«Қазақстанның ғаламдық антиядролық бастамасы»

             Тақырыбы: «Қазақстанның ғаламдық антиядролық бастамасы»

Мақсаты: Семей полигонының зардаптарын шығу тарихын, Хиросима және  Нагасаки қалаларына тасталған атом бомбалары, Чернобльдегі апат туралы түсінік беру.

Дамытушылық: Логикалық ой-өрісін дамыту барысында тапқырлыққа танымдылығын арттыруға дағдыландыру.

Тәрбиелік: Егемендік алған жылдардан бастап елдің өркендеу, даму кезеңдеріндегі толағай табыстарына арқау болған тәуелсіздікті құндылық ретінде танып, оны қастерлеуге қоршаған ортаны таза  ұстауға,еліміздің табиғатын қорғауға тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Интербелсенді тақта, слайд, видео

Мұғалімнің кіріспе сөзі: Армысыздар қадірлі ұстаздар, оқушылар. «Қазақстанның ғаламдық антиядролық бастамасы» атты дөңгелек үстелімізге қош келдіңіздер.

            Тәуелсіздік қасиетті де қастерлі ұғым. Ата-бабаларымыздың асыл арманы. Қазақ елі тәуелсіздігін жариялаған күні өшкеніміз жанып, өлгеніміз тіріліп келгендей күй кештік. Одан бергі уақытта көптеген қиындықтар, Полигонның зардаптары, экономикадағы дағдарыстар, жұмыссыздық, ауыл шаруашылығының күйреуі, кәсіпорындардың жаппай жабылуы - халқымыздың иығына зіл батпан ауыртпалықтарын артты. Тәуелсіздікті аңсап, азаттық жолында қан төгіп, жанын қиған боздақтар арманы ақыры орындалып, көк түркінің ұрпағы еркіндік ауасымен тыныстағалы да 25 жыл. Осы аз мезгілде сан ғасыр әлемге әмірін жүргізген алып мемлекеттермен бой таластырып, биік мақсаттарға ұмтылуымыздың өзі әрине қызығарлық, әрі қызғанарлық. Осы 25 жылдың ішінде еліміз ұлы жеңістерге жетті.

Қазақстан - ядролық полигонды жауып, әлем бойынша ауқымы жөнінен  төртінші орын алатын ядролық арсеналдан өз еркімен бас тартқан тұңғыш мемлекет.

         Дөңгелек үстел барысында негізгі талқыланатын мәселелер:

1.Невада-Семей полигонының зардаптары

2.Чернобль апаты

3. Хиросима және Нагасаки қаласына тасталған атом бомбалары

v Оқушыларға сөз беріледі. Әркім өз ойын, пікірін жеткізеді.

v Семей полигонының алғашқы жүргізілуі туралы

v Семей ядролық  полигонындағы  сынақтардың адамдарға,  қоршаған      ортаға әсері

v «Невада - Семей» қозғалысын басқарған – белгілі қоғам қайраткері, ақын Олжас Сүлейменов.

" Семей ядролық полигонның алғашқы жүргізілуі" 

1949 жылдың 29 тамызында Семей облысында таңғы сағат 7-де жерден 38 метр биіктікте қуаты 20 килотондық алғашқы атом бомбасы жарылып, сынақтан өтті.Сынаққа тікелей ғылыми жетекшілік И.В. Курчатов атқарды.1953 жылғы 12 тамызда полигонда алғаш термоядролық құрылғы , 1955 жылы 22 қарашада – сутегі бомбасы сыналды.Полигонның 40 жылдық тарихында Семейден 120 шақырым жерде 498 ядролық сынақ өткен. Оның 88-і ауада, 30-ы жер бетінде, 340-ы жер астында жарылған. Соңғысының қуаты 1,5 мегатонн мөлшерінде болған. Одан 1.5 миллион адам зардап шекті.Семей полигонында әуеде және жер бетінде сынақтан өткізілген ядролық зарядтардың жалпы қуаты 1945 жылы Хиросимаға тасталған атом бомбасының қуатынан 2,5 мың есе көп болды.

v Бастапқысынды адамдарға, жануарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын оларды жер астына жасай бастады. Атом бомбаларының жарылыстары сұмдық ауыр болды. Семей маңындағы радиациялық әсер аймағында тұратын 500 мыңдай адам осы сынақтан азап шекті.

v Семей ядролық  полигонындағы  сынақтардың адамдарға,  қоршаған ортаға әсері

Тұңғыш атомдық жарылыстың радиоактивті өнімдері аймақтың барлық елді мекендерін жауып қалды. Ауылдардың тұрғындары радиациялық сәуленің сұмдық дозасын алды. Халыққа сынақ туралы ескертілмеген де еді. Ядролық жарылыстар туралы халыққа 1953 жылдан бастап қана ескертіле бастады. Бұл аймақтағы аурулардың есеп-қисабы 1990 жылға дейін мұқият жасырылып келді. Семейдегі ядролық сынақтың салдарынан соңғы жылдары әр жүз мың адамға шаққанда жүйке-психологиялық ауруға шалдыққан адамдардың саны 960-тан 1624-ке, ақыл-ойы кем адамдар 3105-тен 4612-ге, невроз және жүйке тамыр дерті бар адамдар 3692-ге көбейген. Ал сары ауру, іш ауруы, туберкулез сияқты ауру түрлері халықты әбден меңдеп, арасында көпшілігі нағыз тұқым қуалайтын дауасыз рак, паралич, анемия, жазылмайтын тері ауруларының алуан түрлеріне душар болып отыр. 3700 адам жүйке тамыры ауруына шалдыққан. Республика бойынша орташа жас ұзақтығы ерлерде – 59, әйелдерде – 62 жас болса, полигон аймағына жататын аудандарда ерлерде – 52-55, әйелдерде 58 жас күйінде қалып келеді.

—  «Қазақстан - 2030» бағдарламасы

—  «Қазақстан - 2030» Бағдарламасында Елбасы Н. Ә. Назарбаев «2030 жылы Қазақстан мөлдір сулы, жасыл желекті, ауасы таза аймаққа айналады. Өндіріс қалдықтары мен радиация бұдан былай біздің үйіміз бен бақтарымызға енбейтін болады. Біздің балалар кінаратсыз толыққанды өмір сүретін болады»,- деп атап көрсеткен еді. Қазіргі таңда экология өзекті мәселеге айналып отыр. Сондықтан қоршаған ортаны қорғау - әрбір адамның төл міндеті.Қазіргі ғылыми прогрестің шарықтап, дамыған тұсында ауаның шектен тыс ластануы - жер бетіне көптеген аурулар мен дерттерді қоса ала келеді. Осының салдарынан адам өмірі мен бүкіл тіршілік атаулыға қауіп төнді, адам өлімі жылдан - жылға көбейе түсуде. Климат өзгеріп, ауа - райы бұзыла бастады. Бүгінде табиғатта болып жатқан дағдарыс біздің республикамызға да қауіп төндіріп тұрғаны баршамызға аян. Қазақстан жерінің бүлінбеген бір бұрышы, бұзылмаған бір ұясы қалмағаны анықталып, кеш те болса, әлемге жар салынып, зерттелуде, алдын алу іс - шаралары қарастырылуда. «Тәрбие - тал бесіктен басталады» дегендей, экологиялық сауаттылық, экологиялық мәдениет отбасы, ошақ қасынан басталғаны дұрыс. Қоршаған ортаны қорғау - әрбір адамның міндеті.

—  Невада - Семей

v Бір кездері ядролық полигон нақ Семей жерінде неге құрылды деген сұрақтың жауабын іздегенде сол кезде бұл өңір Кеңес Одағының адам ең аз қоныстанған, сонымен бірге негізгі коммуникация жерлерінен оншалықты қашық емес деген сөздер шыққан. Тек осы себептерден ғана құрбандыққа шалу үшін адам саны қандай болуы керек деген сұрақ туындайды. Темір жолдың екі жүз километрін үнемдеуден гөрі, жалғыз да болса, адамның өмірі арзан бағалағаны ма?

v 1989 жылдың ақпанында Семейдегі атом полигонын табу үшін күресті бастауға ұйғарған «Невада - Семей» қозғалысының алғашқы митингісі өткізілді. Оны басқарған – белгілі қоғам қайраткері, ақын Олжас Сүлейменов.

v Сөйтіп тиянақтылық пен елімталдық көрсеткен қазақ халқы өз мақсатына жетті: ең үлкен полигон жабылып, атом қаруынан бас тарту әрекеті жасала бастады. Семей полигоны жабылғаннан кейін Ресейдің, АҚШ пен Францияның полигондарында ядролық қаруды сынауға мораторий жарияланды. 1991 жылдың 29 тамызында Семей ядролық полигоны жабылып, 1992 жылдың мамырында оның базасында Курчатов қаласындағы Ұлттық ядролық орталық құрылды.