"Сүтқоректілердің экологиялық топтары" (7 сынып)

• 1 слайд

  Психологиялық дайындық
  Тренинг(сабақ басталарда оқушыларға психологиялық дайындық жасаймын).
  Көзімізді жұмып, ішімізден мына сөздерді қайталайық:
  «Мен ойымды тез жинақтаймын, жаңалыққа, білімге қызығушылығым жоғары, терең ойлап, нақты жауап беремін, қиялға да берілемін. Мен өз біліміме, өз күшіме сенімдімін. Бүгінгі сабақта бәріне сәттілік тілеймін.» Көзімізді ашып сабағымызды бастаймыз.
  

• 2 слайд

  І топ: Ас қорыту жүйесі
  ІІ топ: Тыныс алу жүйесі
  ІІІ топ: Қан айналым жүйесі
  IV топ: Жүйке жүйесі
  Топқа бөліну
  

• 3 слайд

  ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
  І топ: Терме диктант
  ІІ топ: Салыстырмалы кесте
  ІІІ топ: Биологиялық диктант
  IV топ: Сандар сөйлейді
  

• 4 слайд

  Терме диктант
  

• 5 слайд

  Салыстырмалы кесте
  1. Іштей ұрықтанады
  2. Дене температурасы тұрақсыз
  3. Дене температурасы тұрақты
  4. Денесіне аралас қан тарайды
  5. Жүрегі төрт қуысты
  6. Жүрегі үш қуысты
  7. Қаңқасында алғаш рет кеуде қуысы
  пайда болған
  8. Көкет пайда болған
  
  9. Құйымшақ безі бар
  10. Қаны оттегімен екі рат қанығады
  11. Тістері жеке топтарға бөлінген
  12. Ауатамырлардың ұсақ тармақтары ауа
  көпіршіктерін түзеді
  13. Қуығы болмайды
  14. Жарқанат, үйректұмсық
  15. Дуадақ, дегелек, безгелдек, ителгі
  16. Гаттерия, құбылғы
  

• 6 слайд

  Биологиялық диктант
  
  Сүтқоректілерді кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөліп
  тұратын ............. болады.
  2. Сүтқоректілер қабырғааралық ......... мен ........ жиырылып, босаңсуы нәтижесінде тыныс алып, тыныс шығарады.
  3. Сүтқоректілердің жүрегі ........... бөлімді, яғни екі ..........
  мен екі ................ тұрады.
  4. ..... ....... , .... ......... ........ , ......... және зәр шығару зәр шығару жүйесі түзіледі.
  
  

• 7 слайд

  Сандар сөйлейді
  

• 8 слайд

  
  20.04.2016ж
  Сүтқоректілердің экологиялық
  топтары
  

• 9 слайд

  Экологиялық топтар
  Жер астында тіршілік ететін
  Суда тіршілік
  ететін
  Ұшатын сүтқоректілер
  Құрлықта мекендейтін сүтқоректілер
  

• 10 слайд

  Оқушылардың шығармашылық
  жұмысы
  

• 11 слайд

  Құрлықта мекендейтін
  сүтқоректілер
  

• 12 слайд

  Антарктидан басқа барлық
  құрлықта кездеседі.
  

• 13 слайд

  Олар ашық жерлерде,бұта мен
  ағаш арасында,
  кейде ағаш
  басында кездеседі.
  

• 14 слайд

  Қосаяқ
  Суыр
  Саршұнақ
  Ашық жерлерде мекендейтін
  сүтқоректілер.
  

• 15 слайд

  Құлан
  Арқар
  Ақбөкен
  Қарақұйрық
  Тұяқты сүтқоректілер
  

• 16 слайд

  Бұта мен ағаш арасынан
  кездестіруге болады:
  Аю
  Сілеусін
  Бұғы
  

• 17 слайд

  Жер астында тіршілік
  ететін сүтқоректілер
  

• 18 слайд

  Жер астында тіршілік ететін сүтқоректілер
  Көртышқандар
  Соқыр тышқандар
  Қалталы көртышқан
  

• 19 слайд

  Көртышқандар
  Мекен ортасы: топырақтың жоғарғы қабаты.
  Денесі: конус тәрізді, мойыны сырт жағынан білінбейді.
  Ін қазатын органы: күшті тырнағы болатын алдыңғы аяқтары. Аяғымен топырақты босатып, басымен, жонымен босаған топырақты сыртқа шығарады. Көзі: сыртынан тері қатпармен жабылып тұрады.
  Сезім мүшесі: иіс және дәм сезу органдары жаксы жетілген. Сырт-қы құлақ қалқанының нүсқасы гана болғанына қарамастан көртышқандар өте жақсы естиді.
  Қорегі: насекомдардың личинкаларымен, құрттар.
  Көбеюі: жылына бір рет көбейеді. Баласының саны 2—8-ге дейін жетеді. Жылына үш рет түлейді.
  Көртышқандарды әдемі терісі үшін аулайды. Бұлар зиянды насекомдарды қырып, ауыл шаруашылығына пайда келтіреді. Көртышқандар бізде орманды және ағашты далалы жерде кездеседі.
  
  
  

• 20 слайд

  Суда тіршілік ететін сүтқоректілер
  Құндыздар
  Ондатрлар
  жұпартышқан
  Кәмшаттар
  Түлендер
  Киттер
  

• 21 слайд

  Дене температурасы тұрақты, өкпемен тыныс алады, баласын сүтпен қоректендіреді.
  

• 22 слайд

  Денесінің ұзындығы 1,1 – 33 м-ге дейін, салмағы 30 кг-нан 150 т-ға дейін жетеді.
  Дене пішіні жұмыр қос қалақты терілі, құйрық жүзбеқанаты көлбеу бағытта орналасқан.
  Алдыңғы аяқтары ескекке айналған. Артқы аяқтары жойылған
  Көғілдір кит – жер бетіндегі жануарлардың ең алыбы.
  Көгілдір киттің тісі жоқ, тістің орнына мүйізді тақташалар болады, оны кит мұрты деп атайды.
  
  

• 23 слайд

  Ұшатын сүтқоректілер
  

• 24 слайд

  Ұшатын жануарларға — қол қанаттылар немесе жарқанаттар жатады.
  
  Орманды жерді мекендеп, ағаштан-ағашқа секіру, кейін қалықтап барып түсу, соңында ұшуға бейімделген.
  
  
  Құстарға ұқсас бірнеше жаңа белгілер пайда болған. Мысалы, ұшуға әсер ететін еттері бекінетін, төс қыры болады. Оның кейбір элементгерінің бірігіп кетуіне байланысты көкірек клеткасы мықты болып құрылған. Ми сауытының сүйектері де кірігіп кеткен. Түн жануарлары болғандықтан есту және сезім органдары өте жақсы жетілген.
  
  

• 25 слайд

  Бекіту
  

• 26 слайд

  Сусар тұқымдасына жатады
  Мысық тұқымдасына жатады
  Қолқанаттылар отрядына жатады
  Ашық жерде, құрлықта мекен етеді
  Жұмыртқа салатын сүтқоректілер
  Суда тіршілік ететін сүтқоректілер
  Кәмшат
  Жарқанат
  Қосаяқтар
  Барыс
  Күзен
  Үйректұмсық
  С
  Ә
  Й
  К
  Е
  С
  Т
  Е
  н
  Д
  І
  Р
  :
  

• 27 слайд

  Сусар тұқымдасына жатады
  Мысық тұқымдасына жатады
  Қолқанаттылар отрядына жатады
  Ашық жерде, құрлықта мекен етеді
  Жұмыртқа салатын сүтқоректілер
  Суда тіршілік ететін сүтқоректілер
  Қосаяқтар
  Күзен
  Барыс
  Кәмшат
  Жарқанат
  Үйректұмсық
  

• 28 слайд

  Тест “Білгенімді көрсетемін”
  1. Сүтқоректілердің жалпы қанша түрі бар?
  А) 5000 В) 3000 С) 4000
  2. Сүтқоректілердің жүрегі неше қуысты?
  А) 4 В) 3 С) 2
  3. Сүтқоректілер құрылысына, тіршілік әрекетіне байланысты неше топтарға
  бөлінеді?
  А) 4 В) 3 С) 5
  4. Тек сүтқоректілерге ғана тән ерекшелікті атаңдар?
  А) жылы қанды хайуанаттар В)балаларын сүтпен асырау С)төрт аяқтылар
  5. Сүтқоректілер жылына неше рет түлейді?
  А) 3 рет В) 1 рет С) 2 рет
  6.Сүтқоректілердің денесі немен жамылған?
  А) қауырсындармен В) мүйізді қабықпен С) түкпен
  7. Көртышқандардың мекен ортасы –
  А) құрлықтаВ) жер астындаС) суда
  8. Денесінің екі қапталында жұқа терілі жарғағы болады:
  А) қолқанатталардаВ) тұяқты сүтқоректілердеС) кеміргіштерде
  9. Көбею, түлеу кезінде ғана құрлыққа шығатын сүтқоректі:
  А) ақбөкенВ) киттерС) түлендер
  10. Езуден шықшытқа дейінгі жақсүйекті иекпен жалғастырып, тұтастыратын бұлшықет:
  А) ұртВ) көкетС) ұлтабар
  
  
  
  

• 29 слайд

  Сергіту
  Сен білесіңбе?
  

• 30 слайд

  ЕҢ БИІК СҮТҚОРЕКТІ
  Ең биік сүтқоректі - керік. Оның мойнының ұзындығы соншалық, ол мойнын созған кезде екі қабатты үйге жетеді. Оның мойнының ұзындығының арқасында олар ағаштардың ең басындағы жапырақтарды жей алады. Керіктер өз жауларынан және тропикалық күннің көзінен акация ағашының түбіне жасырынады.
  
  
  

• 31 слайд

  ЕҢ ЖҮРДЕК АҢ
  

• 32 слайд

  МҰХИТТАҒЫ ЕҢ АЛЫП СҮТҚОРЕКТІ
  Мұхитағы ең үлкен сүтқоректі –көк кит. Киттің ұзындығы 30 метр, салмағы 130-150 тонна. Ол ең ірі динозаврдан да үлкен. Киттің үстіне сегіз піл тұра алады. Ірі киттердің жаңа туған баласының ұзындығы 8 метр болады.
  

• 33 слайд

  ҚҰРЛЫҚТАҒЫ ЕҢ ҮЛКЕН ЖАНУАР
  Құрлықтағы ең үлкен жануар - піл. Оның биіктігі шоқтығымен есептегенде 4 метр,салмағы 7 тоннаға жетеді. Бір піл күніне екі жүз килограмм шөп, бұта сияқты өсімдіктер жейді. Бір күнде піл 200 литр су ішеді. Егер ваннаны сумен толтырсақ 200 литрге тең келер еді., ал Оның салмағы жеті жеңіл автомобильге тең. Пілдер 60 жылдай өмір сүреді. Олар өте шыдамды және адамдардан шапшаң жүгіреді.
  

• 34 слайд

  ЕҢ ІРІ ТҰЯҚТЫ СҮТҚОРЕКТІ
  Ең ірі тұяқты сүтқоректі жануар - бегемот, гиппопотам. Африканы мекендейтін пілден кейінгі ірі жануар. Салмағы үш жарым тонна, күніне жетпіс килограмм жем жейді. Бегемот күні бойы судың ішінде тұрады да түн мезгілінде жағаға шығады. Суда да, құрлықта да тіршілік етеді. Жердө өсетін өсімдіктермен қоректенеді. Тісінің үзындығы жетпіс бес сан-тиметрге жетеді. Қаскерлер оны тістеріне бола аулайды. Тістері сапасы жағынан пілдің азуындағы тістеріне өте ұқсас.
  

• 35 слайд

  ЕҢ АҚЫЛДЫ СҮТҚОРЕКТІ
  Ең ақылды сүтқоректілер- адам тәрізді маймылдар. Олар - шимпанзе, горилла, орангутанг және гиббондар. Олардың басқа маймылдардан айырмашылығы – маймылдардікіндей құйрықтары болмайды.
  
  

• 36 слайд

  ДЕЛЬФИНДЕР - ЕҢ АҚЫЛДЫ ТЕҢІЗ ЖАНУАРЫ
  

• 37 слайд

  Қызықты деректер
  Балалар, сіздер білесіздер ме, сүтқоректілерде өздерінің тіршілік ету барысында ұйықтайды екен, теңіз шошқалары небары 3-4 минут көздерін жұмып тынығады, ал пілдер біреулері ағаштар мен үй қабырғаларына сүйеніп ұйықтаса, біреулері жатып ұйықтайды. Олар тек ауырған кезде тұрып ұйықтайды. Ал маймылдар болса жапырақтар мен шөптерден төсеніш салып, 10-12 сағат ұйықтайды, ал жираф болса 20 минут ғана ұйықтайды екен. Аю, жолбарыстар шалқасынан жатып алдыңғы аяқтарын төсіне қойып немесе басына жастанып ұйықтайды.
  

• 38 слайд

• 39 слайд

  Бағалау
  
  Үйге тапсырма: §58 оқу
  Сүтқоректілердің суретін салу, олардың Қызыл кітапқа тіркелген түрлерін ажырата білу