"Қария ол бір дария" тәрбие сағаты

Сабақтың тақырыбы: «Қария-ол бір дария, ол бір шежіре»

Сабақтың мақсаты: Тәрбие сағаттың мақсаты оқушыға ата-ананың қадірін түсіндіру. Ата-ананың міндеті ол өзі мына жарық дүниеге әкелген баласын өсіру,жетілдіру. Түнгі ұйқысын төрт бөліп өсірген ұл қыздарының рәтін көру. Ал ұл мен қыздың ата-ана алдындағы парызы, міндеті өлшеусіз емес пе? «Қазақ білмегенін қариясынан сұрайды» -деген мақалдың дұрыстығын түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: Плакаттар, альбомдар,бүктемелер.

Сабақтың барысы:

 ұл қарамай –ұяға

Қыз кетсе қияға...

Жалғыз қалған қария,

Бұл дүниеге сия ма?

Жадыратып жүргені

Көңлін қалай марқайтар?!

Арман-мұңын кімге айтар?!

дегендей жасы егде тартып, белі бүгіліп қартайған шағында әлпештеп өсірген балаңның, аталаған-апалаған немерелерінің қызығын көре алмасаң, одан өткен бақытсыздық жоқ болар бұл жалған дүниеде? Ұл мен қаздың ата-ана алдындағы парызы міндеті өлшеусіз емес пе? Алайда қолымыздан келген жақсылықты ата-апаларымызға жасап жүрміз бе? Кешегі әке иығына мініп, анасының ақ сүтін еміп өскен ұл-қыздарамыз төрт құбыласы тең болып тұрса да ата-анасын қарттар үйіне өткізіп жатса, қалай жүрегің жыламасын. Қарттар үйінде отырып сөйлеген ата-аналардың сөздерінен үзінді оқимын. Әңгімеден соң оқушылар қарттар үйінен көрініс көрсетеді.

Тілші: Дүниеге перзент әкеліп, оны өсіріп қызығын көріп, немере сүйсем деген арман әрбір адамда болады ғой. Ал, мәпелеп өсірген ұл-қызы ата-анасын қарттар үйіне өткізіп жатса қалай жүрегің жыламасын.

-Мен «Қазақстан әйелдері» журналының тілшісі едім, арнайы сұхбаттасуға келдім.

-Апа балаңыз бар ма?, бар болса, мұнда қалай келдіңіз?

Оқушы:

-Е шырағым, қайтейін, қартайғанда жалғыз ұлдың қасіретін тартсын деген шығар. Сол жалғыздан тоғыз немерем бар. Немерелерімді иіскеп, қара шаңырақтың түтінін түтетіп, отырамын ба дегенде, ауылдан кетіп бәріне ортақ осы төрт қабырғалы үйде отырғаным жаныма қатты батады. Келінім, бала шағадан шыға алмайды. Ал балам болса ішкілікке салынып кетті Мені енді кім іздесін, қайтейін,балам, көз жұмғанда ауылдан бір уыс топырағы бұйырса деп тілеймін

Тілші:

-Ал енді қария, сөз кезегі өзіңізде, соғыс ардагері екнсіз, мұнда қандай себеппен келіп қалдыңыз, әйеліңіз, балаларыңыз бар ма?

Оқушы:

-         Баладан кемде емеспін құдай берген 6 ұл, 2 қызым бар. Кемпірім қайтыс болған соң осында келдім. Егерде қарайтын ешкімім болмаса, амал жоқ дер едім. Сонша бала-шағам тұрып қарттар үйінде жатқаныма қапа боламын. Осында келгелі әлі артымнан ешкім келген доқ. «Әке жүр» деп келсе кетер едім.

Тілші:

-Апа, сіз мұнда қалай келдіңіз?

Оқушы:

-Е, несіне менің қалімді сұрайсың, 40жыл Мақаншы ауданында сиыр саудым. Ақсақалым қайтыс болды. Жалғыз ұлымды үйлендіріп, немере сүйіп, енді арманыма жеттім дегенімде келінім баламды төркініне көшіріп әкетті. Не істерімді білмей, амалымның жоғынан осында келдім. Мұнда жағдайымыз жаман емес, бірақ немерелерімді иіскеп бауырыма басып өлсем арманым жоқ-ау деп тілеймін.

Тілші:

-Міне тағдыр тәлкегіне түскен, төрінен барар жері қарттардың көілінде жатыр, жүректерінде нала бар.

«Атаңа істегеніңді балаң алдыңа әкеледі» деген халқымыздың өте аур сөзі бар.

Жаутаңдайды нұры тайған жанарлар

Ішінде оның әкеңменен анаң бар

Шаңырағыңнан тимеген соң бір орын,

Жүрек сыздар, көңілімде алаң бар

Міне, балалар, өмір жалғасы деп дүниеге келтірген ұрпағы ұятсыз ұл атанып,     өзінің ары алдында қызармай ата-анасына қуаныш сыйлаудың орнына у ұсынса бұдан өткен қатыгездік жоқ шыған.

«Қара шал» ән орындалады.(А.Қоразбаевтікі)

Оқушы: «Анаңды жалғыз тастама» (Қ.Қалыбаев)

Ей адамдар, Ей адамдар,

Бәрің бері қараңдар

Үйлеріңде бәріңнің де

Қартайған кәрі анаң бар

Көп ойланып,көп толғанып,

Жасы кеткен

Күші кеткен

Ақшаны кім табады?

Осындай, міне

Сен болмасаң өмірде

Жалғыз қалған

Ғазиз анаң өмір сүрмес бекерге

Тұра алмаса, Жүре алмаса

Отыңды кім жарар

Кім тұрады

Тағдырға қарсы

Шашырап кеткен бәрі де.

Кім тұрады

Тағдырға қарсы

Шашырап кеткен бәрі де.

Жалғыздың күні

Оған да бір сәт көмектес

Қартаясың

Сенде бір кез

Еңбегің сол еш кетпес

Ұл-қызы қайда

Деп ойларсың әрине

Ей,адамдар!

Жалғыздар бар

Осындай әр ауылда

Көмек бер оған

Сен әрқашан

Мейірімді бол қауымға осындай дархан заманымызда бір-бірінен тірідей айырылып, жат болу, біздің қанымызға, қазақ деген атымызға лайық емес. Мұның бәрі Кеңес өкіметі 70жыл билеп-төстеп тұрған кезінде шоқынып тәніміз уланып Европа  елдеріне еліктеп, дінімізді жоғалтқаннан пайдамыз.Міне, соның ақыры тасбауыр ұл, жетім қариялар пайда болды. Ауыл имамы сөйледі:

Баланың ата-ана алдында 4міндеті бар:

1.     Кәмелет жасқа жеткен соң ата-анасын бағып қағу.

2.     Әкесін қажыға. Шешесін төркіндетуге.

3.     Ата-анасы о дүниелік болғанда ақ жауып арулар,құрметтеп шығарып салу.

4.     Өзі көз жұмғанша ата-анасының әруағын сыйлап, еске алып құран бағыштау.

Міне, балалар, біз дінімізді жоғалтпағанда мұндай зұлымдыққа бармас едік. Қазақта мынадай мақал бар: «Қазақ білмегенін қариясынан сұрайды» деген қазір осы мақалды дұрыс айтылмағандығына мына аңыз арқылы көз жеткізіміз.

Оқушы: Аңыз оқйды.

Тәрбие сағатымыздың соңында оқушылар өз ойларын ортаға салды.

Оқушы: Ақ сүтін беріп, мәпелеп өсірген ата-анамыздың көілдеріне қаяу түсірмей өле-өлгенше асыраймыз, сыйлап өтеміз.

Тәрбие сағатын қорыта келе, жел жағына ық, күн жағына көлеңке болып, өсірген ұл-қыздарымыз саналы азамат,намысы бар, жүрегінің сезімі бар болса ойланса, ақ сақалды қарияларымыз бен қара домалақ аналарымыздың көздері жәутеңдеп, көілдері мұң мен шерге толмас еді. Ондай тасбауыр ұл мен қыз болып өскендер. Ондай жат қылықтан аулақ болайық балалар.

М.Мақатаевтың «Қариялар азайып бара жатыр» әні орындалады.