Қазақстан тарихы "Абылай хан" 8 сынып

8 сынып     Қазақстан   тарихы     Иргалиева Жазира

Сабақтың тақырыбы:	Абылай хан билігі тұсындағы қазақ хандығы
Сабақтың мақсаты:	Абылайдың өмірі және қызметімен таныстыра отырып, аса ірі мемлекет қайраткері, дипломат, қолбасшы болғандығын көрсету. Абылайды осындай дәрежеге көтерген деректерді ашу
Күтілетін нәтиже:	А) Абылайдың өмірі мен ерлігін таныстыра отырып сипаттай алады В) Абылайдың аса ірі мемлекет қайраткері, дипломат, қолбасшылық  қасиеттерін тұжырымдайды. С) Абылай ханның ішкі- сыртқы саясатта ұстанған бағытын сараптап  маңыздылығына баға береді
Ойлау құралдары:	Оқулық, интерактивті тақта, электронды  оқулық
Сабақтағы оқыту модулдерінің қамтылуы:	1.Оқытудағы жаңа тәсілдер-диологтық оқыту(топтық,жұптық,жалпы сыныппен-мұғалімнің диолог құруы) 2.АКТ(бейнеролик қарау,слайд-презентация) 3.Бағалау(Өзін-өзі,бірін-бірі критерий арқылы бағалау ) 4.Дарынды және талантты балаларды оқыту(жұптық жұмыстағы деңгейлік тапсырмалар) 5.Көшбасшылыққа тәрбиелеу(топ жұмысын ұйымдастыру,топтағы оқушы міндетін бөліп беру,топ жұмысын презентациялау) 6.Жас ерекшеліктерін ескеру(оқыту әдістерін түрлендіру,сергіту сәті) 7.Сыни ойлауды дамыту(топтық жұмыста суретпен  жұмыс)
Сабақтың барысы: Білу: ( Кім? Не?Нені? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?) ....................................... Түсіну: ( Неге? Неліктен? Себебі? Не үшін?) Оқылым ...................................... Талдау Айтылым Қолдану: Жазылым ...................................... Жинақтау Бағалау: «Баға беру». ...................................... Рефлексия	Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларға  бағалау парақшаларын беру. «Серпілмелі сауал» арқылы үй тапсырмасын  сұрау 1.Сібір редутынан -Омбы бекінісі аралығы? Горькая шебі 2. Омбы бекінісінен-Кіші Нарын бекінісі аралығы?     Ертіс шебі 3.Өскемен бекінісінен-Алтай тауы            бекінісі аралығы?       Колыван шебі 4.Звериноголовск редутынан - Омбы бекінісі аралығы? Пресногорьковск шебі 5.Петропавл бекінісі салынған жыл?1752ж 6.Гурьев- Звериноголовск бекінісің қашықтығы?1600 км 7.Орынборға құны 1млн. сом мал басы жеткізілді?   1745-1759жж 8.Жайық жағасына жақын жаюға ресми шек қойылды? 1756ж  қыркүйек 9.20000қолмен  қарақалпақтарға аттанған кім? Ералы 10.Батырша бастаған көтерілісте қазақ жеріне көшкен башқұрттар қанша?50000 башқұрт ............................................................................................................................ Ой тастау: ХҮІІІғ қазақ елінің билеушісін қалай атаған?                   Хан болу үшін  міндетті болу керек? Жаңа сабақтың табыс критерийін анықтау: 1.Абылайдың балалық шағы                   2. Абылай қолбасшы 3.Абылай хан кезіндегі Қазақ хандығы Білемін Білгім келеді Үйрендім Жаңа сабақты оқушылардың өз беттерімен меңгерулеріне  жағдай жасау.Электронды оқулықтан жаңа тақырып бойынша мәлімет тыңдап «Ойлан.Жұптас.Бөліс» әдісі арқылы   жұмыстану. (Оқушы мен оқушы, Мұғалім мен оқушы диалог жасап, жаңа тақырыптың  негізгі мазмұнын  ашады) ...................................................................................................... Суретпен жұмыс( тарихи  әңгіме  құрастыру) Топтық жұмыс        І  топ                                                     ІІ топ                  ІІІ топ                                                     ІҮтоп                 Жұптық тапсырмалар 1.      Семантикалық картамен жұмыс оқиғалар уақыты Абылай дүниеге келген жыл Маньчур-Цинь әскері қазақ жеріне кірді Абылайдың жоңғарларға алғаш  соғысы Абылайдың  Ресейдің билігін мойындаған жыл Абылайдың тұтқынға түскен уақыты 1741 1731 1711 1740 1757 2.Сәйкестендіру 1 1743 Абыла  Абылай Цинь империясына елші жіберді 1 2 1771 Абылай қырғыз жеріне жорық жасады 2 3 1762 Абылай үш жүздің ханы болып сайланды 3 4 1777 Абылай тұтқыннан босады 4 5 1753 Абылай ІІ Екатерина патшайымға бағынышты болатыны туралы ант берді 5 3.Тарихи  диктант 1.…………… 1771 жылы …………….қаласында  қазақтың   …………. ............................. болып жарияланды. 2. Абылайдың кеңесшісі……………… болды 3.Абылай қырғыздарға  бірнеше  жорық жасауға  мәжбүр болды Себебі___________________________________________________ 4. Қашан? Қайда? Не болды? 1778ж 24 мамырда ІІ Екатерина  хан етіп бекітті Түркістанда жерленді 1774ж 5.Дискуссиялық өрнек  толтыру Дискуссиялық өрнек  толтыру келісемін келіспеймін Абылай  билер кеңесіне шек қойды Абылайдың ұнатпаған ақыны Тәтіқара Ханға жақын болған ақын Үмбетей Абылайдың азан шақырып қойған есімі Сабалақ Абылай Шарышты жеңді 6. 7. Сұрақтары 1.Абылайдың бала кезіндегі лақап аты? 2.Азан шақырып қойған аты? 3.Абылайдың жекпе-жекте өлтірген Қалданның ұлы? 4.Абылайды жоңғар тұтқынынан босатқан кім? 5.Атасы билік құрған қала? 6.Абылайға жақын болған, халық поэзия тарихындағы ең ірі тұлға? 8.        Өмірбаяны                                                                             Тұлға ретінде  мінез-                                                                                                                құлқы                                                            Мақсаты                                                                                    Саяси қараткелігіне  әсер                                                                                                                еткен    тұлғалар 9. 10. Абылайдың  шығу тегін  ретімен орналастыр 1 Көркем Уәли 2 Есім 3 Жәңгір 4 Жошы 5 Уәлибақы 6 Әбілмансұр 7 Әз-Жәнібек 8 Абылай ................................................................................................................................. Жеке жұмыс .  Тест жұмысы  І нұсқа 1.Орта жүздің сұлтаны, Уәлидің баласы Әбілмансұр дүниеге келген жыл: А)1711     В)1771   С)1781   Д)1721   Е)1741 2.Абылай ханның әкесі: А)Жәңгір В)Абылай  С)УәлиД)Есім Е)Уәлибақы 3.ХҮІІІ ғ. қазақ жерлерін қалпына келтіріп, билік жүргізген хан: А)Тәуке В)Әбілқайыр С)Нұралы Д)Ералы  Е)Абылай 4.Абылайдың атасы «Қанішер» Абылай билік құрған қала: А)Түркістан В)Сайрам С)Тараз  Д)Отырар Е)Жетісу 5.Абылай ханның бала кезіндегі лақап аты: А)Қожалақ В)Әбілмансұр С)СабалақД)Дарабоз  Е)Салқам 6.Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатына әсер еткен дарынды адам: А)Үмбетей  В)Бұқар С)Тәтіқара Д) Баян  Е)Ерасыл 7.Абылайдың жоңғар шапқыншылығына қарсы күреске белсене ат салысқан жас шамасы: А)13жас В)12 жасС) 17 жас Д)18 жас Е)20жас 8.Орта жүздің ханы Әбілмәмбет пен Абылай сұлтан Ресей империясының билігін мойындаған жыл: А) 1740 жВ)1741ж С)1758ж Д)1745ж Е)1760ж 9.1741-1743 жж. Абылай сұлтан тұтқында болды:А)ҚытайдыңВ)Жоңғарияның С)Хиуаның Д)Ресейдің Е)Қырғыздардың 10.Абылайдан пана табу үшін Орта жүзге қашқан билеуші: А)Қалдан           В) Әмірсана С)Батыр Д)Дорджи Е)Шарыш 11. 1755 ж көктемде Әмірсана бастаған Маньчжур-Цин қарулы күштері басып кірді: А)Қазақстанға В)Ресейге С)Хиуаға Д)Қырғыздарға Е)Жоңғарияға 12.Қытай қолбасшылары Фу Дэ, Чжао Хой бастаған әскердің Қазақстанға басып кірген жылы: А) 1757 В)1760 С)1758 Д)1759 Е)1762                13.Абылайдың Қытай билігін мойындаған жылы: А)1745 В)1740 С)1731 Д)1724 Е)1757 14.Қытайлар қазақ жеріне осы ханның тұсында басып кірді? А)Абылайдың В)Әбілқайырдың С)Нұралының Д)Айшуақтың Е)Ералының 15.Орта жүз ханы Әбілмәмбет дүние салды: А)1781В)1711  С)1761  Д)1751 Е)1771 ж ІІ нұсқа 1.ХҮІІІ ғ. 70 жылдары Абылай бірқатар соғыстарда соққы беріп, салық төлеуге мәжбүр еткен қала: А)Бұхара В)Қырғыз жерінС) Ташкент Д)Ходжент Е)Созақ 2. 1771 ж. Орта жүздің ханы Әбілмәмбет қайтыс болғаннан кейін хан тағына отыруға тиіс мұрагер: А)Әбілпайыз В)Болат С)Батыр Д)Құдайменді Е)Ералы 3.1778 жылы ІІ Екатерина Абылайды ханы етіп бекітті:А)Ұлы жүздіңВ)Кіші жүздің С)Орта ЖүздіңД)Үш жүздің Е)Атығай руының 4.Абылай тұсында хан билігіне енгізілген өзгеріс: А)Хан билігі шексіз болды В)Билердің билігі шексіз С)Сұлтан билігі шексіз Д)Ақсақалдар билігі Е)Рубасы билігі 5.1761 жылы Абылай орыстың осы патшасынан ағаш ұстасын және 200-300 пұт астық жіберуді сұрап, хат жазды: А)ІІ Екатерина  В)І ЕкатеринаС) І Елизавета  Д) Петр Е) І Александр 6.Абылай хан дамытуды қолдаған шаруашылық саласы: А)Аңшылық                       В) Егіншілік С)Омарталық Д)Малшылық Е)Ісмерлік 7.Абылайдың ұнатқан , Орта жүздегі оқиғаларға белсене қатысқан, шығармаларына батырлар ерлігін арқау еткен ХҮІІІ ғ. ІІ жартысындағы танымал ақын: А)Үмбетей В)Бұқар С)Малайсары Д)Баян Е)Тәтіқара 8.Батырлардың ерлігін жырлаудан талмаған,ханға жақын болған жырау: А)Үмбетей В)Бұқар С)Малайсары Д)Баян Е)Тәтіқара 9.ХҮІІІ ғасырдағы қазақ әдебиетінің  өкілі, ұлы тұлғалардың бірі, Абылайдың кеңесшісі болған жырау: А)Үмбетей В)Бұқар С)Малайсары Д)Баян Е)Тәтіқара 10.Абылай хан жерленген қала: А)Түркістан В)Сайрам С)Тараз  Д)Отырар Е)Жетісу 11.ХҮІІІ ғ. ІІ ж. көзінің тірісінде үлкен абыройға ие болып, қазақ халқының есінде қазақ жерін біріктіруші ретінде қалған хан: А)Жәңгір В)Абылай  С)Уәли Д)Есім Е)Уәлибақы 12.Абылайдың бас мирасқоры: А)Уәли В)Әділ С)Сүйік Д)Қайып Е)Батыр 13. 1777ж Абылай жорық ұйымдастырды: А)ҚытайдыңВ) Жоңғарияның С)Хиуаның Д)Ресейдің Е)Қырғыздардың жеріне 14.1764ж Жетісу қазақтарына шабуыл ұйымдастырып, наймандардың ауылын тонаған ел: А)Жоңғарлар  В)Қырғыздар С)Қытайлар Д)Хиуалықтар Е)Орыстар 15.Абылайдың Қытай билеушісіне аманатқа жіберген ұлы: А)Әділ В)Сүйік  С)Батыр Д)Қайып  Е)Уәлибақы ................................................................................................................................ оқушыларға ұялы телефон суреті беріліп  «СМС» әдісі арқылы кері байланыс жасау Үйге тапсырма:§7-8 .................................................................................................................................. Сабақ тақырыбы: «Абылай хан билігі тұсындағы қазақ хандығы. Мақсаты: Абылайдың өмірі және қызметімен таныстыра отырып, аса ірі мемлекет қайраткері, дипломат, қолбасшы болғандығын көрсету. Абылайды осындай дәрежеге көтерген деректерді ашу Сабақ мақсаты белгілі бір уақыт аралығында орынадалатын , өлшемді , қолжетімділікті , нақтылықты басшылыққа алып , жеті модульді кіріктіре отырып жоспарланды. Тақырыптың түйінді идеясы: Абылайдың өмірі мен ерлігін таныстыра отырып сипаттай алатындай,аса ірі мемлекет қайраткері, дипломат, қолбасшылық  қасиеттерін тұжырымдайтындай, Абылай ханның ішкі- сыртқы саясатта ұстанған бағытын сараптап  маңыздылығына баға беретіндей  оқушылар бойында мақтаныш сезім ояту. Сабақ құрылымын жасау барысында оқушылар «нені білу керек? , «қалай оқыту керек?» деген сұрақтарды өзіме қоя отырып жоспар құрдым.                  Сабақ мақсатына жету үшін АКТ мүмкіндігін пайдалану , ББҮ стратегиясын қолдану , топтық , жұптық , жеке жұмыстарды ұйымдастыру арқылы ынтымақтаса отырып оқушыларға тақырыпты толық меңгерту көзделді. Бұл тақырып алдыңғы тақырыппен тығыз байланыста болғандықтан ББҮ кестесін сабақтың бірінші кезеңінде қолдану тиімді болды. Кесте тақтада толтырылғандықтан оқушылардың білімін тез жинақтап тақтаға жазуға асығуы , оқу үрдісінің қарқынды басталуына , уақытты үнемдеуге әсері болды . Оқушылар қарастырылатын тақырыпты ой елегінен өткізіп, ол бойынша не білетіндігін естеріне түсірді.Бұл әрекет оларды белсенді жұмысқа ынталандырды және өздерінің бұрын алған білімдеріне баға беруге итермеледі. Себебі, әр оқушы «Мен осы тақырып бойынша не білемін? Менің білетінім қандай дәрежеде?» деген сұрақтар бойынша әрекет жасай отырып жаңа білімді игеруге ынталанды , оларда қызығушылық пайда болды. «Бүгінгі сабақтан не білгім келеді ?» сұрақ төңірегінде мәселелер талқыланып, ББҮ кестесінің екінші бөлігіне жазылды. Оқушылардың білгісі келетін сұрақтарын тақтаға жазды – 1.Абылайдың балалық шағы.2. Абылай қолбасшы. 3.Абылай хан кезіндегі Қазақ хандығы осы әдіс арқылы жаңа сабақ арнасына бұрдым. Жаңа сабақты оқушылардың өз беттерімен меңгерулеріне  жағдай жасау.Электронды оқулықтан жаңа тақырып бойынша мәлімет тыңдап «Ойлан.Жұптас.Бөліс» әдісі арқылы   жұмыстану. Оқушы мен оқушы, Мұғалім мен оқушы диалог жасап, жаңа тақырыптың  негізгі мазмұнын  аштық.Тақырып бойынша  суретпен жұмыс( тарихи  әңгіме  құрастыру) топтық жұмыста орындалды бұл әдіс оқушылардың «Сыни ойлау» деңгейіне байланысты.Әр топқа суреттер беріліп өз беттерінше  талдауға жұмылдырылды. 1- ші топқа «Абылайдың балалық шағы», 2-ші топқа «Абылайдың жоңғарлардың тұтқынына түсуі» , 3-ші «Абылайдың сыртқы саясаты» 4-ші топқа «Абылайдың хан сайлануы».Топпен жұмыс істеп дағдыланғандықтан оқушылар бірден жұмысқа кірісті. Оқушылардың іс–әрекетіне назар салдым.Әр топ мүшесінің пікірін тыңдай отырып , топ жұмысының бірқалыпты болуына ықпал етті,сондықтан тақырыпты талдауға белсене кірісіп нәтижесінде  керемет баяндап берді. Оқушылар топта бір-бірінің ойын  толықтыра отырып , тақырыпты толық талдады.                              Сабақ көрінісі бойынша түйгенім, топ жұмысы баланың өзін-өзі реттеуіне , қызығушылығын оятуға , ынтасын ашуға ықпал ететіні толық дәлелденгендей.. Ал,жұптық және деңгейлік тапсырмалар арқылы: семантикалық картамен жұмыс ,сәйкестендіру, тарихи диктант, Қашан?,Қайда?,Не болды?, Дискуссиялық өрнек  толтыру, сөзжұмбақтар т.б тапсырмалар берілді орындау барысында оқушылар арасында сұхбаттасу өрбіді.Деңгейлеріне байланысты берілген жұптық тапсырманы да, нәтижелі орындап шығысты.                            Жұптық   жұмыс                                 Деңгейлік  тапсырмалар Жұптық, топтық талқылаулар кезінде оқушылардың берген жауаптары бойынша мадақтау, қолдау, ишарат білдіру арқылы бағалап отырдым. Оқушылардың тарихи оқиғаны салыстыру , тарихи оқиғаға баға беру қабілеттері тағы да сараланды.           Алған теориялық білімдерін бекіту үшін жеке тест тапсырмасы берілді Өзімнің тарапымнан оқушыларды ынталандыру үшін қолдау білдірілді, жақсы тілектер айтылды. Сабақ соңында жиынтық баға қойылды. Кері байланыс орнатуда оқушылардың сабақтан не білгені , тағы не білгісі келетіндері айқындалды және оқушыларға ұялы телефон суреті беріліп  «СМС» әдісі арқылы кері байланыс жасалды.                Оқушылардың сыни көзқарасының дамуына , қазіргі заман талабына сай білімді азамат болып шығуларына жеті модульдің ықпалы зор екеніне оқыту үдерісінде көз жеткіздім.

Теректі аудандық білім беру бөлімі

Подстепный қазақ жалпы орта білім беретін мектебі

« Білім мазмұнын жаңарту және құзіретті тәсіл – жетістікті мектепке қадамдар (оқыту үлгілерінің кейбір сипаттамалары)»  тақырыбындағы аудандық

семинар

«Абылай тұсындағы қазақ хандығы»

(Қазақстан тарихы) 8а сынып

ІІ санатты тарих пәнінің мұғалімі:   Ж.Иргалиева

ІІІ деңгей  бойынша  сертификатталған

Подстепный ауылы 2016 ж.