Биология пәнінен "Буылтық құрттар типі" ашық сабақ

• 1 слайд

  Үй тапсырмасын қайталау.
  тест
  

• 2 слайд

  Жауабы:
  1. Б
  2. Б
  3. А
  4. Ә
  5. Б
  
  
  
  
  6. А
  7. А
  8. Б
  9. Б
  10. ә
  

• 3 слайд

  Бағалау
  0-3 – “2”
  4-6 –“3”
  7-8 – “4”
  9-10 – “5”
  

• 4 слайд

  §44. Буылтық құрттар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері.
  

• 5 слайд

  Буылтық құрттар типі
  Азқылтанақтылар
  Сүліктер
  Көпқылтанақтылар
  Гермафродиттер топырақта тіршілік етеді.
  Теңіздерде мекен етеді.
  Даражынысты-лар.
  Гермафродиттер
  Паразиттік жолмен де,
  жыртқыштықпен де тіршілік
  етеді
  

• 6 слайд

  1. Шұбалшаң қандай мүшесі арқылы тыныс алады?
  а) тері жабыны арқылы
  ә) желбезек арқылы
  б) демтүтікшелер арқылы
  2. Шұбалшаңның зәр шығару мүшелері:
  а)имек түтікшелер
  ә)жасыл түсті без
  б)жиырылғыш вакуоль
  

• 7 слайд

  3. Шұбалшаңда «ми» деп қай жүйке түйінін айтады:
  а) жұтқыншақасты түйіні
  ә) жұтқыншақүсті түйіні
  б) құрсақ жүйке тізбекшесі
  4. Қандай бұлшықеттің жиырылғанды шұбалшаң денесі ұзарады:
  а)сақиналы бұлшықет
  ә)біріңғай салалы бұлшықет.
  
  
  

• 8 слайд

  Азқылтанақтылар класы
  

• 9 слайд

  Сүліктер
  

• 10 слайд

  Шұбалшаң
  Бөтеге, қарын, сілекей бездері, аналь тесігімен (сырттесікпен) ішек аяқталады
  Асқорыту жүйесі
  Жұтқыншақ
  Өңеш
  Бөтеге
  Ортаңғы ішек
  Асқазан
  Ауыз
  

• 11 слайд

  Азқылтанақты құрттар денесінің үстіңгі бетімен тыныс алады
  Тынысалу мүшесі жоқ
  

• 12 слайд

  Көпқылтанақтылар суда өмір сүреді.
  Сыртқы желбезектерімен тыныс алады
  

• 13 слайд

  Шұбалшаңның қозғалып жүруі
  Құрт сақиналы бұлшықеттерді жиырып, созылады және жіңішкере түседі
  Бойлық бұлшықеттері жиырылады
  Қылтанақтармен топыраққа таяныш етеді
  Сақиналы бұлшықет
  Бойлық бұлшықет
  Сақиналы бұлшықет
  Қылтанақтарды
  басқаратын бұлшықет
  Шажырқай
  Қантарату тамыры
  

• 14 слайд

  Шұбалшаңның көбеюі
  Гермафродиттер
  Айқас ұрықтанады
  Сілемейлі белдеуден піллә түзіліп, жұмыртқалар сонда дамиды
  Бүйірлік жүйке
  Ми
  Ауыз қуыс
  Ауыз
  Шәуеталғы
  Жұтқыншақ
  Жүрек
  Ұрықтың көпіршіктер
  Өңеш
  Аталық без
  Ұрықтық өзек
  Аналықбез
  Бөтеге
  Жұмырт-қа жасуша жолы
  

• 15 слайд

  Көпқылтанақтылардың көбеюі
  – жұмыртқалар суға шығарылады, сырттай ұрықтанады, дернәсілдердің өзгеруі соңынан жас құрт түзіледі
  Жасыл нереис
  Құмқазар
  

• 16 слайд

  Жүйке жүйесінің түйінді типі ең алғаш шұбалшаңда пайда болды
  Осы жүйке жүйесі эволюция барысында құжынақтарда, өрмекшілерде, шаянтәрізділерде одан әрі жалғасын тапты. Ол жұтқыншақүсті және жұтқыншақасты жүйкелерінен тұрады
  Жұтқыншақүсті
  жүйке түйіні
  Жүйке жүйесі
  Жұтқыншақасты жүйке түйіні
  Құрсақ жүйке тізбекшесі
  

• 17 слайд

  № 2 зертханалық жұмыс.
  Шұбалшаңның мінез – құлығын: оның қозғалуын, тітіркендіргіштерге жауап қайтару реакциясын бақылау. Шұбалшаңның сыртқы құрылысын зерттеу.
  
  

• 18 слайд

  Үйге тапсырма.
  §44. Сүлікті халықтық медицинада пайдалану.
  

Тақырыбы: Буылтық құрттардың көптүрлілігі. Шұбалшаң. Тіршілік ортасы. Сыртқы және ішкі құрылысы. Ұлпалар және мүшелер туралы түсінік. Қозғалуы.

№ 2 зертханалық жұмыс.

Шұбалшаңның мінез – құлығын: оның қозғалуын, тітіркендіргіштерге жауап қайтару реакциясын бақылау. Шұбалшаңның сыртқы құрылысын зерттеу.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға буылтық құрттар жөнінде түсінік беру. Буылтық құрттардың түрлерімен таныстыру.
Дамытушылық: зертханалық жұмыс жүргізу арқылы оқушылардың қызығушылығын, алған білімдерін дамыту.
Тәрбиелік: Буылтық құрттардың өкілдерін ажырата білуге және сүліктер туралы мағлұматты үй тапсырмасына бере отырып оның медицинада пайдасы жайлы түсінік қалыптастыру.                                                                                                                   Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: зерттеу, топтық және жұптыық жұмыстар
Пәнаралық байланыс: экология
Сабақтың көрнекілігі: Сабақтың көрнекілігі: «Шұбалшаңның сыртқы және ішкі құрылысы», «Буылтық құрттардың сан алуандығы», «Буылтық құрт денесінің көлденең кесіндісі», «Құрттар типтерінің салыстырмалы кестесі», зертханалық жұмыс үшін: тірі шұбалшаңдар, ұлғайтқыш әйнек, оқушылар столына бір парақтан ақ қағаз, сапталған инелер, шыны таяқшалар, ұсақталып туралған пияз, сызғыштар таспаланған мата, қысқыш (пинцет).
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1) Оқушыларды түгендеу
2) Кезекшілер міндеті
ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау.

1.     Зоология ғылымының паразит құрттарды зерттейтін саласы қалай

аталады?

А. Вирусология

Ә. Зоология

Б. Гельминтология

2.  Дене жабынында эпителий ұлпасы болмай, тығыз түзіліс қаптайтын қабық.

А. Мезодерма

Ә. Эктодерма

Б. Сірқабық

3. жалпақ құрттар типіндегі ағзаларда пайда болған жаңа жүйе

А. Зәршығару

Ә. Қантарату

Б. Жүйке жүйесі

4. таспа құрттар

А. Эктопаразит

Ә. Эндопаразит

Б. Паразит емес

5. жұмыр құрт денесінің қабаты

А. Эктодерма, мезодерма, энтодерма

Ә. Эктодерма, энтодерма

Б. Сірқабық, гиподерма, біріңғай салалы бұлшықет

6. ішексорғының ұзындығы

А. 18 см               Ә. 30 см                   Б. 50 см

7. Ішексорғылар

А. Дара жынысты

Ә. Қосжынысты

Б. Дара жынысты және қосжынысты болады.

8.  Паразиттік тіршілік ететін жұмыр құрттар:

А.  ішексорғы

Ә.  үшкірқұрт, қылқұрт

Б.  барлығы дұрыс

9. Құрылым деңгейі бойынша жұмыр құрттар типі......

А. Біржасушалы жануарлар

Ә.  2 қабатты жануарлар

Б. 3 қабатты жануарлар

10. ішексорғы адамның қай мүшесінде тіршілік етеді

А. Бауырда

Ә. ішекте

Б. Аяқта

ІІІ. Жаңа сабақты таныстыру

Буылтық құрттар үш типке жіктеледі: азқылтанақты, көпқылтанақты, сүліктер.

Қантарату жүйесі ең алғаш шұбалшаңда пайда болды. Арқасында және құрсағында бойлай созылған екі тамыры бар. Сегменттердің әрқайсысында сақиналы тамырлар болады . Қажетсіз заттарды бөлетін әр буылтықта зәршығару мүшелері бар. Тақырпты ашқан соң оқушыларды  2 топқа бөліп, азқылтанақты және көпқылтанақты бултық құрттарға сипаттама беру.

ІV. Алған білімдерін тереңдету мақсатымен №2 зертханалық жұмысты орындату.

№2. Шұбалшаңның сыртқы құрылысы, қозғалуы және тітіркенуге қайтаратын жауабын бақылау.

Құрал-жабдықтар: 1) екі (болмағанда үш) оқушыға бірден келетіндей етіп шұбалшаң әзірлеу; 2) осынша мөлшерде стақан немесе шыны ыдыстар; 3)қолға ұстап қарайтын ұлғайтқыш әйнек; 4)шыны таяшалар; 5)пияздың пиязшығы; 6) қалта электр шамы. Құрттарды шыны ыдысқа салып, оқушылардың үстелдеріне тарату.

1. Ылғалды және құнарлы топырақты үлескіден шұбалшаңның ірі дараларын тауып алу. 

2. Шыны ыдыстағы шұбалшаңды қолмен сипап, анықтап қараңдар. Шұбалшаңның ұзындығын сызғышпен өлшеңдер. Денесінде неше буылтық бар екенін санаңдар. Шұбалшаңның денесі саусақпен сипағанда қалай әсер ететінін байқаңдар. Терісінің саусаққа қалай сезілгенін айтыңдар. 

3. Шұбалшаңның аузы қалай орналасқанын, денесінің алдыңғы және соңғы бөлігін анықтап, ажыратыңдар.

4. Шұбалшаңның арқасы мен құрсақ жағында қандай айырмашылық болатынын байқаңдар. Құрт денесіндегі қылтандарының қалай орналасқанын ұлғайтқыш әйнекпен анықтап қараңдар. Шұбалшаңның әр түрлі тақтайшаға (әйнек, ағаш, топырақ себілген) жіберіп, қалай қозғалатынын бақылаңдар. 

5. Шұбалшаңның денесін шыны таяқшамен түртіңдер. Байқағандарыңды дәптерге жазыңдар. Пияз пиязшығын алдына тастағанда шұбалшаң қандай айла жасайтынын бақылаңдар. Шұбалшаңға қалта электр шамымен жарық түсіріп көріңдер. Оның шұбалшаңға қалай әсер еткенін дәптерге жазыңдар.
V. Сабақты бекіту.

Тесттік сұрақтар.

1. Шұбалшаң қандай мүшесі арқылы тыныс алады?

а) тері жабыны арқылы

ә) желбезек арқылы

б) демтүтікшелер арқылы

2. Шұбалшаңның зәр шығару мүшелері:

а)имек түтікшелер

ә)жасыл түсті без

б)жиырылғыш вакуоль

в)мальпигии түтікшелер

3. Шұбалшаңда «ми» деп қай жүйке түйінін айтады:

а) жұтқыншақасты түйіні

ә) жұтқыншақүсті түйіні

б) құрсақ жүйке тізбекшесі

4. Қандай бұлшықеттің жиырылғанды шұбалшаң денесі ұзарады:

а)сақиналы бұлшықет

ә)біріңғай салалы бұлшықет.
V. Үйге тапсырма. §44. Сүліктің медицинада пайдасы жайлы оқып келу.
VІ. Бағалау.