Абай Құнанбаев "Ғылым таппай мақтанба"

Сабақтың тақырыбы:  Абай Құнанбаев «Ғылым таппай мақтанба»  

Сабақтың мақсаты:

   -білімділік: ақынның ғылым-білім, табиғат туралы өлеңдерін оқыту, мән-мазмұнын меңгерту; өлеңдерді мәнерлеп оқуға, мәнерлеп жатқа оқуға және әдеби теориялық талдауға бейімдеу;

  -дамытушылық: оқушылардың байқампаздығын, ойлау шеберлігін, сөйлеу мәдениетін дамыту, шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыландыру, адамгершілік-рухани  қасиеттерін қалыптастыру;

  -тәрбиелік: парасаттылық пен еңбексүйгіштікке тәрбиелеу, өзінше ой түюге баулу; ақынның өсиет сөздерінен нәр алу;

Сабақтың түрі: семинар сабақ

Сабақтың әдісі: зерттеу, шығармашылық жұмыс, түсіндіру, ізденіс жұмыстары, сергіту сәті, жаңа технологиялар

Сабақтың көрнекілігі: суреттер, кітаптар көрмесі, ақын туралы ой-пікірлер, А3 қағазы, түрлі түсті қарындаштар, интерактивті тақта, деректі фильм

Пәнаралық байланыс: өзін-өзі тану, қазақ тілі, бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

 Ұйымдастыру кезеңі:

Үй тапсырмасын пысықтау: Зымыран сұрақтар. 1) «Дүние қалай етсең табылады?» әңгімесі бойынша:

1  Тіленші дегеніміз кім?

2  Тіленші Антонға бейтаныс кісі не деді?

3  Бейтаныс кісінің сөзі Антлонға қалай әсер етті?

4  Бұдан Антон қандай қорытынды шығарды?

2) «Болжау» стратегиясы. «Қалай баюға болады?»

3) Абай Құнанбаев және «Қыс» өлеңі бойынша:

 .1  Абай Құнанбаевтың өмірі туралы не білесің?

  2  Академик Зейнолла Қабдолловтың Абай туралы ойы қандай?

  3  «Қыс» өлеңін мәнерлеп жатқа оқу.

Жаңа сабақ. 1. Абай Құнанбаевтың шығармашылығынан шағын деректі фильм көрсету.

Абай өлеңдерінің ішінде афоризмдік сөздер көп кездесіп жатады. Бұл өлеңде ақын жастарды өнер-білімге, адамгершілік қасиеттерден мол үлгі алуға шақырады. Адам мінезіне жақсы қасиеттер үйірлетеді. Кез келген нәрсеге құмарта бермей, өмірде өз жолын табуға сілтей отырып, кімнің бойында әділеттік, мейірімділік, қайраттылық болса, мұндай қасиеттер оған жарасып тұрады деген ой айтады. Ол жастарға арнап көптеген өлеңдер жазған. Әр өлеңі нақылға, қанатты сөздерге бай. «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде ғылымға берілудің, ғалым болудың жолдарын әңгімелейді. Ғылым жолына ұмтылған жастарға айтар ақынның ерекше ескертуі бар. Ол – қандай нәрседен қашық болу, қандай нәрсемен дос болу. Ғылым жолы – әділдік жолы. Оны ұстаған адам ескі жолмен жүре алмайды. Олай болса, ақын өлеңін мәнерлеп оқып, жалпы талдау жасайық.

Кітаппен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп оқимыз. Мазмұнына талдау жасап, тақырыбын, көздеген идеясын ашамыз.

Сөздікпен жұмыс: «нәфрәтлі» - жиренішті, жиіркенішті

                                    «ғибрәтлі» - үлгілі

Білімді бекіту. Мәтін мазмұнын жан-жақты талдау.

Концептуалдық кесте.

Шығарма атауы	Асыл іс	Дұшпан	Тәрбиелік мәні
«Ғылым таппай мақтанба»	Талап, Еңбек, Терең ой, Қанағат, Рақым	Өсек Өтірік, Мақтаншақ, Еріншек, Бекер мал шашпақ	Жамандық көрсең, жирен. Жақсылық көрсең, үлгі ал. Ғылымға көңіл бөлсең, білгендердің сөзіне ерсең, дүние де өзі, мал да өзі т.б.

Семантикалық карта.

Мағына	өсек	өтірік	мақ таншақ	еріншек	мал шашу	та лап	еңбек	терең ой	қанағат	Ра қым
Қызығушылығы жоғары, ізденгіш						+
Адамгершілік қасиетке бай										+
Сөз өрбіту, бірді-бірге шағыстыру	+
Шамадан тыс кеуде, көкірек			+
Пара беру, сатылу, санасыздық					+
Арыдан болжау, сана-сезімі мол								+
Барға шүкіршілік									+
Ағылған бос сөз		+
Жалқау, арамтамақ, жеңіл жол				+
Тыным таппайды, уақытын бағалайды							+

Шығармашылық жұмыс.  1. Екі топ берілген тақырыпты түсінгеніне орай сурет салып, бейнелейді. «Ғылым-білім дегенді қалай түсінесің?»

Өзің үшін үйренсең,

Жамандықтан жиренсең,

Ашыларсың жылма-жыл.

Біреу үшін үйренсең,

Біреу білмей, сен білсең,

Білгеніңнің бәрі – тұл.

2. «Қиық қағаздар сөйлейді». Берілген қиықтардағы сөздерді бір-бірімен байланыстырсаң, әдемі қанатты ой шығады.

         Адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселерден озады.

        Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады.

3. Өлең құрастыру. І топ. Жамандықтан жиренемін...

                                   ІІ топ. Адам болып өсемін...

Сергіту сәті.  «Бәйге» ойын стратегиясы.  Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. (екі топқа алты сұрақтан)

Ø Абай қай облыстың тумасы? (Семей)

Ø Абайдың әжесі (Зере)

Ø «Дем алысы – үскірік, ая бен қар» қай өлеңінен алынған үзінді? («Қыс»)

Ø «Дүние қалай етсең табылады» әңгімесінің авторы кім? (Ы.А.)

Ø Абай қай жылы туды? (1845)

Ø Абай аударма жасады ма? (иә)

Ø «Абай жолы» роман-эпопеясын жазған жазушы кім? (М.Ә.)

Ø Абайдың әкесі (Құнанбай)

Ø «Көкорай шалғын бәйшешек» қай өлеңнен алынған үзінді? («Жаз»)

Ø «Өзен» өлеңінің авторы кім? (Ы.А.)

Ø Абайдың неше қарасөзі бар? (45)

Ø Абай ән жазды ма? (иә)

«Жалғастыр» ойыны.

Білім азбайды,                                              ақыл тозбайды.

Білімдіден шыққан сөз,                               талаптыға болсын кез.

Білгенің бір тоғыз,                                       білмегенің тоқсан тоғыз.

Білекті бірді жығады,                                  білімді мыңды жығады.

Кісінің кісілігі киімінде емес,                   білімінде.

Білмеген қауып айтады,                              білген тауып айтады.

Білімді бағалау:  Оқушылырдың жауаптарына, сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Қорытындылау.  Ойтолғау (монолог түрінде). Абай өлеңдері бізді неге үйретеді? Не үйрендік? Біздің өмірімізге қажеті бар ма?

Жинақтау. Бірнеше сөздердің ішінен Абайға қатыстысын сандықшаға салу.

Түйін. Тақтада ілініп тұрған Абай туралы пікірлерді ұштастырып ой қорыту.

       Абай – қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі.

                                                                                                       М.Әуезов

      Мына тұрған Абайдың суреті ме?

      Өлең сөздің ұқсаған келбетіне,

      Ақыл, қайрат, білімді тең ұстаған

      Өр Абайдың төтеген кім бетіне?

                                                                                                      Ж.Жабаев

      Абай өз заманынан анағұрлым биік тұрған ақын еді.

                                                                                                      Ғ.Мүсірепов

      Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс.

                                                                                                      Н.Назарбаев

   Халқымыздың рухын әрлендірген  - Абай. Сарқылмас күш-қуат беріп, әр адамға инабаттылық қазына сыйлаған, жазба тілдің негізін салған, қазақ поэзиясының алтын діңгегі – Абай.

  Үйге тапсырма: өлеңді жаттау, қосымша өлеңдерін, қарасөздерін оқу.

Краткое описание документа:

Сабақтың тақырыбы: Абай Құнанбаев «Ғылым таппай мақтанба»Сабақтың мақсаты: -білімділік: ақынның ғылым-білім, табиғат туралы өлеңдерін оқыту, мән-мазмұнын меңгерту; өлеңдерді мәнерлеп оқуға, мәнерлеп жатқа оқуға және әдеби теориялық талдауға бейімдеу; -дамытушылық: оқушылардың байқампаздығын, ойлау шеберлігін, сөйлеу мәдениетін дамыту, шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыландыру, адамгершілік-рухани қасиеттерін қалыптастыру; -тәрбиелік: парасаттылық пен еңбексүйгіштікке тәрбиелеу, өзінше ой түюге баулу; ақынның өсиет сөздерінен нәр алу;Сабақтың түрі: семинар сабақСабақтың әдісі: зерттеу, шығармашылық жұмыс, түсіндіру, ізденіс жұмыстары, сергіту сәті, жаңа технологияларСабақтың көрнекілігі: суреттер, кітаптар көрмесі, ақын туралы ой-пікірлер, А3 қағазы, түрлі түсті қарындаштар, интерактивті тақта, деректі фильмПәнаралық байланыс: өзін-өзі тану, қазақ тілі, бейнелеу өнеріСабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі:Үй тапсырмасын пысықтау: Зымыран сұрақтар. 1) «Дүние қалай етсең табылады?» әңгімесі бойынша:1 Тіленші дегеніміз кім?2 Тіленші Антонға бейтаныс кісі не деді?3 Бейтаныс кісінің сөзі Антлонға қалай әсер етті?4 Бұдан Антон қандай қорытынды шығарды?2) «Болжау» стратегиясы. «Қалай баюға болады?»3) Абай Құнанбаев және «Қыс» өлеңі бойынша: .1 Абай Құнанбаевтың өмірі туралы не білесің? 2 Академик Зейнолла Қабдолловтың Абай туралы ойы қандай? 3 «Қыс» өлеңін мәнерлеп жатқа оқу.Жаңа сабақ. 1. Абай Құнанбаевтың шығармашылығынан шағын деректі фильм көрсету.Абай өлеңдерінің ішінде афоризмдік сөздер көп кездесіп жатады. Бұл өлеңде ақын жастарды өнер-білімге, адамгершілік қасиеттерден мол үлгі алуға шақырады. Адам мінезіне жақсы қасиеттер үйірлетеді. Кез келген нәрсеге құмарта бермей, өмірде өз жолын табуға сілтей отырып, кімнің бойында әділеттік, мейірімділік, қайраттылық болса, мұндай қасиеттер оған жарасып тұрады деген ой айтады. Ол жастарға арнап көптеген өлеңдер жазған. Әр өлеңі нақылға, қанатты сөздерге бай. «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде ғылымға берілудің, ғалым болудың жолдарын әңгімелейді. Ғылым жолына ұмтылған жастарға айтар ақынның ерекше ескертуі бар. Ол – қандай нәрседен қашық болу, қандай нәрсемен дос болу. Ғылым жолы – әділдік жолы. Оны ұстаған адам ескі жолмен жүре алмайды. Олай болса, ақын өлеңін мәнерлеп оқып, жалпы талдау жасайық.Кітаппен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп оқимыз. Мазмұнына талдау жасап, тақырыбын, көздеген идеясын ашамыз.Сөздікпен жұмыс: «нәфрәтлі» - жиренішті, жиіркенішті «ғибрәтлі» - үлгіліБілімді бекіту. Мәтін мазмұнын жан-жақты талдау.Концептуалдық кесте. Шығарма атауы Асыл іс Дұшпан Тәрбиелік мәні «Ғылым таппай мақтанба» Талап,Еңбек,Терең ой,Қанағат,Рақым ӨсекӨтірік,Мақтаншақ,Еріншек,Бекер мал шашпақ Жамандық көрсең, жирен.Жақсылық көрсең, үлгі ал.Ғылымға көңіл бөлсең, білгендердің сөзіне ерсең, дүние де өзі, мал да өзі т.б. Семантикалық карта. Мағына өсек өтірік мақтаншақ еріншек мал шашу талап еңбек терең ой қанағат Рақым Қызығушылығы жоғары, ізденгіш + Адамгершілік қасиетке бай + Сөз өрбіту, бірді-бірге шағыстыру + Шамадан тыс кеуде, көкірек + Пара беру, сатылу, санасыздық + Арыдан болжау, сана-сезімі мол + Барға шүкіршілік + Ағылған бос сөз + Жалқау, арамтамақ, жеңіл жол + Тыным таппайды, уақытын бағалайды + Шығармашылық жұмыс. 1. Екі топ берілген тақырыпты түсінгеніне орай сурет салып, бейнелейді. «Ғылым-білім дегенді қалай түсінесің?»Өзің үшін үйренсең,Жамандықтан жиренсең,Ашыларсың жылма-жыл.Біреу үшін үйренсең,Біреу білмей, сен білсең,Білгеніңнің бәрі – тұл.2. «Қиық қағаздар сөйлейді». Берілген қиықтардағы сөздерді бір-бірімен байланыстырсаң, әдемі қанатты ой шығады. Адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселерден озады. Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады.3. Өлең құрастыру. І топ. Жамандықтан жиренемін... ІІ топ. Адам болып өсемін...Сергіту сәті. «Бәйге» ойын стратегиясы. Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. (екі топқа алты сұрақтан)Ø Абай қай облыстың тумасы? (Семей)Ø Абайдың әжесі (Зере)Ø «Дем алысы – үскірік, ая бен қар» қай өлеңінен алынған үзінді? («Қыс»)Ø «Дүние қалай етсең табылады» әңгімесінің авторы кім? (Ы.А.)Ø Абай қай жылы туды? (1845)Ø Абай аударма жасады ма? (иә)Ø «Абай жолы» роман-эпопеясын жазған жазушы кім? (М.Ә.)Ø Абайдың әкесі (Құнанбай)Ø «Көкорай шалғын бәйшешек» қай өлеңнен алынған үзінді? («Жаз»)Ø «Өзен» өлеңінің авторы кім? (Ы.А.)Ø Абайдың неше қарасөзі бар? (45)Ø Абай ән жазды ма? (иә)«Жалғастыр» ойыны.Білім азбайды, ақыл тозбайды.Білімдіден шыққан сөз, талаптыға болсын кез.Білгенің бір тоғыз, білмегенің тоқсан тоғыз.Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады.Кісінің кісілігі киімінде емес, білімінде.Білмеген қауып айтады, білген тауып айтады.Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына, сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.Қорытындылау. Ойтолғау (монолог түрінде). Абай өлеңдері бізді неге үйретеді? Не үйрендік? Біздің өмірімізге қажеті бар ма?Жинақтау. Бірнеше сөздердің ішінен Абайға қатыстысын сандықшаға салу.Түйін. Тақтада ілініп тұрған Абай туралы пікірлерді ұштастырып ой қорыту. Абай – қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі. М.Әуезов Мына тұрған Абайдың суреті ме? Өлең сөздің ұқсаған келбетіне, Ақыл, қайрат, білімді тең ұстаған Өр Абайдың төтеген кім бетіне? Ж.Жабаев Абай өз заманынан анағұрлым биік тұрған ақын еді. Ғ.Мүсірепов Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс. Н.Назарбаев Халқымыздың рухын әрлендірген - Абай. Сарқылмас күш-қуат беріп, әр адамға инабаттылық қазына сыйлаған, жазба тілдің негізін салған, қазақ поэзиясының алтын діңгегі – Абай. Үйге тапсырма: өлеңді жаттау, қосымша өлеңдерін, қарасөздерін оқу.