Презентация по химии на тему "Көксaғыз синтезi" (11 класс)

• 1 слайд

  Күкірт қышқылы және оның қосылыстары
  

• 2 слайд

  Күкірт (ағылш. Sulfur), S – элементтердің периодтық жүйесінің VІ тобындағы химиялық элемент; ат. н. 16, ат. м. 32,06. Тұрақты 4 изотопы бар. Сондай-ақ жасанды жолмен алынған 6 изотопы белгілі. Күкірттің жер қыртысындағы салмақ мөлшері 0,05%, теңіз суында 0,08 – 0,09%. Күкірт біздің заманымыздан 2000 жыл бұрын белгілі болған.
  Қалыпты жағдайда күкірт сары түсті, бейметалл. Табиғатта бос күйінде (саф К.) және сульфидті (мысалы, пирит, галенит, антимонит, т.б.), сульфатты (гипс, ангидрит, барит, мирабилит, т.б.), т.б. минералдар түрінде кездеседі. Күкірттің бірнеше кристалдық түрлері белгілі, оның ішіндегі орнықтылары ромбылы α-күкірт және моноклинді β-күкірт. Күкірттің тығыздығы 2,07 г/см3 (α-түрі) және 1,96 г/см3 (β-түрі), балқу t 112,8°С, қайнау t 444,6°С, жылу өткізгіштігі 0,208 Вт/(м·град). К. суда ерімейді, бензолда жақсы ериді, қыздырғанда молекуласындағы атом саны бірте-бірте кемиді: S8→ S6→ S4→ S2 соңында 2000°С-тан жоғары қыздырғанда К. буында жеке атомдарпайда болады. Салқындатқанда осы процесс кері айналып полимерлену құбылысы жүреді. К. қосылыстарында –2-ден +6-ға дейін тотығу дәрежелерін көрсетеді. Азот, йод, алтын, платина және және инертті газдардан басқа элементтердің бәрімен әрекеттеседі. К. металдармен реакцияда болғанда өте көп жылу бөлініп шығады. Оттекпен бірнеше оксид түзеді.
  

• 3 слайд

  Күкірт сутегінің табиғатта айналымы
  

• 4 слайд

  Физикалық қасиеттері
  
  Концентрациялы күкірт қышқылы — түссіз, ұшпайтын, май тәріздес, суда жақсы еритін, сұйық зат. Тығыздығы 1,84 г/см3, массалық үлесі 98%. Ол 280°С-та қайнайды, ал 10,4°С-та кристалданады.
  Күкірт қышқылы суда ерігенде көп жылу бөле отырып, онымен химиялық реакцияға түсіп, қүрамы әр түрлі гидраттар түзеді. Олар: H2SO4*2O, H2SO4*2H2O, H2SO4*4H2O. Сондықтан да қышқылды суда еріткенде мынадай қауіпсіздік ережесін мұқият сақтау қажет: ауыр сұйықтықты (қышқыл) жеңіл сұйықтыққа (суға) шыны таяқшамен араластыра отырып, жайлап құю қажет. Сонда ауырлау күкірт қышқылы судың астыңғы қабатына дейін жетіп, бөлінген жылу біркелкі тарайды, ал керісінше суды қышқылға құйса, су қышқылдан жеңіл болғандықтан бөлінген мол жылу суды қайнау температурасына дейін жеткізіп, қышқыл жан-жаққа шашырауы мүмкін
  Концентрациялы күкірт қышкылы адам терісіне, матаға, ағашқа тисе, оны карайтып күйдіреді. Сол себепті, күкірт қышқылымен жұмыс істегенде өте сақ болу керек. Теріге немесе матаға тиген күкірт қышқылын тездетіп сумен жуып, содан соң ас содасы ерітіндісімен шаю қажет.
  

• 5 слайд

  Күкірт таза күйінде
  

• 6 слайд

  Химиялық қасиеттері
  
  Концентрациялы күкірт қышқылына күшті тотықтырғыштың қасиеті тән. Сұйылтылған күкірт қышкылы басқа күшті қышқылдарға тән қасиеттерді көрсетеді. Екі негізді күкірт қышкылы сатылы диссоциацияланады, индикаторға әсер етеді;
  Бірінші сатысында H2SO4 түгелдей дерлік диссоциацияланады. Ал екіншісінде азырақ диссоциацияланады; Күкірт қышқылы сілтілермен және ерімейтін негіздермен әрекеттесіп түз түзеді; немесе қысқартылған теңдеуі; Сұйылтылған күкірт қышқылы металдардың кернеу қатарындағы сутектің сол жағында орналасқан металдармен әрекеттес- кенде, тотықтырғыш касиет көрсетеді, нәтижесінде сутек газы бөлінеді;
  Қалыпты температурада өте концентрациялы 80—90%-тік күкірт қышқылы көптеген металдармен; мысолы, темір, алюминий, хроммен әрекеттеспейді. Оның себебі, металл бетінде енжар қабат пайда болады.
  Концентрациялы күкірт қышқылы H2SO4 металдардың кернеу қатарында сутектің оң жағында орналасқан металдармен де әрекеттеседі. Бұл жағдайда сутек бөлінбейді. Күкірттің тотығу дәрежесі +6 болатын сульфат-ионы SO4 есебінен тотықтырғыш болады, нәтижесінде SO2 түзіледі. Концентрациялы күкірт қышқылының мыспен әрекеттесуін қарастырайық.
  
  
  

• 7 слайд

  Күкірт қосылыстары
  

• 8 слайд

  Күкірт айналымы– табиғатта күкірттің үздіксіз айналу құбылысы. Күкірт өзінің оксидтері SО3 пен SО2, күкіртсутек Н2S және бос күкірт күйінде жанартаулардың атқылауы кезінде сыртқы ортаға шығарылады. Сонымен қатар табиғатта К. а-на көп мөлшерде темір, қорғасын, мырыш, т.б. металдардың сульфидтері қатысады. Сульфидтер құрамындағы күкірт биосферада көптеген микроорганизмдердің әсерінен сульфаттық күкіртке дейін тотығып топырақ пен судың құрамында болады. Топырақтағы сульфаттарды өсімдіктер бойына сіңіреді. Адам мен жануарлардың организмінде күкірт  аминқышқылдары мен белоктың құрамында болады, ал өсімдіктерде эфир майларының, т.б. құрамына кіреді. Топырақта және теңіз лайларында өлі организмдер қалдықтарының ыдырауы кезінде күкірттің өте күрделі өзгерістері байқалады. Микроорганизмдер әсерінен белоктың ыдырауы нәтижесінде пайда болған күкіртсутек әрі қарай бос күкіртке не сульфаттарға дейін тотығады. Бұл процесте түрлімикроорганизмдердің қатысуы нәтижесінде күкірттің көптеген аралық қосылыстары түзіледі. Топырақтағы күкіртсутектен түрлі сульфидтік кендер, ал сульфаттардан гипс кендері түзіледі. Сульфидтер мен гипстің ыдырауы нәтижесінде бөлініп шыққан күкірт қайтадан К. а-на түседі. 
  Күкірт айналымы
  

• 9 слайд

  Күкірт химиялық қасиеті
  

• 10 слайд

  Күкірт қышқылы өндірісі
  ҚазАқпарат - Жамбыл облысында Индустриалық-инновациялық даму бағдарламасы аясында «ҚазФосфат» ЖШС күкірт қышқылы цехы құрылысы жобасын жүзеге асырды. Оның салтанатты ашылу рәсіміне облыс басшысы Қанат Бозымбаев қатасты. Бұл туралы Жамбыл облысы әкімінің баспасөз қызметінен хабарлады.
  Тараз қаласында іске қосылған цехтың өнеркәсіптік қуаты жылына 600,0 мың тонна күкірт қышқылы өнімі, жоба құны - 14 миллиард теңге. Жаңа нысан құрылысы кезінде 350 адам жұмыспен қамтамасыз етілсе, жоба жүзеге асқаннан кейін 138 жаңа жұмыс орындары ашылды.
  Жамбыл облысында Индустриалық-инновациялық даму бағдарламасы шеңберінде құны 546,7 миллиард теңгені құрайтын 38 инвестициялық жоба жүзеге асырылуда. Ол бойынша 6 мың жаңа жұмыс орындары ашылады. Жалпы, 2013 жылдың басынан Жамбыл облысында 7 инвестициялық жоба жүзеге асырылған.
  

• 11 слайд

  
  Табиғаттағы күкірт айналымына физикалық, химиялық факторлармен қатар биологиялық процестер әсер етеді. Әдетте күкірт тірі ағзалар цитоплазмасында кездеседі. Өсімдіктер мен жануарлар ыдыраған кезде олардан күкірт бөлінеді, ол ақуыз заттарының ыдырауына байланысты. Ақуызды осы өзгеріске ұшырататын – шіріту бактериялары.
  

• 12 слайд

  Табиғат айналымы
  

• 13 слайд

  Күкірт қышқылының тұздары
  Күкірт қышқылының тұздары 2 типті болады: орта және қышқыл тұздар. Орта тұздар — сульфаттар, қышқыл тұздар — гидросульфаттар. Көпшілік сульфаттар суда жақсы ериді, ал ерімейтіндерге және аз еритіндерге BaSO4, SrSO4, жатады. Kөп қолданылатын тұздары: натрий сульфатының кристал- гидраты Na2SO4*10H2O, оның минералын мирабилит деп атайды. Осы тұз медицинада дәрі ретінде "глаубер түзы" деген атаумен қолданылады. Натрий сульфатының негізгі қоры  Арал,  Балқаш көлдерінің маңында кездеседі. Кальций сульфаты CaSO4 табиғатта ғаныш минералы CaSO4*2Н2O түрінде таралған. Оны қыздырып алебастр алып, құрылыста байланыстырғыш зат ретінде пайдаланады. Тотияйын, яғни мыс кристалгидраты CuSO4*5H2O жасанды жібек, талшық алуға, өсімдік зиянкестерімен күресуге қажет. Темір (II) сульфатының кристалгидраты FeSO4*7H2O ауыл шаруашылық зиянкестерімен күресуде, мата бояуда, фотографияда қолданылады. Күкірт қышқылы — екінегізді күшті қышқыл. Сүйылтылган күкірт қышқылының басқа қышқылдарға тән химиялық қасиеттері бар. Концентрациялы күкірт қышқылы ерекше қасиеті бар күшті тотықтырғыш.
  

• 14 слайд

• 15 слайд

  Күкірт қышқылының құрбандары
  
  Бангладеште түрлі қышқыл сұйықтықтарды пайдалану әдетте жер дауы, үйлену, тұрмысқа шығудан бас тарту немесе кек қайтарудан туындайтын қылмыс.
  Құрбан болғандардың басым бөлігі - жас қыздар мен балалар. Дене зақымы және орасан зор психикалық соққы алған бұл адамдарды қоғам қабылдамай, олардың жұмысқа орналасу немесе отбасы құру мүмкіндігі қалмайды.
  1999 жылдан бастап 3000-ға жуық адамды Бангладеште қышқыл сұйықтық мүгедекке айналдырды. Бұл көрсеткіш төмендеп келсе де, әлемдегі статистикамен салыстырғанда өте биік.
  

• 16 слайд

  Күкірт қышқылының қолданылуы
  Күкірт қышқылы — химиялық өндірістід кәбінде қолданылатын негізгі өнім. Басқа қышқылдармен салыстырғанда, химия өнеркәсібінде кең көлемде қолданылуына сәйкес құкірт қышқылы бірінші орында тұр. Ол басқа бейорганикалық қьшқылдарды HCL, HN03, Н3Р04 және минералдық тыңайтқыштарды алуда кеңінен пайдаланылады. Металлургияда түсті металдар алу үтттін мұнай еңдеуде түрлі енімдерді тазартуға, қопарылғыш заттар, жасанды талшықтар, бояулар, дәрі-дәрмектер парфюмерия өндіруде, тері илеуде және пластмасса синтездеуде алатын орны ерекше
  

• 17 слайд

  Ақтауда 100 мың тонна күкірт ашық аспан астында қараусыз жатыр
  
  
  Маңғыстау облысында Кеңес кезінен қалған күкірт қалдықтары айналадағы елді жаппай улауда. Жалпы көлемі 100 мың тоннадан астам химикат тура Ақтау іргесінде қараусыз жатыр.
  
  Күкірт толы аумақты меншігіне алған«ҚазАзот» компаниясыболса құзырлы орындардың ескертуіне пысқырмапты. Кімге қажет, сонысы жинап тастасын деп әлі күнге экологтармен соттасып әлек. Ал айналадағы елді-мекендерде соңғы жылдары осы зиянды қалдықтардың салдарынан сырқаттар саны күрт көбейіп, адам өлімі артқан.