Поурочный план по физике на тему "Равноускоренное движение" (9 класс)

Мектеп: Талдықорған қаласындағы физика-математика бағытындағы  Назарбаев Зияткерлік мектебі

Мұғалім: Балажігітова Нұртілеу Құрманәліқызы, физика пәнінің мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Түзусызықты теңайнымалы қозғалыс. Қозғалыстың уақытқа тәуелділік  графиктері.

Сынып: 9 сынып оқушылары

Сабақта күтілетін нәжиже :

•      Алған білімдерін физикалық шамалардың (үдеу, жылдамдық, орын ауыстыру ) мағынасын түсіндіру және механикалық қозғалысты сипаттау үшін қолдана білу;

•      Теңүдемелі және теңкемімелі қозғалысты сипаттау және түсіндіру;

•      Теңайнымалы қозғалыстың уақытқа тәуелділік графиктерін тұрғызу;

•       График арқылы қозғалыстың түрін анықтау дағдысын қалыптастыру;

•      Физика мен математика ғылымының байланысын бақылау.

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту сабағы

Оқыту әдісі: түсіндірмелі-иллюстративті, практикалық    

Сабақтың құрылымы:

1.      Ұйымдастыру кезеңі. Сабақта күтілетін нәтиже.

2.      Жаңа білімді меңгертуге дайындау

3.      Жаңа сабақ түсіндіру

4.      Сабақты бекіту.

5.      Үй жұмысы.

 Көрнекіліктер: компьютер, слайдтар,видео.

Сабақтың барысы.

1.Оқушыны сабақта күтілетін нәтижемен таныстыру.

Физиканы оқуға кiрiсерде, бiз механикалық қозғалыстар жайлы алғашқы ғылыми мағлұматтармен танысқан болатынбыз.

Еске түсірейік:

•       Жылдамдық тұрақты болса, ондай қозғалысты бірқалыпты  қозғалыс деп атайды.

•      Жылдамдық өзгеріп отырса , ондай қозғалысты айнымалы қозғалыс деп атайды

видео

Жаңа сабақ түсіндіру

Теңайнымалы қозғалыс деп дененің жылдамдығы кез келген бірдей уақыт аралығында бірдей шамаға өзгеріп отыратын қозғалысты айтады.

         Еске сақтаңыз:

Жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын сипаттау үшін үдеу деп аталатын шама енгізілген.

                                 

 Есептеу жүргізген кезде векторлық түрде жазылған теңдеуді емес, олардың координаталар осьтеріндегі проекциялары енетін теңдеулерді қолданған ыңғайлы

                    

 Бізге бастапқы жылдамдық және а үдеу белгілі, әрі а>o болсын. Онда жылдамдықтың уақытқа тәуелді графигін төмендегідей сызуға болады.

Математика курсынан өрнегінің графигі парабола болатыны өздеріңізге белгілі

Орын ауыстыру, жылдамдық, үдеудің уақытқа тәуелді графиктері

Тәуелділік  u(t)  теңдеуін жазу

Жылдамдықтың уақытқа тәуелді теңдеуін жазыңыз

 

Бірінші суретте жылдамдықтың уақытқа тәуелді графигі берілген, орын ауыстыру

мен үдеу графигін тұрғызыңдар.

Графиктің Оt₁ бөлігінде қозғалыс теңүдемелі, сондықтан үдеу графигі   t  осіне паралель түзу болады, ол вс аралығы. Орын ауыстыру графигі төбесі О болатын Ос₁ парабола бөлігі.

Графиктің  t₁ t₂  бөлігінде қозғалыс бірқалыпты, сондықтан үдеу графигі   t  осі арқылы өтетін түзу. Орын ауыстыру графигі- түзу.

Графиктің  t₂ t₃  бөлігінде қозғалыс теңкемімелі, сондықтан үдеу графигі   t  осіне паралель түзу болады, ол de  аралығы. Орын ауыстыру графигі төбесі e₁ болатын d₁ e ₁парабола бөлігі.

Сабақты бекіту.

1. Машинасының қозғалыс теңдеуіХ₁=-270+12t, ал ос жолдың жиегімен келе жатқан адамның қозғалыс теңдеуіX₂=-1,5t. Бақылау басталар мезеттегі машина   адамның орындарын анықтаңдар. Олар қандай жылдамдықпен қай бағытта қозғалады? Олар қашан және қай жерде кездеседі?

Х₁=-270+12t          Шешуі. Дененің қозғалыс теңдеуі :  х=х₀+v_xt

X₂=-1,5t                 Жүк машинасының қозғалыс теңдеуі :          х₁=х₀₁+v_1xt

V_1x-?V_2x-?                      х₁=-270+12t

t-?    x-?                  Бұл теңдеуге қарап отырып мыналарды анықтаймыз:

х₀₁=-270м машина координата басынадейін 270  м қашықтықта болған.

v_1x=12 м/с , яғни машина х осімен бағыттас қозғалған. Ал адам қозғалысының теңдеуі  х₂=х₀₂+v _2xt.

 Есептің шарты бойынша  х₂=-1,5t

Адам координата басынан х осінің бағытына қарама –қарсы      v_2х=-1,5м/с жылдамдықпен қозғалған. Олар х₁=х₂   болғанда кездеседі:

-270+12t=-1,5t                                    х₁=-270+12 20=-30м                                                           

13,5t=270

t=20c                                                Жауабы:  v_1x=12 м/с оңға қарай, v_2х=1,5м/с солға қарай,                        

                                                                                                              t=20c , х=-30м

 2. Тыныштық қалыптан қозғала бастаған велосипедші алғашқы 4с-та 1 м/с² үдеумен жүріп келіп, содан соң 0,1 мин уақыт бірқалыпты қозғалды да, соңғы 20 м аралықта бірқалыпты баяау қозғала отырып тоқтады. Барлық жолдағы орташа жылдамдықты табыңдар. Жылдамдықтың уақытқа тәуелділігінің графигін сызыңдар.

 Берілгені:

Шешуі:

1 әдіс. Велосипедшінің бастапқы жылдамдығы жүрген жолы:     (1)

яғни қозғалыс үдемелі. Одан соң ол бірқалыпты қозғалған, ендеше жүрген жолы:     (2)

            Үдемелі қозғалыстың соңғы жылдамдығы бірқалыпты қозғалыстың бастапқы жылдамдығына тең:      (3)

Бірқалыпты қозғалғандықтан:

    (4)

    (5)

     (6)

     (7)

     (8)

     (9)

            Дене бірқалыпты баяау қозғалып тоқтайды, ендеше

     (10)

     (11)

(10) және (11) теңдікті (8)-ге қойсақ:

 (12)          (13)

   (14)                              (15)

(16)                   (17)

.                                                                            Жауабы: 2,6 м/с.

             графигін салу үшін масштаб таңдап аламыз. Ордината осіне жылдамдықты салайық. Үш тор көз – 2м/с. Абцисса осіне уақытты саламыз. Екі тор көз – 2 с болсын  (сурет). 0-ден 4 с-ге дейін үдемелі қозғалыста болады, яғни Одан кейін 6 с бойы тұрақты жылдамдық алады, 10 с бойы кемімелі қозғалады ().

2 әдіс. Велосипедшінің жүрген жолын аудан бойынша табуға болады. Шынында да (1)

     (2)                          (3)

ABED-дан:              (4)

(5)    

Жауабы: 2,6 м/с.

3. Пойыз екі бекет аралығын t=20 мин ішінде 72 км/сағ орташа жылдамдықпен жүріп өтті. Үдеу алу мен тежелу уақыты 4 мин-қа созылды, ал басқа уақытта пойыз бірқалыпты қозғалды. Бірқалыпты қозғалыстағы пойыздың жылдамдығы қандай?

Берілгені:                                     Шешуі

Пойыз ең алғаш жолдың ОА бөлігінде үдемелі, АВ бөлігінде

        тұрақты жылдамдықпен бірқалыпты қозғалады (сурет). Сонан

                 соң ВС бөлігінде бірқалыпты кемімелі қозғала отырып, С

                                         нүктеде тоқтайды.

                                   (1)

                       (2)

AE=                                                     (3)

OE=                                                     (4) ендеше                 (5)

- үдеу алу үшін кеткен пойыздың уақыты.

ABFE-тан:    (6)           АЕ=;       (7)               EF=;

30-суреттен     (10).        (11)

Мұндағы   -тежелу үшін кеткен уақыт.

                                                   (12)

(13)

       (15)

                    (16)

(5) және (12), (16)-теңдіктерді (1)-ге қосайық:

                            (17)

                    (18)

                     (19)

                       (20)

11  теңдіктен  ескерсек:

                                  (21)

                                    (22)

                             (23)

Орташа жылдамдық:      (24)          s=   (25)

2t=(27)

Жауабы:

Үйге тапсырма

1.                  Екі дененің қозғалыс графигі көрсетілген қозғалыс жылдамдығының уақытқа тәуелді теңдеулерін жазыңыздар.

2.                  Қозғалыс V=6-2t  v=2+2t теңдеулерімен берілген. Графигін салыңыздар.

3.                   Үдеу проекциясының берілген графигіне қарап, координата мен жылдамдық проекциясының тәуелділік графигін тұрғыз

Пайдаланылған әдебиеттер.

1.      Физика 9. Самостоятельные и контрольные работы Л. А. Кирик

2.      Физика 9. Р. Башарұлы, Д. Қазақбаева, У. Токбергенова, Н. Бекбасар

3.       Дидактические материалы Ж.О. В.И. Кем Б.А.Кронгарт