Внеклассное мероприятие на кумыкском языке "Уьстюнлюкге 70 йыл".

Уллу Ватан дав

Уьстюнлюкге

70 йыл

Мероприятиени мурады:

1.  Яшланы патриот гьислерин уятмакъ, дав гелтирген къыйынлыкъланы эсгере туруп, яшланы «Давлар болмасын!» - деген ойгъа гелтирмек.

2.  Шиъруланы чебер охувгъа уьйретив.

1-чи охувчу яш:

Дав битгенли арадан,

Хыйлы йыллар гетсе де.

Давдан къалгъан яралар,

Унутулмай нетсе де.

Унутулмай! Яралар

Даимге къалгъан йимик,

Бары да зат, бары да

Тюнегюн болгъан йимик.

Радио сёйлей:

Тынглагъыз! Тынглагъыз!

1941-нчи йылны 22-нчи июнунда, къаттыгюн, фашист Германия Советлер Союзуна намарт кюйде чапгъын этген. Аявлу аналар ва къызардашлар! Аталар, агъалар ва инилер! Оьз халкъыбызны, топурагъыбызны намарт душмандан якълама сизин Ана Ватан чакъыра!

2-чи яш:  Шиъру: “Ватан учун.” И.Керимов

Эсимде бар шулай бир гюн:

Гюнбатышдан герюндю тун.

Шогъар къаршы ябушувгъа

Гётерилди халкъым бютюн.

Унутмагъа тюшдю уьйню,

Давсыз яшап тургъан кюйню.

Гетдим шо гюн мен асгерге,

Тюшген борчну кютме сюйдюм.

Онда уьйрендим гьар затгъа,

Савут такъдым, миндим атгъа.

Йыр язагъан къаламымны

Алышдырдым автоматгъа.

Давда нече йыллар гетди,

Фронт яшны улан этди;

Чыдамлыкъгъа, уьстюнлюкге,

Къоччакълыкъгъа да уьйретди.

Муаллим:   Бизин халкъ бу йыл 9-нчу Майда немис фашистлер булангъы къагьрулу давда этген уллу уьстюнлюкню 70-йыллыгъын белгилей. Бизин халкъ кёп къыйналса да, кёп адам оьлсе де, уьстюнлюкню алмайлы токътамады. 1418 — гече-гюн юрюлген уллу дав халкъыбызны гючюн-гьюнерин, олай да ругьун тюшюрмеди. Арадан кёп йыллар оьтсе де, эсги яралар янгыра, дав йылланы эсге гелтире.

1941-нчи йыл 22-июнда бизин башыбызгъа уллу балагь гелди. Уллу Ватан дав башланды. Ватанны якъламакъ учун савлай совет халкъ гётерилди. Гьатта чагъы 15-йылгъа етишген яшоьрюмлер гёнгюлю кюйде давгъа гетди.

Уллу Ватан дав 1418 гюн узатылгъан. Шо фронтда оьзлени жанын къурбан этгенлени къабурларыны, олагъа аналар тёкген гёзьяшланы, адамы давдан къачан къайтар деп бозарагъанланы, шо дав салгъан яраланы, ярты-ярым болуп къайтгъан сакъатланы санаву булан къараса, озокъда, шо нечакъы бола буса да кёп узакъ болжал гёрюне.

Ялынлы йылларда ана Ватанын арсланлардай якълама бизин юртдан, къолну аясыдай гиччинев Ботаюртдан 250 адам давгъа гетген.

Уллу Ватан давда 27 миллион  адам къоччакъ кюйде жан берген.

3-чю яш:

“Давлар битип, авлетин гёрюп,

Кёп аналар насипли болгъан.

Тек не этесен, тёшюн гюллелеп,

Гери къайтмай батырлар  къалгъан.”

Муаллим:

“Дав йылларда къачырмагъан башларын,

Яшынмагъан, янтаймагъан икълыкъда.

Бизин учун жанын берген эрлени

Эсге алайыкъ бир минутлу шыплыкъда.”

                                                    Минутлукъ шыплыкъ.

4-нчю яш:    Шиъру: «Къара гюнлер бизге дагъы болмасын!»

«Дав сюймейбиз, давдан улан тувмай» дей,

Эсгеребиз шо чакъда кёп керенлер.

Ватан учун душман булан ябушуп,

Аямайлы жан берген кёп керенлер.

Атылмасын бомбалар, къан тёгюлмесин ерде.

Давну къыйынлыкъларын, яшлар гёрмесин бир де.

Уьстюнлюкге 70 йыл, сав болмагъан яралар.

Балаларын тас этип, бозлай къалгъан аналар.

Дав битгенли кёп заманлар гетсе де

Унутмайбыз биз шо къара гюнлени.

Уьстюнлюкню 70 йылын алгъышлап,

Эсгеребиз давда жан бергенлени.

Муаллим:  Дав йылларда юртда къалгъан къартлар,  гиччи яшлар ва къатынгишилер оьтесиз бек къыйналдылар. Эркеклер этеген ишлени къатынлар кютме башлады. Кёбюсю къатынлар авлакъда сабан да сюрген, будай да чалгъан. Давгъа гетген бизин эргишилерибиз, бизин учун, биз рагьат яшасын деп, къанын да, жанын да аямагъан.

Шиъру: “Шо айтывгъа онча рази тюгюлмен.” Ш.Альбериев

Муаллим:  Совет халкъ тиши -тырнагъына ерли савутлангъан душманны оьз топурагъында янчды. Юртдан гетген яшлардан бирлери къоччакъ кюйде жан бергенлер, бирлери сакъат болуп къайтгъан. Бирлери гьали де яшап тура. Бизин юртлу улан Абдуллаев Абдурагьман  Сапун -тавгъа байракъ къагъып, игит атну къазанды. Кёп-кёп яшларыбыз орденлер булан савгьатлангъан.

Уллу Ватан давну, онда ортакъчылыкъ этген адамланы къоччакъ ва игит ишлерине тергев берип, суратлап кёп санавда чебер ва  документли китаплар язылгъан, кинофильмлер чыгъарылгъан, адабиятны, инче саниятны башгъа асарлары яратылгъан. Башгъа адабиятларда йимик бизин къумукъ адабиятда да Уллу Ватан давны темасы гёрмекли ерни тута. Бизин белгили къумукъ язывчуларыбызны ва шаирлерибизни арасында о темагъа байлавлу асарлар язмагъан бири де ёкъ десек ялгъан болмас.

Гьали сиз А.Жачаевны “Тартып йыртды уьстюндеги гёлегин” деген шиъру гьисапда салынгъан гиччирек гёрюнюшюне къарагъыз!

Муаллим:  Баракалла болсун бизден гетген яшлагъа да, бары да Совет гьукуматны адамларына да, давда ортакъчылыкъ этип, бизин учун ач да, ялангъач да болуп, жанын да, къанын да аямай, давдан уьст гелип, бизге шу арив яшавну гёрсетген уланлагъа.

Гертиден де елигип гелеген душманны янгурдай явагъан гюллесине бет берип, от ялынына бет буруп, давну авурлугъун лап биринчилей гьис этген ботаюртлулар: Батыров Назир Батыргереевич, Исаев Джамалдин.

Батыров Назир 28 агустда 1941 йылда давгъа гетген. Шо йылларда Краснодар шагьарда пехотный училищеде охуй болгъан. Душманлардан Растов шагьарны якълай туруп, ол авур яралана. Ол Кисловодск шагьарны госпиталинде ята. Давдан къутгъарылгъан 1944 йыллда. Ол уьюне 1954 йыллда къайтып геле.

Исаев Джамалдинни 1940 йылда совет армияны сыдраларына чакъырыла. Совет-германия дазуда асгер борчун кюте. Дав башланма 10 гюн къалгъанда ону Ленинграддагъы офицер школагъа охума йибере. Ол Уллу Ватан давну биринчи гюнюнден тутуп душман булан ябушма башлай.

Ана топурагъын душмандан азат эте туруп,  Волгагъа ерли етишген. Давда герсетген къоччакълыкълары саялы орденлер ва медаллар булан савгьатлангъан.

Оланы атлары булан биз, яш наслу, гьакъ юрекден оьктем болабыз.

5-нчи яш:

– Дюр, оьктембиз, гьакъ юрекден оьктембиз.

Намус тюшсе, шолар йимик кютейик.

Эсге алып давда къалгъан эрлени,

Биз шолагъа кёп алгъышлар этейик.

Муаллим:

“Бир-бирлетип санар йимик аз болгъан

Уьстюнлюкню алып къайтгъан солдатлар.

Шолар йимик аз болмасын, азмасын

Аталардан къалгъан асил адатлар.”

Дав битгенли арадан 70 йыл гетсе де, хыйлы гюнлер артда къалса да, атылагъан топланы тавушларын эшитмесек де, юреклерден давну агъуву таймай.

Шиъру: “Давну агъусу.”

Дёрт йылны узагъында

Юрюлюп турду давлар,

Дав майдандан къайтмагъан

Къалды сакъатлар, савлар.

Бир-бирде эсге сала

Давда тийген яралар.

Къайгъы- дертни гючюнден

Чечилмеген къаралар.

Бизин булан бирев де

Гьеч бир дав да этмесин.

Давну отун якъгъанлар

Мурадына етмесин.

Белгисиз ёкъ болгъанлар

Уьюн- ожагъын излей.

Ожакълары оланы

Гележек гюнюн гёзлей.

Хыйлылар дав майданда

Ватан учун жан берди.

Тас болгъан ёлдашларын

Сав къалгъанлар эсгерди.

Ватанны азат этген

Игитлер кёп элимде.

Давдан къайтмай къалгъанны

Унутмайбыз бирин де.

Муаллим:  Гертиден де давну яхшы ери ёкъ. Дав - оьлтюрюв, пашманлыкъ, ачлыкъ, гьатта, йылав, яс гелтире.

Музыка: Йыр “Сизден тилейбиз, савлар!”

Сизден тилейбиз, савлар,

Дюнья шарны якълайыкъ.

Болмасын бир де давлар,

Шат яшавну сакълайыкъ.

Припев:

Етимликде яс этип,

Зарланмасын балалар.

Авлетлерин тас этип,

Бозламасын аналар.

Гелинлер тул къалмасын,

Бойдакъ къалмасын эрлер.

Къанлы давлу болмасын

Гёрмесин гёзел ерлер.

Припев:

Айтайыкълар къатдырып,

Давну отун ёйсун деп.

Халкъны битдирмей къырып,

Шат яшама къойсун деп.

Припев:

Ялламасын топуракъ,

Гюймесин гюл тереклер.

Гелигиз, бары да халкъ,

Гётерейик билеклер.

Муаллим:  Бизге дав дагъы къайтып гелмесин, бизин халкъ шо гюнлени бир де унутмажакъ! Бары да халкъ давгъа къаршы турма герек.

Шиъру: “Дав болмаса – шо герек.” А.Гьажиев

Муаллим:   Давну нечик сюймейгенин, нечик бизге парахатлыкъ тарыгъын яшлар оьзлени шиърусу булан ачыкъ этип айта.

Шиъру: “9 май.” А.Жачаев

Сени бир де эсден салмас эллер кёп,

Уьстюнлюкню уллу гюню 9 май.

Сени бизге къазангъанлар къан тёкген

Къанлар дагъы къалсын учун агъызмай.

Тюпде къоюп тагъымлы тав башланы,

Гюн талпына ачыкъ кёкню тёрюне.

Буг юн байрам гюн экенни Гюнеш де

Билегенде йимик балкъып гёрюне.

Ана элни азатлыгъын аталар,

Аллелей, не тутгъан болгъан бегинден.

Энни олар къара ерде яталар

Арабызда азы къалып кёбюнден.

Къанлар дагъы къалсын учун агъызмай

Къангъа юзюп етген бизге 9 Май.

Муаллим: – Дюр, яшлар, тюз. 9 Май лап да уллу, лап да сыйлы, лап да гьюрметли байрам. О байрам бизин юзюбюзде сююнчню- къуванчлыкъны ва къайгъыны-дертни гёзьяшлары къатнашгъан байрам. Бизин къоччакъ халкъыбыз къан явдурагъан къагьрулу давдан уьст гелгенге биз къуванабыз, сююнебиз, тек кёп-кёп арслан уланлар дав майданда къалгъангъа къайгъырабыз.

М.Атабаев да айтгъанлай:

“Кёп сююнчлер етишмеди сююнме.”

Биз бугюнгю Уьстюнлюкню 70-йыллыгъына багъышлангъан гёрюнюшюбюзню шуну булан битдиребиз. Кёп савболугъуз, яшлар!

Краткое описание документа:

Конспект мероприятия на кумыкском языке, посвященного 70-летию Победы советского народа над фашистской Германией. В разработке использованы стихи и песни кумыкских поэтов о Великой Отечественной войне. Разработка окажет помощь классному руководителю, учителю родного (кумыкского) языка в проведении классных часов, мероприятий, посвященных Дню Победы.