Урок " Жасуша ядросы"

Сыныбы: 10 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жасуша ядросы

Сабақтын мақсаты:Білімділігі – жасуша ядросының жасушадағы маңызын, атқаратын қызметі жайында түсінік қалыптастыру.

Тәрбиелігі – оқушылардың диалектикалық көзқарастарын қалыптастыру, өз бетінше ойлауға тәрбиелеу.

Дамытушылығы – оқушылардың ерікті түрде тұрақты зейін қойып және еркін сөйлеуін дамыту. 

Сабақтың көрнекілігі:  тірек-сызба, сызбанұсқа,портреттер, интерактивті тақта.

Сабақтың әдісі:     жаңа білім меңгеру           .

 Сабақтың барысы:  

     І.    Ұйымдастыру бөлімі.

 
        Оқушыларды түгендеу

 ІІ. Үй тапсырмасын тексеру  ."Ой қозғау"

Карточкілердегі берілген сұрақтардың жауаптарын тауып, арнайы қойылған«мембраналы органоид» және «мембранасыз органоид» деген қорапшаға салу.

1.     …………- заттарды сіңіру және бөліп шығару, өсу, даму, тітіркену сияқты құбылыстардың ортасы.

2.     ………..-ол цитоплазманың бүкіл қабатын торлап жатады, ядроның аймағында ерекше жиі тор түзеді.

3.     ……….-бірнеше жалпақ цистерна сияқты түтікшелерден және әртүрлі өлшемді көпіршіктерден тұрады.

4.     ………-бұл органоидты жасушаның энергия орталығы деп атайды.

5.     ……….-тек қана өсімдік жасушасына тән органоид.

6.     ……….-бұл органоид эндоплазмалық тор мембранасына бекініп қызмет атқарады.

7.     ………-центриольден және центросферадан тұратын органоид.

8.     ………-бұл органоид арқылы организмді үнемі қозғалысқа келтіріп отырады.

9.     ………-цитоплазмада сұйықтыққа толы қуыс.

10. ………-нәруыздың синтезіне қатысатын ұсақ органоид.

11. ……….-бұл органоид жасушалардың барлығында соның ішінде фагоцитозға қабілетті лейкоцит жасушаларында көп кездеседі.

ІІІ. Жаңа сабақ:

 Ядро өсімдіктермен жануарлардың жасушасының тұрақты бөлігі.  Ядросы толық жетілген организмдерді эукариоттар, ал ядросы жетілмеген организмдерді прокариоттардеп атаймыз.

Ядроның құрлысы

Ядрошық - шар тәрізді тығыз денешік, оның мөлшері 1-2 мкм-ден 10 мкм-ге дейін өзгеріп отырады. Ядрошықтың құрамында 1,5% ДНҚ және 8,0% нәруіз болады. Жасуша бөлінген кезде ядрошық жойылып кетеді.

Ядро шырыны – ядро қабықшасының ішіндегі қуыстарда толтырып тұратын қоймалжың зат. Оның құрамында нәруыздар, нуклеин қышқылдары мен көмірсулар болады. Ядроның құрылысы

                                      

        

                                                             

Хромосома – ДНҚ-ның жіпшелерінен тұратын созылыңқы тығыз денешік. Олар бірнеше бөліктерден тұрады: алғашқы бөлік және екінші реттік бөлік. Хромосоманың құрамында 40% ДНҚ, 40% гистон, 20% қышқыл нәруыз және өте аз мөлшерде РНҚ болады.

Гистон дегеніміз – хромосомадағы құрылыс қызметін атқаратын нәруыз.

Хромосома типтері

1.     Егер центромера хромосоманың дәл ортасында орналасса, онда ол тең екі ашаға бөлінеді. Хромосомалардың мұндай типін метацентрлі хромосомалар деп атайды.

2.     Егер центромера хромосоманың ортасынан сәл оңға немесе солға қарай орналасса, онда ол хромосома тең емес екі ашаға бөлінеді. Хромосомалардың мұндай типін субметацентрліхромосомалар деп атайды.

3.     Егер центромера хромосоманың бір ұшына жақын орналасса, онда хромосома тең емес екі ашаға бөлінеді. Бір ашасы ұзын, екіншісі қысқа болады. Хромосомалардың мұндай типін акроцентрліхромосомалар деп атайды.

4.     Егер центромера хромосоманың ұшында орналасса, ондай типті телоцентрліхромосомалар деп атайды.

5.     Кейбір хромосомаларда екінші буын өте ұзын болады да, хромосоманың аз бөлігін негізгі бөлігінен бөліп тұрады. Хромосомалардың мұндай типін спутниктіхромосомалар деп атайды.

       Хромосомалардың әр түрлі типтері

/Г.А.Левитский бойынша/

  Мәтінмен жұмы

1-топ

 “Ядро”- кестемен жұмыс

 Жасуша бөлігі  Құрылымы  Қызметі   Жасушадағы маңызы

2 топ

“Хромосоманың құрылысы мен қызметі”- сурет арқылы түсіндіру.
   Хромосомалардың суреттері беріледі
  Метацентрлі субметацентрлі спутникті телоцентрлі акроцентрлі
  (сәйкестендіру арқылы хромосомалардың түрлерін түсіндіру)

Талдау жүйесі

/ топтық жұмыс  /

Сандар сөйлейді.

1.Ядроның  құрамы өзгеріп отырады

2.Ядрошықтың құрамында ------нәруыз болады

3.Ядрошықта цитоплазмалық РНҚ және РНҚ

синтезделеді              

4.Адамда

5 жүгеріде

6.Бақада

7.Бұршақта

 

“Жалғасын тап” биологиялық диктант

•         Жасушаның маңызды бөлігінің бірі ол …………….

•         Ядросы толық жетілген организмдер………….. , ал жетілмеген организмдер ……….. деп аталады.

•         ядроның негізгі сұйықтығы ………  ………. деп аталады.

•         ………… дегеніміз ДНҚ ның жіпшелерінен тұратын созылыңқы тығыз денешік.

……. дегеніміз хромосомадағы құрылыс қызметін атақаратын нәруыз.

Венн диаграммасы арқылы өсімдікпен жануар жасушасының ұқсастығы мен айырмашылығын анықтау.

 

                    Өсімдік жасушасы                                                  Жануар жасушасы

Бекіту:

Әр топқа сұрақтар қойылады, жауап жауап берген топ сол жауап сөзіне ассоциация құрайды. 
Сұрақтар: 
1.Дөңгелек немесе сопақша формалы жасушаның ең ірі органоиды?
2.Құрамында ДНҚ,гистон және аз мөлшерде РНҚ болатын

3.Біздің елімізде академик М.Ә.Айтхожиннің алғаш зерттеулерін бастаған ғылым саласы

Қорытынды:

Бағалау