметрі мен ауданын, параллелепипедтің көлемін табуға берілген  есептерді талдау және шығару
ІІ-тоқсан
	2А бөлім  - Үлес	1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер	3.1.1.5 үлесті құру жолын көрсетіп беру, оларды оқу, жазу және салыстыру 3.1.1.6 жай бөлшектерді оқу, жазу; бөлімдері бірдей жай бөлшектерді көрнекілік қолдану арқылы салыстыру
«Уақыт»,  «Сәулет» ортақ   тақырыптары аясында		1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.1   бөлшек дегеніміз бірліктің (бір бүтіннің) бір не бірнеше тең үлестерден құралған сан, екі натурал санның қатынасы екенін түсіну                                                                                                           3.1.2.14 санның/шаманың бөлігін табу және  бөлігі бойынша санды/шаманы табу: 100 көлеміндегі сандар мен жүздіктердің жартысын, үштен бір, төрттен бір, оннан бір бөлігін табу
		5.1 Есептер және математикалық модель	3.5.1.3 санның және шаманың үлесін табуға берілген есептерді талдау және шығару; кері есеп құрастыру және шығару 3.5.1.4 шамалар арасындағы тәуелділікке; пропорцияның белгісіз мүшесін табуға берілген есептерді талдау және шығару
	2В бөлім – Аудан. Шамалар	3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі	3.3.1.1   шеңбер мен дөңгелекті, олардың элементтерін (центр, радиус, диаметр) бір бірінен ажырату және атау/ симметриялы және симметриялы емес жазық фигураларды айыра білу және оларды қоршаған ортадағы заттармен сәйкестендіру 3.3.1.2 геометриялық фигураларды жіктеу 3.3.1.3 тік бұрышты үшбұрыш, шаршы,  тік төртбұрыш ауданы формуласын: S= (a·b):2, S=a2, S=a·b    шығарып алу  және қолдану 3.3.1.4 суретте кескінделген құрастырылған фигуралардың, қоршаған ортадағы жазық фигуралардың периметрін анықтау   3.3.1.5  берілген ауданы бойынша тор көзді қағазға жазық фигуралар салу, олардың пішіндері өзгеруіне қарай ауданының қалай өзгеретінін түсіндіру
		3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу	3.3.2.1 нүктелі қағазда параллеь және қиылысатын түзулерді; қиылысатын геометриялық жазық фигураларды сызу, олардың қиылысу және бірігу аумағын табу 3.3.2.2 берілген қабырғалары бойынша тіктөртбұрыш пен шаршы циркульдің көмегімен шеңбер салу
		3.3 Нүктелер координаттары және қозғалыс бағыты	3.3.3.1  жазық фигурада белгіленген нүктелердің орнын бір-біріне қатысты анықтау
		1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	3.1.3.1  ауданы болатын нысандарды атау және ауданды өлшеуге арналған өлшемдер мен  құралдарды таңдап алу, палеткамен өлшеу   3.1.3.2 мм, км/ г, т/см2,  дм2, м2 /секунд өлшем бірліктерін қолданып өлшеу 3.1.3.3 шамалар мәндерін  (мм,см, дм, м/ г, кг, ц, т / л/ см2, дм2, м2)  салыстыру және амалдар орындау  3.1.3.4 ұзындық (мм, см, дм, м, км)/масса (г, кг, ц, т)/ аудан (см2, дм2, м2/ уақыт (сек,мин, сағ, тәул. ғасыр) бірліктерін олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру
		5.1 Есептер және математикалық модель	3.5.1.2 есептерді шығаруда «бір заттың массасы», «саны», «жалпы масса»/ «бір затқа жіберілген шығын», «заттардың саны», «жалпы шығын»/ ұзындығы, ені, ауданы ұғымдарының өзара тәуелділігін пайдалану 3.5.1.4 шамалар арасындағы тәуелділікке; пропорцияның белгісіз мүшесін табуға берілген есептерді талдау және шығару  3.5.1.5 жанама түрде тұжырымдалған (еселік салыстырумен байланысты) есептерді; төртбұрыштың ұзындығын, енін, периметрі мен ауданын, параллелепипедтің көлемін табуға берілген  есептерді талдау және шығару)
		5.2 Математика тілі	3.5.2.3 бұрыштарды, көпбұрыштарды латын алфавитінің бас әріптерімен таңбалау, оларды таңбалануы бойынша оқу
	2С бөлім -  Кестеден тыс көбейту және бөлу .  Ауызша көбейту және бөлу	1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.5 үш таңбалы сандарды/мыңдықтарды санның ондық құрамы негізінде ауызша қосу және азайтуды орындау 3.1.2.8 үш таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту алгоритмдерін қолдану 3.1.2.9 100 көлеміндегі сандарды ауызша көбейту мен бөлуді орындауда қосындыны және көбейтіндіні бір таңбалы санға бөлу,  қосындыны санға көбейту ережесін қолдану 3.1.2.12 нөлмен аяқталатын үш таңбалы санды бір таңбалы санға жазбаша көбейту/бөлу тәсілін қолдану
ІІІ-тоқсан
	3А бөлім -  Кестеден тыс көбейту және бөлу		3.1.2.6 бір таңбалы санға қалдықпен бөлуді орындау 3.1.2.7 кестеден тыс мынадай жағдайларда: 17∙5  96:6  75:15  84:4  ауызша көбейту  мен  бөлуді орындау 3.1.2.9 100 көлеміндегі сандарды ауызша көбейту мен бөлуді орындауда қосындыны және көбейтіндіні бір таңбалы санға бөлу,  қосындыны санға көбейту ережесін қолдану
«Атақты тұлғалар», «Өнер» ортақ тақырыптары аясында		2.2 Теңдік және теңсіздік. Теңдеу	3.2.2.2  2   көбейту мен бөлуге берілген х:8=9; 51:х=17; 23×х=46 түріндегі қарапайым  теңдеулерді, құрылымы күрделі х× (25:5)=60; (24×3):х=6;х: (17×2)=2;  k+124:4=465     түріндегі теңдеулерді шешу
		1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.1 бөлшекті - бүтіннің бір не бірнеше бөлігі және екі натурал санның бөліндісі ретінде түсіну, санның квадратын  - бірдей екі көбейткіштің, ал кубын - бірдей үш көбейткіштің көбейтіндісі ретінде түсіну 3.1.2.3 көбейтудің үлестірімділік, терімділік қасиеттерін тиімді есептеулер жүргізу үшін қолдану
		2.1 Санды және әріпті өрнектер	3.2.1.3 көбейтудің  үлестірімділік және терімділік қасиеттерін  әріпті теңдік түрінде:  (ab)c=a(bc); a(b+c)=ab+ac; a(b-c)=ab-ac көрсету және қолдану
	3В бөлім -  Кеңестік фигуралар	3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу	3.3.2.3 кеңістіктік геометриялық фигуралардың (тікбұрышты параллепипед, куб) жазбасын дайындау және олардың моделін құрастыру 3.3.2.4 солға және  оңға бұрғанда, үстінен және жанынан қарағанда кеңістіктік фигуралардың қалпындағы  өзгерістерді түсіндіру
	3С бөлім – Жазбаша көбейту және бөлу	1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.10 мынадай жағдайларда: 23∙2, 123∙2, 46:2, 246:2 екі таңбалы/үш таңбалы сандарды бір таңбалы санға жазбаша көбейту мен бөлу алгоритмдерін қолдану 3.1.2.11 мынадай жағдайларда: 28∙3, 269∙2, 84:3, 538:2 екі/үш таңбалы сандарды бір таңбалы санға көбейту мен бөлу алгоритмдерін  қолдану
ІV-тоқсан
	4А бөлім - Жазбаша көбейту және бөлу	1.2 Сандармен амалдар орындау	3.1.2.13 бөліндінің бір разрядында нөл болатын кезде үш таңбалы санды бір таңбалы санға бөлу алгоритмін  және кері амал алгоритмін қолдану
«Су – тіршілік көзі»,  «Демалу мәдениеті. Мерекелер» тақырыптары аясында		2.1 Санды және әріпті өрнектер	3.2.1.5  әріпті, санды өрнектерді (үш амалдан артық) салыстыру
	4В бөлім – Есепті шешу жолдары	1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	3.1.3.6 1000 теңгелік, 2000 теңгелік, 5000 теңгелік купюраларды ажырату және түрліше төлем жасау
		4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	3.4.1.3 сандар жиынының ішкі жиындарын элементтердің берілген немесе оқушылардың өздері анықтаған қасиеттері бойынша  құру
		4.2 Пікірлер	3.4.2.1 ақиқат немесе жалған  пікірлер  құру 3.4.2.2 кестелер және графтар  құру әдісімен логикалық пайымдауға берілген есептерді шығару
		4.4 Нысандардың комбинациялары	3.4.4.1 «мүмкіндіктер тармағы» туралы түсінігі болу, күнделікті өмірде кездесетін түрлі жағдаяттар мен есеп шығаруда қолдану
		5.1 Есептер және математикалық модель	3.5.1.1 2-3 амалмен орындалатын есепті кесте, сызықтық/бағандық диаграмма, сызба,  қысқаша жазба түрінде модельдеу 3.5.1.2 есептерді шығаруда «бір заттың массасы», «саны», «жалпы масса»/ «бір затқа жіберілген шығын», «заттардың саны», «жалпы шығын»/ ұзындығы, ені, ауданы ұғымдарының өзара тәуелділігін пайдалану 3.5.1.5 жанама түрде тұжырымдалған (еселік салыстырумен байланысты) есептерді; талдау және шығару 3.5.1.6 есептеу кезінде жауабын алдын ала болжау, нәтижесін құрама есептің шартына сәйкес түсіндіру 3.5.1.7 үш амалмен шығарылатын есептерді (шамалар арасындағы тәуелділкке құрылған жай есептердің түрлі комбинациялары) модельдеу және шығару 3.5.1.8 айнымалысы бар  өрнектер мен теңдеу түрінде барлық арифметикалық амалдарға берілген қарапайым есептерді шешуді; қосу мен азайтуға берілген құрама есептерді санды өрнектер  түрінде моделдеу
		5.2 Математика тілі	3.5.2.5 деректерді жинақтау, жүйелеу және диаграммалар мен  пиктограммалар қолданып салыстыру
	4С  бөлім-  Уақыт	1.3 Шамалар және өлшем бірліктер	3.1.3.2  секунд  өлшем бірлігін қолданып өлшеу
			3.1.3.3 шамалар мәндерін  (мм,см, дм, м/ г, кг, ц, т / л/ см2, дм2, м2,   га/ сек,  мин, сағ, тәул, жыл, ғасыр)  салыстыру және амалдар орындау  2.1.3.4 ұзындық (мм, см, дм, м, км)/масса (г, кг, ц, т)/ аудан (см2, дм2, м2/ уақыт (сек,мин, сағ, тәул. ғасыр) бірліктері олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру 3.1.3.5 әртүрлі сағат бойынша уақытты анықтау: сағат, минут,   секундты

4) 4-сынып:

11-кесте

Ортақ тақырыптар	Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі		Бағдарлама бөлімшелері	Оқыту мақсаттары
І-тоқсан
«Менің Отаным-Қазақстан», «Адами құндылықтар» ортақ тақырыптары аясында	1А бөлім – Көп таңбалы сандар нумерациясы және олармен амалдар орындау		1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер		4.1.1.1 көп таңбалы сандардың құрылу жолын түсіну,  натурал сандар қатарындағы 1 000 000 көлеміндегі  санның орнын анықтау   4.1.1.2  көп таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру, сандарды берілген разрядқа дейін дөңгелектеу 4.1.1.3 көп таңбалы сандардың разрядтық және кластық құрамын  және разрядтық бірліктердің  жалпы санын анықтау, разрядтық қосылғыштар қосындысына жіктеу 4.1.1. 4  санаудың ірі бірлігі –  миллионды құрастыру миллиард көлемінде санау, жазу, салыстыру
			1.2 Сандармен амалдар орындау		4.1.2.2  көп таңбалы сандармен арифметикалық амалдарды орындауда  0 мен 1 сандарының қасиеттерін  қолдану 4.1.2.5 көп таңбалы сандарды ондық құрамы негізінде ауызша қосу және азайтуды орындау; микрокалькулятордың көмегімен есептеулер  жүргізу 4.1.2.8 көп таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту алгоритмдерін қолдану
			1.3 Шамалар және олардың өлшем бірліктері		4.1.3.1 көлемі болатын нысандар мен  кеңістіктік геометриялық фигураларды  атау, көлемді өлшеуге арналған   өлшемдер мен  құралдарды таңдау, кубиктермен (1 см3) өлшеу   4.1.3.2  см3, дм3, м3, г, а, мг өлшем бірліктерін қолданып өлшеу 4.1.3.3 шамалар мәндерін  мм, см, дм, м, км/мг, г, кг, ц, т/см2, дм2, м2 , га, ар / мл, л, см3, дм3, м3 өлшем бірліктерін салыстыру 4.1.3.4 ұзындық (мм, см, дм, м, км)/масса (мг, г, кг, ц, т)/ аудан (мм2, см2, дм2, м2,     г, а)/ көлем  (мм3, см3, дм3, м3)/ уақыт (с, мин, сағ, тәул.)   өлшем бірліктерін олардың арақатысына сүйеніп түрлендіру  4.1.3.5 уақыт өлшем бірлігінің  үлесін табу (мысалы,  1/60 сағ ═ 1 мин;  ½ сағ ═ 30 мин; 1/7 апта= 1 күн) 4.1.3.6 10 000 теңгелік купюраны және түрлі мемлекеттің валюталарын (рубль, евро, доллар) ажырату және түрліше төлем жасау
			4.3 Тізбектер		4.4.3.1 1 000 000-ға дейінгі сандар тізбектерінің    заңдылықтарын анықтау
	1В бөлім – Бір таңбалы санға көбейту және бөлу		1.2 Сандармен амалдар орындау		4.1.2.3 көп таңбалы сандармен есептеулер жүргізгенде қосу және көбейтудің қасиеттерін қолдану 4.1.2.4 2-ге, 5-ке, 10-ға бөлінгіштік белгілерге сүйеніп, натурал сандарды  топтастыру 4.1.2.5 көп таңбалы сандарды ондық құрамы негізінде ауызша қосу және азайтуды орындау; микрокалькулятордың көмегімен есептеулер  жүргізу 4.1.2.6 10, 100, 1000 сандарына қалдықсыз және қалдықпен бөлу 4.1.2.7 екі таңбалы/үш таңбалы сандарды бір таңбалы санға ауызша көбейту мен бөлуді орындау  4.1.2.10  көп таңбалы сандарды бір таңбалы сандарға қалдықпен бөлуді орындау
			4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар		4.4.1.1 жиындар арасындағы қатынастың (тең, қиылысатын, қиылыспайтын жиындар, ішкі жиын) сипатын анықтай білу
	1С бөлім – Жылдамдық, уақыт, арақашықтық		2.1 Санды және әріпті өрнектер		4.2.1.8  бірқалыпты түзу сызықты қозғалыстағы арақашықтық формуласын (s=v∙t, t=s: v, v=s:t)
			5.1 Есептер және математикалық модель		4.5.1.2  есептерді шығаруда жылдамдық, арақашықтық шамаларының өзара тәуелділігін пайдалану
			4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар		4.4.1.3 есептерді, теңдеулер мен теңсіздіктерді шешуде жиындардың қиылысуы мен бірігуінің ауыстырымдылық және терімділік қасиеттерін қолдану
	1D бөлім – Геометриялық фигуралар		3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі		4.3.1.1 тікбұрышты параллелепипед және олардың элементтерін (төбесі, қабырғалары, қырлары) тану және атау 4.3.1.3 тікбұрышты параллепипед көлемінің формуласын (V=a∙b∙c) қорыту, шығару, қолдану   4.3.1.4 суретте бейнеленген құрастырылған фигуралардың, қоршаған ортадағы жазық фигуралардың ауданын анықтау
			5.2 Математика тілі		4.5.2.3 текшені, тік бұрышты параллелепипедті латын алфавитінің бас әріптерімен таңбалау, оларды таңбалануы бойынша оқу
			5.1 Есептер және математикалық модель		4.5.1.2 есептерді шығаруда  биіктік, ені, ұзындығы, көлемі ұғымдарының өзара тәуелділігін пайдалану
ІІ-тоқсан
«Мәдени мұра», «Мамандықтар әлемі» ортақ тақырыптары аясында	2А бөлім – Көбейту және бөлу		1.2 Сандармен амалдар орындау		4.1.2.9 санды қосындыға көбейту, санды  көбейтіндіге бөлу ережесін қолдану 4.1.2.12  нөлмен аяқталатын көп таңбалы  сандарды бір таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу алгоритмін қолдану
	2В бөлім – Бөлшектер және пайыз		1.1 Натурал сандар және 0 саны. Бөлшектер		4.1.1.5 пайыз бүтіннің жүзден бір бөлігі екенін түсіну; бүтіннің  бөліктерін пайызбен  жазу 4.1.1.6 бөлімдері бірдей және алымдары бірдей жай бөлшектерді сан сәулесінде салыстыру, дұрыс бөлшек, бұрыс бөлшек, аралас сандарды ажырату   4.1.1.7 бөлімі 10, 100-ге тең жай бөлшектерді ондық бөлшек түрінде  жазу, оқу және салыстыру
			4.3 Тізбектер		4.4.3.1 жай бөлшектермен өрнектелген сандар  тізбектерінің    заңдылықтарын анықтау
			1.2 Сандармен амалдар орындау		4.1.2.1  бөлімдері бірдей жай бөлшектерді қосу және азайтуды бөлімді сол қалпында қалдырып, сәйкес алымдарды қосу және азайту деп түсіну 4.1.2.14 аралас санды бұрыс бөлшекке және бұрыс бөлшекті аралас санға айналдыру 4.1.2.15 бөлімдері бірдей жай бөлшектерді қосу және азайту алгоритмін қолдану  4.1.2.16 пайызды бөлшекке, бөлшекті  пайызға түрлендіру
			2.1 Санды және әріпті өрнектер		4.2.1.4 бөлімдері бірдей жай бөлшектерді қосу және азайту алгоритмін әріпті теңдік түрінде:   +  =  ,   -   =  көрсету және қолдану 4.2.1.5  бөлшектің негізгі қасиетін әріпті теңдік түрінде:   k≠0 көрсету және қолдану 4.2.1.6 бөлшек санды өрнектерді салыстыру
			5.1 Есептер және математикалық модель		4. 5.1.3 бүтіннің бөлігін табуға берілген есептерді талдау және шығару; кері есеп құрастыру, шығару
			5.2 Математика тілі		4.5.2.1 жай бөлшектердің құрылуын, салыстыру,  қосу және азайтуды бейнелеу үшін жазық фигуралардың бөлігі және сан сәулесін қолдану 4.5.2.4   пайызды % символымен белгілеуді қолдану,  мысалы, 25%
	2С бөлім -  Шеңбер, дөңгелек		3.2 Геометриялық фигураларды кескіндеу және салу		4.3.2.2  шеңбер және дөңгелекті радиусы
	2D бөлім-  Есептер шығару		5.1 Есептер және математикалық модель		4.5.1.2  есептерді шығаруда жұмысқа жіберілген уақыт, атқарылған жұмыс шамаларының өзара тәуелділігін пайдалану 4.5.1.4 белгісізді екі айырым бойынша табуға берілген есептерді талдау және шығару 4.5.1.9 бір-біріне кездесу және қарама-қарсы бағыттағы қозғалысқа берілген есептерді   арифметикалық және алгебралық әдіспен шешу
ІІІ-тоқсан
«Табиғи құбылыстар», «Қоршаған ортаны қорғау» ортақ тақырыптары аясында	3А бөлім -  Екі таңбалы санға көбейту және бөлу		1.2 Сандармен амалдар орындау		4.1.2.10  көп таңбалы сандарды екі таңбалы санға қалдықпен бөлуді орындау 4.1.2.11  екі таңбалы   санға жазбаша көбейту және бөлу алгоритмдерін қолдану 4.1.2.12  нөлмен аяқталатын көп таңбалы  сандарды екі таңбалы  санға жазбаша көбейту және бөлу алгоритмін қолдану
	3В бөлім -  Үш таңбалы санға көбейту және бөлу		1.2 Сандармен амалдар орындау		4.1.2.10 көп таңбалы сандарды үш таңбалы сандарға қалдықпен бөлуді орындау 4.1.2.11  үш таңбалы  санға жазбаша көбейту және бөлу алгоритмдерін қолдану 4.1.2.12 нөлмен аяқталатын көп таңбалы  сандарды үш таңбалы санға жазбаша көбейту және бөлу алгоритмін қолдану 4.1.2.13 бөлінді мәнінде нөлдер болатын жағдайда көп таңбалы  санды бір таңбалы/екі таңбалы/үш таңбалы санға бөлу алгоритмін және кері амал алгоритмін қолдану
			2.1 Санды және әріпті өрнектер		4.2.1.8 қалдықпен бөлу формуласын (a=b∙c+r шығару және қолдану
	3С  бөлім– Қозғалысқа, өнімділікке берілген есептер		5.1 Есептер және математикалық модель		4.5.1.1  есепті  сызба, алгоритм, дөңгелек диаграмма, график түрінде модельдеу 4.5.1.2 есептерді шығаруда егіннің түсімділігі; ауданы мен массасы/ жылдамдық, арақашықтық, уақыт щамаларының өзара тәуелділігін қолдану 4.5.1.9  артынан қуып жету, бір бағыттағы қалып қою қозғалысына берілген есептерді   арифметикалық және алгебралық әдіспен шешу
			4.2 Пікірлер		4.4.2.1 математикалық мазмұндағы пікірлер құру, олардың ақиқаттығын немесе жалғандығын анықтау   4.4.2.2 кеңістіктік ойлау қабілетін дамытуға арналған логикалық есептерді шығару
			4.4 Нысандардың комбинациялары		4.4.4.1 «таңдап алу» әдісімен комбинаторлық есептерді шығару
			3.3 Нүктелер координаттары және қозғалыс бағыты		4.3.3.1  қозғалыстың басталуы мен бағытын пайдалана отырып, нысандар қозғалысы сызбасын құру, сәйкес есептеулер жүргізу 4.3.3.2 нысандардың бастапқы орны мен қозғалыс бағытын (бір-біріне қарама қарсы, бірінен - бірі  қарама-қарсы  бағытта) анықтау
			2.1 Санды және әріпті өрнектер		4.2.1.8   қуып жету қозғалысы мен бір бағыттағы  қалып қою қозғалысына байланысты формуласын шығару және қолдану
			5.2 Математика тілі		4.5.2.5  ақпаратты түсіндіру, салыстыру және мәліметтерді жиынтықтау, қозғалыс графиктерін құру, қозғалысқа арналған есептерге сызба құрастыру
ІV- тоқсан
«Ғарышқа саяхат», «Болашаққа саяхат» ортақ тақырыптары аясында		4А бөлім – Теңдеу,  теңсіздік, өрнектер	2.2 Теңдік және теңсіздік. Теңдеу	4.2.2.1 қос теңсіздіктердің шешімдер  жиынын табу 4.2.2.2  39 + 490 : k  = 46;              230 ×а +40=1000:2; 1/6 +а= 5/6 8/27 –а= 2/27 түріндегі теңдеулерді шешу
			2.1 Санды және әріпті өрнектер	4.2.1.1 санды және әріпті  өрнектерді түрлендіру 4.2.1.2 әріптердің берілген мәндеріндегі бірнеше әріпі бар  әріпті өрнектің мәнін табу 4.2.1.3 әріпті өрнектерді құру және есептер шығару барысында қолдану 4.2.1.6 бөлшек санды өрнектерді салыстыру  4.2.1.7 төрт  амалдан артық жақшалы және жақшасыз  өрнектерде амалдардың орындалу тәртібін анықтау,   олардың мәнін табу
			4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	4.4.1.3 есептерді, теңдеулер мен теңсіздіктерді шешуде жиындардың қиылысуы мен бірігуінің ауыстырымдылық және терімділік қасиеттерін қолдану
		4В бөлім – Есептер	1.2 Сандармен амалдар орындау	4.1.2.5 микрокалькулятордың көмегімен есептеуді орындау
			5.1 Есептер және математикалық модель	4.5.1.4 шамалар арасындағы тәуелділікке; пропорционал бөлуге берілген есептерді талдау және шығару 4.5.1.5 бүтіннің бөлшегін табу және керісінше бөлшегі бойынша бүтін санды табуға, бүтіннің пайызын және керісінше пайызы бойынша бүтін санды табуға берілген есептерді талдау және шығару 4.5.1.6 әр түрлі құрама есептерді құрастыру, салыстыру, шығару 4.5.1.7 үш-төрт амалмен шығарылатын есептерді модельдеу және түрлі әдіспен шығару, ең тиімді әдісті анықтау 4.5.1.8 теңдеу мен санды өрнек арқылы құрама есепті шығарудың  моделін құрастыру
		4С бөлім-  Үшбұрыштар. Симметрия	3.1 Геометриялық фигуралар және олардың жіктелуі	4.3.1.1 тік бұрышты үшбұрышты, оның элементтерін (катет, гипотенуза), текше, тікбұрышты параллелепипед және олардың элементтерін (төбесі, қабырғалары, қырлары) тану және атау 4.3.1.2  үшбұрыштарды жіктеу 4.1.3.4 суретте бейнеленген құрастырылған фигуралардың, қоршаған ортадағы жазық фигуралардың ауданын анықтау 4.3.1.5 жазық фигураларды оське қарағанда симметриялы болатын фигуралармен    толықтыру; бұрыштың шамасын табу  4.3.2.1 нүктелі қағазда перпендикуляр түзулер, симметриялы және симметриялы емес жазық фигураларды сызу 4.3.2.2  бұрыштың градустық өлщемі бойынша бұрыштар; екі катеті бойынша тік бұрышты үшбұрыш; тік  бұрышты сызғыштың көмегімен түзуге перпендикуляр түзу сызу 4.3.2.3 кеңістіктік геометриялық фигуралардың (пирамида, цилиндр, конус) жазбасын дайындау және олардың моделін құрастыру 4.3.2.4 симметриялы және симметриялы емес жазық фигураларды бір бірінен ажырату және оларды қоршаған ортадағы заттармен сәйкестендіру
			4.1 Жиындар және олармен орындалатын амалдар	4.4.1.2 түзу сызықтардың, геометриялық фигуралардың қиылысуын көрсету, қиылысу және бірігу аймақтарын белгілеу
			4.3 Тізбектер	4.4.3.2 заңдылықты немесе ережені өзі таңдап, сандар/ сандар тобы тізбектерін құру
			5.2 Математика тілі	4.5.2.4  бұрыштың градустық өлшемін 0 символымен, мысалы, 450   белгілеуді қолдану

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы  8 сәуірдегі

№ 266 бұйрығына 13-қосымша  

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына 187-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 2-4-сыныптар үшін

«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша үлігілік оқу бағдарламасы

(оқыту қазақ тілінде)

1. Түсіндірме жазба

1.   Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы    23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұны мен білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін қажетті біліктерді меңгеруге бағыттайды.

4.   Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдермен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдемелер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.

5.   Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарланған коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылды, бұл оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты.

6.     Қазіргі кезеңде оқушының өз бетімен білім алу барысында оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Бұл тәсілдеме пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7.   Тұлғаға бағдарланған білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесіне барлық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілікке жол бермей, ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін болады. Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін оқушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас моделіне айналдырады.

8.   Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

9.   Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған. Көптілді оқу ортасын құрудағы әр пәннің қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсіл әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдері арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

10.   Пән мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу процесінде оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ: қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін алғышарттар/жағдайлар жасау керек.

11.   Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған күтілетін нәтижелері қалыптастырылған.

12.   Мазмұны тұрғысынан оқу бағдарламалары оқушыны өзін-өзі оқыту субъектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субъектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды. Оқу бағдарламалары білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына негізделген тәрбиелеу мен оқытудың біртұтастығы қағидатын және нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар мектепті бітіргеннен кейінгі нәтижелерін іске асыруға мүмкіндік береді. Оқу бағдарламаларының тек пәндік білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар, кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына бағыттылғаны оның ерекше өзгешелігі болып табылады. Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі:

1) білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен, жұппен және жеке жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдай алу, алған білімін өмірде қолдану (өмірге бейімдей алу) сияқты кең ауқымды дағдыларын дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектепті бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады 

13.   Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау және бағалауға, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық тұрғыда қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістерге дайындығы, қарым-қатынасқа бейімділігі, өзіне-өзі сенімділік сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

14.   Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік, дағдыларын кез келген оқу процесінде, өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізу жолында қажырлылықты дамытуға бағытталған және өмір бойы білім алуға ынталандырады.  

15.   Кең ауқымдағы дағдылармен қатар «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты жеке қасиеттердің дамуы білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландырудың негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының тәртібі мен күнделікті жағымды іс-әрекеттерге ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдары болуы тиіс.

2. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

16.   «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні білім беру бағдарламасындағы жалпы білімнің негізін құрайтын аса маңызды пәндердің бірі болып табылады. Оқушының сөйлесім әрекетінің барлық түрлерін жетік меңгеруі және кез келген басқа пәнді игеруі, негізінен, тілді меңгеру деңгейіне байланысты.  «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінде әдеби туындылар мен жеке-жеке бөліктер арқылы түсіндірілетін тіл теориясы интегративті ұштастырыла беріледі.

17.   Бастауыш мектепте «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқыту мақсаты – оқушыларды түсініп, мәнерлеп оқуға, жазбаша сауаттылығы және ауызша сөйлеу дағдыларын сабақтастыра қалыптастыру және сөйлеу әрекетінің түрлерін (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) меңгертуге үйрету  және әдеби мұраларға деген талғамын тәрбиелеу, рухани дүниесін кеңейту, ақыл-ойы мен ұлттық сана-сезімін дамытуға ықпал ету. 

18.   «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқыту міндеттері:

1)      айтылым, тыңдалым, оқылым, жазылым дағдыларын дамыту;

2)      басқалармен қарым-қатынасқа еркін түсуге және өз ойын толық

жеткізуге үйрету;

3)      тілдің қоғамдық мәнін түсінуге, тіл нормаларын сақтап, қолдана білуге

үйрету; 

4)      тіл сауаттылығы мен сөз байлығын жетілдіру;

5)      тілдік құбылыстарды талдап, олардың мәнін ажырата білу, топтай және

жинақтай білуге үйрету;

6)      шығарманың түп мазмұн-мәнін түсінуін, кейіпкерлердің көңіл-күйіне

ене отырып оқуын қамтамасыз ету;

7)    ауыз әдебиетінің, отандық және әлемдік балалар әдебиетінің озық

үлгілерімен таныстыру арқылы оқушылар бойында адамдардың өзара түсінісуі, сыйластық, құрмет сезімдері, адамгершілік қасиеттері, өзінің және өзгенің іс-әрекетіне жауапкершілікпен қарай білуі сияқты ізгілікті қасиеттерді қалыптастыру;

8)    оқушылардың оқырмандық мәдениетін қалыптастыра отырып, сөз әдебі

нормаларын орынды қолдану дағдыларын меңгерту;

9)      оқушылардың көркем және сауатты жазу дағдыларын жетілдіру.

19.                 Оқу бағдарламасының мазмұны көркем шығармалар арқылы

оқушылардың сөздік қорын жаңа сөздермен байытуды, көркем туындылардағы айтылған ойларға пікірін білдіруді және оны дәлелдеуді, белгілі бір тақырыпқа байланысты өз ойын толық, жүйелі, түсінікті етіп ауызша және жазбаша жеткізе білуге дағдыландыруды, шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетіне баға беруді, мәтін бойынша өздігінен сұрақтар құрастырып, мүмкін болатын жауаптарды болжап, өзін-өзі бағалауды, шығармадағы негізгі ойды өз бетінше тұжырымдауды, мәтін бөлімдері арасында мағыналық байланыс орнатуды, жоспар құруды, көркем шығармаларды басқа өнер түрлерімен салыстыруды, сөйлеу мәдениетін қалыптастыруды қамтиды.

20.    «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін меңгеру:

1) тілдің ерекшеліктері, оның элементтері мен тілдік қызметі жөнінде жалпы мағлұматты қалыптастыруға, тілдік категориялардың көпжақты екенін түсінуге;

2) сөздік қор мен грамматиканы пайдалану құзыреттілігін қалыптастыруға;

3)  ауызша және жазбаша тіл ережелеріне сай тілдік құралдарды саналы түрде дұрыс таңдауға;

4)  алған білімі мен дағдыларын жеке қарым-қатынас тәжірибесінде қолдануға;

5) өмірде қажетті тілдік дағдыларды қалыптастыруға көмектеседі.

21.   «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқу барысында оқушылар әлем туралы, жалпы адамзат туралы білім алады, қоршаған ортаны тану, әртүрлі мәселелерге деген көзқарасын дәлелдеу құралы ретінде тілдің және әдеби мұраның құндылығын  ұғынады. Ана тілінің байлығы мен әдебиеті арқылы оқушының рухани деңгейі артады. 

22.   «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні:

1) ауызша және жазбаша сөйлеу түрлерін меңгертуге;

2) түсінікті, шапшаң, мәнерлеп оқу дағдыларын қалыптастыруға;

3) сауатты  және көркем жазу дағдыларын жетілдіруге;

4) сөздік қорын молайтуға;

5) айтылым, тыңдалым, жазылым және оқылым дағдыларын қалыптастыруға;

6) диалогтік және монологтік сөйлеу дағдыларын, сөйлеу мәдениетін дамытуға ықпал етеді.

3. Оқыту процесін ұйымдастырудағы педагогикалық әдіс-тәсілдер

23.   Қазақстан Республикасының жалпы білім беру ұйымдары (мектеп, гимназия, лицей) «білім алу жолдарын білетін», ынталы, қызығушылығы жоғары, өзіне сенімді, жауапкершілігі мол, зияткерлік тұрғыдан дамыған тұлғаны қалыптастыруға бағытталған қағиданы ұстанады.

24.   Оқушылардың бойында бұл қасиеттерді қалыптастыруда мұғалімдер түрлі педагогикалық тәсілдемелер мен технологиялар қолдана алады. Атап айтқанда, олар:

1)   оқытудың коммуникативтік (қатысымдық) тәсілдемесі (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым);

2) зерттеушілік тәсілдеме (оқушылар «не білемін?, нені білгім келеді?, нені үйрендім?» тұрғысынан өз әрекетін талдауға үйренеді);

3)  жүйелі-әрекеттік тәсілдеме;

4) дамыта оқыту технологиясы (оқушылар оқу әрекетінің тәсілдерін игеріп, өзінің іс-әрекетін жоспарлау және басқару жолын үйренеді);

5) саралап оқыту технологиясы (оқушыларды қабілеті, мүмкіндігі, ерекшелігіне қарай оқыту).

25.   «Қазақ тілі және әдебиет» пәнін оқытуда қолданылатын оқыту стратегиялары мен әдістері:

1) мұғалім мен оқушының «субъект-субъект» дидактикалық қатынаста білім іздеу процесіне бірдей енуі;

2) оқу проблемаларын шешу барысында мұғалім мен оқушының ынтымақтасқан шығармашылық ізденіс әдістерін қолдану; оқу проблемаларын шешудің әдіс-тәсілдерін оқушыларға дамыта оқыту ұстанымына сай жолмен құру және көрсету;

3) оқушының жеке пікірін тыңдау, олардың бұрын меңгерген білімдері мен қалыптасқан түсініктерін әрі қарай дамыту;

4) ойын әдісі;

5) «оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау» арқылы қолдау жасау;

6) сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;

7) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды тиімді қолдану арқылы оқушылардың қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыру;

8) тәжірибелік, шығармашылық оқу әрекеттеріне (түрлі шығармашылық жұмыстар жасау) ынталандыру;

9) оқушылардың білімін жүйелі түрде мониторингілеу;

10) оқушыларды зерттеушілік әрекетке және зерттеушілікке негізделген белсенді оқуға ынталандыру;

11) оқушыларға алдын ала берілетін түрлі стильдегі жазба мәтіндердің үлгісін қолдану (мұғалім алдын ала модельдер мен үлгілер береді);

12) оқушылардың оқу әрекетін жеке, жұптық, топтық және ұжымдық формада ұйымдастыру (оқушылар бірін-бірі өзара оқытуға, бірін-бірі бағалауға, пікір алмасуға үйренеді);

13) оқыту барысында «не білемін?, не білгім келеді?, нені үйрендім?»  түріндегі кері байланысты жүзеге асыру.

26.   Басты назар білім мен сол білімді қолдану процесіне аударылады. Оқушылардың білім алу барысындағы табыстылығы мен алдағы қадамдарын анықтау үшін оқытудың нақты мақсаттары мен табыс критерийлерін алдын ала белгілеу керек.

27.   «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқытуда келесі ұстанымдарды басшылыққа алу қажет:

1) оқушыны қатесі үшін жазалап оқыту емес, қателерін түзету үшін оқыту;

2) өз ойларын еркін айтуға, өздігінен шешім қабылдауға мүмкіндік беру.

28. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (әрі қарай – АКТ) қолдану құзыреттілігі оқушылардың жұмыс барысында, бос уақыттарында және қарым-қатынасында технологияларды орынды және шығармашылықпен қолдана білуін қамтамасыз етеді. Бұл құзыреттілік АКТ-ны қолдану дағдылары арқылы қалыптасады.

29. Ақпаратты табу, құру және онымен жұмыс істеу, мәліметтермен, ой түйіндерімен алмаса отырып, құрал-жабдықтар мен қосымшалардың кең мүмкіндіктерін пайдалану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру арқылы оқушылар АКТ-ны қолдану дағдыларын барлық пәндерге арналған оқу бағдарламаларын меңгеру үрдісінде дамытады.

30. Бұл «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің оқу бағдарламасында төмендегідей көрініс табады:

1) оқытудың сапасын арттыру үшін сабақта жаңашыл әдістер мен ақпараттық технологияларды пайдалану;

2) Интернет ресурстарымен жұмыс жасайды (мысалы, веб-сайттағы ақпаратты оқу, керекті материалды іріктеу, жеке құжат немесе файл ретінде көшіру және сақтау);

3) мәтін және слайдтармен жұмыс істеу үшін қарапайым бағдарламадан күрделірек бағдарламаға көшу (Word, Power Point);

4) ақпаратты өңдеп, электронды түрде жеке құжат ретінде сақтау үшін жабдықтарды (принтер, сканер, сандық фотоаппарат) пайдалану;

5) электронды оқулықтарды пайдалану;

6) тақырыпқа байланысты медиақұралдарды қолдану;

7) ақпаратты саралап, зерттей алу.

31. Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту. Оқу бағдарламасы мақсаттарының бірі – жеке тұлғаны әлеуметтендіру, яғни түрлі әлеуметтік топтармен тіл табысуға қабілетті азаматтарды тәрбиелеу. Осы мақсатқа жету үшін ынталандырушы және қолдаушы ортаны құра отырып, қажетті тілдік дағдыларды дамыту керек. Мұндай ортада оқушылар тілдесімнің түрлі формаларын қолдана отырып, өз пікірін еркін білдіре алады. Оқыту процесінде оқушылардың сыныптастарымен, мұғалімдермен және көпшілікпен ауызша және жазбаша қарым-қатынасында тілді сауатты пайдалануын ынталандыру қажет.

32. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен тыңдалым мен айтылым дағдыларын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

1) тыңдауға, мазмұнын түсінуге әр түрлі жанрдағы мәтіндерді ұсыну;

2) мәтінді қайталап тыңдау, негізгі ойды анықтау;

3) тыңдалған мәтін бойынша сұрақтар қою;

4) мәтін бойынша жоспар құру;

5) тыңдалған мәтіннің белгілі бір бөлігін өз сөзімен айтып беру;

6) мәтіннің мазмұны бойынша қарама-қарсы пікір айту, дәлелдеу;

7) мәтінді өз қиялымен өзгертіп аяқтау;

8) мәтіндегі оқиғаларды, іс-әрекеттерді салыстыра талдай алу;

9) ұсынылған тақырып бойынша сұхбат алу немесе сұхбат беру және нәтижесі бойынша ауызша есеп беру;

10) жоспарланған тақырыптар бойынша пікірталас ұйымдастыру;

11) жұпта ым-ишараны пайдаланып, оқиғаны жазуға дайындалу (мысалы, «Бағытталған оқу», «Бірлесіп оқу» және «Бағытталған жазу», «Бірлесіп жазу»);

12) берілген тақырып бойынша диалог құрастыру.

33. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен оқылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

1) көз жүгірте, шолу жасай отырып оқу;

2) интернет ресурстарымен жұмыс (тақырып мазмұны бойынша презентациялар, жобалар дайындау);

3) мәтіннің тақырыбы мен бастапқы бөліміне сүйене отырып, оқиғаның дамуына болжам жасау;

4) әдебиетпен жұмыс (сұхбатқа сұрақтар мен жауаптар дайындау);

5) көз жүгірте, шолу жасай отырып оқу;

6) мәтіннің негізгі ойы мен бөлімдерін анықтай отырып оқу;

7) ақпаратты табу үшін оқу, қызығып оқу және өз көзқарасын айту үшін оқу;

8) кітапқа ауызша және жазбаша шолу жасау;

34. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен жазылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

   1) тыңдалған және оқылған мәтіннің қысқаша мазмұнын, фильм мен кітаптан алған әсерлерін жазу;

         2) таныс ертегі, әңгіме, өлеңдердің қысқаша мазмұнын жазу

         3) әдеби шығармадан алынған көркем, бейнелі сөздерді жазу;

         4) әдеби шығармадағы жаңа сөздерден сөздік құрастыру;

         5) газет-журналдарға шағын хабарлама/мақала жазу;

         6) белгілі оқиғаны өз ойынша өзгертіп аяқтау;

         7) әдеби шығарма мәтініндегі оқиғаны өз көзқарасымен өзгертіп аяқтау;

         8) ақпаратты суреттер мен сызбалар, белгілер, пиктограммалар арқылы беру;

         9) сұрақтар дайындау.

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

35.   «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін меңгеру нәтижелері критериалды

бағалауды  қолдану арқылы жүзеге асырылады.

36.     Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз

байланысында негізделген. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процесін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

37.     Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан

тұрады.

38.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз өткізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процесін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

39.   Жиынтық бағалау белгілі оқу мерзімінде оқу бөлімін оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пән бойынша тоқсандық және жылдық бағаларды қою үшін колданылады. 

5. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

40.   Оқу жүктемесінің бөлінуі:

1) бағдарлама бойынша әр сыныптағы сағат саны:

1-кесте

Сынып	Апталық сағат саны	Жылдық сағат саны
2-сынып	6 сағат	204 сағат
3-сынып	6 сағат	204 сағат
4-сынып	6 сағат	204 сағат

41.   «Қазақ тілі мен әдебиеті»  бойынша қойылатын нормативтер:

2-кесте

Сынып	Оқу шапшаңдығының міндетті деңгейі		Жазылым
	І жартыжылдық соңы	ІІ жартыжылдық соңы	Сөздік диктант	Диктант	Мазмұндама мәтін көлемі	Шығарма
2	40-45 сөз	50-55 сөз	5-7 сөз	25-30 сөз	40-60 сөз	25-35 сөз
3	55-60 сөз	65-70 сөз	9-12 сөз	35-50 сөз	60-80 сөз	35-55 сөз
4	70-75 сөз	80-90 сөз	12-15 сөз	55-70 сөз	80-100 сөз	55-70 сөз

42.   Оқу материалдарының сыныптар бойынша топталуы

3-кесте

2-сынып	3-сынып	4-сынып
1.  Өзім туралы	1. Тірі табиғат	1. Менің Отаным – Қазақстан
2.  Менің отбасым және достарым	2. Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен (жарық пен қараңғы)	2. Адами құндылықтар
3.  Менің мектебім	3. Уақыт	3. Мәдени мұра
4.  Менің туған өлкем	4. Сәулет	4. Мамандықтар әлемі
5.  Дені саудың – жаны сау	5. Өнер	5. Табиғи құбылыстар
6.  Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті	6. Атақты тұлғалар	6. Қоршаған ортаны қорғау
7.  Қоршаған орта	7. Су – тіршілік  көзі	7. Ғарышқа саяхат
8.  Саяхат	8. Демалыс мәдениеті. Мерекелер	8. Болашаққа саяхат

43.   Көркем шығарма бөлімі балалар әдебиетінің екі саласын қамтиды:

1) Ауыз әдебиеті үлгілері.

2) Жазба балалар әдебиеті үлгілері.

44.   Ауыз әдебиеті үлгілерінен:

1) балаларға арналған тақпақ, санамақ, мадақтау, мазақтау, өтірік өлеңдер, төрт-түлік жырлары: төрт түлік туралы өлеңдер, мал, жан-жануарлар айтысы, Наурыз жыры;

2) ертегілер: хайуанаттар жайындағы ертегілер мен қиял-ғажайып оқиғалы ертегілер;

3) аңыз-әңгімелер: Тазша бала, Алдар көсе, Қожанасыр, Асан қайғы, Қорқыт туралы;

4) мақал-мәтелдер (әртүрлі тақырыптағы);

5) жұмбақ-жаңылтпаштар (әртүрлі тақырыптағы);

6) шешендік сөздер: әйгілі шешендер мен билер сөздері;

7) жырлар: батырлар жырларынан үзінділер.

45.   Жазба балалар әдебиеті үлгілерінен:

1) Қазақ ақын-жазушылары: Ы.Алтынсарин, Абай Құнанбаев, Жамбыл Жабаев, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев, С.Сейфуллин, Б.Майлин, М.Әуезов, С.Бегалин, Б.Соқпақбаев, Ш.Смаханұлы, Қ.Мырза Әли, М.Әлімбай, Ө.Тұрманжанов, Ж.Смақов, Қ.Баянбай, Ә.Дүйсенбиев, Ф.Оңғарсынова, Ә.Табылдиев, А.Асылбеков, Ө.Қанахин, Т.Молдағалиев, Е.Өтетілеуов, Б.Кірісбаев, Е.Елубай, С.Қалиев, С.Сейітов, Б.Ысқақов, Д.Жұмагелдинова, М.Айымбетов, М.Абылқасымова өлең-жырлары, ертегі-мысалдары, әңгімелері.

46.   Ғылыми-танымдық шығармалар:

1) мақала, очерк, естелік, өмірбаян, күнделік (аспан әлемі, су асты тіршілігі, табиғат құбылыстары, жаратылыс құпиялары, адамзат сырлары, халықтық әдет-ғұрып, салт-дәстүр туралы шығармалар).

47.   Әлем халықтары балалар әдебиетінің көрнекті өкілдерінің үлгілі шығармалары: әңгіме, мысал, ертегілері.

48.   Бағдарламаны білудің негізгі ұстанымдары «Біз осы пән бойынша не білеміз және білімді қалай меңгереміз?» деген мәселелерді қарастырады. Пән бойынша білімді меңгеру оқу бөлімдерінде тілдік дағдыларды қалыптастыру бойынша ұйымдастырылған. Оқу бөлімдері ары қарай жинақталған білім мен түсінік және дағдыларды қалыптастыру мақсаттарын көздейтін бөлімшелерге бөлінген. Оқытудың мақсаттары әр бөлімше ішіндегі сабақтастықты айқындайды. Мұғалім мен оқушыға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік береді.

49.   Бағдарламада «Оқу мақсаттары» қолдануға, мониторинг жасауға тиімді болу үшін төрт саннан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлімше  ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік номерін көрсетеді. Мысалы, 3.2.1.1. кодында «3» - сынып, «2.1»  - екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, «1» - оқу мақсатының реттік саны:

4-кесте

2-4 сыныптар
№	Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрлері)	Бөлімше (дағды)
1	Тыңдалым және айтылым	1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну
		1.2 Оқиғаны болжау
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару
		1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру
		1.6 Тыңдағаны бойынша өз пікірін білдіру
		1.7 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту
2	Оқылым	2.1 Оқу дағдысын қолдану
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойды анықтау
		2.3 Мәтін түрлері мен құрылымдық бөліктерін анықтау
		2.4 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну
		2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану
		2.6 Мәтінді мазмұндау
		2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою
		2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау
		2.9 Шығарманың композициясын анықтау
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу
		2.11 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау
		2.12 Кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалау
3	Жазылым	3.1 Мәтін түрлерін құрастырып жазу
		3.2 Түрлі стильде мәтін жазу
		3.3 Мәтін бойынша жоспар құру
		3.4 Оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу
		3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну
		3.6 Қатені табу және түзету
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау
		3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау
4	Тілдік нормалардың қолданысы	4.1 Орфографиялық және орфоэпиялық нормаларды сақтау
		4.2  Грамматикалық нормаларды сақтау

50.   Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) тыңдалым және айтылым:

5-кесте

Дағдылар	Оқыту мақсаттары
	2-сынып	3-сынып	4-сынып
1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну	2.1.1.1 тыңдаған материалдың мазмұны бойынша сұрақтар құрастыру, қойылған  сұрақтарға жауап беру	3.1.1.1 тыңдаған материалдың ретімен толық/жоспар бойынша  мазмұндау	4.1.1.1 тыңдаған мәтінді  қысқа  ой желісін сақтай отырып немесе мұғалім ұсынған үлгі бойынша баяндау
1.2 Оқиғаны болжау	2.1.2.1 мұғалімнің көмегімен тақырыбы және бірінші азат жол бойынша оқиғаның жалғасын болжау	3.1.2.1 шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне және құбылыстар мен оқиғаларға сүйеніп сюжеттің дамуын болжау , өз болжамының себебін түсіндіру	4.1.2.1 шығарманың тақырыбы және қорытынды бөлімі арқылы сюжеттің дамуын болжау және болжамын негіздеу
1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	2.1.3.1 сөздер мен сөз тіркестерін түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану	3.1.3.1 өз сөзін қарым-қатынас мақсатына, жағдайына, уақытына байланысты жоспарлау, сөйлеу мәдениетін сақтап тілдік нормаларды қолдану	4.1.3.1 тақырыпты талқылауда тілдік нормаларды сақтап өз ойын жүйелі жеткізу
1.4 Тыңдарманның назарын аудару	2.1.4.1 интонация элементтерін, қимыл мен ым-ишараны қолдану	3.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара), қаратпа сөздерді қолдану және тыңдарманға бағыттап сөйлеу(Сіз қалай ойлайсыз? Басқа пікірлер бар ма?)	4.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) және қыстырма, одағай сөздерді қолдану, тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Сіздің көзқарасыңыз қандай?)
1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	2.1.5.1 мұғалімнің көмегімен берілген тақырып пен тірек сөздер арқылы әңгіме құрастыру	3.1.5.1 берілген тақырып бойынша тірек сөздер мен жоспарды пайдалана отырып, әңгіме құрастыру	4.1.5.1 көрнекіліктер қолданып өз жоспары бойынша әңгіме құрастыру
1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	2.1.6.1 аудио-бейнежазба мазмұны туралы өз ойын (ұнайды/ұнамайды, себебі..., пайдалы немесе пайдасыз болды... )  білдіру	3.1.6.1 аудио-бейнежазба мазмұны  бойынша эмоцианалды-бейнелі лексиканы, интонацияны, дауыс күшін  қолданып  өз ойын білдіру	4.1.6.1 аудио-бейнежазба мазмұны  бойынша  өз ойын  өмірлік тәжірибесі немесе өзге шығармадағы ұқсас оқиғалармен салыстыра отырып білдіру
1.7 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту	2.1.7.1 сөз ішінде дауысты дыбыстардың өзара үндесуін сақтап айту (бүгін-бүгүн, түтін – түтүн, көсеу – көсөу)	3.1.7.1 сөз ішінде шектес дауыссыз дыбыстардың өзара үндесуін сақтап айту (сенбі – сембі, Жангүл –Жаңгүл)	4.1.7.1 сөз ішіндегі және сөз бен сөздің арасындағы буын және дыбыс үндестігін сақтап сөйлеу

2) оқылым:

6-кесте

Бөлімше (дағды)	Оқыту мақсаттары
	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Оқу  дағдысын қолдану	2.2.1.1 мәтінді дұрыс оқу, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, мәтіннің негізгі ойы мен бөліктерін анықтай отырып оқу	3.2.1.1 мәтінді түсініп оқу,  мәнерлеп оқу, шапшаң оқу, қажетті ақпаратты тауып оқу	4.2.1.1 мәтінді түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу, сызба мен диаграммаларды оқу, өз көзқарасын білдіру мақсатында оқу
2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	2.2.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойды анықтау	3.2.2.1 мәтіннің тақырыбын анықтау және мұғалімнің көмегімен негізгі ойды білдіріп тұрған мәтін бөлігін/сөйлемді табу	4.2.2.1 негізгі ойды тұжырымдау және  оны мәтін атауы ретінде қою
2.3 Мәтін түрлері мен құрылымдық бөліктерін анықтау	2.2.3.1 сұрақ қою арқылы (не істеді? Қандай? неліктен?) мәтін түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, пайымдау) және құрылымдық бөліктерін (басы, негізгі бөлім, соңы) анықтау	3.2.3.1 мұғалімнің көмегімен әңгімелеу, сипаттау, пайымдау мәтін түрлерін және құрылымдық бөліктерін анықтау	4.2.3.1 әңгімелеу, сипаттау, пайымдау мәтін түрлерін және құрылымдық бөліктерін анықтау
2.4 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну	2.2.4.1 синоним, антоним, омоним (сөздік қолдану) сөздерді ажырату және мағынасын түсіну, сөйлеу барысында қолдану	3.2.4.1 тура және ауыспалы мағыналы сөздердің мағынасын түсіну және сөйлеу барысында контексте дұрыс қолдану	4.2.4.1 контексте тұрақты сөз тіркестері мен көп мағыналы сөздерді ажырата білу, мағынасын түсіну, сөйлеу барысында қолдану
2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	2.2.5.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы көркемдегіш құралдарды (салыстыру, кейіптеу) табу	3.2.5.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы әдеби көркемдегіш құралдарды (салыстыру, теңеу, эпитет, кейіптеу) табу	4.2.5.1 шығармадан әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, кейіптеу, эпитет,  аллитерация, әсірелеу) табу және оларды қолдану
2.6 Мәтінді мазмұндау	2.2.6.1 мәтінді сұрақтардың/тірек сөздердің/ жоспардың/ иллюстрацияның көмегімен  мазмұндау	3.2.6.1 оқиғаның ой желісін сақтай отырып, мәтінді толық баяндау	4.2.6.1 мәтінді қысқа және өз сезімі мен көңіл-күйін, көзқарасын қосып әңгімелеу
2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	2.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша мұғалім көмегімен қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою	3.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою	4.2.7.1 мәтіндегі оқиғаны/кейіпкерлер іс әрекетін бағалауға негізделген сұрақтар қою
2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	2.2.8.1 мақал-мәтел, ертегі, тұрмыс-салт жырлары,  әңгіме, өлеңдерді жанрына қарай ажырату	3.2.8.1 жұмбақ, мысал, нақыл сөз, аңыз, бата, әңгімені жанрына қарай ажырату	4.2.8.1 аңыз, шешендік сөз, батырлар жыры,  фантастикалық әңгімелерді жанрына қарай ажырату
2.9 Шығарманың композициясын анықтау	2.2.9.1 мұғалімнің көмегімен көркем шығармадағы оқиғаның басталуы, дамуы мен аяқталуын анықтау	3.2.9.1 көркем шығармадағы оқиғаның басталуы, дамуы мен аяқталуын анықтау	4.2.9.1 мұғалімнің көмегімен шығарманың композициялық құрылымын (сюжеттің басталуы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі) анықтау
2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	2.2.10.1 анықтамалық/ сөздік/энциклопедиялардан берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу	3.2.10.1 түрлі дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, карта) берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу	4.2.10.1 қажетті ақпаратты дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, диаграмма) табу және қорытындылау
2.11 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау	2.2.11.1 мұғалімнің көмегімен түрлі жанрдағы (ертегі, әңгіме, өлең) және стильдегі (көркем және бейкөркем) мәтіндердің айырмашылықтарын табу	3.2.11.1 ұқсас тақырыпта берілген түрлі стильдегі мәтіндерді мұғалімнің көмегімен салыстырып айырмашылықтарын табу	4.2.11.1 ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетіндегі ұқсас шығармалардың (өлең, әңгіме, лирика) сюжетін, оның элементтерінің тақырыпты ашудағы ролін мұғалімнің көмегімен салыстыру
2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	2.2.12.1 кейіпкерлердің іс-әрекетіне, мінез-құлқына өз пікірін білдіру	3.2.12.1 кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен дәлелдер келтіріп бағалау	4.2.12.1 кейіпкердің/кейіпкерлердің іс-әрекетін, мінез-құлқын өзінің өмірлік тәжірибесімен салыстырып бағалау

3) жазылым:

7-кесте

Бөлімше (дағды)	Оқыту мақсаттары
	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Мәтін түрлерін құрастырып жазу	2.3.1.1 мұғалім көмегімен заттық/ сюжетті сурет негізінде  әңгімелеу және сипаттау мәтіндерін құрастырып жазу	3.3.1.1 жоспар/сызба бойынша әңгімелеу мәтінін, салыстыра сипаттау және пайымдау мәтінін түрлі көмекші сөздер арқылы құрастырып жазу	4.3.1.1 берілген тақырыпта әңгімелеу, сипаттау және пайымдау элементтері бар мәтін құрастырып жазу
3.2 Түрлі стильде мәтін жазу	2.3.2.1 үлгі бойынша қарапайым хабарландыру, хабарлама және ас әзірлеу рецептісін жазу	3.3.2.1 өзіндік іс-әрекеті баяндалған күнделік және өмірбаян жазу	4.3.2.1 белгілі бір стильде мәтін (мақала, мінездеме) жазу үшін қажетті сөздерді дұрыс таңдау
3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	2.3.3.1 мұғалімнің көмегімен мәтіндегі тірек сөздер/сөз тіркестері негізінде мәтінді бөлімдерге бөлу және жоспар құру	3.3.3.1 мұғалім көмегімен мәтінді логикалық бөліктерге бөліп, жоспар құру (хабарлы сөйлем түрінде)	4.3.3.1 мәтінді  бөлімдерге бөліп жоспар құру (атаулы сөйлем түрінде)
3.4 Оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу	2.3.4.1 мұғалімнің көмегімен оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша тірек сөздерді қолданып шағын мәтін жазу	3.3.4.1 оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар мазмұнын  өз бетінше жазу	4.3.4.1 оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар мазмұнын өзіндік пікір қоса отырып   жазу
3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну	2.3.5.1 мұғалімнің көмегімен сөз, суреттер қолданып қарапайым постер құрастыру	3.3.5.1 мұғалімнің көмегімен сызба, график, кесте, фотосуреттер қолданып  мәтін (хат, шақыру, нұсқаулық, презентация) құрастыру	4.3.5.1 мәтінді (жаңалық, сұхбат, жарнама, презентация, ) сызба, график, кесте, фотосурет және  диаграммалар түрінде рәсімдеп  жазу/компьютерде теру
3.6 Қатені табу және түзету	2.3.6.1 мұғалімнің көмегімен дұрыс құрылмаған сөйлемді және орфографиялық, пунктуациялық қателерді табу, қайта түзетіп жазу	3.3.6.1 мұғалімнің көмегімен сөздіктер мен анықтамалықтарды қолдана отырып,  жіберілген қателерді табу және түзету	4.3.6.1мұғалімінің көмегімен грамматикалық,  стилдік қателерді анықтайды және түзетеді,  өз бетінше орфографиялық және пунктуациялық нормаларға сәйкес өз жұмысын редакциялайды.
3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	2.3.7.1 бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап, оларды  байланыстырып көлбеу және таза жазу	3.3.7.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі жазу, жазу қарқынын жеделдету	4.3.7.1 каллиграфиялық нормаларды сақтау,  жазу техникасын жетілдіру және таза жазу
3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау	2.3.8.1 сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажырату және сәйкес тыныс белгілерін қолдану (нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі)	3.3.8.1 сөйлем түрлерін (жай және құрмалас) ажырату, құрастыру және тыныс белгілерін қою (мұғалім көмегімен)	4.3.8.1 сөйлем түрлерін (жай және құрмалас) құрастыру және тыныс белгілерін қою
	2.3.8.2 бастауыш пен баяндауыштың арасында сызықша қойылатын жағдайды білу және қолдану	3.3.8.2 сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің тыныс белгісін  дұрыс қою (үтір, қос нүкте)	4.3.8.2 қаратпа, қыстырма сөздердің  тыныс белгілерін дұрыс қою
			4.3.8.3 диалогтің тыныс белгілерін қолдану

51.        Тілдік нормалардың қолданысы:

8-кесте

Бөлімше (дағды)	Оқыту мақсаттары
	2-сынып	3-сынып	4-сынып
4.1 Орфографиялық, орфоэпиялық нормаларды сақтау	2.4.1.1 я, ю әріптерінің емлесін сақтап жазу	3.4.1.1 э, ф, в, ц әріптері бар сөздерді сауатты жазу	4.4.1.1 сөзге қосымшалар жалғау кезінде дыбыс үндестігін ескеріп қолдану
	2.4.1.2 «у», «и, й» әріптерінің емлесін сақтап жазу	3.4.1.2 түбір сөздегі ы, і-нің дауысты дыбыстан басталатын қосымша жалғанған кездегі өзгерісін сақтап жазу	4.4.1.2 сөзге қосымшалар жалғау кезінде буын үндестігін ескеріп қолдану
	2.4.1.3 дауыссыз п-б, қ-ғ,  к-г дыбыстарының емлесін қолдану	3.4.1.3  ч, щ  әріптері бар сөздерді сауатты жазу	4.4.1.3 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді анықтап жазу
	2. 4.1.4 дауыссыз л, р, ң  дыбыстарының емлесін сақтап жазу	3.4.1.4 х, һ әріптері бар сөздерді сауатты жазу
	2.4.1.5 у, й,ң  дыбыстары екі дауыстының ортасында келген жағдайда тасымалдау
4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	2.4.2.1 мұғалімнің көмегімен түбір және туынды сөздерді ажырату	3.4.2.1 негізгі түбірге жұрнақтар жалғау арқылы туынды сөз жасау, түбірлес сөздердің мағынасын ажырату	4.4.2.1 күрделі сөздердің түрлерін  ажырата алу (біріккен сөз, қос сөз, қысқарған сөз)
	2.4.2.2 көптік жалғауларын дұрыс қолдану	3.4.2.2 жіктік жалғауларының қолданысын білу	4.4.2.2 бірігу, қосарлану, тіркесу  жолымен туынды сөздер жасау
	2.4.2.3 сөз таптарын (зат есім, сын есім, сан есім, етістік)  ажырату	3.4.2.3 сөйлемнен сөз таптарын (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) табу	4.4.2.3 зат есімді септеу, тәуелдеу емлесін білу
	2.4.2.4 зат есімнің жалпы және жалқы түрлерін ажырату, жалқы есімнің жазылу емлесін сақтау	3.4.2.4 негізгі, туынды зат есім/сын есім/етістікті анықтау	4.4.2.4 жіктеу есімдіктерін септей алу
	2.4.2.5 дара және күрделі зат есім/сын есім/сан есім/ етістікті ажырату	3.4.2.5 болымды және болымсыз етістіктерді анықтау	4.4.2.5 үстеуді мағынасына қарай ажырату, етістікпен байланыстырып, сөйлемде қолдану
		3.4.2.6 есептік және реттік сан есімдерді анықтау	4.4.2.6 сөз таптарының сөйлемдегі қызметін анықтау
			4.4.2.7 сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстыратын шылауларды (және, себебі, мен, пен) қолдану
			4.4.2.8 сөйлемде одағай, еліктеуіш сөздерді ажырату және қолдану
			4.4.2.9 етістікті тиісті шақта (өткен шақ, келер шақ, осы шақ) қолдану
4.4 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	2.4.5.1 бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап, оларды  байланыстырып көлбеу және таза жазу	3.4.5.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және таза жазу	4.4.5.1 каллиграфиялық нормаларды сақтау және  жазу техникасын жетілдіру және таза жазу

52.   Ұзақ мерзімді жоспар:

1) 2-сынып:

9-кесте

Ортақ тақырып	Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрі)		Бөлімше (дағды)	Оқу мақсаттары*
1- тоқсан
1. Өзім туралы 2. Менің отбасым және достарым	Тыңдалым және айтылым		1.1 Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну	2.1.1.1 тыңдалған  материалдың мазмұны бойынша сұрақтар құрастыру, қойылған  сұрақтарға жауап беру
			1.4 Тыңдарманның назарын аудару	2.1.4.1 сөйлеу барысында интонация элементтерін, қимыл мен ым-ишараны қолдану
			1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	2.1.3.1 сөздер мен сөз тіркестерін түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
			1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	2.1.5.1 мұғалімнің көмегімен берілген тақырып пен тірек сөздер арқылы әңгіме құрастыру
	Оқылым		2.1 Оқу дағдысын қолдану	2.2.1.1 мәтінді дұрыс оқу, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, мәтіннің негізгі ойы мен бөліктерін анықтай отырып оқу
			2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	2.2.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннің тақырыбын және автордың не айтқысы келгенін анықтау
			2.6 Мәтінді мазмұндау	2.2.6.1 мәтінді сұрақтардың/тірек сөздердің/жоспардың/иллюстрацияның көмегімен  мазмұндау
			2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	2.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша мұғалім көмегімен қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
			2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	2.2.10.1 анықтамалық/ сөздік/энциклопедиялардан берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
			2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	2.2.12.1 кейіпкерлердің  іс-әрекетіне, мінез-құлқына өз пікірін білдіру
	Жазылым		3.1 Мәтін түрлерін құрастырып жазу	2.3.1.1 мұғалім көмегімен заттық және сюжетті сурет арқылы әңгімелеу және сипаттау мәтіндерін құрастырып жазу
			3.4 Оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу	2.3.4.1 мұғалімнің көмегімен оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша тірек сөздерді қолданып мазмұндама жазу
			3.6 Қатені табу және түзету	2.3.6.1 мұғалімнің көмегімен дұрыс құрылмаған сөйлемді және орфографиялық, пунктуациялық қателерін (нүкте, леп белгісі, сұрақ белгісі) табу, қайта түзетіп жазу
			3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	2.3.7.1 бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап, оларды  байланыстырып көлбеу және таза жазу
			3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау	2.3.8.1 сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажырату және сәйкес тыныс белгілерін қолдану (нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі)
	Тілдік нормалардың қолданысы		4.1 Орфографиялық, орфоэпиялық нормаларды сақтау	2.4.1.1 я, ю әріптерінің емлесін сақтап жазу
				2.4.1.2 «у», «и, й» әріптерінің емлесін сақтап жазу
				2.4.1.3 дауыссыз п-б, қ-ғ,  к-г дыбыстарының емлесін қолдану
				2. 4.1.4 дауыссыз л, р, ң  дыбыстарының емлесін сақтап жазу
				2.4.1.5 у, й,ң  дыбыстары екі дауыстының ортасында келген жағдайда тасымалдау
2- тоқсан
3.  Менің мектебім 4. Менің туған өлкем		Тыңдалым және айтылым	1.2 Оқиғаны болжау	2.1.2.1 мұғалімнің көмегімен тақырыбы және бірінші азат жол бойынша оқиғаның жалғасын болжау
			1.4 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	2.1.4.1 сөздер мен сөз тіркестерін түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
			1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	2.1.6.1 аудио –бейнежазба мазмұны туралы өз ойын (ұнайды/ұнамайды, себебі..., пайдалы немесе пайдасыз болды...)  білдіру
			1.7 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту	2.1.7.1 сөз ішінде дауысты дыбыстардың өзара үндесуін сақтап айту (бүгін-бүгүн, түтін - түтүн, көсеу – көсөу)
		Оқылым	2.1 Оқу  дағдысын  қолдану	2.2.1.1 мәтінді дұрыс оқу, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, мәтіннің негізгі ойы мен бөліктерін анықтай отырып оқу
			2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	2.2.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннің тақырыбын және автордың не айтқысы келгенін анықтау
			2.4 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну	2.2.4.1 синоним, антоним, омоним сөздерді ажырату және мағынасын түсіну, сөйлеу барысында қолдану
			2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	2.2.5.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы көркемдегіш құралдарды (салыстыру, кейіптеу) табу
			2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	2.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша мұғалім көмегімен қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
			2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	2.2.10.1 анықтамалық/сөздік/ энциклопедиялардан берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
			2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	2.2.12.1 кейіпкерлердің  іс-әрекетіне, мінез-құлқына өз пікірін білдіру
		Жазылым	3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	2.3.3.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннен тірек сөздер/сөз тіркестерді тауып, мәтінді бөлімдерге бөлу және жоспар құру
			3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну	2.3.5.1 мұғалімнің көмегімен сөз, суреттер қолданып, қарапайым постер құрастыру
			3.6 Қатені табу және түзету	2.3.6.1 мұғалімнің көмегімен дұрыс құрылмаған сөйлемді және орфографиялық, пунктуациялық қателерін табу, қайта түзетіп жазу
			3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	2.3.7.1 бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап, оларды  байланыстырып көлбеу және таза жазу
3- тоқсан
5.  Дені саудың – жаны сау 6. Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті		Тыңдалым және айтылым	1.1 Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну	2.1.1.1 тыңдалған материалдың мазмұны бойынша сұрақтар құру, қойылған  сұрақтарға жауап беру
			1.2 Оқиғаны болжау	2.1.2.1 мұғалімнің көмегімен тақырыбы және бірінші азат жол бойынша оқиғаның жалғасын болжау
			1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	2.1.3.1 сөздер мен сөз тіркестерін түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
			1.5 Тыңдарманның назарын аудару	2.1.5.1 сөйлеу барысында интонация элементтерін, қимыл мен ым-ишараны қолдану
			1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	2.1.6.1 аудио –бейнежазба мазмұны туралы өз ойын (ұнайды/ұнамайды, себебі..., пайдалы немесе пайдасыз болды...)  білдіру
		Оқылым	2.1 Оқу  дағдысын қолдану	2.2.1.1 мәтінді дұрыс оқу, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, мәтіннің негізгі ойы мен бөліктерін анықтай отырып оқу
			2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	2.2.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннің тақырыбын және автордың не айтқысы келгенін анықтау
			2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	2.2.5.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы көркемдегіш құралдарды (салыстыру, кейіптеу) табу
			2.6 Мәтінді мазмұндау	2.2.6.1 мәтінді сұрақтардың/тірек сөздердің/жоспардың/иллюстрацияның көмегімен  мазмұндау
			2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	2.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша мұғалім көмегімен қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
			2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	2.2.8.1 мақал-мәтел, ертегі, тұрмыс-салт жырлары, әңгіме, өлеңдерді жанрына қарай ажырату
			2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	2.2.10.1 анықтамалық/ сөздік/энциклопедиялардан берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
			2.11 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау	2.2.11.1 мұғалімнің көмегімен түрлі жанрдағы (ертегі, әңгіме, өлең) және стильдегі (көркем және бейкөркем) мәтіндердің айырмашылықтарын табу
			2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	2.2.12.1 кейіпкерлердің іс-әрекетіне, мінез-құлқына өз пікірін білдіру
		Жазылым	3.2 Түрлі стильде мәтін жазу	2.3.2.1 үлгі бойынша қарапайым хабарландыру, хабарлама және ас әзірлеу рецептісін жазу
			3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	2.3.3.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннен тірек сөздер/сөз тіркестерді тауып, мәтінді бөлімдерге бөлу және жоспар құру
			3.6 Қатені табу және түзету	2.3.6.1 мұғалімнің көмегімен дұрыс құрылмаған сөйлемді және орфографиялық, пунктуациялық қателерін (нүкте, леп белгісі, сұрақ белгісі) табу, қайта түзетіп жазу
			3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	2.3.7.1 бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап, оларды байланыстырып көлбеу және таза жазу
			3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау	2.3.8.2 бастауыш пен баяндауыштың арасында сызықша қойылатын жағдайды білу және қолдану
		Тілдік нормалардың қолданысы	4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	2.4.2.1 мұғалімнің көмегімен түбір және туынды сөздерді ажырату
				2.4.2.2 көптік жалғауларын дұрыс қолдану
				2.4.2.3 сөз таптарын (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) ажырату
				2.4.2.4 зат есімнің жалпы және жалқы түрлерін ажырату, жалқы есімнің жазылу емлесін сақтау
				2.4.2.5 дара және күрделі зат есім/сын есім/сан есім/ етістікті ажырату
ІҮ тоқсан
7. Қоршаған орта 8. Саяхат		Тыңдалым және айтылым	1.2 Оқиғаны  болжау	2.1.2.1 мұғалімнің көмегімен тақырыбы және бірінші азат жол бойынша оқиғаның жалғасын болжау
			1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	2.1.3.1 сөздер мен сөз тіркестерін түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
			1.4 Тыңдарманның назарын аудару	2.1.4.1 сөйлеу барысында интонация элементтерін, қимыл мен ым-ишараны қолдану
			1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	2.1.5.1 мұғалімнің көмегімен берілген тақырып пен тірек сөздер арқылы әңгіме құрастыру
			1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	2.1.6.1 аудио –бейнежазба мазмұны туралы өз ойын (ұнайды/ұнамайды, себебі..., пайдалы немесе пайдасыз болды...)  білдіру
		Оқылым	2.1 Оқу дағдысын қолдану	2.2.1.1 мәтінді дұрыс оқу, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, мәтіннің негізгі ойы мен бөліктерін анықтай отырып оқу
			2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	2.2.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннің тақырыбын және автордың не айтқысы келгенін анықтау
			2.3 Мәтін түрлері мен құрылымдық бөліктерін анықтау	2.2.3.1 сұрақ қою арқылы (не істеді? қандай? неліктен?) мәтін түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, пайымдау) және құрылымдық бөліктерін (басы, негізгі бөлім, соңы) анықтау
			2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	2.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша мұғалім көмегімен қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
			2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	2.2.8.1 мақал-мәтел, ертегі, тұрмыс-салт жырлары, әңгіме, өлеңдерді жанрына қарай ажырату
			2.9 Шығарманың композициясын анықтау	2.2.9.1 мұғалімнің көмегімен көркем шығармадағы оқиғаның басталуы, дамуы мен аяқталуын анықтау
			2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	2.2.10.1 анықтамалық/ сөздік/ энциклопедиялардан берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
			2.12. Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	2.2.12.1 кейіпкерлердің  іс-әрекетіне, мінез-құлқына өз пікірін білдіру
		Жазылым	3.2 Түрлі стильде мәтін жазу	2.3.2.1 үлгі бойынша қарапайым хабарландыру, хабарлама және ас әзірлеу рецептісін жазу
			3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	2.3.3.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннен тірек сөздер/сөз тіркестерді тауып, мәтінді бөлімдерге бөлу және жоспар құру
			3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну	2.3.5.1 мұғалімнің көмегімен сөз, суреттер қолданып, қарапайым постер құрастыру
			3.6 Қатені табу және түзету	2.3.6.1 мұғалімнің көмегімен дұрыс құрылмаған сөйлемді және орфографиялық, пунктуациялық қателерін (нүкте, леп белгісі, сұрақ белгісі) табу, қайта түзетіп жазу
			3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	2.3.7.1 бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап, оларды  байланыстырып көлбеу және таза жазу
			3.8  Пунктуациялық нормаларды сақтау	2.3.8.2 бастауыш пен баяндауыштың арасында сызықша қойылатын жағдайды білу және қолдану
		Тілдік нормалардың қолданысы	4.1 Орфографиялық, орфоэпиялық нормаларды сақтау	2.4.1.3 дауыссыз п-б, қ-ғ,  к-г дыбыстарының емлесін қолдану
				2. 4.1.4 дауыссыз л, р, ң  дыбыстарының емлесін сақтап жазу
			4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	2.4.2.1 мұғалімнің көмегімен түбір және туынды сөздерді ажырату
				2.4.2.5 дара және күрделі зат есім/сын есім/сан есім/ етістікті ажырату

2) 3-сынып:

10-кесте

Ортақ тақырып	Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрі)	Бөлімше (дағды)	Оқу мақсаттары*
І тоқсан
1.Тірі табиғат 2.Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен (жарық пен қараңғы)	Тыңдалым және айтылым	1.1 Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну	3.1.1.1 тыңдаған материалдың мазмұнын ретімен толық/жоспар бойынша  мазмұндау
		1.2 Оқиғаны болжау	3.1.2.1 шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне және құбылыстар мен оқиғаларға сүйеніп сюжеттің дамуын болжау
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	3.1.3.1 сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	3.1.5.1 берілген тақырып бойынша тірек сөздер мен жоспарды пайдалана отырып, әңгіме құрастыру
	Оқылым	2.1 Оқу дағдысын қолдану	3.2.1.1 мәтінді түсініп оқу,  мәнерлеп оқу, шапшаң оқу, қажетті ақпаратты тауып оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды анықтау	3.2.2.1 мәтіннің тақырыбын анықтау және мұғалімнің көмегімен негізгі ойды білдіріп тұрған мәтін бөлігін/сөйлемді табу
		2.3 Мәтін түрлері мен құрылымдық бөліктерін анықтау	3.2.3.1 мұғалімнің көмегімен әңгімелеу, сипаттау, пайымдау мәтін түрлерін және құрылымдық бөліктерін анықтау
		2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	3.2.5.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) табу
		2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	3.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
		2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	3.2.8.1 жұмбақ, мысал, нақыл сөз, аңыз, батаны жанрына қарай ажырату
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	3.2.10.1 түрлі дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, карта) берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	3.2.12.1 кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен дәлелдер келтіріп бағалау
	Жазылым	3.1 Мәтін түрлерін құрастырып жазу	3.3.1.1 жоспар/сызба бойынша әңгімелеу мәтінін, салыстыра сипаттау және пайымдау мәтінін түрлі көмекші сөздер арқылы құрастырып жазу
		3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	3.3.3.1 мұғалім көмегімен оқылған шығарманы логикалық бөліктерге бөліп, жазатын жұмысының жоспарын құру (хабарлы сөйлем түрінде)
		3.6 Қатені табу және түзету	3.3.6.1 мұғалімнің көмегімен сөздіктер мен анықтамалықтарды қолдана отырып,  жіберілген қателерді табу және түзету
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	3.3.7.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі жазу, жазу қарқынын жеделдету
		3.8  Пунктуациялық нормаларды сақтау	3.3.8.1 сөйлем түрлерін (жай және құрмалас) ажырату, құрастыру және тыныс белгілерін қою (мұғалім көмегімен) 3.8.3.2 сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің тыныс белгісін  дұрыс қою
	Тілдік нормалардың қолданысы	4.1 Орфографиялық, орфоэпиялық нормаларды сақтау	3.4.1.1 э, ф, в, ц әріптері бар сөздерді сауатты жазу
			3.4.1.3  ч, щ  әріптері бар сөздерді сауатты жазу
			3.4.1.4 х, һ әріптері бар сөздерді сауатты жазу
ІІ тоқсан
3.Уақыт 4.Сәулет	Тыңдалым және айтылым	1.2 Оқиғаны болжау	3.1.2.1 шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне және құбылыстар мен оқиғаларға сүйеніп, сюжеттің дамуын болжау
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	3.1.3.1 сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару	3.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) , қаратпа сөздерді қолдану/тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Басқа пікірлер бар ма?)
		1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	3.1.6.1 аудио –бейнежазба мазмұны  бойынша эмоцианалды-бейнелі лексиканы, интонацияны, дауыс күшін қолданып өз ойын білдіру
		1.7 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту	3.1.7.1 сөз ішінде шектес дауыссыз дыбыстардың өзара үндесуін сақтап айту (сенбі – сембі, Жангүл –Жаңгүл)
	Оқылым	2.1 Оқу дағдысын  қолдану	3.2.1.1 мәтінді түсініп оқу, мәнерлеп оқу, шапшаң оқу қажетті ақпаратты тауып оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	3.2.2.1 мәтіннің тақырыбын анықтау және мұғалімнің көмегімен негізгі ойды білдіріп тұрған мәтін бөлігін/сөйлемді табу
		2.3 Мәтін түрлері мен құрылымдық бөліктерін анықтау	3.2.3.1 мұғалімнің көмегімен әңгімелеу, сипаттау, пайымдау мәтін түрлерін және құрылымдық бөліктерін анықтау
		2.4 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну	3.2.4.1 тура және ауыспалы мағыналы сөздердің мағынасын түсіну және сөйлеу барысында қолдану
		2.6 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	3.2.6.1 мәтін мазмұны бойынша қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	3.2.10.1 түрлі дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, карта) берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	3.2.12.1 кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен дәлелдер келтіріп бағалау
	Жазылым	3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	3.3.3.1 мұғалім көмегімен оқылған шығарманы логикалық бөліктерге бөліп, жазатын жұмысының жоспарын құру (хабарлы сөйлем түрінде)
		3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну	3.3.5.1 мұғалімнің көмегімен сызба, график, кесте, фотосуреттермен   мәтін (хат, шақыру, нұсқаулық, презентация) құрастыру
		3.6 Қатені табу және түзету	3.3.6.1 мұғалімнің көмегімен сөздіктер мен анықтамалықтарды қолдана отырып,  жіберілген қателерді табу және түзету
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	3.3.7.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі жазу, жазу қарқынын жеделдету
		3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау	3.3.8.2 сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің тыныс белгісін  дұрыс қою
	Тілдік нормалардың қолданысы	4.1 Орфографиялық, орфоэпиялық нормаларды сақтау	3.4.1.2 түбір сөздегі ы, і-нің дауысты дыбыстан басталатын қосымша жалғанған кездегі өзгерісін сақтап жазу
		4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	3.4.2.1 негізгі түбірге жұрнақтар жалғау арқылы туынды сөз жасау, түбірлес сөздердің мағынасын ажырату
ІІІ тоқсан
5.Өнер 6.Атақты тұлғалар	Тыңдалым және айтылым	1.2 Оқиғаны болжау	3.1.2.1 шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне және құбылыстар мен оқиғаларға сүйеніп сюжеттің дамуын болжау
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	3.1.3.1 сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару	3.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) , қаратпа сөздерді қолдану/тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Басқа пікірлер бар ма? )
		1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	3.1.5.1 берілген тақырып бойынша тірек сөздер мен жоспарды пайдалана отырып, әңгіме құрастыру
		1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	3.1.6.1 аудио –бейнежазба мазмұны  бойынша эмоцианалды-бейнелі лексиканы, интонацияны, дауыс күшін  қолданып  өз ойын білдіру
	Оқылым	2.1 Оқу дағдысынқолдану	3.2.1.1 мәтінді түсініп оқу, мәнерлеп оқу, шапшаң оқу, қажетті ақпаратты тауып оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	3.2.2.1 мәтіннің тақырыбын анықтау және мұғалімнің көмегімен негізгі ойды білдіріп тұрған мәтін бөлігін/сөйлемді табу
		2.4 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну	3.2.4.1 тура және ауыспалы мағыналы сөздердің мағынасын түсіну және сөйлеу барысында қолдану
		2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	3.2.5.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) табу
		2.6 Мәтінді мазмұндау	3.2.6.1 оқиғаның ой желісін сақтай отырып, мәтінді толық баяндау
		2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	3.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
		2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	3.2.8.1 жұмбақ, мысал, нақыл сөз, аңыз, батаны жанрына қарай ажырату
		2.9 Шығарманың композициясын анықтау	3.2.9.1 көркем шығармадағы оқиғаның басталуы, дамуы мен аяқталуын анықтау
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	3.2.10.1 түрлі дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, карта) берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
		2.11 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау	3.2.11.1 ұқсас тақырыпта берілген түрлі стильдегі мәтіндерді мұғалімнің көмегімен салыстырып айырмашылықтарын табу
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	3.2.12.1 кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен дәлелдер келтіріп бағалау
	Жазылым	3.2 Түрлі стильде мәтін жазу	3.3.2.1 өзіндік іс-әрекеті баяндалған күнделік және өмірбаян жазу
		3.4 Оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу	3.3.4.1 оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша есімдік, көмекші сөздерді пайдаланып мазмұндама жазу
		3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну	3.3.5.1 мұғалімнің көмегімен сызба, график, кесте, фотосуреттермен   мәтін (хат, шақыру, нұсқаулық, презентация) құрастыру
		3.6 Қатені табу және түзету	3.3.6.1 мұғалімнің көмегімен сөздіктер мен анықтамалықтарды қолдана отырып,  жіберілген қателерді табу және түзету
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	3.3.7.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі жазу, жазу қарқынын жеделдету
	Тілдік нормалардың қолданысы	4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	3.4.2.2 жіктік жалғауларының қолданысын білу
			3.4.2.3 сөйлемнен сөз таптарын (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) табу
			3.4.2.4 негізгі, туынды зат есім/сын есім/етістікті анықтау
			3.4.2.5 болымды және болымсыз етістіктерді анықтау
			3.4.2.6 есептік және реттік сан есімдерді анықтау
ІҮ тоқсан
7.Су – тіршілік  көзі 8.Демалыс мәдениеті. Мерекелер	Тыңдалым және айтылым	1.1 Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну	3.1.1.1 тыңдаған шығарманың мазмұнын ретімен толық/жоспар бойынша  мазмұндау
		1.2 Оқиғаны болжау	3.1.2.1 шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне және құбылыстар мен оқиғаларға сүйеніп сюжеттің дамуын болжау
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	3.1.3.1 сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару	3.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) , қаратпа сөздерді қолдану/тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Басқа пікірлер бар ма?)
		1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	3.1.5.1 берілген тақырып бойынша тірек сөздер мен жоспарды пайдалана отырып, әңгіме құрастыру
		1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	3.1.6.1 аудио –бейнежазба мазмұны  бойынша эмоцианалды-бейнелі лексиканы, интонацияны, дауыс күшін  қолданып  өз ойын білдіру
	Оқылым	2.1 Оқу  дағдысын қолдану	3.2.1.1 мәтінді түсініп оқу, мәнерлеп оқу, шапшаң оқу қажетті ақпаратты тауып оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	3.2.2.1 мәтіннің тақырыбын анықтау және мұғалімнің көмегімен негізгі ойды білдіріп тұрған мәтін бөлігін/сөйлемді табу
		2.4 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну	3.2.4.1 тура және ауыспалы мағыналы сөздердің мағынасын түсіну және сөйлеу барысында қолдану
		2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	3.2.5.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) табу
		2.6 Мәтінді мазмұндау	3.2.6.1 оқиғаның ой желісін сақтай отырып, мәтінді толық баяндау
		2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	3.2.7.1 мәтін мазмұны бойынша қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою
		2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	3.2.8.1 жұмбақ, мысал, нақыл сөз, аңыз, батаны жанрына қарай ажырату
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	3.2.10.1 түрлі дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, карта) берілген тақырып/сұрақ бойынша ақпаратты табу
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	3.2.12.1 кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен дәлелдер келтіріп бағалау
	Жазылым	3.2 Түрлі стильде мәтін жазу	3.3.2.1 өзіндік іс-әрекеті баяндалған күнделік және өмірбаян жазу
		3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	3.3.3.1 мұғалім көмегімен оқылған шығарманы логикалық бөліктерге бөліп, жазатын жұмысының жоспарын құру (хабарлы сөйлем түрінде)
		3.4Оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу	3.3.4.1 оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша есімдік, көмекші сөздерді пайдаланып мазмұндама жазу
		3.6 Қатені табу және түзету	3.3.6.1 мұғалімнің көмегімен сөздіктер мен анықтамалықтарды қолдана отырып,  жіберілген қателерді табу және түзету
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	3.3.7.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі жазу, жазу қарқынын жеделдету
		3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау	3.3.8.2 сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің тыныс белгісін  дұрыс қою

3) 4-сынып:

11-кесте

Ортақ тақырып	Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрі)	Бөлімше (дағды)	Оқу мақсаттары*
І тоқсан
1. Менің Отаным – Қазақстан 2. Адами құндылықтар	Тыңдалым және айтылым	1.1 Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну	4.1.1.1 мәтінді  толық/қысқа  ой желісін сақтай отырып баяндау
		1.2 Оқиғаны болжау	4.1.2.1 шығарманың тақырыбы және қорытынды бөлімі арқылы сюжеттің дамуын болжау және болжамын негіздеу
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	4.1.3.1 өз ойын жүйелі жеткізуде сөздік қорын тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару	4.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) және тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Сіздің көзқарасыңыз қандай? )
		1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	4.1.5.1 көрнекілік немесе өз жоспары бойынша әңгіме құрастыру
		1.7 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту	4.1.7.1 сөз ішіндегі және сөз бен сөздің арасындағы буын және дыбыс үндестігін сақтап сөйлеу
	Оқылым	2.1 Оқу дағдысын қолдану	4.2.1.1 мәтінді түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу, сызба мен диаграммаларды оқу, өз көзқарасын білдіру мақсатында оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	4.2.2.1 негізгі ойды тұжырымдау және оны мәтін атауы ретінде қою
		2.3 Мәтін түрлері мен құрылымдық бөліктерін анықтау	4.2.3.1 мұғалімнің көмегімен әңгімелеу, сипаттау, пайымдау мәтін түрлерін және құрылымдық бөліктерін анықтау
		2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	4.2.7.1 мәтіндегі оқиғаны/кейіпкерлер іс әрекетін бағалауға негізделген сұрақтар қою
		2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	4.2.8.1 аңыз, шешендік сөз, батырлар жыры,  фантастикалық әңгімелерді жанрына қарай ажырату
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	4.2.10.1 қажетті ақпаратты дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, диаграмма) табу және қорытындылау
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	4.2.12.1 кейіпкердің/кейіпкерлердің іс-әрекетін, мінез-құлқын өзінің өмірлік тәжірибесімен салыстырып бағалау
	Жазылым	3.1 Мәтін түрлерін құрастырып жазу	4.3.1.1 берілген тақырыпта әңгімелеу, сипаттау және пайымдау элементтері бар мәтін құрастырып жазу
		3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	4.3.3.1 түрлі оқиғалар және оқыған мәтіні бойынша бөлімдерге бөліп жоспар құру (атаулы сөйлем түрінде)
		3.4Оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу	4.3.4.1 оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу
		3.6 Қатені табу және түзету	4.3.6.1 орфографиялық және пунктуациялық нормаларға сәйкес өз жұмысын редакциялайды және түзетеді
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	4.3.7.1 каллиграфиялық нормаларды сақтау және  жазу техникасын жетілдіру және таза жазу
		3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау	4.3.8.1 сөйлем түрлерін (жай және құрмалас) құрастыру және тыныс белгілерін қою
			4.3.8.2 қаратпа, қыстырма сөздердің  тыныс белгілерін дұрыс қою
	Тілдік нормалардың қолданысы	4.1 Орфографиялық, орфоэпиялық нормаларды сақтау	4.4.1.1 сөзге қосымшалар жалғау кезінде дыбыс үндестігін ескеріп қолдану
			4.4.1.2 сөзге қосымшалар жалғау кезінде буын үндестігін ескеріп қолдану 4.4.1.3 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді анықтап жазу
ІІ тоқсан
3. Мәдени мұра 4. Мамандықтар әлемі	Тыңдалым және айтылым	1.2 Оқиғаны болжау	4.1.2.1 шығарманың тақырыбы және қорытынды бөлімі арқылы сюжеттің дамуын болжау және болжамын негіздеу
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	4.1.3.1 өз ойын жүйелі жеткізуде сөздік қорын тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару	4.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) және қыстырма, одағай сөздерді қолдану, тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Сіздің көзқарасыңыз қандай? )
		1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	4.1.5.1 көрнекілік немесе өз жоспары бойынша әңгіме құрастыру
		1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	4.1.6.1 аудио-бейнежазба мазмұны  бойынша  өз ойын  өмірлік тәжірибесі немесе өзге шығармадағы ұқсас оқиғалармен салыстыра отырып білдіру
	Оқылым	2.1 Оқу түрлерін қолдану	4.2.1.1 мәтінді түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу, сызба мен диаграммаларды оқу, өз көзқарасын білдіру мақсатында оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	4.2.2.1 негізгі ойды тұжырымдау және оны мәтін атауы ретінде қою
		2.4 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну	4.2.4.1 контексте тұрақты сөз тіркестері мен көп мағыналы сөздерді ажырата білу, мағынасын түсіну, сөйлеу барысында қолдану
		2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	4.2.51 шығармадан әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, кейіптеу, эпитет,) табу және оларды қолдану
		2.6 Мәтінді мазмұндау	4.2.6.1 мәтінді қысқа және өз сезімі мен көңіл-күйін, көзқарасын қосып әңгімелеу
		2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	4.2.8.1 аңыз, шешендік сөз, батырлар жыры,  фантастикалық әңгімелерді жанрына қарай ажырату
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	4.2.10.1 қажетті ақпаратты дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, диаграмма) табу және қорыту
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	4.2.12.1 кейіпкердің/кейіпкерлердің іс-әрекетін, мінез-құлқын өзінің өмірлік тәжірибесімен салыстырып бағалау
	Жазылым	3.2 Түрлі стильде мәтін жазу	4.3.2.1 белгілі бір стильде мәтін (мақала, мінездеме) жазу үшін қажетті сөздерді дұрыс таңдау
		3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	4.3.3.1 түрлі оқиғалар және оқыған мәтіні бойынша бөлімдерге бөліп жоспар құру (атаулы сөйлем түрінде)
		3.6 Қатені табу және түзету	4.3.6.1 орфографиялық және пунктуациялық нормаларға сәйкес өз жұмысын редакциялайды және түзетеді.
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	4.3.7.1 каллиграфиялық нормаларды сақтау және  жазу техникасын жетілдіру және таза жазу
		3.8 Пунктуациялық нормаларды сақтау	4.3.8.3 диалогтің тыныс белгілерін қолдану
	Тілдік нормалардың қолданысы	4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	4.4.2.1 күрделі сөздердің түрлерін  ажырата алу (біріккен сөз, қос сөз, қысқарған сөз)
			4.4.2.2 бірігу, қосарлану, тіркесу жолымен туынды сөздер жасау 4.4.2.6 сөз таптарының сөйлемдегі қызметін анықтау
ІІІ тоқсан
5. Табиғи құбылыстар 6. Қоршаған ортаны қорғау	Тыңдалым және айтылым	1.2 Оқиғаны болжау	4.1.2.1 шығарманың тақырыбы және қорытынды бөлімі арқылы сюжеттің дамуын болжау және болжамын негіздеу
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	4.1.3.1 өз ойын жүйелі жеткізуде сөздік қорын тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару	4.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) және қыстырма, одағай сөздерді қолдану, тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Сіздің көзқарасыңыз қандай?)
		1.5 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрастыру	4.1.5.1 көрнекілік немесе өз жоспары бойынша әңгіме құрастыру
		1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	4.1.6.1 аудио-бейнежазба мазмұны бойынша  өз ойын өмірлік тәжірибесі немесе өзге шығармадағы ұқсас оқиғалармен салыстыра отырып білдіру
	Оқылым	2.1 Оқу дағдысын қолдану	4.2.1.1 мәтінді түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу, сызба мен диаграммаларды оқу, өз көзқарасын білдіру мақсатында оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	4.2.2.1 негізгі ойды тұжырымдау және оны мәтін атауы ретінде қою
		2.3 Мәтіндегі лексикалық және синтаксистік бірліктердің қолданылуын түсіну	4.2.3.1 контексте тұрақты сөз тіркестері мен көп мағыналы сөздерді ажырата білу, мағынасын түсіну, сөйлеу барысында қолдану
		2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	4.2.5.1 шығармадан әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, кейіптеу, эпитет,) табу және оларды қолдану
		2.6 Мәтінді мазмұндау	4.2.6.1 мәтінді қысқа және өз сезімі мен көңіл-күйін, көзқарасын қосып әңгімелеу
		2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	4.2.7.1 мәтіндегі оқиғаны/кейіпкерлер іс әрекетін бағалауға негізделген сұрақтар қою
		2.8 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	4.2.8.1 аңыз, шешендік сөз, батырлар жыры,  фантастикалық әңгімелерді жанрына қарай ажырату
		2.9 Шығарманың композиясын анықтау	4.2.9.1 мұғалімнің көмегімен шығарманың композициялық құрылымын (сюжеттің басталуы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі) анықтау
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	4.2.10.1 қажетті ақпаратты дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, диаграмма) табу және қорытындылау
		2.11 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау	4.2.11.1 ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетіндегі ұқсас шығармалардың (өлең, әңгіме, лирика) сюжетін, оның элементтерінің тақырыпты ашудағы ролін мұғалімнің көмегімен салыстыру
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	4.2.12.1 кейіпкердің/кейіпкерлердің іс-әрекетін, мінез-құлқын өзінің өмірлік тәжірибесімен салыстырып бағалау
	Жазылым	3.1 Мәтін түрлерін құрастырып жазу	4.3.1.1 берілген тақырыпта әңгімелеу, сипаттау және пайымдау элементтері бар мәтін құрастырып жазу
		3.3 Мәтін бойынша жоспар құру	4.3.3.1 түрлі оқиғалар және оқыған мәтіні бойынша бөлімдерге бөліп жоспар құру(атаулы сөйлем түрінде)
		3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну	4.3.5.1 мәтін (жаңалық, сұхбат, жарнама) жазу/компьютерде теру
		3.6 Қатені табу және түзету	4.3.6.1 орфографиялық және пунктуациялық нормаларға сәйкес өз жұмысын редакциялайды және түзетеді
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	4.3.7.1 каллиграфиялық нормаларды сақтау және  жазу техникасын жетілдіру және таза жазу
	Тілдік нормалардың қолданысы	4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	4.4.2.3 зат есімді септеу, тәуелдеу емлесін білу
			4.4.2.4 жіктеу есімдіктерін септей алу
ІҮ тоқсан
7. Ғарышқа саяхат 8. Болашаққа саяхат	Тыңдалым және айтылым	1.1 Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну	4.1.1.1 мәтінді  толық/қысқа  ой желісін сақтай отырып баяндау
		1.3 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	4.1.3.1 өз ойын жүйелі жеткізуде сөздік қорын тілдік нормаларға сәйкес қолдану
		1.4 Тыңдарманның назарын аудару	4.1.4.1 интонация элементтерін, вербалды емес тілдік құралдарды (қимыл, ым-ишара) және қыстырма, одағай сөздерді қолдану, тыңдарманға бағыттап сөйлеу (Сіз қалай ойлайсыз? Сіздің көзқарасыңыз қандай? )
		1.6 Тыңдалған материал туралы өз ойын білдіру	4.1.6.1 аудио-бейнежазба мазмұны  бойынша  өз ойын  өмірлік тәжірибесі немесе өзге шығармадағы ұқсас оқиғалармен салыстыра отырып білдіру
	Оқылым	2.1 Оқу дағдысын қолдану	4.2.1.1 мәтінді түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу, сызба мен диаграммаларды оқу, өз көзқарасын білдіру мақсатында оқу
		2.2 Мәтіннің тақырыбы мен  негізгі ойды  анықтау	4.2.2.1 негізгі ойды тұжырымдау және оны мәтін атауы ретінде қою
		2.5 Әдеби көркемдегіш құралдарды қолдану	4.2.5.1 шығармадан әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, кейіптеу, эпитет,) табу және оларды қолдану
		2.6 Мәтінді мазмұндау	4.2.6.1 мәтінді қысқа және өз сезімі мен көңіл-күйін, көзқарасын қосып әңгімелеу
		2.7 Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою	4.2.7.1 мәтіндегі оқиғаны/кейіпкерлер іс әрекетін бағалауға негізделген сұрақтар қою
		2.9 Шығарманың композициясын анықтау	4.2.9.1 мұғалімнің көмегімен шығарманың композициялық құрылымын (сюжеттің басталуы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі) анықтау
		2.10 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу	4.2.10.1 қажетті ақпаратты дереккөздерден (мәтін, сөздік, сызба, кесте, диаграмма) табу және қорытындылау
		2.12 Шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау	4.2.12.1 кейіпкердің/кейіпкерлердің іс-әрекетін, мінез-құлқын өзінің өмірлік тәжірибесімен салыстырып бағалау
	Жазылым	3.2 Түрлі стильде мәтін жазу	4.3.2.1 белгілі бір стильде мәтін (мақала, мінездеме) жазу үшін қажетті сөздерді дұрыс таңдау
		3.4 Оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу	4.3.4.1 оқыған, тыңдаған және аудиовизуалды материалдар бойынша мазмұндама жазу
		3.5 Жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну	4.3.5.1 мәтін (жаңалық, сұхбат, жарнама) жазу/компьютерде теру
		3.6 Қатені табу және түзету	4.3.6.1 орфографиялық және пунктуациялық нормаларға сәйкес өз жұмысын редакциялайды және түзетеді
		3.7 Каллиграфиялық нормаларды сақтау	4.3.7.1 каллиграфиялық нормаларды сақтау және жазу техникасын жетілдіру және таза жазу
	Тілдік нормалардың қолданысы	4.2 Грамматикалық нормаларды сақтау	4.4.2.5 үстеуді мағынасына қарай ажырату, етістікпен байланыстырып, сөйлемде қолдану
			4.4.2.7 сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстыратын шылауларды (және, себебі, мен, пен) қолдану
			4.4.2.8 сөйлемде одағай, еліктеуіш сөздерді ажырату және қолдану
			4.4.2.9 етістікті тиісті шақта (өткен шақ, келер шақ, осы шақ) қолдану

53.    Сөйлеу әрекетінің түрлері  бойынша  оқыту мақсаттары  кешенді және түрлі нұсқада қолданылады.    

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы 8 сәуірдегі

№ 266 бұйрығына  1-қосымша  

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№ 115 бұйрығына  175-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбы үшін

«Сауат ашу» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы

(оқыту қазақ тілінде)

1. Түсіндірме жазба

1.   Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы                       23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

2.   Оқу бағдарламасы оқушылардың жас ерекшеліктерінің танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3.   Оқу бағдарламасы оқыту процесін оқушылардың пән салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін бағыттайды.

4.   Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.

5.   Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты. 

6.   Қазіргі кезеңде оқушының өздігінен білімді игеруі үшін оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Мұндай тәсіл пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7.   Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру процесіне барлық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілікке жол бермей, ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолдану кезінде мүмкін. Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдер оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін оқушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас моделіне айналдырады.

8.   Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

9.   Әр пәннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған. Көптілді оқу ортасын құрудағы әр пәннің қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсілдер әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдер арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

10.   Пән мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу процесінде оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ: қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін алғышарттар/жағдайлар жасау керек.

11.   Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған күтілетін нәтижелері қалыптастырылған. Мазмұны тұрғысынан оқу бағдарламалары оқушыны өзін-өзі оқыту субьектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субьектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындайды.

12.   Оқу бағдарламалар білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарттылығына негізделген тәрбиелеу мен оқытудың біртұтастығы қағидатын және нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар мектепті бітіргеннен кейінгі нәтижелерін іске асыруға мүмкіндік береді.

13.   Оқу бағдарламаларының тек пәндік білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар, кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына бағыттылғаны оның ерекше өзгешелігі болып табылады. Оқыту мақсаттарының құрастырылған жүйесі:

1)  білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке дара жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдыларын дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде де, келешекте мектепті бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады. 

14.   Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау және бағалауға, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, білім құмарлылық, өзгерістерге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

15.   Нақты пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу процесінде және өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылықты дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.

16.   Кең ауқымдағы дағдылармен бірлікте жеке қасиеттердің дамуы: «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландырудың негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының тәртібі мен күнделікті іс-әрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдары болуы тиіс.

2. «Сауат ашу» пәнін оқыту мақсаты мен міндеттері

17.   «Сауат ашу» - жалпы білімнің негізін құрайтын аса маңызды пәндердің бірі. Пәнді оқу барысында оқу мен жазуға қатысты жұмыс интеграциялау арқылы жүзеге асады.

18.   «Сауат ашу» пәні – «Қазақ тілі», «Әдебиеттік оқу» пәндерінің құрамдас бөлігі, тіл және әдебиет туралы білім жүйесіне дайындық болып табылады. «Сауат ашу» пәнінің маңыздылығы – оқушылардың өмірінде жаңа пайда болған «жетекші әрекет» – оқу әрекетіне бейімдеу, тұрақты зейіні мен жадын, логикалық ойлауы мен білім алуға деген қызығушылығын қалыптастырып, ой-өрiсiн жетiлдiру, сөздік қорын молайтып, байланыстыра сөйлеуге үйрету міндеттерін жүзеге асыруында. Сонымен қатар, сөйлеу әрекетінің тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым түрлерін дамыту арқылы басқа пәндерді меңгертуге негіз болуында.

19.   «Сауат ашу» пәні оқушылардың:

1) қазақ тілі фонетикасы, лексикасы, грамматикасы мен пунктуациясы туралы  бастапқы білім негіздерін игеруіне;

2) оқу мен жазуға деген қызығушылығының оянуына;

3) айтылым, тыңдалым, жазылым және оқылым дағдыларын қалыптастыруға;

4) жұппен, топпен, ұжыммен жұмыс жасауға дағдылануына және түрлі рөлді (көшбасшы, орындаушы) орындауға үйренуіне; өз ұлтының, Қазақстанда тұрып жатқан басқа да халықтардың мәдениетіне ізгілік және құрмет сезімінің қалыптасуына негіз қалаушы пән болып табылады.

20.   «Сауат ашу» пәнінің мақсаты – айтылым, тыңдалым, жазылым және оқылым дағдыларын қалыптастыру процесі арқылы функционалды сауаттылығының негізін қалап, білім алуға  ынталы жеке тұлғаның дамуына мүмкіндік жасау.

21.   Алға қойылған осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттер шешілуі көзделеді:

1) қазақ әліпбиіндегі әріптермен (баспа және жазба түрі, бас әріп және кіші әріп) таныстыру;

2) әріптен буын, буыннан сөз, сөзден сөйлем құрап оқуға және жазуға дағдыландыру;

3) оқу дағдысы (дұрыс, мәнерлеп, шапшаң және түсініп оқу) мен жазу дағдысын (қатесіз, сауатты, таза, каллиграфия ережелерін сақтай отырып жазу) қалыптастырып, жетілдіру;

4) тілдік бірліктер (дыбыс, буын, сөз, сөйлем, мәтін) және орфография, пунктуация туралы қарапайым түсініктерді меңгерту;

5)  кітап оқуға қызығушылығын тәрбиелеу;

6) қарапайым талдау жасау тәсілдерін меңгерту арқылы салыстыру, топтастыру, жүйелеу біліктерін дамыту;

7) сөйлеу және қарым-қатынас жасау мәдениеті нормаларын сақтауға дағдыландыру;

8) сөздік қорын байыту және белсендіру, байланыстыра сөйлеу тілін дамыту;

9) ана тіліне, тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүріне деген сүйіспеншілігін арттыру арқылы рухани-адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру;

10) коммуникативтік дағдыларын (диалог барысында басқа адамның сөзін ести және тыңдай білуін, диалогке/сұхбатқа қатысуға дайын болуын, әркімнің өз көзқарасы мен пікірі болатынын түсінуін; өз пікірін айқын да дұрыс және толық жеткізе білуін) қалыптастыру;

11) алған тілдік білімі мен дағдыларын жеке қарым-қатынас тәжірибесінде, күнделікті өмірлік жағдаяттарда қолдануға үйрету;

12) оқушыны өз іс-әрекетін адамгершілік, ізгілік тұрғысынан ұйымдастыруға және жауапкершілікпен  қарауға тәрбиелеу.

22.   «Сауат ашу» пәнінде оқу және жазу жұмыстары өзара тығыз байланыста қатар жүреді:

1) оқу дағдысы жақсы қалыптасқан оқушының сауатты жазу дағдысы да соған сай қалыптасады. «Сауат ашу» пәні арқылы оқушылар қазақ тілі мен әдеби мұрасын меңгеріп, ана тілі мен туған халқының мәдениетін құрметтеуге, оқу процесінде және күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарда тілдік қарым-қатынасқа еркін түсіп, өз пікірін білдіруге дағдыланады.

3. Оқыту процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

23.   Жалпы білім беру ұйымдары (мектеп, гимназия, лицей) «білім алуды үйрету» ұстанымын негізге алады, ол ұстаным бойынша өз бетімен білім алуға ұмтылатын, ынталы, қызығушылығы жоғары, өзіне сенімді, жауапкершілігі мол және зияткерлік тұрғыдан дамыған тұлға қалыптастыру көзделеді.

24.   Оқушылардың бойында бұл қасиеттерді қалыптастыруда мұғалімдер түрлі технологиялар мен әдіс-тәсілдер қолданады деп күтіледі, олар:

1) зерттеушілік тәсілдер (оқушылар «не білемін? нені білгім келеді? нені білдім?» тұрғысынан өз әрекетін талдауға үйренеді);

2) әрекеттік тәсілдер (оқушылар оқу әрекетінде меңгерген жаңа білімінің болашақта қажеттілігін түсінеді);

3) дамыта оқыту (оқушылар өзінің іс-әрекетін жоспарлау және басқару жолын үйренеді);

4) уәждеу, қызықтыра оқыту (оқушының оқуға деген қызығушылығын арттыру үшін «оқыту үшін бағалау» арқылы қолдау жасау);

5) оқушылардың оқу әрекетін жеке, топтық және ұжымдық формада ұйымдастыру (оқушылар бірін-бірі өзара оқытуға, бірін-бірі бағалауға, пікір алмасуға үйренеді);

6) саралай оқыту (оқушыларды деңгейіне, мүмкіндігіне қарай оқыту, қалыптастырушы баға арқылы қолдау).

25.   «Сауат ашу» пәнін оқытуда қолданылатын оқыту стратегиялары мен әдістері:

1) стратегиялар: өзін-өзі басқарушылық, эксперименттік, сыни, коммуникативтік;

2) технологиялар: шағын топтағы жұмыс (командада), кейс-стади (нақты жағдаяттарды талдау), рөлдік және іскерлік ойындар, модульді оқыту;

3) әдістер: жеке оқыту, проблемалық оқыту.

26.   Басты назар білімді қолдану біліктілігіне аударылады. Оқушылардың білім алу барысындағы табыстылығы мен алдағы қадамдарын анықтау үшін оқытудың нақты мақсаттары мен жетістіктер критерийлерін алдын ала белгілеу керек.

27.   Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту. Оқу бағдарламасы мақсаттарының бірі – түрлі әлеуметтік топтармен тіл табысуға қабілетті жеке тұлғаны тәрбиелеу. Осы мақсатқа жету үшін ынталандырушы және белсенді тілдік орта құру арқылы, қажетті коммуникативтік  дағдыларды дамыту керек. Мұндай орта оқушылардың сыныптастарымен, мұғалімдерімен және көпшілікпен қарым-қатынасында қазақ тілін сауатты пайдалануына, ауызекі, жазбаша  формаларын қолдана отырып, өз пікірін еркін білдіруіне мүмкіндік туғызады.

28.   «Сауат ашу» пәнінде тыңдалым және айтылым дағдыларын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

1)      дыбыстық-буындық талдау жасау;

2)      артикуляциялық жаттығулар;

3)      мәтінді мұқият тыңдап, мазмұнын түсіну, сұрақтар қою және сұрақтарға жауап беру;

4)      тыңдалған мәтін мазмұнының желісін суреттер арқылы беру;

5)      тыңдалған мәтіннің белгілі бір үзіндісін айтып беру;

6)      мәтіннің мазмұнына қарама-қарсы пікір айту;

7)      өздеріне таныс және қызықты тақырыптар бойынша әңгімелесу;

8)      белгілі бір тақырыпта пікірталасқа қатысу;

9)      мәтіннің кейбір оқиғаларын ым-ишарамен көрсету;

10)  жұпта ым-ишара, қимыл-әрекетті пайдаланып, оқиғаны жазуға дайындалу (мысалы, «Бағытталған оқу» және «Бағытталған жазу»);

11)  таныс ертегі, әңгімені мазмұндау, өлеңдерді жатқа айту;

12)  сәлемдесу, қоштасу, кешірім сұрау, алғыс айту, өтініш жасау, таныс және таныс емес адамдармен, жақындары және достарымен, құрдастары және ересектермен, кіші балалармен қарым-қатынас жасауға байланысты рөлдік ойындар;

13)   нені сұрауға және нені сұрауға болмайтыны туралы пікір таластыру;

14)  суреттер, бейнематериалдар бойынша әңгімелеу, сипаттау;

15)  сахналау;

16)  берілген тақырып (сол сабақта өтілген әңгіме, ертегі немесе мысал) бойынша диалог (қуыршақтардың көмегімен) құрастыру.

29.   «Сауат ашу» пәнінде оқылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

1) графикалық сызба арқылы «оқу»;

2) кеспе әріптерден буын, сөз құрап оқу; 

3) мәтіннен қажетті сөйлемді немесе сөзді тауып оқу;

4) «көзбен оқы» ойыны арқылы оқу;

5) мәтіннен көркем, бейнелі сөздерді тауып оқу;

6) сөздік жұмысы (сөздің мағынасын түсіну);

7) мәнерлеп оқу;

8) рөлге бөліп оқу;

9) оқылған әңгіменің, ертегінің картасын жасау.

30.   «Сауат ашу» пәнінде жазылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

1) ақпаратты сурет және белгілер/пиктограммалар арқылы беру;

2) сөздердің дұрыс жазылуын (орфографиялық нормаларды) меңгертуге арналған тапсырмалар орындау;

3) мәтіннен сөздерді, сөйлемдерді, қысқа үзінділерді көшіріп жаздыру;

4) мәтіндегі жазылуы қиын сөздерден сөздік құрастыру;

5) сөзден сөйлемдер, сөйлемдерден мәтін құрастырып жазу;

6) шағын хат жазу;

7) есте сақтау арқылы жазу;

8) байқағаны, сүйікті істері, ойындары туралы тірек суреттермен сөйлемдер, шағын мәтін құрастырып жазу;

9) сурет бойынша жазу;

10) өзі құрастырған мәтінін мұғалімнің көмегімен тексеру.

4. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

31.   «Сауат ашу» пәнін меңгеру нәтижелері критериалды бағалауды  қолдану арқылы жүзеге асырылады.

32.   Критериалды бағалау оқыту, оқу және бағалаудың өзара тығыз байланысында негізделген. Критериалды бағалау нәтижелері білім беру процесін тиімді жоспарлау және ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

33.   Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұрады.

34.   Қалыптастырушы бағалау үздіксіз өткізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және оқу процесін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді.

35.   Жиынтық бағалау белгілі оқу мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі, оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пән бойынша тоқсандық және жылдық бағаларды қою үшін колданылады.

5. «Сауат ашу» пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

36.   «Сауат ашу» пәні бойынша оқу жүктемесі:

1-кесте

Сынып	Апталық сағат саны	Жылдық сағат саны
1	6 сағат	198 сағат

37.   Бастауыш білім беру деңгейінде оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру үшін бастауыш сынып кабинеті санитарлық-гигиеналық ережелер мен нормаларға сәйкес жабдықталуы керек.

38.   Жиһаздар сыныпта түрлі формадағы (жеке, жұптық, топтық) жұмыстар (ойын және басқа да белсенді әдістер) ұйымдастыруға мүмкіндік беретіндей жеңіл және жылжымалы болуы керек. Соған қоса, кітап сөрелеріне, оқушылардың көрме жұмыстарына арналған стенділерге және көрнекі құралдарға арнайы орындар ескерілуі тиіс.

39.    «Сауат ашу» пәнінің мазмұны:

1) «Сауат ашу» пәні – лексикалық тақырыптар негізінде оқушыларды оқу мен жазуға үйрете отырып, тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым дағдыларын қалыптастыруға арналған пән;

2) «Сауат ашу» пәні бағдарламасының мазмұны кіріктіріле (интегративті) құрастырылды;

3) «Сауат ашу» пәні үш кезеңнен тұрады: әліппеге дейінгі кезең, әліппе кезеңі, әліппеден кейінгі кезең. Сауат ашудың әліппе кезеңі І тоқсанда басталып, ІІІ тоқсанда аяқталады. Мұғалім сағат санын үш кезең бойынша сыныптағы оқушылардың оқу мақсаттарын меңгеруіне, әр кезеңнің міндеттерін жүзеге асыруына орай еркін жоспарлай алады.

40.   Әліппеге дейінгі кезеңнің міндеттері:

1) оқу әрекетіне деген қызығушылығын қалыптастыру;

2) фонематикалық есту-тыңдауын дамыту;

3) дыбыс, буын, сөз, сөйлем туралы алғашқы ұғымдары мен түсініктерін қалыптастыру;

4) сызба-модельдерді қолдана отырып, сөзге дыбыстық талдау жасау, дауысты және дауыссыз дыбыстарды ажырату, сөздерді буынға бөлу дағдыларын қалыптастыру;

5) қолдың ұсақ бұлшық еттерін дамыту (бояу, сурет салу, түрлі бағытта сызықтар жүргізу, сұлбасын салу, элементтерді жазу);

6) ойлау, есте сақтау, елестету, қабылдау қабілеттерін және тұрақты зейінін дамыту;

7) ауызша, жазбаша тілін дамыту.

41.   Әліппе кезеңінің міндеттері:

1) оқу әрекетіне деген қызығушылығын дамыту;

2) фонематикалық есту-тыңдауын дамыту;

3) дыбыстық талдау-жинақтау дағдыларын жетілдіру;

4) әліпби әріптерін меңгерту, әріптердің баспа және жазба түрлерін, бас әріп және кіші әріпті ажыратуға үйрету;

5) тіл бірліктері (дыбыс, буын, сөз, сөйлем) туралы ұғымдары мен түсініктерін кеңейту;

6) біртіндеп сөзді тұтас, дұрыс, түсініп оқуға дағдыландыру;

7) әріптерді, буындарды, сөздерді, сөйлемдерді жазуда каллиграфиялық дағдыларын қалыптастыру;

8) ауызша және жазбаша тілін дамыту арқылы сөйлеу әрекеттерін жетілдіру.

42.   Әліппеден кейінгі кезеңнің міндеттері:

1) мәтіндерді дұрыс, ырғақты оқуға дағдыландыру, «іштей оқу», түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу дағдыларын қалыптастыру;

2) тыңдау-түсіну, сөйлеу, оқу және жазу дағдыларын жетілдіру;

3) байланыстырып сөйлеуін дамыту;

4) каллиграфия нормаларын сақтай және сауатты, қатесіз жазу дағдыларын қалыптастыру.

43.   Тыңдалым және айтылым:

мұғалім мен басқа оқушылардың сөйлеуін тыңдауы, естігенінің мәнісін түсінуі, сұраққа дұрыс және нақты жауап беруі, сөз мағынасын түсінуі, сөзді жұмсалу орнына және мағынасына қарай қолдана білуі, сыныптастарымен тілдесуде сөйлеу мәдениетін сақтай отырып, өзі туралы айта алуы. Тілдік емес амалдарды (интонация, мимика, қол қимылдары, дене қимылдары) ауызша сөйлесуде қолдануы. Сюжетті суреттер бойынша әңгімелер құрастыру, ертегілер айту. Өлеңдер жаттау, санамақтар, мақалдар мен мәтелдер, жұмбақтар жаттау. Жаңылтпаштар айту арқылы артикуляциялық аппараттарын дамыту. Сөздің дыбыстық құрылымы. Дауысты дыбыстар, олардың жуан, жіңішке болып бөлінуі. Дауыссыз дыбыстар, олардың қатаң, ұяң, үнді болып жіктелуі. Буын – ең кіші айтылым бірлігі ретінде. Сөздердің буындарға бөлінуі. Дауысты дыбыстардың буынқұраушылық рөлі. Сөздің мағынасы. Сөйлем құрау. Сөйлемдерден қысқаша мәтіндер құрастыру. Мәтінді тыңдау барысында түсіну. Мұғалімнің ауызша сұрақтарына жауап беру. Сюжетті сурет бойынша немесе көргені, бастан кешкені, естігені туралы әңгімелесу; қысқаша тақпақтар жаттау, мазмұнын айтып беру. Түрлі жанрдағы шығармаларды салыстыру. Шығармадағы негізгі кейіпкерлерге мінездеме беру, сипаттама жазу дағдыларын  қалыптастыру. Сөздің дыбыстық және әріптік құрамының сәйкестігін немесе сәйкес еместігін нақтылау. Сөздерді қазақ әдеби тілінің орфоэпиялық заңдарына сәйкес айта білу. Коммуникативтік мақсаттарға сай (топта сөйлесу, сұхбатқа қатысу, сахналау, рөлдік ойындар) сөйлеу мәдениеті этикеттерін пайдалану, лексикалық тақырыптар негізінде сөздік қорды кеңейту.

44.   Оқылым:

сөздегі дыбыстардың саны мен бірізділігін анықтау. Дыбыстық талдау жасау. Дыбыстардың мағына ажыратушылық функциясын түсіну. Сөздер мен сөйлемдердің құрылымын сызба арқылы түсініп, тани білуі (сөздегі буын санын, сөйлемдегі сөз санын анықтау). Сөздің мағынасын, сөйлемнің мәнісін түсіну. Дыбыс пен әріпті ажырата тани білуі; әріп – дыбыстың таңбасы ретінде. Жазылған сөздің әріптік құрылымын тану. Түрлі құрылымдағы сөздерді, 2-6 сөзден тұратын сөйлемдерді, 4-8 сөйлемнен тұратын қысқаша мәтіндерді буындық тәсілмен ұласпалы оқуға үйрету, мәтінді мұғалімнің сұрағы бойынша теріп оқу. Дауыстап оқу. Сөйлеудің интонациялық ұйымдасуына бақылау жасау (аяғындағы интонация, леппен айту, сұраулы интонация);

жылдың соңында таныс емес мәтінді оқу техникасының нормасы: минутына 20-25 сөз бен тыныс белгілері;

ескерту: Шылау, екі әріпті сөздер, қос сөздер жеке сөз ретінде саналады;

қазақ тіліндегі дыбыстарды, оның ішінде айтылуы ұқсас л – р, н – ң, с – з, с – ш, ж – ш, п – б, к – қ дыбыстарын дұрыс айтуға дағдыландыру. Орыс тілінен енген сөздерде кездесетін дыбыстарды дұрыс айтуға жаттықтыру. Оқушылардың сөздік қорын байыту және белсендіру;

сөздердің мағынасына бақылау жасау (мағынасы жуық сөздер, қарама-қарсы мағыналы, көп мағыналы). Мәтін туралы жалпы түсінік. Өз бетімен оқу барысында мәтінді түсінуі. Баяндау сипатындағы құрылымында ақаулары бар мәтінді қайта өңдей алуы. Тұтас сөздер арқылы оқуға өту, «іштей оқу». Оқылғанның мазмұны бойынша қойылған сұрақтарға жауап беру; оқылған мәтін мазмұнының тақырыбымен байланыстылығы, түрлі жанрлардың ерекшеліктерін айқындау; көркем шығарманың тақырыбын, негізгі ойын анықтау; қойылған сұрақтарға дұрыс жауап құрастыра білу; көркем мәтін мен өзге (нұсқаулық, түйін) мәтіндерді интонациясын дұрыс қойып оқу (хабарлы, сұраулы, лепті) және олардың мазмұнын айтып беру; теріп оқу, рөлге бөліп оқу, оқылғанға баға беру (ұнайды/ ұнамайды). Оқу тапсырмаларын орындауға керекті ақпаратты іздеу (мұғалімнің жетекшілігімен). Мәтін, сурет, сызба түрінде берілген ақпаратты түсіну.

45.   Жазылым:

сызбалардың көмегімен сөздің дыбыстық құрамын модельдеу. Сөйлемді модельдеу. Жазу жұмысына дайындық жаттығулары (денені дұрыс ұстау, дұрыс отыру, дәптерді дұрыс қою, қарындашты/қаламды дұрыс ұстау). Кеңістікте бағдарлау дағдысын қалыптастыру (жазу жолы, жоларалық кеңістік, жолдың жоғарғы және төменгі сызығы, көлбеу, тік). Сурет салу, үзік сызықтар, ирек сызықтар, әріп элементтерін жазу. Әріп элементтерін, бас әріптер мен кіші әріптерді, сөйлемдердің буындарын графикалық нормаларды сақтай отырып, бір-бірімен дұрыс байланыстырып, үздіксіз әрі ырғақты жазу. Айтылуы мен жазылуында алшақтық жоқ сөздерден, пунктуациялық ережелерді ескере отырып, диктант жазу. Сөйлем құрамындағы сөздердің бөлек жазылатыны. Сөйлемнің бас әріптен басталып жазылатыны, сөйлемнің соңында нүкте қойылатыны. Сөйлем, шағын мәтіндерді (3-4 сөйлем) дұрыс құрастырып жазу. Есту, есте сақтау арқылы сөздерді (3-7 сөз), жай сөйлемдерді (1-2 сөйлем) жатқа жазу. Жазғанын үлгіге қарап тексеру; каллиграфиялық дұрыс жазу;

ұғымдарды ажырату: зат және сөз заттың атауы ретінде. Қоршаған ортадағы заттардың, құбылыстардың сөз аталымдары. Сөздің белгілі бір мағына (заттардың атын, түсін, дәмін, көлемін, санын, іс-қимылын) беретінін ұғындыру, оларды орынды қолдануға үйрету. Бір затты, көп затты білдіретін сөздер. Дыбыс. Әріп. Бас әріп және кіші әріп. Дыбыс түрлері: дауысты және дауыссыз дыбыстарды ажырату. Буын. Дыбыстардан буын құрау. Буындардан сөз құрау. Сөзді буынға бөлу. Дыбыстық-буындық талдау. Сөз және сөйлем. Сөздің мағынасы (сөздік жұмысы). Сөздерден сөйлем құрау. Сөйлемдерден шағын әңгіме (мәтін) құрау. Сөйлемнің тыныс белгілері (нүкте, леп белгісі, сұрақ белгісі);

дұрыс жазу ережелерімен танысу және оларды тәжірибеде қолдану:

1) бас әріппен жазылатын сөздерді (адамдардың есімдерін, жер-су аттарын, үй жануарларына берілген атауларды) анықтау, дұрыс жазу;

2) заттардың атаулары мен олардың санын, сынын, қимылын білдіретін сөздерді анықтау;

3) көптік жалғауды меңгеру және дұрыс қолдану;

4) жіктеу есімдіктерін ауызекі сөйлеуде дұрыс қолдану;

5) тәуелдік жалғауларын ауызекі сөйлеуде дұрыс қолдану;

6) іс-қимылды білдіретін сөздерді (етістік шақтарын) дұрыс қолдану;

7) сөйлемнің тыныс белгілерін (нүкте, үтір, сұрақ белгісі және леп белгісі) дұрыс қойып жазу;

8) мұғалім көмегімен сөздерді тасымалдау.

46.   Пән мазмұны оқу бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әр бөлім өз кезегінде әрі қарай бөлімшелерге бөлінген. Бөлімшелерде оқу мақсаттары белгіленген, олар білім немесе түсінік, дағды немесе білік бойынша күтілетін нәтижелер түрінде берілген. Әрбір кіші бөлімшенің ішінде бірізділікпен орналастырылған және сол арқылы мұғалімге өз жұмысын жоспарлауға, оқушылардың еңбегін бағалауға оқытудың келесі кезеңі туралы ақпараттандыруға мүмкіндік беретін оқу мақсаттары бірізділікпен орналастырылған:

2-кесте

1-сынып
№	Сөйлеу әрекеттерінің түрлері	Дағдылар
1	Тыңдалым және айтылым	1.1 Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну
		1.2 Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау
		1.3 Тыңдалған материалды мазмұндау
		1.4 Оқиғаны болжау
		1.5 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану
		1.6 Тыңдаушының назарын аудару
		1.7 Тыңдалған материал бойынша өз пікірін айту
		1.8 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрып айту
		1.9 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту
2	Оқылым	2.1 Оқу түрлерін қолдану
		2.2 Оқылған мәтіннің мазмұнын түсіну
		2.3 Мәтіннің құрылымдық бөліктерін ажырату
		2.4 2.4 Мәтіндегі сөздердің мағынасын түсіну
		2.5 Мәтін бойынша сұрақ қоя білу және  жауап бере білу
		2.6 Мәтіннің түрлері мен жанрын, стилін анықтау
		2.7 Түрлі дереккөздерден қажетті ақпаратты алу
		2.8 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау
		2.9 Дыбыс пен әріпті тану және ажырату
3	Жазылым	3.3 Жоспар құру
		3.4 Оқыған/тыңдаған материалдың мазмұнын жазу
		3.5 Мәтінді түрлі формада (тірек сөздер, сызбалар, суреттер, белгілер арқылы ) құрастыру
		3. 6 Түрлі жанрда шығармашылық мәтін жазу
		3.7  Қатені табу және түзету
		3.8  Каллиграфиялық нормаларды сақтау
		3.9 Орфографиялық нормаларды сақтау
		3.10 Грамматикалық нормаларды сақтау
		3.11  Пунктуациялық нормаларды сақтау

47.   Бағдарламада «Оқу мақсаттары» кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгіде бірінші белгі – сыныбын, екінші және үшінші белгі – бөлімнің және бөлімшенің реттік санын, төртінші белгі оқу мақсатының реттік номерін көрсетеді. Мысалы, 1.1.2.1. кодында «1» - сыныбы, «1» - «Тыңдалым және айтылым» бөлімі, «2» - бөлімшеcі, «1» - оқу мақсатының реттік саны.

48.   Ескерту. «Жазылым» бөлімі бойынша:

Ж 1 «Мәтін түрлеріне сәйкес өз мәтінін құрастырып жазу»;

Ж 2 «Түрлі стильде мәтін жазу» бөлімшелерінің  оқу мақсаттары 2-4 сыныпта «Қазақ тілі» пәнінде қарастырылады.

49.   Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) тыңдалым және айтылым:

3-кесте

Дағдылар	Оқу мақсаттары
1.1 Тыңдалған материалдың  мазмұнын түсіну	1.1.1.1 тыңдау  барысында тілдік бірліктерді  (сөйлеу, сөз, сөйлем, мәтін)  ажырату, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну
1.2  Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау	1.1.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтінде  кім? (не?) туралы айтылғанын  анықтау
1.3 Тыңдалған материалды мазмұндау	1.1.3.1 мұғалімнің көмегімен оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау
1.4 Оқиғаны болжау	1.1.4.1 мәтіннің мазмұнын тақырыбы немесе оның иллюстрациясы бойынша болжау
1.5 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану	1.1.5.1 түрлі жағдаяттарда этикет сөздерін қолдану
1.6 Тыңдаушының назарын аудару	1.1.6.1 сөйлеу барысында сипаттау/салыстыру сөздерін, вербалды емес қарым-қатынас құралдарын (ым-ишара, қимыл), дауыс ырғағын, мәнерін, қарқынын, сөз арасындағы кідірісті қолдану
1.7 Тыңдалған материал бойынша өз пікірін айту	1.1.7.1 тыңдалған мәтінге  өз көзқарасын жай сөйлеммен білдіру (ұнайды/ ұнамайды)
1.8 Берілген тақырыпқа  әңгіме құрап айту	1.1.8.1 берілген сюжетті сурет бойынша шағын әңгіме құрап айту
1.9 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту	1.1.9.1 сөздегі дыбыс түрлерін (дауысты, дауыссыз, жуан және жіңішке дауыстылар) ажырату және дұрыс дыбыстау
	1.1.9.2  дыбыстардың мағына ажыратушылық қызметін түсіну
	1.1.9.3 сөздің буыннан тұратынын түсіну және сөздегі буын санын анықтау

2) оқылым:

4-кесте

Дағдылар	Оқу мақсаттары
2.1 Оқу түрлерін қолдану	1.2.1.1 сөз/сөйлем  сызбасын оқу
	1.2.1.2 оқудың түрлерін (буындап оқу, жиі кездесетін сөздерді тұтас оқу, түсініп оқу) қолдану
2.2 Оқылған мәтіннің мазмұнын түсіну	1.2.2.1 мәтінде   автордың  кім? (не?) туралы айтқысы келгенін түсіну
2.3 Мәтіннің құрылымдық бөліктерін ажырату	1.2.3.1 мұғалімнің көмегімен оқыған мәтіннің тақырыбын, басын, ортасын және соңын анықтау
2.4 Мәтіндегі сөздердің мағынасын түсіну	1.2.4.1 мұғалімнің көмегімен қарама-қарсы мағыналы, мәндес, көп мағыналы сөздердің мағыналарын ажырату
2.5 Мәтін бойынша сұрақ қоя білу және жауап бере білу	1.2.5.1 мәтін иллюстрациясы  бойынша сұрақтар қоя білу немесе оқығаны бойынша  қойылған сұраққа жауап беру (мұғалім көмегімен)
2.6 Мәтіннің түрлері мен жанрын, стилін анықтау	1.2.6.1 мұғалімнің көмегімен әңгімелеу мәтінін/ ерекшелігіне қарай мәтін жанрын (өлең, әңгіме, ертегі)/ стилін (көркем және бейкөркем)  ажырату
2.7 Түрлі дереккөздерден қажетті ақпаратты алу	1.2.7.1 әліпби ретімен құрылған дереккөздерден (сөздіктер, анықтамалықтар, суретті кітаптар, энциклопедия)  ақпараттарды табу
2.8 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау	1.2.8.1 мұғалімнің көмегімен түрлі жанрдағы (ертегі, әңгіме, өлең) және стильдегі (көркем және бейкөркем) мәтіндерді  салыстыру
2.9 Дыбыс пен әріпті тану және ажырату	1.2.9.1 әріпті  тану, ажырату және оны дыбыспен сәйкестендіру
	1.2.9.2 дыбыстардың сөздегі қызметін түсіну (ь,ъ таңбалары, ф, в, ц, ч дыбыстары, ё, ю, я қосарлы дыбыстары) және дұрыс оқу

3) жазылым:

5-кесте

Дағдылар	Оқу мақсаттары
3.3 Жоспар құру	1.3.3.1  мұғалім көмегімен мәтінге суреттер, сызбалар арқылы жоспар құрып, оған ат (тақырып)  қою
3.4 Оқыған/тыңдаған материалдың мазмұнын жазу	1.3.4.1 мұғалім көмегімен оқыған/тыңдаған  мәтіндердегі ақпаратты  сурет, сызба, белгілер қолданып жеткізу
3.5 Мәтінді түрлі формада құрастыру	1.3.5.1  тақырыпқа байланысты керекті  сөздер, сызбалар, суреттер, белгілерін қолдана отырып, жай сөйлемдер/мәтін құрастыру және жазу
3.6 Түрлі жанрда шығармашылық мәтін жазу	1.3.6.1*  мұғалімнің көмегімен әртүрлі жанр бойынша (хат, құттықтау хат, хабарлама, нұсқаулық) шағын мәтін/жай сөйлемдер  құрап жазу
3.7 Қатені табу және түзету	1.3.7.1 мұғалімнің көмегімен сөз, сөйлем, мәтінді  тексеру және  қателерін түзету
3.8  Каллиграфиялық, графикалық  нормаларды сақтау	1.3.8.1 жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық  талаптарға сай  жазу
3.9 Орфографиялық нормаларды сақтау	1.3.9.1 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы жоқ сөздерді мұғалімнің айтуы бойынша жазу
	1.3.9.2 мұғалім көмегімен  сөздерді дұрыс тасымалдау, тасымалдауға  болмайтын сөздерді ажырату
	1.3.9.3 бас әріппен жазылатын сөздерді (кісі аттары, жер-су атаулары, үй жануарларына берілген атауларды) анықтау
3.10 Грамматикалық нормаларды сақтау	1.3.10.1 заттың атын, санын, сынын, қимылын  білдіретін сөздерді ажырату және орынды қолдану
	1.3.10.2 тәуелдік және жіктік жалғауларының қарапайым формаларын  (терминсіз) қолдану
3.11 Пунктуациялық нормаларды сақтау	1.3.11.1 сөйлемді бас әріппен бастап жазып, сөйлем соңына тиісті тыныс белгілерін қою

50.   Ұзақ  мерзімді жоспар:

6-кесте

	Ортақ тақырып	Сөйлеу әрекетінің түрлері		Дағдылар	Оқу мақсаттары
І-тоқсан
Әліппеге дейінгі кезең	1 Өзім туралы 2 Менің мектебім	Тыңдалым және айтылым Оқылым Жазылым		1.1 Тыңдалған материалдың  мазмұнын түсіну 1.2  Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау 1.3 Тыңдалған материалды мазмұндау 1.4 Оқиғаны болжау 1.5 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану 1.6 Тыңдаушының назарын аудару 1.7 Тыңдалған материал бойынша өз пікірін айту  1.8 Берілген тақырыпқа  әңгіме құрап айту 1.9 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту	1.1.1.1 тыңдау  барысында тілдік бірліктерді  (сөйлеу, сөз, сөйлем, мәтін)  ажырату, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну 1.1.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтінде  кім? (не?) туралы айтылғанын  анықтау 1.1.3.1 мұғалімнің көмегімен оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау 1.1.4.1 мәтіннің мазмұнын тақырыбы немесе оның иллюстрациясы бойынша болжау 1.1.5.1 түрлі жағдаяттарда этикет сөздерін қолдана білу  1.1.6.1 сөйлеу барысында сипаттау/салыстыру сөздерін, вербалды емес қарым-қатынас құралдарын (ым-ишара, қимыл), дауыс ырғағын, мәнерін, қарқынын, сөз арасындағы кідірісті қолдану) 1.1.7.1 тыңдалған мәтінге  өз көзқарасын жай сөйлеммен білдіру (ұнайды/ ұнамайды) 1.1.8.1 берілген сюжетті сурет бойынша шағын әңгіме құрап айту 1.1.9.1 сөздегі дыбыс түрлерін (дауысты, дауыссыз, жуан және жіңішке дауыстылар) ажырату және дұрыс дыбыстау  1.1.9.2  дыбыстардың мағына ажыратушылық қызметін түсіну 1.1. 9.3 сөздің буыннан тұратынын түсіну және сөздегі буын санын анықтау
Әліппе кезеңі				2.1 Оқу түрлерін қолдану 2.5 Мәтін бойынша сұрақ қоя білу және жауап бере білу	1.2.1.1 сөз/сөйлем  сызбасын оқу 1.2.5.1 мәтін иллюстрациясы  бойынша сұрақтар қоя білу немесе оқығаны бойынша  қойылған сұраққа жауап беру (мұғалім көмегімен) 1.2.5.2 оқудың түрлерін (буындап оқу, жиі кездесетін сөздерді тұтас оқу, түсініп оқу 1.2.5.3 әріпті  тану, ажырату және оны дыбыспен сәйкестендіру
				3.3 Жоспар құру 3.4 Оқыған/тыңдаған материалдың мазмұнын жазу 3.8  Каллиграфиялық, графикалық  нормаларды сақтау 3.10 Грамматикалық нормаларды сақтау 3.11 Пунктуациялық нормаларды сақтау	1.3.3.1  мұғалім көмегімен мәтінге суреттер, сызбалар арқылы жоспар құрып, оған ат (тақырып)  қою 1.3.4.1 мұғалім көмегімен оқыған/тыңдаған  мәтіндердегі ақпаратты  сурет, сызба, белгілер қолданып жеткізу 1.3. 8.1 жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық  талаптарға сай  жазу 1.3.10.1 заттың атын, санын, сынын, қимылын  білдіретін сөздерді ажырата алу және орынды қолдана білу 1.3.10.2 тәуелдік және жіктік жалғауларының қарапайым формаларын қолдана алу (терминсіз) 1.3.11.1 сөйлемді бас әріппен бастап жазып, сөйлем соңына тиісті тыныс белгілерін қою
ІІ-тоқсан
Әліппе кезеңі	3 Менің отбасым және достарым 4 Бізді қоршаған әлем		Тыңдалым және айтылым Оқылым Жазылым	1.1 Тыңдалған материалдың  мазмұнын түсіну 1.2  Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау 1.3 Тыңдалған материалды мазмұндау 1.4 Оқиғаны болжау 1.5 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану 1.6 Тыңдаушының назарын аудару 1.7 Тыңдалған материал бойынша өз пікірін айту  1.8 Берілген тақырыпқа  әңгіме құрап айту 1.9 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту	1.1.1.1 тыңдау  барысында тілдік бірліктерді  (сөйлеу, сөз, сөйлем, мәтін)  ажырату, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну 1.1.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтінде  кім? (не?) туралы айтылғанын 1.1.3.1 мұғалімнің көмегімен оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау 1.1.4.1 мәтіннің мазмұнын тақырыбы немесе оның иллюстрациясы бойынша болжау 1.1.5.1 түрлі жағдаяттарда этикет сөздерін қолдана білу  1.1.6.1 сөйлеу барысында сипаттау/салыстыру сөздерін, вербалды емес қарым-қатынас құралдарын (ым-ишара, қимыл), дауыс ырғағын, мәнерін, қарқынын, сөз арасындағы кідірісті қолдану 1.1.7.1 тыңдалған мәтінге  өз көзқарасын жай сөйлеммен білдіру (ұнайды/ ұнамайды) 1.1.8.1 берілген сюжетті сурет бойынша шағын әңгіме құрап айту 1.1.9.1 сөздегі дыбыс түрлерін (дауысты, дауыссыз, жуан және жіңішке дауыстылар) ажырату және дұрыс дыбыстау  1.1.9.2  дыбыстардың мағына ажыратушылық қызметін түсіну 1.1.9.3 сөздің буыннан тұратынын түсіну және сөздегі буын санын анықтау
				2.1 Оқу түрлерін қолдану 2.2 Оқылған мәтіннің мазмұнын түсіну 2.4  Мәтіндегі сөздердің мағынасын түсіну 2.5 Мәтін бойынша сұрақ қоя білу және жауап бере білу 2.6 Мәтіннің түрлері мен жанрын, стилін анықтау 2.9 Дыбыс пен әріпті тану және ажырату 3.5 Мәтінді түрлі формада құрастыру 3.6 Түрлі жанрда шығармашылық мәтін жазу 3.8 Каллиграфиялық, графикалық  нормаларды сақтау  3.9 Орфографиялық нормаларды сақтау 3.10 Грамматикалық нормаларды сақтау 3.11 Пунктуациялық нормаларды сақтау	1.2.1.1 сөз/сөйлем  сызбасын оқу. 1.2.1.2 оқудың түрлерін (буындап оқу, жиі кездесетін сөздерді тұтас оқу, түсініп оқу) қолдану 1.2.2.1 мәтінде   автордың  кім? (не?) туралы айтқысы келгенін түсіну 1.2.4.1 мұғалімнің көмегімен қарама-қарсы мағыналы, мәндес, көп мағыналы сөздердің мағыналарын ажырату 1.2.5.1 мәтін иллюстрациясы  бойынша сұрақтар қоя білу немесе оқығаны бойынша  қойылған сұраққа жауап 1.2.6.1* мұғалімнің көмегімен ерекшелігіне қарай мәтін жанрын (өлең, әңгіме, ертегі) ажырату 1.2.9.1 әріпті  тану, ажырату және оны дыбыспен сәйкестендіру 1.3.5.1  тақырыпқа байланысты керекті  сөздер, сызбалар, суреттер, белгілерін қолдана отырып, жай сөйлемдер/мәтін құрастыру және жазу 1.3.6.1   мұғалімнің көмегімен әртүрлі жанр бойынша (хат, құттықтау хат, хабарлама, нұсқаулық) шағын мәтін/жай сөйлемдер  құрап жазу. 1.3.8.1 жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық  талаптарға сай   жазу. 1.3.9.2 мұғалім көмегімен  сөздерді дұрыс тасымалдау, тасымалдауға  болмайтын сөздерді ажырату 1.3.9.3 бас әріппен жазылатын сөздерді (кісі аттары, жер-су атаулары, үй жануарларына берілген атауларды) анықтау 1.3.10.1 заттың атын, санын, сынын, қимылын  білдіретін сөздерді ажырата алу және орынды қолдана білу 1.3.10.2 тәуелдік және жіктік жалғауларының қарапайым формаларын қолдана алу (терминсіз) 1.3.11.1 сөйлемді бас әріппен бастап жазып, сөйлем соңына тиісті тыныс белгілерін қою 1.3.9.2 мұғалім көмегімен  сөздерді дұрыс тасымалдау, тасымалдауға  болмайтын сөздерді ажырату
ІІІ- тоқсан
Әліппе кезеңі	5 Саяхат 6 Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті		Тыңдалым және айтылым Оқылым Жазылым	1.1 Тыңдалған материалдың  мазмұнын түсіну 1.2  Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау 1.3 Тыңдалған материалды мазмұндау 1.4 Оқиғаны болжау 1.5 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану 1.6 Тыңдаушының назарын аудару 1.7 Тыңдалған материал бойынша өз пікірін айту  1.8 Берілген тақырыпқа  әңгіме құрап айту 1.9 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту 2.1 Оқу түрлерін қолдану 2.2 Оқыған мәтіннің мазмұнын түсіну 2.4 Мәтіндегі сөздердің мағынасын түсіну 2.5 Мәтін бойынша сұрақ қоя білу және жауап бере білу 2.6 Мәтіннің түрлері мен жанрын, стилін анықтау 2.9 Дыбыс пен әріпті тану және ажырату 3.5 Мәтінді түрлі формада құрастыру 3.6 Түрлі жанрда шығармашылық мәтін жазу 3.8 Каллиграфиялық, графикалық  нормаларды сақтау  3.10 Грамматикалық нормаларды сақтау 3.11 Пунктуациялық нормаларды сақтау	1.1.1.1 тыңдау  барысында тілдік бірліктерді  (сөйлеу, сөз, сөйлем, мәтін)  ажырату, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну 1.1.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтінде  кім? (не?) туралы айтылғанын 1.1.3.1 мұғалімнің көмегімен оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау 1.1.4.1 мәтіннің мазмұнын тақырыбы немесе оның иллюстрациясы бойынша болжау 1.1.5.1 түрлі жағдаяттарда этикет сөздерін қолдана білу  1.1.6.1 сөйлеу барысында сипаттау/салыстыру сөздерін, вербалды емес қарым-қатынас құралдарын (ым-ишара, қимыл), дауыс ырғағын, мәнерін, қарқынын, сөз арасындағы кідірісті қолдану) 1.1.7.1 тыңдалған мәтінге  өз көзқарасын жай сөйлеммен білдіру (ұнайды/ ұнамайды) 1.1.8.1 берілген сюжетті сурет бойынша шағын әңгіме құрап айту 1.1.9.1 сөздегі дыбыс түрлерін (дауысты, дауыссыз, жуан және жіңішке дауыстылар) ажырату және дұрыс дыбыстау  1.1.9.2  дыбыстардың мағына ажыратушылық қызметін түсіну 1.1.9.3 сөздің буыннан тұратынын түсіну және сөздегі буын санын анықтау 1.2.1.1 сөз/сөйлем  сызбасын оқу 1.2.1.2 оқудың түрлерін (буындап оқу, жиі кездесетін сөздерді тұтас оқу, түсініп оқу) қолдану 1.2.2.1 мәтінде   автордың  кім (не) туралы айтқысы келгенін түсіну 1.2.4.1 мұғалімнің көмегімен қарама-қарсы мағыналы, мәндес, көп мағыналы сөздердің мағыналарын ажырату 1.2.5.1 мәтін иллюстрациясы  бойынша сұрақтар қоя білу немесе оқығаны бойынша  қойылған сұраққа жауап 1.2.6.1* мұғалімнің көмегімен әңгімелеу мәтінін, ерекшелігіне қарай мәтін жанрын (өлең, әңгіме, ертегі) ажырату 1.2.9.1 әріпті  тану, ажырату және оны дыбыспен сәйкестендіру 1.2.9.2 дыбыстардың сөздегі қызметін түсіну (ь,ъ таңбалары, ф, в, ц, ч дыбыстары, ё, ю, я қосарлы дыбыстары) және дұрыс оқу 1.3.5.1  тақырыпқа байланысты керекті  сөздер, сызбалар, суреттер, белгілерін қолдана отырып, жай сөйлемдер/мәтін құрастыру және жазу 1.3.6.1   мұғалімнің көмегімен әртүрлі жанр бойынша (хат, құттықтау хат, хабарлама, нұсқаулық) шағын мәтін/жай сөйлемдер  құрап жазу. 1.3.8.1 жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық  талаптарға сай   жазу. 1.3.10.1 заттың атын, санын, сынын, қимылын  білдіретін сөздерді ажырата алу және орынды қолдана білу 1.3.10.2 тәуелдік және жіктік жалғауларының қарапайым формаларын қолдана алу (терминсіз) 1.3.11.1 сөйлемді бас әріппен бастап жазып, сөйлем соңына тиісті тыныс белгілерін қою
ІV-тоқсан
Әліппеден кейінгі кезең	7 Тағам және сусын 8 Дені саудың – жаны сау			1.1 Тыңдалған материалдың  мазмұнын түсіну 1.2  Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау 1.3 Тыңдалған материалды мазмұндау 1.4 Оқиғаны болжау 1.5 Түрлі жағдаяттарда тілдік нормаларды дұрыс қолдану 1.6 Тыңдаушының назарын аудару 1.7 Тыңдалған материал бойынша өз пікірін айту 1.8 Берілген тақырыпқа  әңгіме құрап айту 1.9 Сөздерді, дыбыстарды орфоэпиялық нормаларға сәйкес дұрыс айту 2.1 Оқу түрлерін қолдану 2.2 Оқылған мәтіннің мазмұнын түсіну 2.3 Мәтіннің құрылымдық бөліктерін ажырату 2.4 Мәтіндегі сөздердің мағынасын түсіну 2.5 Мәтін бойынша сұрақ қоя білу және жауап бере білу 2.6 Мәтіннің түрлері мен жанрын, стилін анықтау 2.7 Түрлі дереккөздерден қажетті ақпаратты алу 2.8 Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау 2.9 Дыбыс пен әріпті тану және ажырату 3.3 Жоспар құру 3.4 Оқыған/тыңдаған материалдың мазмұнын жазу 3.5 Мәтінді түрлі формада құрастыру 3.6 Түрлі жанрда шығармашылық мәтін жазу 3.7 Қатені табу және түзету 3.8 Каллиграфиялық, графикалық  нормаларды сақтау  3.9 Орфографиялық нормаларды сақтау 3.10 Грамматикалық нормаларды сақтау	1.1.1.1 тыңдау  барысында тілдік бірліктерді  (сөйлеу, сөз, сөйлем, мәтін)  ажырату, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну 1.1.2.1 мұғалімнің көмегімен мәтінде  кім? (не?) туралы айтылғанын  1.1.3.1 мұғалімнің көмегімен оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау 1.1.4.1 мәтіннің мазмұнын тақырыбы немесе оның иллюстрациясы бойынша болжау 1.1.5.1 түрлі жағдаяттарда этикет сөздерін қолдана білу  1.1.6.1 сөйлеу барысында сипаттау/салыстыру сөздерін, вербалды емес қарым-қатынас құралдарын (ым-ишара, қимыл), дауыс ырғағын, мәнерін, қарқынын, сөз арасындағы кідірісті қолдану) 1.1.7.1 тыңдалған мәтінге  өз көзқарасын жай сөйлеммен білдіру (ұнайды/ ұнамайды) 1.1.8.1 берілген сюжетті сурет бойынша шағын әңгіме құрап айту 1.1.9.1 сөздегі дыбыс түрлерін (дауысты, дауыссыз, жуан және жіңішке дауыстылар) ажырату және дұрыс дыбыстау  1.1.9.2  дыбыстардың мағына ажыратушылық қызметін түсіну 1.1.9.3 сөздің буыннан тұратынын түсіну және сөздегі буын санын анықтау 1.2.1.2 оқудың түрлерін (буындап оқу, жиі кездесетін сөздерді тұтас оқу, түсініп оқу) қолдану 1.2.2.1 мәтінде   автордың  кім? (не?) туралы айтқысы келгенін түсіну 1.2.3.1 мұғалімнің көмегімен оқыған мәтіннің тақырыбын, басын, ортасын 1.2.4.1 мұғалімнің көмегімен қарама-қарсы мағыналы, мәндес, көп мағыналы сөздердің мағыналарын ажырату 1.2.5.1 мәтін иллюстрациясы  бойынша сұрақтар қоя білу немесе оқығаны бойынша  қойылған сұраққа жауап 1.2.6.1 мұғалімнің көмегімен стилін (көркем және бейкөркем)  1.2.7.1 әліпби ретімен құрылған дереккөздерден (сөздіктер, анықтамалықтар, суретті кітаптар, энциклопедия)  ақпараттарды табу 1.2.8.1 мұғалімнің көмегімен түрлі жанрдағы (ертегі, әңгіме, өлең) және стильдегі (көркем және бейкөркем) мәтіндерді  салыстыру 1.2.9.1 әріпті  тану, ажырату және оны дыбыспен сәйкестендіру 1.2.9.2 дыбыстардың сөздегі қызметін түсіну (ь,ъ таңбалары, ф, в, ц, ч дыбыстары, ё, ю, я қосарлы дыбыстары) және дұрыс оқу 1.3.3.1  мұғалім көмегімен мәтінге суреттер, сызбалар арқылы жоспар құрып, 1.3.4.1 мұғалім көмегімен оқыған/тыңдаған  мәтіндердегі ақпаратты  сурет, сызба, белгілер қолданып жеткізу 1.3.5.1  тақырыпқа байланысты керекті  сөздер, сызбалар, суреттер, белгілерін қолдана отырып, жай сөйлемдер/мәтін құрастыру және жазу 1.3.6.1   мұғалімнің көмегімен әртүрлі жанр бойынша (хат, құттықтау хат, хабарлама, нұсқаулық) шағын мәтін/жай сөйлемдер  құрап жазу. 1.3.7.1 мұғалімнің көмегімен сөз, сөйлем, мәтінді  тексеру және  қателерін түзету. 1.3. 8.1 жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық  талаптарға сай   жазу 1.3.9.1 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы жоқ сөздерді мұғалімнің айтуы бойынша жазу 1.3.10.2 тәуелдік және жіктік жалғауларының қарапайым формаларын қолдана алу (терминсіз)

51.   Ескерту:

1) «*» белгіленген оқу мақсаттарын ішінара қолдануға болады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2016 жылғы  8 сәуірдегі

№ 266 бұйрығына  9-қосымша  

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі

№115 бұйрығына 183-қосымша  

Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптары үшін

«Өзін-өзі тану» пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы

1. Түсіндірме жазба

1.   Ұлттық білім беру жүйесін дамытудың басым бағыты адамның ішкі әлеуетін барынша ашуға бағдарланған адамгершілік-рухани білім беру болып табылады.

2.   Тұлғаның физикалық, психикалық және рухани дамуында үйлесімге қол жеткізуіне мүмкіндік беретін адамгершілік-рухани-білім нақты білім беру тәжірибесінде түрлі жолдармен, ең алдымен, «Өзін-өзі тану» пәні арқылы жүзеге асырылады.

3.   Өзін-өзі тану оқу пәні ретінде тұлғаның адамгершілік негізін құруға, оның рухани өзін-өзі кемелденуі мен өзін-өзі жүзеге асыруына жағдай жасауда түйінді рөл атқаруы тиіс.

4.   Өзін-өзі танудың негізгі нысаны – адам болмыстың физикалық, психикалық және рухани қырлары мәнмәтінінде біртұтас процесс ретінде қарастырылады. Адамның өзін-өзі жігерлендіру, өзін-өзі жүзеге асыру және өзін-өзі кемелдендіруінен тұратын осы қырларының біртұтастығы оның үйлесімді дамуын қамтамасыз етеді. Бұл өзін-өзі танудың пәндік аясын анықтайды, сол сияқты оқу пәнінің танымдық, дамытушылық және тәрбиелік қызметін нақтылайды.

5.   Өзін-өзі тану пәндік саласы әрбір оқушының адами кемелденуінің гүлденуіне, өмірдегі өз мұратын ұғынуына жағдай туғызу арқылы оның өз рухани-адамгершілік табиғаты мен шығармашылық әлеуетін ашуға мақсатты бағытталған білім беру процесін ұйымдастыруды көздейді.

6.   «Өзін-өзі тану» пәнінің құралдары сондай-ақ, оқушының қоғамға қызмет етуіне бағытталған олардың жасампаз белсенділігін танытуына мүмкіндік беретін кең ауқымды өмірлік маңызды біліктер мен дағдыларды меңгеруіне қолдау көрсетуге және ықпал етуге бағдарланады.

7.   «Өзін-өзі тану» пәні бойынша оқу процесінің басты міндеті:

1) әрбір адамның табиғатына қаланған жалпыадамзаттық құндылықтарды айқындау;

2) қоғамға қызмет етуге бағытталған мәселелерді шығармашылықпен шешудің практикалық дағдыларын, тұлғаның құндылықтар жүйесін қалыптастыру;

3) адамның өзіне, қоршаған әлемге, жалпы адамзатқа қатысы ескерілген оқушылардың әлеуметтік мәнді бағдарларын, адамгершілік мінез-құлық негіздерін қалыптастыру.

8.   «Өзін-өзі тану» адамгершілік-рухани білім беру жалпы мақсаттарға қол жеткізу арқылы жүзеге асырылады, яғни:

1) әрбір оқушының өз рухани-адамгершілік табиғаты мен өмірлік мұратын ұғынуына ықпал ету;

2) өскелең адамның үйлесімді қалыптасуына көмектесу.

9.   Бұл келесі міндеттерді шешу арқылы қамтамасыз етіледі:

1) өзіне, адамдарға және қоршаған ақиқатқа құндылықты қатынасын; айналасындағыларға риясыз сүйіспеншілік пен тілектестік қабілеттілік танытуын, оларға қамқорлық жасауын ашып көрсету;

2) өзін-өзі тану, өмірлік мақсаты мен өзінің мұратын түсіну уәждемелерін дамыту;

3) өзіндік қадір-қасиет сезімін, өз-өзіне сенімділік, өз ойына, сөзіне және әрекеттеріне жауапкершілікті дамыту;

4) адамның ішкі және сыртқы әлемінің өзара байланысын, оның табиғатпен тұтастығын, физикалық, психикалық және рухани денсаулығының өзара тәуелділігін түсіну қабілетін; салауатты өмір салтын жүргізудің негізі ретінде өзінің физикалық және психикалық күйін реттеуді дамыту;

5) әлеуметтік ұстанымдар мен рөлдердің көптүрлілігі тұрғысынан позитивті ойлау және өз әрекеттері мен мінез-құлқын реттеу мүмкіндіктерін ұғыну қабілетін дамыту;

6) дұрыс өмір сүру үшін білім, білік және дағдыларын қолдану қабілеттерін ашу, әртүрлі өмірлік жағдаяттарды бағалау кезінде өзінің ар-ұжданына жүгіну, жалпыадамзаттық құндылықтарға қайшы келмейтін шешімдер қабылдау;

7) адамгершілік нормаларына сәйкес келетін міндеттерді сындарлы шешу үшін ұжымда қызмет ету, сондай-ақ топта, командада жұмыс істеу біліктерін дамытуда өзіне және басқаларға жәбір көрсетпеу.

10.   Бастауыш мектепке арналған өзін-өзі тану бағдарламасы білім берудің құндылықты мәнін күшейте отырып, адамның сүю, өзіне сену, жақсылық жасау, тілектестік таныту, өзіне және басқаларға қамқорлық жасау, позитивті ойлау, адамгершілікті таңдау жасау, дәстүрлерді бағалау және еселеу, жасампаздық, өзіне жауапкершілік алу, ынтымақтасу, кемелдену қабілеттерін ашуды көздейді.

11.   Пәннің негізгі базалық мазмұны бастауыш мектеп оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып төмендегі тарауларда ашылады:

1) «Ғасырлар даналығы»;

2) «Тату отбасы»;

3) «Адам болам десеңіз»;

4) «Қандай ғажап әлем!».

12.   Аталған тақырыптар жалпыадамзаттық құндылықтарды айқындау, адамгершілік-рухани қасиеттерді дамытуға және үйлесімді тұлға дамуының тұтастай процесінің түрлі жақтарын, қоғамдағы адамның рөлін, адам мен табиғаттың, Әлемнің үйлесімі мен бірлігінің мәнін ашуға; басқа адамдармен өзара қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеуге бағытталған.

13.   «Ғасырлар даналығы» атты бірінші тарау оқушыларды әлем халықтарының даналығы арқылы «­Өзін-өзі тану» пәнімен таныстырады. Мұнда балалардың ертегілер, аңыздар, әңгімелер, адамзаттың рухани мұрасының даналығы арқылы адамгершілік өмірдің негіздерін тани алатын сабақтар қарастырылған. Олар мектеп ұжымында татулықта өмір сүру, бір-бірімен тіл табысу, мектептік тәртіпті сақтау, кішілерге көмектесу, үлкендерді сыйлау сияқты мәңгілік құндылықтарды ойға тоқиды. Бұл міндеттерді табысты орындауға балалардың адамгершілік құндылықтарды қызықты танымдық материалдар арқылы қабылдауы ықпал етеді. Осы тараудың бағдарламасында оқушыларды адалдық, әділдік, тәртіп, ұқыптылық, қоғамдық меншік, жақыныңа көмектесу, достық, өзара түсіністік, ынтымақтастық ұғымдарымен таныстыру қарастырылған.

14.   Баланың жаңа әлеуметтік рөлі – мектеп оқушысының рөлі – негізінде іс-әрекеттің (оқудың) жаңа түрін ғана меңгерумен байланысты емес, сонымен қатар қарым-қатынастың, қызығушылықтардың, құндылықтардың, бала өмірі әдеттерінің барлық жүйесінің өзгеруімен байланысты болады. Бұл жастағы балалар білімді негізінен ойын және шығармашылық іс-әрекеттер арқылы алады. Осыған байланысты оқытудың ойын әдістерін кеңінен қолдану қажет, саналуан шығармашылық әрекет түрлерін, жағдаяттарды ойлану тапсырмаларын ұсыну керек. Мұның барлығы бастауыш сынып оқушыларын оқытудың коммуникативтік-қызметтік тәсілін қамтамасыз етеді.

15.   Алған білім балаларға біріне бірі қамқорлық және жанашырлық көрсетудің қажеттігін түсінуге мүмкіндік береді. Игерілген дағдылар мектеп өмірі процесінде балаларды жақсылыққа, мұқияттылыққа, кеңпейілділікке, ынтымақтастық дағдыларын тәрбиелеуге ықпал етеді. Осы тараудағы сабақтардың маңыздылығы – мектеп өміріндегі тұрақты тілектестік қарым-қатынастың келешекте ересек адамның тұлғалық жағымды қасиеттерінің орнығуына игі әсер ету болып табылады.

16.   Бағдарламаның «Тату отбасы» атты екінші тарауында: коммуникативтік біліктер мен дағдылар отбасында ғана емес, сонымен қатар сыныпта да, мектепте де дамуына (тыңдау, түсіну білігі, өзін және өзгелерді бағалай білу, бірге мазасыздану, көмектесу, өзара әрекеттесу); құрдастарымен тең құқылы, қайырымды қарым-қатынас орнату білігіне; өзін жағымды күйге келтіру білігіне; өз сезімін білдіруге және басқалардың сезімін тани білуге; тұлғааралық жанжалдарды шешу біліктерін игеруге; әлеуметтік белсенділікті дамытуға негізгі назар аударылады. Осы тараудың бағдарламасында оқушыларды сүйіспеншілік, жақсылық, қарым-қатынас мәдениеті, әдептілік, адамның көңіл-күйі, достық, достар, адамшылық, қайырымдылық, құрмет ұғымдарымен таныстыру қарастырылады.

17.   «Тату отбасы» тарауының сабақтары отбасында және мектеп ұжымында тілектестік ахуалды ұйымдастырудың жағымды аспектілерін ашуға, айналасындағыларды және бірін-бірі сыйлауға, ешкімді ренжітпейтін және назардан тыс қалдырмайтын эмоциялық жылылық пен өзара түсіністікке бағдарланған. Оқушыларды басқалардың тәртібін реттеудің әдепті тәсілдерін табуға, балалардың кешіре білу білігін дамытуға, шыдамдылық, мейірімділік, бекзаттық, төзімділік танытуға сабырлылықпен үйрету қажет.

18.   Баланың оқу процесінде адамдар арасындағы қарым-қатынастың этикалық нормаларын меңгеруі маңызды. Ол үшін баланың қарым-қатынас дағдыларын, ынтымақтастық пен ұжымшылдық рухын дамыту, басқалардың сезімін түсіне білуге, топта қарым-қатынас жасауға және өзара әрекеттесуге, басқа балалармен достасуға, олармен жетістіктері мен сәтсіздіктерін бөлісуге, өз мінез-құлқын бақылауға, оны саналы басқаруға, әр түрлі өмірлік жағдаяттарда батыл және өзіне сенімді болуға үйрету керек.

19.   Балаларды жаттығулар, ойындар, шығармашылық, эксперимент, әрекеттің түрлі практикалық формаларына тарту өскелең адамды тәрбиелілік нормаларына баулуға, өзіне, айналасындағыларға, құрдастарына және ересек адамдарға эмоциялық-мотивациялық қатынас орнатуды қалыптастыруға, отбасында, қоғамда және тұлғалық дамуда дұрыс мінез-құлық үшін қажет коммуникативтік және әлеуметтік дағдыларды, қарым-қатынас білігі мен тәжірибесін дамытуға ықпал етуі тиіс.

20.   Осы тараудың сабақтарынан алған сыпайы қарым-қатынас жасау тәсілдері, құралдары мен әдістері туралы білім балаларға адами өзара қарым-қатынас өнері туралы түсініктер береді, олардың жақын адамдарға, сыныптастарына, таныстарына мейірімді және шынайы сезімдерін тәрбиелеуге мүмкіндік туғызады деп болжанады. Бұл балаларды пікірлесінің эмоционалдық күйін түсінуге, өз ойлары мен сезімін дұрыс жеткізе білуге, жақсы қарым-қатынасты бағалауға және айналасындағы адамдармен қарым-қатынастан ләззат алуға, оларға қамқорлық жасауға және қолдан келерлік көмек көрсетуге үйретеді.

21.   «Адам болам десеңіз» атты үшінші тарау балалардың жас жағынан дамуының психологиялық ерекшеліктерін: мінез-құлықтың өспелілігін ұғынушылықты, әсершілдікті, сезімнің қарқынды дамуын, жалпы эмоциялық күйін (ақжарқын, сергек), ерік-жігерлік қасиеттерінің дамуын ескере отырып әзірленген. Тарау балалардың адамгершіліктік құндылықтық бағдарларды қабылдау дағдыларын дамытуға ықпал ететін материалдардан тұрады. Осылайша, оқушылар дербестік және жауапкершілік, еңбексүйгіштік, бауырмалдық, әділдік, ұят, ар, батылдық және тағы басқа адамгершілік түсініктерімен танысады. Мейірімділік, достастық, табандылық, мақсатқа ұмтылушылық, батылдық, өзін-өзі құрметтеу, ар-намыс, жанашырлық білігін, басқа адамдарға, жан-жануарларға, табиғатқа мұқияттылықпен қарауды, қоғамдық меншікті сақтауды дамытуға ықпал ететін баланың адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеуге ерекше назар аударылады.

22.   Бағдарлама мазмұнында өзін-өзі тану, өз әрекеттерін салыстыра алу, талдай білу, олардың этикалық мазмұнын көре білу және бағалай алу біліктерін дамыту қарастырылған.

23.   Оқытудың мазмұны мен әдістері балалардың эмоционалдық ықыластылығын дамытуға, өзін-өзі құрметтеуге тәрбиелеу үшін жағдай жасауға, өз қадір-қасиетін сезінуге, эмпатия сезімін көрсетуге бағытталған. Білімдік процесс баланың өз ұстанымы, оның өмірлік тәжірибесі тұрғысында құрылуы тиіс, сондықтан білім беру және тәрбие процесінде оқушыларға берілетін ақпаратты бала қабылдап қана қоймай, эмоциялы түрде бастан өткеруі тиіс. Өмірлік жағдаяттарды шешудің адамгершілік тәсілдеріне үйрететін қолда бар тәжірибені қолдану қажет.

24.   Тарауды оқытуда жетекші әдіс ретінде этикалық әңгімені қолдану тиімді. Адамгершілікті көрсету фактілерін талқылау процесінде мұғалім балалардың жағымды эмоцияларын оятуы, өзіндік қадір-қасиетті сезінуін дамытуы қажет. Этикалық әңгімелердің мазмұны балалардың әртүрлі әрекеттерімен байланысты, яғни, олар қоғамдық құбылыстарды бағдарлай алатындай, өз тәртібін сезінетіндей, өз әрекеттерінің адамгершілік нәтижелерін көре алатындай болуы тиіс. Адамгершілік тәрбиенің ұтымды тәсілдері мен құралдары арнайы құрастырылған танымдық тапсырмалар болып табылады. Оларды шешу барысында бастауыш сынып оқушылары әрекеттерді қарастыру, жағдаяттарды талдау, оларға өзінің жеке қатынасын білдіру кезінде өздеріне таныс адамгершілік ұғымдарды қолданады. Сабақта ойлануға және қиялды дамытуға уақыт бөлу қажет – бұл тыныштық және өзің туралы ойға бату сәті. Осындай жұмыстың нәтижесінде балалар әділеттілікпен әрекет етуге, өз тілегін ортақ іске бағындыруға, өздігімен әрекет етуге және қойылған міндеттердің шешімін табуға үйренеді.

25.   Адамгершілік құндылықтар туралы түсініктер бастауыш сынып оқушыларына жағымды мінез-құлықтың ішкі түрткілерін қалыптастыру, өз бойында жақсы үлгілерге еліктеу ниетін дамыту мүмкіндігін береді. Білім мен тәрбиенің қаланған негіздері балаға өз әрекеттері үшін жауапкершілік сезімін, өзіне қатысты талап қоюшылықты, өзін-өзі дұрыс бағалауды қалыптастыруға мүмкіндік береді, бұл баланың тұлғалық негізгі сипаттарын дамытуға көмектеседі.

26.   «Қандай ғажап бұл әлем!» атты төртінші тараудың мазмұны бастауыш сынып оқушыларының қоршаған әлеммен адамгершілік қатынас тәжірибесін қалыптастыруға бағдарланған. Табиғатқа қамқорлық қатынасты тәрбиелеу және балалардың денсаулығын нығайту мақсатында экологиялық шығармашылық іс-әрекеттер ұйымдастыру қажет. Сабақтың мазмұндық толықтығы бастауыш сынып оқушыларын еліктіретін танымдық, сюжеттік-рөлдік ойындар, мерекелер, табиғи материалдарды қолдана отырып жүргізіліген практикалық жұмыстар, экскурсиялар, осы жастағы балалардың шамасы келетін табиғатты қорғау іс-әрекет шараларын қолдануды қамтамасыз етеді.

27.   «Қандай ғажап бұл әлем!» тарауының мазмұндық құрылымы рухани-адамгершілік және зияткерлік білім элементтері арасында байланыс орнату үшін жағдай жасайды. Тарау мазмұнын құрайтын бұл білім компоненттері мазмұны жағынан ізгіліктік жалпыадамзаттық құндылықтармен байланысады. Осылайша, өмір құндылығын және адам денсаулығын ашуға арналған сабақтарда оқушылар адам өмірі мен табиғаттың өзара байланысы туралы, денсаулықтың дұрыс әрекет етумен ғана емес, сонымен бірге дұрыс ойлау және сөйлеумен байланысты екендігі туралы, әркімнің басқа халықтардың мәдениетін құрметтеу жауапкершілігі жайында біледі, экологиялық мәселелерді шешу жолдарымен танысады.

28.   Адамгершілік қасиеттер іс-әрекеттен тыс туындамайды. Сондықтан балалардың жеткілікті көлемде өзіндік қоғамдық пайдалы еңбегінің және басқа да риясыз іс-әрекет түрлерінің болуы аса маңызды, бұл мораль нормалары мен ережелері туралы өз білімдерін жүзеге асыруға, өз іс-әрекеттерін қоғамға қызмет етуге бағыттауға мүмкіндік береді.

29.   Адамгершілік және экологиялық бағдарланған мінез-құлықтың қалыптасқан тәжірибесі бастауыш сынып оқушыларына өзімен-өзі және қоршаған әлеммен үйлесімді өмір сүруге көмектеседі, өз денсаулығын нығайтуға және сақтауға, өзінің өмірлік әрекеттері – еңбек, демалыс, тамақтану үшін экологиялық жағдайды қамтамасыз етуге, оқушыларда қоршаған ортада адамгершілік тәртіп, экологиялық сауаттылық дағдыларын қалыптастыруға үйретеді.

30.   Бастауыш сынып оқушыларының адамгершілік-рухани білімінің тиімділігі көбінесе мұғалім мен отбасының үйлескен, келісілген жұмыстарына байланысты болады. Ата-аналар мұғалімнің қандай адамгершілік нормаларына тәрбиелейтінін, бала тәртібіне қандай талаптар қоятынын, олардың әрекеттері адамгершілік өлшемшарттар бойынша қалай бағаланатынын, сынып ұжымындағы қоғамдық пікірдің қандай екендігін білуі тиіс. Ата-аналар мен педагогтердің тәрбиелік әсерінің бірлігі тәрбиенің мақсаты мен нақты міндеттерін бір мағынада түсінуінен, оларды әртүрлі әдістер мен тәсілдерді қолдана отырып жүзеге асыру білігінен көрінеді. Бастауыш сынып оқушыларына рухани-адамгершілік білім берудің тиімділігін арттыруда ата-аналар мен мұғалімдер балалар еліктеуге лайық үлгі болуы қажет. Бағдарламаны жүзеге асыруға ата-аналарды тартудың түрлі тәсілдері арқылы қол жеткізіледі. Бірлескен үй тапсырмалары (балалар мен олардың ата-аналары үшін), курстың мақсатын, міндеттері мен әдістерін ашатын әдебиеттер ұсыну, таныстыру сабақтары мен тренингтер, әңгімелер өткізу кеңінен қолданылады. Бұл балаларды мектепте де, үйде де үздіксіз тәрбиелеуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

31.   Бұл бағдарламаға адамзаттың адамгершілік-рухани мәдениеті, адам және қоршаған әлем, оқушылардың ішкі ізденістерін белсендіретін, терең ойлану қабілеттілігін дамытатын, өмірлік мәнді мәселелердің мәнін ажырату және интуитивті ұғыну туралы мәліметтер кеңінен енгізілген. Мұның барлығы оқу материалдарын құрудың сабақтастығын сақтауға ықпал етеді.

32.   Оқу жүктемесін бөлу:

1-кесте

Сынып	Аптадағы сағат саны	Жылдық сағат саны
1	1	33
2	1	34
3	1	34
4	1	34

2. «Өзін-өзі тану» пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

33.   Бұдан әрі бастауыш мектептің әрбір сыныбы үшін білім беру мазмұны, дайындық деңгейіне қойылатын талаптар, оқушылардың білімін бағалау өлшемшарттары көрсетілген.

34.   1-сынып (33 сағат, аптасына 1 сағаттан):

1-кесте

Тараулардың атауы	Сабақ реті	Сабақтардың тақырыбы	Мазмұндық негізі
I. Ғасырлар даналығы	1-2	Ақиқатты жолға алып, адалдықпен өмір бастаймыз!	Адалдық адамның маңызды қасиеті ретінде. Шындықты айту оңай, ал өтірік айту қиын. Қалжыңдап та өтірік айтуға болмайды. Ақиқат- барлық адамдарды біріктіруші бастау.
	3-4	Тәртіп пен парыз	«Тәртіп» және «парыз» ұғымдарының мағынасы. Бес «Т»: тәртіп, талап, тыныштық, тазалық, татулық.
	5-6	Өзіңмен үйлесімді өмір сүру!	Ар-ұжданыңа құлақ қой. Адамзаттың рухани ұстаздары ар-ұждан туралы. Зейінді топтастыра және басты нәрсеге назар аудара білу.
	7-8	Сүйіспеншілік сый талап етпейді	Сүйіспеншілік маңызды жалпыадамзаттық құндылық ретінде Қызмет ету және әлем халықтарының ертегілері мен өсиет әңгімелерінегі риясыз сүйіспеншілік.
II. Тату отбасы	9-10	Менің үйім	Адам – отбасы мүшесі. Отбасындағы, ұжымдағы өзара қарым-қатынас. Кеңпейілділік таныту. Ынтымақтастық, өзара көмек, құрмет.
	11-12	Менің достарым	«Достық» ұғымы туралы түсінік. Адам өміріндегі достықтың мәні. Сыныптағы достық. Достықтың біріктіруші бастауы.
	13-14	Бір-бірімізге көмектесеміз	Отбасындағы және мектептегі өзара көмек, қолдау, кішіпейілділік және қайырымдылық. Адамның іс-әрекетіне көмекке келу ұмтылысын таныту.
	15-16	Алғыс айту – игілік сыйлау!	Алғыс айту – адамның басты қасиеті. Отбасында, мектепте, қоғамда алғыс айта білу білігі.
III. Адам болам десеңіз	17-18	Жақсылық жолымен жүреміз	Жақсылық адамның қасиеті ретінде. Жақсы іс.
	19-20	Қарым-қатынас әліппесі	Қарым-қатынас адамның өмір сүруінің қажетті шарты ретінде. Қоғамдық орындардағы тәртіп ережесі. Мінез-құлық мәдениеті. Әдептілік тұлғаның басты қасиеті ретінде. Күнделікті өмірде әдептілік көрсету.
	21-22	Көңіл күй шаттығы	Әлемді жағымды қабылдауға ұмтылу. Қуаныш өмірлік күштің бастауы ретінде. Оқудағы, еңбектегі, шығармашылықтағы жақсы көңіл күй.
	23-24	Менің Отаным	Қазақстан – барша қазақстандықтардың Отаны. Кіші Отан.Туған үй, туған қала, ауыл.
IV. Қандай ғажап бұл әлем!	25-26	Туған табиғат	Табиғат – біздің үйіміз. Табиғаттың сұлулығы. Табиғатқа ұқыпты қарау.
	27-28	Денсаулыққа апарар жол	Тәндік және рухани денсаулық. Жақсы ойлар біздің денсаулығымызды нығайтады. Жағымды ойлау білігі. Салауатты өмір салты ережелері.
	29-30	Әрдайым көмектес, ешқашан зиян келтірме	Басқа адамдарға, жан-жануарларға, табиғатқа жанашырлық, көңіл бөлу білігі. Қоғамдық меншікке ұқыпты қарау.
	31-32	Жер – ортақ үйіміз	Ұлттар көп – адамзат біреу, жұлдыздар көп – аспан біреу. Әлем халықтарының мәдениетіндегі ортақтық.
	33	Балалық шақ мейрамы	Өткенді жалпылау.

35.    «Өзін-өзі тану» пәні бойынша оқушылардың білім сапасын бағалау

 1 сыныпқа арналған бағдарламада әзірленген «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі.

36.   Рухани-адамгершілік білім берудің ерекшеліктеріне сәйкес сандық емес, сапалық баға маңызды, сондықтан әрбір жартыжылдықтың қорытындысы бойынша «сынақ» бағасы қойылады. «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» пән бойынша сынақ қоюдың өлшемшарты қызметін атқарады.

37.   Егер оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын барлық талаптар орындалса, оқушыға «сынақ» қойылады.

38.   2-сынып (34 сағат, аптасына 1 сағаттан):

2-кесте

Тараулардың атауы	Сабақ реті	Сабақтардың тақырыбы	Мазмұндық негізі
I. Ғасырлар даналығы	1-2	Ұлы Абайдың даналығы	Жалпыадамзаттық құндылықтар Абай ілімінің негізі ретінде.
	3-4	ГХ. Андерсеннің дана ертегілері	Адам мінезі. Ізгілікті қасиеттер адамға өмірінде қалай көмектеседі.
	5-6	Білім – өмір шырағы	Білім құндылығы. Өмір таным көзі ретінде. Оқудағы жауапкершілік. Ұстаз тәлімгер және дос ретінде.
	7-8	Мектеп – біздің ортақ үйіміз	Мектеп және мектептік достық құндылығы туралы. Мектеп мүлкіне мұқият қарау. Мінез-құлық ережесін сақтау. Мұғалімге, тәрбиешіге құрмет.
II. Тату отбасы	9-10	Өзіңді жақсылықпен таразыла	Отбасындағы жақсы өзара қарым-қатынас. Адамшылық, қайырымдылық, түсіну, өзара көмек.
	11-12	Адам жақсы ісімен көрікті	Отбасында өз мінез-құлқыңды басқару. Өзін-өзі адамгершілікті кемелдендіру. Жақсы мінез-құлық ережесі. Адам мәдениеті.
	13-14	Адал және ақкөңіл болу	Адалдық адамның құндылықты қасиеті ретінде. Жағымды ойлау.
	15-16	Салауатты отбасы	Денсаулық құндылығы. Отбасындағы белсенді және салауатты өмір салты.
III. Адам болам десеңіз	17-18	Өзіңді және басқаларды құрметтеуді үйренеміз	Адамның коммуникативтік мәдениеті. Жағымды қарым-қатынас адамдарды түсіну мен құрмет көрсету ретінде. Адамның адамгершілігі. Адамдарға ықыласпен қарау.
	19-20	Кешіре білуді үйренеміз	Кешіре білудің мәні. Шыдамдылық. Жағымды ойлауды дамыту.
	21-22	Дос болуды үйренеміз	Достықтағы жағымды қарым-қатынас. Достықта қажетті қасиеттер. Сыныптағы достық.
	23-24	Жақсы көруді үйренеміз	Риясыз сүйіспеншілік. Өмірдегі риясыз сүйіспеншіліктің мысалдары.
IV. Қандай ғажап бұл әлем!	25-26	Біз өсіп жатқан өлке	Отанға адалдық. Біздің еліміздің тарихына қызығушылық  және ұқыпты қатынас. Біздің еліміздің бүгінгі күніне моральдық жауапкершілік. Туған өлкенің әсемдігі.
	27-28	Туған өлкенің табиғатын сақтауды үйренеміз	Табиғат және адам. Тірі табиғатты танудың бастаулары. Табиғат шабыт, шығармашылық қиял, жарқын қиялдың  бастауы ретінде.
	29-30	Біз өмір сүріп жатқан ел	Атамекен. Халықтар бірлігі. Түрлі ұлт адамдарының достығы еліміздің мызғымастығы мен беріктігінің негізі ретінде. Қазақ халқының, Қазақстанда тұратын өзге ұлт өкілдерінің кұнделікті өмірі мен мейрамдары.
	31-32	Әсемдік әлемінде	Жалпыадамзаттық құндылықтар өмірлік бағдар ретінде. Шығармашылық сабақтары.
	33-34	Балалық шақ мейрамы	Өткенді жалпылау.

39.   «Өзін-өзі тану» пәні бойынша оқушылардың білім сапасын бағалау      2-сыныпқа арналған бағдарламада әзірленген «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі.

40.   Рухани-адамгершілік білім берудің ерекшеліктеріне сәйкес сандық емес, сапалық баға маңызды, сондықтан әрбір жартыжылдықтың қорытындысы бойынша «сынақ» бағасы қойылады. «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» пән бойынша сынақ қоюдың өлшемшарты қызметін атқарады.

41.   Егер оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын барлық талаптар орындалса, оқушыға «сынақ» қойылады:

42.   3-сынып (34 сағат, аптасына 1 сағаттан):

3-кесте

Тараулардың атауы	Сабақ реті	Сабақтардың тақырыбы	Мазмұндық негізі
I. Ғасырлар даналығы	1-2	Жалпыадамзаттық құндылықтарды зерделейміз	Адамзат тарихындағы өзін-өзі тану. Жалпыадамзаттық құндылықтар адамзат мәдениетінің рухани-адамгершілік негізі ретінде
	3-4	Халықтың мәдени мұрасы	Мәдени мұра халық даналығының, руханилық бастаудың көрінісі ретінде. Ұрпақтар байланысы. Адамзаттың өткені, бүгіні және келешегі. Мәдени мұра – өзін-өзі танудың бастауы.
	5-6	Кітап  – білім көзі	Кітап адамзаттың білімі мен даналығының көзі ретінде. Сүйікті кітаптар. Мектеп оқулығы. Адам өміріндегі кітаптың рөлі.
	7-8	Оқу – менің еңбегім	Оқу оқушының басты еңбегі ретінде. Білімге апарар жол. Мақсаттар қою және оған қол жеткізу білігі. Еңбексүйгіштік – оқудағы табыстың негізі.
II. Тату отбасы	9-10	Отбасындағы қарым-қатынас мәдениеті	Отбасындағы жауапкершіліктер. Отбасындағы жағымды қарым-қатынас және бірін-бірі қолдау.
	11-12	Бастаулардың бастауы	Туған үй. Адамның отбасы. Отбасындағы өзара қарым-қатынас негізі. Отбасы мүшелерінің жауапкершілігі.
	13-14	Өзіңді және басқаларды түсіне білу	Өзара түсіністік құндылығы. Келісім. Адамдармен кішіпейілділікпен және әдептілікпен қатынас жасау.
	15-16	Бәрі де сүйіспеншіліктен басталады	Сүйіспеншілік – рухани құндылық. Сүйіспеншілік адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас ретінде.
III. Адам болам десеңіз	17-18	Ақкөңілділік және оптимизм	Ақкөңілділік және оптимизм адам мінезінің басты қасиеті ретінде.
	19-20	Ақниеттілік туралы	Ақниетті адам. Ақниеттілік адамдар арасындағы жақсы қарым-қатынастың қажет шарты ретінде.
	21-22	Жомарттық пен кеңпейілділік	Жомарттық жанның күйі ретінде. Кеңпейілділік –нағыз адамшылықтың бір қыры.
	23-24	Өз еліңнің патриоты болу	Патриот. Патриотизм. Патриоттың әрекеттері мен істері.
IV. Қандай ғажап бұл әлем!	25-26	Сүйіспеншілік пен жақсылық  жолы	Өзін-өзі тану сүйіспеншілік пен жақсылыққа барар жол ретінде. Адам – ардақты ат. Жақсы сезімдер. Адамның әрекетінде бейнеленуі.
	27-28	Табиғатпен үйлесім	Үйлесім. Әсемдік. Адам мен табиғаттың байланысы. Адамның табиғатқа сүйіспеншілігі. Адамның табиғатқа мұқияттықпен және қамқорлықпен қарауы.
	29-30	Денсаулық сыры	Денсаулық сыры. Салауатты өмір салты ережелері. Шындықты жағымды қабылдау салауатты өмір салтының шарты ретінде. Адамның және денсаулықтың адамгершілік негізі. Еңбек және демалыс тәртібі.
	31-32	Жер – біздің ортақ үйіміз	Адамзаттың бірлігі әлемнің болашақ дамуының негізгі факторы ретінде.
	33-34	Балалық шақ мейрамы	Өткенді жалпылау.

43.   «Өзін-өзі тану» пәні бойынша оқушылардың білім сапасын бағалау      3 сыныпқа арналған бағдарламада әзірленген «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі.

44.   Рухани-адамгершілік білім берудің ерекшеліктеріне сәйкес сандық емес, сапалық баға маңызды, сондықтан әрбір жартыжылдықтың қорытындысы бойынша «сынақ» бағасы қойылады. «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» пән бойынша сынақ қоюдың өлшемшарты қызметін атқарады.

45.   Егер оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын барлық талаптар орындалса, оқушыға «сынақ» қойылады:

46.   4-сынып (34 сағат, аптасына 1 сағаттан):

4-кесте

Тараулардың  атауы	Сабақ реті	Сабақтардың тақырыбы	Мазмұндық  негізі
I. Ғасырлар даналығы	1-2	Адамзат мәдениетінің рухани-адамгершілік әлемі	Ежелгі Грекия ғұламалары. Ұлы грек даналары туралы өсиет әңгімелер мен оқиғалар.
	3-4	А.Құнанбаев пен Ш.Құдайбердиев ілімдеріндегі өмірдің мақсаты	Адамның өмірлік мақсаты. Адамның өмірлік мақсаттарға қол жеткізу жолдары.
	5-6	Адам бол!	Адам болу деген не? Адамның мінезі.
	7-8	Адамның ішкі сұлулығы	Адамның ішкі сұлулығы. Өзін-өзі тану қуанышы. Өзін-өзі тану – сүйіспеншілік пен жақсылық жолы.
II. Тату отбасы	9-10	Отбасындағы өзара түсіністікті үйренеміз	Өзара түсіністік – отбасындағы жақсы қарым-қатынастың негізі. Бірін-бірі тыңдау, есту және түсіну білігі.
	11-12	Отбасы дәстүрлері	Отбасылық дәстүрлер. Отбасындағы сыйластық. Өзара түсіністік отбасындағы бақыттың шарты ретінде. Отбасылық мейрамдар. Отбасылық мейрамдар. Отбасы бақыты.
	13-14	Менің ұжымым	Мектеп ұжымы, сынып ұжымы, бірлескен шығармашылық іс-әрекет. Сыныптағы достық. Ұжымдағы адамгершілік құндылықтар.
	15-16	Ардақты ат	Жақсы іс адамның ардақты атының негізі ретінде. Өзіңе және басқаларға құрметпен қарау. Адамның адамгершілігі.
III. Адам болам десеңіз	17-18	Дербестік және жауапкершілік	Дербестік және жауапкершілік тұлғаның құнды қасиеті ретінде. Дербес адам. Жауапкершілікті адам.
	19-20	Батылдық  және табандылық	Батылдық пен табандылық – адам мінезінің қасиеті. Батыл адам. Табанды адам. Мінезді тәрбиелеу.
	21-22	Ар-ұждан ғылымы	Ар-ұждан адамның адамгершілік бағдары ретінде. Адалдық, әділеттілік, ашықтық ар-ұжданға сәйкес өмір сүрудің мүмкіндігі ретінде. Адамның адамгершілік санасы.
	23-24	Мен азаматпын!	Азамат. Азаматтық парыз. Азаматтық сезім. Отанға қызмет ету.
IV. Қандай ғажап бұл әлем!	25-26	Табиғаттың сергітетін күші	Табиғат – барлық тіршіліктің бастауы. Табиғат – дана ұстаз. Табиғи шипажайлар. Адам мен табиғаттың өзара түсіністігі мықты денсаулық пен ұзақ өмір сүрудің шарты ретінде.
	27-28	Тірі су	Су – табиғат байлығы. Қазіргі әлемдегі су қорлары. Судың қасиеті. Адам үшін судың маңызы.
	29-30	Туған жердің әсемдігі	Туған өлкенің табиғаты. Туған жердің әсемдігі – сүйіспеншілік пен шабыттың бастауы.
	31-32	Жер – ортақ үйіміз	Ғаламшарымыздың болашағы үшін жауапкершілік.
	33-34	Балалық шақ мейрамы	Өткенді жалпылау.

47.   «Өзін-өзі тану» пәні бойынша оқушылардың білім сапасын бағалау      4 сыныпқа арналған бағдарламада әзірленген «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі.

48.   Адамгершілік-рухани білім берудің ерекшеліктеріне сәйкес сандық емес, сапалық баға маңызды, сондықтан әрбір жартыжылдықтың қорытындысы бойынша «сынақ» бағасы қойылады. «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» пән бойынша сынақ қоюдың критериі қызметін атқарады.

49.   Егер оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын барлық талаптар орындалса, оқушыға «сынақ» қойылады.

3. Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

50.    Оқушылар 1-сыныптың соңында:

1) жалпыадамзаттық құндылықтар туралы қарапайым түсініктерге ие;

2) бағдарлама көлемінде анықталған Қазақстанның және басқа халықтардың рухани мұраларын біледі;

3) бағдарламада анықталған сабақтағы нақыл сөздерді, рухани-адамгершілік мазмұндағы өлеңдерді жатқа біледі;

4) сабақта, мектепте, қоғамдық орындарда тәртіп сақтай алады;

5) мектеп оқушысының құқығы мен міндеттерін біледі және түсінеді, оқушы парызын (қажетті мектептік құрал-жабдықтардың және орындалған үй жұмысының, сынып жұмысының болуы) орындайды;

6) адамдарға, табиғатқа, қоғамдық меншікке ұқыпты және саналы қарайды;

7) денсаулықты сақтауға арналған жақсы ойлардың мәнін түсінеді, салауатты өмір салтының қарапайым ережелерін біледі және қолдана алады.

51.   Оқушылар 2-сыныптың соңында:

1) жалпыадамзаттық құндылықтар туралы түсініктері бар;

2) бағдарлама көлемінде анықталған Қазақстан және басқа халықтардың рухани мұраларын біледі;

3) бағдарламада анықталған сабақтағы нақыл сөздерді, рухани-адамгершілік мазмұндағы өлеңдерді жатқа біледі;

4) сабақта, мектепте, қоғамдық орындарда тәртіп сақтауды біледі;

5) мектеп оқушысының құқығы мен міндеттерін біледі және түсінеді, оқушы парызын (қажет мектептік құрал-жабдықтардың және орындалған үй жұмысының, сынып жұмысының болуы) орындайды;

6) адамдарға, табиғатқа, қоғамдық меншікке ұқыпты және саналы қарайды;

7) денсаулықты сақтауға арналған жақсы ойлардың мәнін түсінеді, салауатты өмір салтының қарапайым ережелерін біледі және қолдана алады;

8) адалдық және ақкөңілділік, қайырымдылық, адамдарға құрметпен қарау сияқты адамның жағымды қасиеттері туралы түсініктері бар;

9) шабыттың қайнар көзі және өз өлкесінің мәдени құндылықтары ретінде табиғат туралы түсініктері бар; жас көшеттерге, құстарға, жан-жануарларға аялы қатынас жасай алады;

10) салауатты өмір салтын жүргізудің мәнін түсінеді; денсаулықты нығайту факторларын, денсаулықтың негізгі ережелерін біледі;

11) түрлі ұлт адамдарының арасындағы татулық пен келісім, Қазақстанда тұратын халықтар достығы құндылықтары туралы түсініктерді біледі;

12) басқа адамдармен татулықта өмір сүру, сыныптастарымен және достарымен өзара тілектестік қатынас білігінің маңыздылығын ұғынады; кеңпейілділік танытуды, өзін және басқаларды құрметтеуді бағалай алады;

13) оқиғаларды, өз әрекеттерін әділ бағалай біледі; дұрыс шешім қабылдай алады, мектепте, үйде, қоғамдық орындарда тәртібін қадағалай алады;

14) жақсы мінез кейпі ережелерін біледі және түсінеді, түрлі жағдаяттарда өз білімдерін саналы қолдана алады.

52.    Оқушылар 3-сыныптың соңында:

1) еңбек, өзара түсіністік, ақжарқындық, оптимизм, қайырымдылық, жомарттық, кеңпейілділік патриотизм, шығармашылық ұғымдарының мәні мен мазмұнын ұғынады;

2) адамдық сезім мен эмоциялардың көрінуін ажырата алады, қайырымдылық, жомарттық, кеңпейілділік таныта алады;

3) адамдарға сергек және мұқият қарай алады;

4) істер мен әрекеттерде жауапкершілік таныта алады;

5) салауатты өмір салты ережелерін біледі, салауатты өмір салтын құрудың маңыздылығын түсінеді, жеке гигиенаны және еңбек тәртібін, демалысты сақтай алады;

6) шығармашылық іс-әрекеттер арқылы өз ойлары мен әсерлерін жеткізе алады;

7) адамдарға мұқияттылық және құрмет көрсете алады, өзіне құрметті, жақындары мен туғандарына қамқорлық көрсете алады;

8) туғандары мен жақындарының еңбегі мен кәсібіне қызығушылық пен құрмет таныта алады;

9) туған өлкесінің табиғатына мұқият қараудың маңыздылығын түсінеді;

10) елінің тарихына, өз халқының тарихи тамырына, халқының мәдени мұрасына ықылас таныта алады.

53.    Оқушылар 4-сыныпты бітіргенде:

1) ұжым, азамат, дәстүр, жауапкершілік, батылдық, шешімділік, ар ұждан, әділеттілік ұғымдарының мәні мен мазмұнын ұғады;

2) адами сезімдер мен эмоциялардың көрінуін, өзінің эмоционалдық күйін ажырата алады, өзінің сезімі мен талпыныстарын білдіре алады; жағымсыз эмоцияларын және әрекеттерін тыя алады;

3) мінез-құлық этикасы нормаларын біледі, практикада жақсы әдеттерді қолдана алады және сыртқы түр мәдениетін сақтай алады;

4) айналасындағы адамдармен тілектестік қатынас жасай алады; адал және әділетті қылықтарды ажырата алады; айналасындағыларға жанашырлық, ықылас таныта алады;

5) физикалық дамудың қажеттілігін түсінеді, денсаулық сақтауды қамтамасыз ететін сауықтыру әдістемесін және қауіпсіздік шараларын практикада қолдана алады;

6) оқуға арналған кітаптарға саналы таңдау жасай алады, әдеби кейіпкерлердің қылықтары арқылы өз мінез-құлқын бағалай алады;

7) қарым-қатынас ережелерін біледі; топта, сыныпта, таныс емес адамдармен жағымды, достық өзара қарым-қатынас жасай алады; өз туғандары мен жақындарының еңбегі мен кәсібіне қызығушылық пен құрмет таныта алады;

8) өмірдің қайнар көзі ретінде табиғаттың мәнін түсінеді;

9) қоршаған ортаға қамқорлық таныта алады, табиғи қайнар көздердің тазалығын сақтай алады.

10) өзін Қазақстан Республикасының азаматы ретінде ұғынады; ел, қала, ауыл, мектеп өміріне өзінің қатыстылығын түсінеді; қоғамға қызмет етудің мәнін түсінеді.