Проект "Биьиги кыракый до5орбут"

Дьиэ – кэргэннэ о5ону экологическайиитиигэ

туҺуламмыт проект:

«БиҺигикыракый до5орбут»

«Ст.ВасильеваатынанНьурба 1 № - дээхортооскуолата»

«Биьигикыракый до5орбут»

Бырайыакааптардара:

Ньурба 1 №-дээхортооскуолатын

 1 «а» кылааьынуерэнээччитэ

Федотова Сайаана, тереппуттэр

Федотова Колымана Георгиевна,

Федотов Михаил Тимофеевич.

Салайааччы – Алексеева Евдокия Николаевна

Ньурбакуорат 2017с

Бырайыакаата: «БиҺигикыракыйдо5орбут»

Бырайыаккерунэ:чинчийэр, айархайысхалаах, кэтээнкеруутумугунэниьитиннэрии.

То5оостоо5о:О5о5о тыыннаахайыл5а5а интириэьин ке5утэн, тулалыыр айыл5а5а тапталыкырасааьыттанинэрэн, экологическайкультуралаахкиьинииитиибарыбытсорукпут.

Саба5алааьын:Хамсыыр-харамайга, айыл5а5а харыстабыллаахсыьыаннаиитиллибит о5о тереебутдойдутунтаптыырутуемайгылаахкиьи буолуо5а.

Бырайыаксыала:Айыл5а5а, харамайдарга, тулалыыр эйгэ5э тапталы, харыстабыллаахсыьыаны о5о5о кырасааьыттанинэрии.

Соруктар:

1.     О5о иитэрхарамайынкыттаыксасибээьиолохтооьун;

2.     Харамайыкеруу – харайыысатабылларыгаруерэтии;

3.     Харамайиитиллэрусулуобуйатынтупсарыыга о5о айар дьо5урун, сатабылынтуьаныы.

«Биьигикыракый до5орбут»

Былаан:

I.       Киириитэ. Тулалыырэйгэбитин харыстыа5ын

II.    Сурунчааьа. Чааьынай дьиэ5э кыракыйхарамайыиитииникэтээнкеруу:

1.     Кэтээнкерууулэлэринсурунньымалара.

2.     Проегыырытыысурунэтаптара:

 а). Бэлэмнэнии туьумэ5э.

 б).Улэнибыьаччытолоруу туьумэ5э.

              3.Иитиллэрхарамайолорорусулуобуйатыгаркиллэриллибиттупсарыылар (сана уйа)

III. Тумук:  чааьынай дьиэ5э харамайыкеруу–харайыысатанар дуо?

I.                 Киириитэ: Тулалыырэйгэбитин харыстыа5ың.

Планетабытэкологическайтуругунсептеехтуктутуу – хасбиирдиикиьиытыкиэьэ. Тулалыырэйгэнихарыстааьыны о5о5о олохкырасааьыттанинэрэн, о5о билиитин – керуутункэнэтэн, айыл5а5а тапталы, харыстабыллаахсыьыаныинэрэнбэйэтиндойдутундьиннээх гражданина буоларыгаркемелеьуусурунсорукпутунанбуолар.

Биьигитереебутдойдубуткэрэ айыл5атыгар дуоьуйасынньанан,кинибаайыттан , аьыттанаьаанолоробут .Онон айыл5абыт куруукыраас ,чел буоларыгар ба5арабыт.

Айыл5а5а сыьыантиэргэнтэн са5аланар,ол иьинбиьигитиэргэммитигэрэциндьиктиуунээйилэриолордобут,сайынустатаараасотоннорунан, о5уруот астарынанаьыыбытессеарааскырахарамайдарыиитэбит,керебут-харайабыт.Кинилэр-о5о саас до5отторо.

II.             Сурунчааьа: Чааьынай дьиэ5э кыракыйхарамайыиитииникэтээнкеруу.

1. Кэтээнкерууулэлэринсурунньымаларынанааттаталыыбыт:

1.     Арааслитературалартандьиэкролигаиитиллэрэйгэтинучуутал, тереппуткеметунэнбилсии.

2.     Кроликтартустарынаннаучнай – популярнайкиинэлэрикеруу.

3.     Кролик быьыытын – таьаатын, майгытынкэтээнкеруу, аахпыты, билбитикыттатэннээн, сыыьатынбулантуоратыы.

4.     Кэтээнкерууыытылларсирэ: чааьынайдьиэ.

5.     Уескээнтахсыбытпроблемнайбоппуруоскасептеехтумукхоруйубэлэмнээьин

2. Бэлэмнэнииэтаба (усулуобуйанытэрийии)

Биьигидьиэбитигэркролигымбаар буолуо5уттан ыла мин кининикэтээнкеребунуоннакроликтартустарынанарааскинигэни, кэпсээннэри, киинэлэрисебулээнкеребун. КролигымаатаПушистик. Кини 6 ыйдаах. Боруодата Карликовый короткошерстный диэн. Пушистиколусмэник, эйэ5эс майгылаах, барыныбилэргэ ба5алаах. Киниолускиьиэхэубанарынсебулуур, олэрээриолускуттас, итэ5эйигэьэ суох, улахантыастан,  санаттан, эмискэхамсаныыттанкуттанар.

Кролигыиитэргэ – харайарганаадалаахмаллар:

1.     Клетка кээмэйэ 80*40 см кыратасуохбуолуохтаах;

2.     Туалеттыырлотога;

3.     Маскеебулунэноноьуллубут наполнитель;

4.     Аьыыриьитэ;

5.     Тараах;

6.     Тыныра5ын кырыйарга щипцы эбэтэркыптыый;

7.     Ууиьэриьитэ;

8.     Аьылыга

Кэтээнкеруу:

Бастакы кун.

Ханныкаьысебулуурунбыьаардыбыт. Иьитигэр яблоко, о5урсу, моркуоп, пекинскайхаппыыстауурдум. Кэтээнкеруубунэнаьынбарытынамсайанкердеэрээриордукпекинскайхаппыыстанысиэтэ. Онтонкинигэттэнбилбиппинэнкроликтар фрукта арааьынуоннаотонноруэмиэсиэхтэринсепэбит.

Иккис кун.

Уба5ас аьыборуобалаанкердубут.Иьиттэргэуут, чэй, уу кутан уурдубут. Уутууонначэйииспэтэ. Атынкыылларкурдукыраасуунуиьэринбиллибит.

Уьус кун.

Отусиэтэнкердубут. Кыьынбуолансибиэьэй от суо5унан сибээстээнхаппытотубиэрэнкердубут. Кыратыксиирэрээрихаппыыстатынуоннаяблокатынордорор.

Бу ус кун кэтээнкеруубутунэн кролик керуутэ – харайыытачэпчэки, о5олор да кыайаниитиэхтэринсепэбитдиэнбыьаардыбыт. Олэрэнкыылларгасэрэнэнсыьыаннаспаткыра о5олору харамайдарыкытта со5отохтуу хаалларарсатаммат. Идэлээхулэьиттэркуруолугудьиэкэргэн о5ото 7- сааьынтуолбут буолла5ына иитэргэсубэлииллэр.Кытаанахаьылыгыбиэрэртабыгаьасуох кролик исорганнараыалдьыансеп.

Онтонкэнникикуннэргэкэтээнкеруубутунэнкроликпытыгархотуобай ма5аьыынна атыыланар клетка табыгаьасуохэбит, олиьинПушистиккауйатутаргабыьаарыммыппыт. Дьиэтинбырайыагакроликпытмайгытыгарсептубэьиэхтээх, уеьэ-аллараатахсарыгар, хамсанарыгарбарсыахтаах, саьархороонмиэстэлээхбуолуохтаах. Кроликтархамсаммаккасырыттахтарынауойуохтарын, атахтарамелтуехтэринсеп.

         Дьиэбитбастакыэтээьигэраьыыр, тахсанкиирэруоннаутуйархостоох. Туоракиьиттэнсаьарыгараналэмиэхороонноох. Иккисэтээскэсылдьарыгартабыгастаахбуоллундиэнкирилиэстээх, уьусэтээскэтахсарыгар дьеле5естеех.Кини ба5арда5ына уйатыттанчэпчэкитиктахсан дьиэ5э дьаарбайыахтаах, олиьинаанамэлдьи аьа5ас буолуохтаах. Туалеттыырлотога, аьыыр, ууиьэриьиттэрэтиийэрсиригэрмэлдьитуруохтаах. Кролигыуерэтээччилэрэтэллэринэн кролик уйатынуьуна 1 миэтэрэттэнкылгаьасуохуоннаурдугэбэйэтиниккикыммыт са5а буолуохтаах.

         Уйабытынтутаргааанбастаансептеех чертеж онорбуппут, уоннаоноьулларматериалынкердеебуппут. Ордуксептеехбарсарматериалынанфанераныталбыппыт. То5о диэтэр фанера дьиннээхмаьынаноноьулларуонна экологически ыраас, киьидоруобуйатыгарбуортуну а5албат састааптарынанкилиэйдэнэнуоннапресстананоноьуллар.

         Улэбитин са5алыырганаада:

№ п/п	Приобретение	Сумма (руб.)
1	Фанера–кээмэйэ 152*152	1100
2	Лобзик– фанераныбыьарга
3	Строительнай уровень– эркиннэркенебуолалларыгартуттабыт
4	Шуруповерт– саморезэрийэргэ
5	Саморез – 40 шт	80
6	Шкурка – 1 шт	20
7	Метровка
	Итого	1200

Уйабытурдугэ 75 см, кэтитэ 25см. Эрдэттэнбарытынтолкуйдуохханаада: туалеттыырлотога, аьыыр, ууиьэриьитэ размера хайда5ын уоннаханнатурар сирин. Бастаанчертежпутунанфанерабытыгарсуоттаанучуоттаануйабытдеталларынуруьуйдаан баран лобзигынанбыстыбыт. Деталларбыттутаргасудургубуоллундиэн ус этээьинбииргэбыьантаьаардыбытуоннамуннуктарыгарсаморезтарынантуттардыбыт. Дьиэтигэртахсаркирилиэьинтуспаылылларкынаонордубут. Туннуктэриндьеллубут, уьусэтээскэтахсарыгармуостатынэмиэ дьеле5естеетубут. Сарайынсырдыкбуоллундиэнполикарбонатынанбуруйдубут. Утуйарсиригэр сымна5ас олбохуурдубут. Кроликпыт сана дьиэтиннаьаасебулээтэ, уеьэхатаастантахсаронтонкирилиэьинэналлараатуьэр.

Дьиэтинтаьынкырасыабайбуоллундиэнуруьуйдаанкиэргэтэнбиэрдибит.

         Кролигымкылгастуулээхбуолантуутэиилистибэт, уоннакинилэролусырааскыылларэбитононсотору-соторусууйартабыллыбат. Тыныра5а уьаата5ына кырыйабыт, бастаануерэнэтаарыйаветеринаргаилдьэнкырыттарбыппытонтонбэйэбиткырыйабыт.

         Кэтээнкеруутумугэ.

Кэтээнкеруутумугунэнкролигычааьынай дьиэ5э иитэргэтабыгастаахусулуобуйаоноруоххасепэбит. Кроликпытуерэр-кетерулаатар, учугэйдиколорор. Биьигикининитаптыыбыт.