Қазақ тілі сабақтарында сөздік қорын дамыту

Қазақ тілі сабақтарында сөздік қорын дамыту

         Қазіргі заман талабына сай білім беру  үрдісі білімді жеке тұлғаға қарай  бағыттай отырып, тұлғаны  жан-жақты  дамытуға, шығармашылықпен  айналыстыруға  жол ашып отыр. Алайда,осы іс-шаралардың  барлығы  мұғалімнің  ұйымдастыруы мен шеберлігінің  нәтижесінде  іске  асырылады.

         Тіл  дамыту – қазіргі  мектептің  оқу тәрбие  ісіндегі  басты проблема – тіл мен сөйлеу  процесін  жіктей оқыту, оқушының  дұрыс  сөйлей  білуіне көңіл бөлу. Әр мұғалім  қазақ  тілі  сабақтарында  тіл  дамыту  жұмыстарын шығармашылықпен жүргізіп, дұрыс ұйымдастыра білсе, ол оқушының күнделікті өмірдегі құбылысты жан-жақты түсіне  білуіне, білген  нәрселерін  ауызекі  сөздеріне  қолдана  білуіне жағдай  жасайды.

         Оқушылардың   ауызекі  сөйлеу  тілін,  тіл  мәдениетін  арттыру  мен  дамыту, сапалы  білім  беру  –  қазіргі  кезде  мектеп  мұғалімдерінің,  тіл  мамандарының алдында  тұрған  басты  міндеттердің  бірі.

         Қазақ тілі сабағында оқушыларды сөзді дұрыс қолдана білуге,өз ойын орнықты жеткізуге, еркін сөйлей білуге жетелейтін тәсілдің бірі – тіл дамыту жұмыстары. Оқушының білімі ғана жетіліп қоймайды,қабілетінің,дарын көзінің ашылуына түрткі болады.

          Оқушының сөздік қорының неғұрлым көп болуы және оны тиімді қолдана білуі жүйелі еңбекті қажет етеді.Тіл дамыту жұмыстарында басшылыққа алатын басты мәселелердің бірі оқушылардың сөздік қорды,ауызекі сөйлеу тілін тиімді ережеге сәйкес құра білуінде жатыр. Оқушының сөздік қорын байытып,тілін ұстартуда шешуші рөл атқаратын жұмыстардың бірі – сөздік жұмысы. Сөздік жұмысы арқылы оқушының тіл байлығын молайтумен қатар,дұрыс жазуға да дағдыландыра аламыз.

           Тіл дамытудағы өнімді тәсілдердің бірі – шығармашылық тапсырмалар.

           Шығармашылықтың түрі әр алуан, мәні біреу – ол жаңа мазмұн жасау.Озық педагогика: әрбір бала өзінше талантты, әрқайсысы шығармашыл бола алады. Шығармашыл бала өзінің қабілетін,күш-қуатын, бейімділігін сезіне алатынын  дәлелдейді.

          Тамаша педагог В.Сухомлинский: «Шығармашылық арқылы тұлғаның рухани байлығы қалыптасады,шығармашылық адамды адамға тартатын  магнитпен тең. Сондықтан  да мектептің,мұғалімнің,ата-ананың,тәрбиешілердің негізгі мақсаты баланы өмірге,еңбекке шығармашылықпен қарауға үйрету» - деп атап көрсеткен.

         Оқушылардың ауызекі сөйлеу тілдері мен жазба тілдерін тіл дамыту жұмыстарында бірлікте ала отырып жүргізудің тиімділігі зор. Оқушыларды тіл дамыту жұмыстарында шығармашылық жұмыстарға жетелеуде төмендегідей талаптарды басшылыққа алу керек:

-          Шығармашылық жұмыстар арқылы жеке тұлғаның қабілетін дамыту;

-          Білімді өз беттерімен алу іс-әрекеттерін ұйымдастыру;

-          Модель,жоба құруларына,ой еркіндіктеріне т.б. жол ашу;

-          Іздендіру,зерттеу жұмыстарына жұмылдыру.

Күтілетін нәтиже:

-          оқушының сөздік қорларын, көркем тілдерін байытады;

-          сауатты жаза білуге үйретеді;

-          теориялық білімді тәжірибеде қолдануға жол ашады;

-          өз беттерімен ізденуге ,шығармашылықпен айналысуға дағдыландырады.

        Қорытындылай келгенде,тіл дамыту жұмыстары оқушылардың пәнге деген қызығушылығын, ауызекі сөйлеу дағдыларын, шығармашылық қабілеттерін дамытады. Берілген тапсырмаларды өз беттерімен орындауларына жол ашады. Ең бастысы, сөйлеу тілдерінің көркеюіне, өз ойын еркін жеткізе білулеріне, сауаттылықтарының артуына да түрткі болады.