Ғылыми жұмыс: "Оюмен ой айтқан елміз, Сырмақ өнері"

• 1 слайд

  Бітіру жұмысы
  Тақырыбы: Оюмен ой айтқан елміз, Сырмақ өнері.
  Арқалық қаласы әкімдігі білім бөлімінің
  А.Байтұрсынов атындағы толық ұзартылған күнді
  жалпы білім беретін бастауыш гимназия
  Мемлекеттік мекемесі
  Зерттеуші: 4 «А» сынып оқушысы
  Шөптібай М.Қ
  
  Сынып жетекшісі: Шериязданова С.Б
  Қалмағанбетова Д.Б
  

• 2 слайд

  Шөптібай Мирас
  Тақырыбы:
  «Оюмен ой айтқан елміз,
  Сырмақ өнері.»
  Менің ұстанымым:
  «Мәдени мұраны қастерлемеген,
  Тұлға болмас халқына.»
  

• 3 слайд

  Зерттеу мақсаты:
  
  Күнделікті тұрмыста қажетті заман талабына сай бұйым жасап шығару. Ою-өрнектердің маңыздылығына көз жеткізу. Ұлттық құндылығымызды дәріптеп, биіктетіп көрсетіп жүрген Байділдин Шөптібай атамның еңбегін өзім сияқты өскелең ұрпақтың тануына септігімді тигізсем деймін.
  

• 4 слайд

  Ғылыми жобаның зерттеу міндеттері:
  
  Сырмақтың әсем, әрі тұрмыстық салтта өте ыңғайлы екендігін дәлелдейтін мәліметтер жинастыру.
  
  2. Сырмақтың түрлерімен танысу.
  
  3. Оюлы сырмақтың сән үлгісі ғана емес, өзіндік салт-дәстүрі бар екенін дәлелдеу.
  
  4. Көненің көзін көрген Байдилдин Шөптібай атамның оюмен ой айтқан елміз тақырыбындағы еңбегінің бөлімдерін факультатив курсының жұмыс жоспарына енгізілгені туралы мәлімет беру.
  
  5. Жинаған әдебиеттерді талдау.
  
  6. Өзіндік пікір, тұжырым жасау.
  

• 5 слайд

  Мазмұны:
  Кіріспе
  1. Қазақ ою-өрнегінің даму тарихы
  2. Қазақ ою-өрнегінің ежелгі нұсқалары мен атаулары
  3.Сырмақшылық қол өнері
  4.Сырмақ түрлері
  5.Оюлы сырмақтың құрылысы және материал
  6.Халық шебері Байділдин Шөптібай еңбегінің факультатив курсының жұмыс жоспарына енгізілуі.
  Қорытынды
  Пайдаланған әдебиеттер
  Қосымшалар
  

• 6 слайд

  Кіріспе.
  Менің қазіргі зерттеп жүрген ғылыми жұмысымның негізі – сонау ежелгі ата-бабаларымыздың ұлттық өнерін күнделікті тұрмыста қолданған бұйымдарын қайта жаңғыртып дамыту, соның ішінде қазақтың ою-өрнектері соның ішінде халқымыздың дәстүрлі қолөнері сырмақшылық жөнінде жақынырақ таныту болып табылады.
  Қазақ халқының негізгі кәсібі мал шаруашылығы болғандықтан, үнемі мал жайылымына байланысты көшіп қонып жүрген. Олардың баспанасы – киіз үйлер көшіп қонуға ыңғайлы, тез жиылып, тез тігілетін болған. Киіз үйдің жабдықтары қойдың жүнінен жасалған. Негізгі көліктері түйе және жылқы болғандықтан, оларды ерекше бағалап, сәндеп әбзелдеген. Олар түйеге үйлерін артып, аттарына мініп, кішкентай балаларды қомдаған түйелерге отырғызып алып жүрген. Көш келе жатқанда жолдағы ауылдар сәнді киініп, торсыққа қымыз, іркіт, айран т. б. сусындарын көштің алдынан шығып сусындатыпболған. Көшіп келе жатқан адамдарға «Көш байсалды болсын!» деп жақсы тілек айтады.
  Сырмақ – халқымыздың тұрмыс тіршілігіндегі ұлттық қолөнерінен туындаған аса сәнді төсеніші, әрі өнер туындысы. Сырмақты мал шаруашылығымен шұғылданатын аудандардағы күллі қазақ шаңырағы дәстүрлі жиһаз ретінде күні бүгінге дейін жасап, пайдаланып отыр. Сондықтан қазақтың ою-өрнектері, соның ішінде қазақ сырмақшылығының қыры мен сырын, кешегісі мен бүгінін кемеліне келтіріп жазуға тырыстым.
  Ұлтық қол-өнер туындыларын дәріптеп көрсетіп жүрген Байдилдин Шөптібай атамының еңбектерімен өскелең ұрпаққа таныту.
  

• 7 слайд

  Ал біздің заманымыздан бұрын VIII-III ғасырларда сақтар негізінен Оңтүстік Шығыс және Орталық Қазақстан жерлерін мекен еткен.
  Қазақ ою-өрнегінің өзіне тән даму жолы мен тарихы бар. Ол тарих сонау көне замандардан, сақ, андронов мәдениетінен басталады. Андронов мәдениеті – біздің заманымыздан бұрынғы екі мыңжылдықтың басында Батыс Сібір мен Қазақстанды мекендеген тайпалар мәдениеті.
  1. Қазақ ою-өрнегінің даму тарихы
  

• 8 слайд

  Сырмаққа салынатын ою-өрнектердің ежелгі нұсқаулары
  Мүйіз
  Ирек
  Балдақ
  Қармақ
  Шынжара
  Бітпес
  

• 9 слайд

  Сырмақ сөзінің шығу тарихы.
  «сыры» етістігіне «мақ» жалғауы жалғану арқылы «сырымақ» болып айтылып
  Осы «сырмақ» сөзінің өзі-ақ, сырмақтың сыру арқылы жасалатындығын түсіндіреді.
  кейін келе «ы»әрпінің түсіп қалуынан «сырмақ» болып қалыптасқан.
  

• 10 слайд

  
  Сырмақ түрлері
  От киіз
  Төрсырмақ
  Отбасы сырмағы
  Маяуза сырмақтар
  Тізе сырмақ
  Оюлы сырмақ
  

• 11 слайд

  Сырмақ түрлері
  От киіз
  Төрсырмақ
  Отбасы сырмағы
  Маяуза сырмағы
  Тізе сырмақ
  Оюлы сырмақ
  

• 12 слайд

  Қарындаш
  Пышақ
  Оймақ
  Тебек
  Қайшы
  Шуда жіп
  Өлшеуіштер
  Қара киіз
  Кездемелер
  Шуға
  Шибарқыт
  Сырмақ жасауға қажетті заттар.
  

• 13 слайд

  7. Оюлы сырмақтың жасалу жолы.
  1-сызба
  Сырмақ кездемесі.
  

• 14 слайд

  2-сызба
  3-сызба
  

• 15 слайд

  Сырмаққа салынатын оюлар
  Ортасына
  Шетіне
  1-сызба
  2-сызба
  

• 16 слайд

  Ұрпаққа аманат
  

• 17 слайд

• 18 слайд

  Менің отбасым
  

• 19 слайд

• 20 слайд

• 21 слайд

  Факультатив курсында
  

• 22 слайд

• 23 слайд

• 24 слайд

• 25 слайд

• 26 слайд

  Оқушылардың ізденушілік жұмыстары
  

• 27 слайд

  Қорытынды.
  Менің түсінігімде ою-өрнек дегеніміз – дәлдік, есеп, теңдік, теңеу, үйлесім, жарасым, сәндік, көркемдік, сәйкестік, тазалық, нәзіктік, сүйкімділік, парасаттылық, жылылық, сұлулық, ойлылық, ақылыдылық,зеректік, көңіл-күйдің жақсылығы, шуақты шақ, арайлы кезең, жарқын әлем, көңілге шабыт, шаттық ұялатады, көңілді ашады, шабыт береді, ептілікке, іскерлікке, шеберлікке, икемділікке, дәлдікке баулиды, тәрбиелейді. Еліміз тәуелсіздік алғаннан бері қайта жаңғырған қолөнерімізде ұлт мүддесіне негізделген серпіліс, мақсатты бетбұрыс байқалады.
  Ою-өрнек – халқымыздың қол таңбасы, ол өшуге, жоғалуға жатпайды. Бүгінгі таңда Ахмет Байтұрсынов атындағы бастауыш гимназияның 4 «А» сынып оқушылары сырмақ бетіндегі ою-өрнек орналастыру жұмыстарын шеберлікпен меңгерген. Осы жұмыстарға қарап отырып атам Байділдин Шөптібай еңбектерімен өз халқымның атадан балаға жалғасқан қасиетті қолөнерінің алтын дінін үзбей мұрагері ретінде ілгері дамыта беруді өзіме мақсат қойып отырмын.
  Осы зерттеушілік жұмысымды қорыта келе менің ұсынысым. Оқушыларға ұлттық нақыштағы киім үлгілері ұсынылса, оқу құралдарының безендірілуіне ою-өрнек кең көлемде ұсынылса, мектептерде өтетін «бейнелеу» үйірмелерінде ою-өрнек түрлері жұмыс жоспарына енгізілсе. Халқымыз ата-баба дәстүріне, салтына, мәдени мұраға адалдықпен қараған. Осындай бабалар мұрасын қастерлеп сақтау, мәдени мұрамызды дамыту, Егемен еліміздің әрбір жасөспірімнің басты мақсаты болуы керек.
  

• 28 слайд

  Пайдаланған әдебиеттер
  Қазақ халқының дәстүрлі өнері. Алматы кітап 2004 ж.
  Сырмақ өнері. Алматы кітап 2007 ж.
  Энциклопедия. Қазақтың ою-өрнектері. Алматы кітап 2003 ж.
  Қазақтың ою-өрнектері. Бірінші кітап. Алматы. Өнер 2006 ж.
  Шаңырақ үй-тұрмыс энциклопедиясы Алматы, 1989 ж.
  

• 29 слайд

  Қосымшалар
  Ою-өрнектер бейнеленген қолөнер бұйымдары
  1) Ағаштан жасалған бұйымдар
  2) Зергерлік бұйымдар
  3) Жүннен жасалған бұйымдар
  4) Қазақ ою-өрнектерінің көне атаулары
  5) Кілемнің ортасына салынатын оюлар
  6) Ою-өрнектің өрбу тарихы
  7) Көне түркі түсінігінше
  

• 30 слайд

  Назарларыңызға рахмет