Биология 7 Тыныс алу Аэробты анаэробты тыныс алу

АНАЭРОБТЫ ЖӘНЕ АЭРОБТЫ ТЫНЫС АЛУ

Микроорганизмдердің тыныс алуы энергия бөлінетін органикалы қ қосылыстар
тотығуының биологиялық жолмен жүретін күрделі процесі болып есептеледі. Тыныс алу
түріне байланысты микроорганизмдерді үлкен екі топқа б өледі; аэробты ж әне анаэробты
микроорганизмдер. Аэробты микроорганизмдер ортада оттегі бол ғанда ғана тіршілік ете
алады. Ал анаэробты оттегіне мұқтаж емес. Анаэроб микробтар облигат ж әне
факультатив деп екіге бөлінеді. Облигат анаэробтар тек оттегі жо қ жерде ғана тіршілік
етеді. Молекула күйіндегі оттегі жоқ жерде ғана олар үшін-у. Ал факультативті
анаэробтар молекула күйіндегі оттегінің бар не жоғына қарамай тіршілік ете береді.
Анаэроб микроорганизмдер де табиғатта кең таралған. Олар ауа енуі қиын тер ң
қабаттарда тіршілік етуге бейімделген. Энергия алу үшін к өбнесе азотсыз заттар
жұмсалса, микробтар өз денесін құруға азотты заттарды пайдаланады.
Кейбір организмдердің тыныс алуы органикалы қ емес қосылыстарды тоты қтыру
процесінде болады. Мысалы, нитрификациялаушы бактериялар аммияк т ұзын алдымен
азотты, одан соң азот қышқылынды тотықтырады.

1861 жылы Л.Пастер өзіндік ерекшелігі бар анаэроб бактериялрды тап қан болатын.
Оған энергияны тотықтырудан емес, оттегі жоқ жерде органикалық қосылыстарды
ыдырату жолы мен қамтиды. Бұл ашу процесі деп аталады. Ол микроорганизмдер
үшін оттексіз тыныс алу әдеттегі оттегімен тыныс алатын аэроб микроорганизмдер
үшін оттегінсіз тыныс алу әдеттегі оттегімен тыныс алатын аэроб микроорганизмдер
сияқты, анаэробтарда органикалық қосылыстарды өзгеріске т үсіру кезінде оттегін
қамти алады. Органикалық заттар алғашқы ыдырағандаодан сутегі б өлінеді. Ол
бірнеше тізбектеле орналасқан ферменттерді ң көмегімен ауада ғы оттегіне жанасады.
Сонда су п.б. Су құрамындағы су тегімен оттегінің арқасында, көміртегі
атомдарының арасында көміртегі атомдарының арасында тоты ғу-тотықсыздану
реакциясы жүреді.Осы тотықсыздану процесс арасында орта ға энергия б өлінеді. Ол
микробтар клеткасының тіршілігіне қажет. Микробтарға арнал ған қоректік ортаны ң
тотықсыздану қасиеті бар. Мұнда оттегі көп роль атқарады, заттар толы қ тоты ққанда
ғана болады. Мәселен, глюкоза осылай тотыққанда ортада су мен к өмір қыш қыл
газы және 674 ккал жылу бөлінеді. Бұл энергия өсімдіктегі хлорофилл к өмегімен
фотосинтез процесі кезінде қайта жиналған энергия. Аэроб бактерияларды ң әсерінен
ол энергияға айналады.

Ағзалар тыныс алғанда қоректік заттар толық ыдырау үшін оттегі қажет
екендігі баршамызға белгілі. Тынысалудың ең соңғы өнімі – көміртегі оксиді су
жене бос энергия. Бұл соңғы өнімдер — фотосинтезге кажеттi негiзгi
косылыстар болып табылады. Сондьктан, тынысалу фотосинтез кезiндегi
энергияны жоққа шығарады. Алайда, тынысалу кезiнде жұмсалған пайдалы
энергия фотосинтез кезiндегi алынған күн энергиясынан аз болатындығын
төменгi тiзбектен көруге болады.
Энергияның ең көбi — күн сәулесiнiкi, коректiк заттар одан аз, ең азы кемiртегi
оксидi, су жене оттегi. Фотосинтез кепсатылы күрделi әрекет. Мұнда к үн сәулесi
энергиясын химиялык байланыс энергиясына айналдыруда басты р өлдi
хлоропластар атқарады. Пластиттердiң үш түрге бөлінетіндігi белгiлi, олар:
лейкопластар, хромопласт жене хлоропласт. Бул үшеуiнiң де негiэi — строма деп
аталатын ақуыз. Ал, фотосинтез әрекетi хлорофилл пигментi (жасыл т үс беретiн)
бар хлоропласт жасушасында жүредi.