Біздің мақтаныш - Аманов Төлеубай Ыдырысұлы

Біздің мақтаныш

Біздің Отанымыздағы ең танымал математик – Аманов Төлеубай Ыдырысұлы.

Аманов Төлеубай Ыдырысұлы - атақты математик ,профессор,көрнекті ғалым. 1923 жылы 25 тамызда, байырғы Семей облысы, Жаңасемей ауданының Құрманқожа ауылында, қазіргі Петропаловка селосында дүниеге келген. Сүйегі - Уақ руынан.

Оның әкесі теміржолда жұмыс атқарған. Ол кісінің Нұрқия деген әпкесі және Әнуарбек деген інісі болған. Мектеп жасында өте кішіпейіл, жарқын мінезімен танымал болған, поэзиямен, музыкамен, өзі көркем өнерге белсене қатысып, өлеңдер жазып, өте көп оқыған.Орта мектептің барлық сыныптарын мадақтау грамоталарымен аяқтаған.

Семей қаласындағы № 16-шы мектебін бітірген. 9 - сыныпты оқып жүргенде Республикалық шахмат турниріне қатысып, бірінші орынға ие болған.

1939 жылы ҚазМУ – ның физика - математика факультетіне түседі.1943 жылы қаңтарда Ұлы Отан соғысы қатарына алынып, елін қорғауға аттанды.Соғыста ауыр жарақат алып, 1944-жылы ақпан айында еліне оралады да, Семейдегі Н.К. Крупская атындағы мұғалімдер институтында оқуын бітірген соң, ұстаздық қызмет атқарады.

1953 жылы физика - математика ғылымдарының кандитаты, 1967 жылы докторлық диссертациясын қорғайды.

Семей педагогика институтының проректоры, ҚазССР ҒА- ның математика және механика институтының директоры қызметін атқарады. 1969 жылы Қазақстан ҒА – ның математика және механика институтының директорының орынбасары және ҚазМу-де кафедра меңгерушісі 1970 жылы осы институттың директоры қызметін атқарады.

1972 жылы ҚазССР ҒА-ның мүше – корреспонденті атанды. Ғалым математика саласында өзінің ғылыми – әлемдік маңызы зор еңбегін қорғады. Математика ғылымында «Аманов теориясы» деген бір үлкен ғылыми жаңалығын ашып, өшпес ізін қалдырды. Т.Аманов - атақты Үлкен Британика энциклопедиясына енген санаулы қазақтардың бірі.

Амановтың жетекшілігімен 10 ғылыми кандитаты әзірленді. Ол кісі 50 жылдан астам ғылыми еңбектің авторы .

Мен Төлеубай атамды өзіме пір тұтамын. Осындай ұстазымыз бар еліміз бақытты, мықты ел. Ұстаздық атаққа азапты еңбек, шынайы шеберлік арқылы ғана қол жеткізген ұстазымызды мақтан тұтамын. Мен де математика пәнін қатты жақсы көремін. Оқуымды аяқтаған соң, математика саласына бет бұрам. Төлеубай атам сияқты мықты математик болсам деймін.

Қазақ ұлтын әлемге танытқан атақты ғалымның өзі арамыздан кетсе де, артында өлмес-өшпес, ғылыми мұрасы мен бүгіндегі еліміздің түпкір-түпкірінде тәлімін алған шәкірттері қалды. Олардың қатарына профессор К.Нұрсұлтанов, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Таулық Рымжанов, физика – математика ғылымдарының кандидаттары,доцент С.Қалиев, Ш.Қасенов, Н.Машрапов, Б.Базарханов және т.б.

Қазіргі уақытта ол кісінің туған күніне байланысты көптеген іс-шаралар өткізіліп тұрады.

Қазір Аманов Төлеубай Ыдырысұлының есімін Семей қаласының орталық көшелерінің бірімен және өз туған ауылындағы бір көшеге аты берілді. Және де Семей қаласындағы № 16 мектеп пен өз ауылындағы мектеп есімі берілді.

«Жақсының аты өлмейді, ғалымның хаты өлмейді» демекші ол кісінің есімі әлі жұлдыздай жарқырайды.